|
2005
|
|
|
Lehentasuna balinbadaukate edertasunean, lehentasuna daukate zahartasunean, azken neurtitzeko zenbakiak adierazten duen bezala: Bi mila urthe... eta
|
gehiago
ere: Bi mila urthe baino zaharragokoak.
|
|
|
Denbora berean, Zazpiak bat en ideología sortzen ari da Euskal Herri osoan, harreman
|
gehiago
bada Abbadie-ren Lore jokoei esker, ideologia horren alde eta maisu gisa dago Gratien Adema Zalduby Dibarrartek miresten duena. Baigorriko xantrea, beti kontserbatzailea, moda berriari jarraikiko zaio.
|
|
|
Mundua bera dugu partikulartasun nagusia eta horrexegatik ezin dugu partikulartasun biltegia eginez historia burutu dugunik pentsatu. Zerbait
|
gehiago
behar da eta euskal historia egiten dugunean saiatzen gara, hein berean historia unibertsala egiten, geure unibertsala delako, unibertsoaren zatia baino ez garelako, eta ez da gutxi. Eta Euskal Herriko historiatik abiatzea iraskas kuntzako curriculumean erabat zilegizkoa da inguruko unibertsoetan txertatuz eta irekiaz pertsona ez eta herri isolaturik ez dagoelako.
|
|
|
Gure erudizio maila, entziklopedietan eta hiztegigintzan laburtzen dugu na, XX. mendean zehar eta, bereziki, azken 20 urteotan
|
gehiago
emendatu da eta sakonago ezagutzen dugu gure iragana. Hala ere, oraindik behin behine ko azpiegiturazko lanen gabezia nabarmena da historia arloan.
|
|
|
Bukatzeko, premiazkoa da euskarazko historiografia
|
gehiago
lantzea. Karmelo Etxegaraik euskaraz ere sortu zuen historiografia.
|
|
|
guistikoek gakoa eman diezagukete batzuetan: gero eta
|
gehiago
dira zientziaz edo teknologiaz ari diren euskaldunak beren esparruetan euskara erabiltzea erabaki dutenak. Honek eragile indartzailea izan behar du zalantzarik gabe, galtze prozesuetan gertatzen den erabileraren murriztearen eta goi mailako eremuetan ez erabiltzearen alderantzizkoa baita.
|
|
|
15 Honen inguruan argibide
|
gehiago
nahi duenak Cabré-ren (1993) lana ikus dezake.
|
|
|
15 zentimetro edo hamabost zentimetro. Matematikan erabili ohi diren honelako formula eta ekuazioen irakurketaz
|
gehiago
jakin nahi duenak jo beza Ensunza (1983, 1987) lanetara. Izan ere, hemen eskaini dudan ekuazioa eta irakurbidea Ensunzaren bigarren lan horretatik aterea da.
|
|
|
Edonola, jos kerari dagokionez, hizkuntza komunean posible diren zenbait baliabide ez ditu erabiltzen hizkuntza tekniko zientifikoak zehaztasun, argitasun, neutrotasun eta inpertsonaltasunaren mesedetan, esate baterako zenbait pertsonari dagozkien adizkiak baino ez ditu erabiltzen. Beste baliabide batzuk, aldiz, hizkuntza komunak baino
|
gehiago
ustiatzen ditu zientzia eta teknikaren hizkuntzak: izen sintagma konplexuagoak, modalitate bereziko zenbait adizki. Hizkuntzaren zientzia eta teknikarako erabilerek duten berezko eremuak, terminologia berezituarena eta hizkuntza naturaletik kanpokoak diren ikur bidezko adierazpideak dira.
|
|
|
Ataltxo honetan partizipioen azentuera baino ez dugu aztertuko; aukera teoriko bat baino
|
gehiago
dagoen arren, kasu gehienetan azentu nagusia partizipioak berak hartzen du. Beraz, datuen aurkezpena, orain arte bezala, partizipioaren silaba kopuruaren arabera egingo dugu, laguntzailearen azentu bigarrenkariaren arazoa hurrengo baterako utziaz.
|
|
|
Beharrik bada ere han gaindi gizon bat, Charles Brun, euskalzale egiazkoek estimatzen dutena eta hau gu bezalatsu mintzo da holetan. Bainan behar luke nonbaitik laguntza poxi bat; lauzkatu behar genuke, larderia
|
gehiago
izan dezan eta haren erranari beha daitezen.
|
|
|
Ikusten denez, mintzatzerakoan italiera izan bazen Bonaparteren lehen hizkuntza, ikerketa eta argitalpenetan bigarrena zen euskararen ondotik.
|
Gehiago
sakondu gabe, arrazoi bat aurkitzen diogu jarrera honi: Italian bizi izan zen azken bost urteetan arduratu zela hizkuntzalaritzarekin, hots,
|
|
|
Eskuizkribuetan eta argitaraturiko txostenetan gertaturikoa nabaritzen da kaleratu zituen liburu hauetan ere: aipatu hiru uharte handietako dialektoak direla Bonapartek gehien ematen dizkigunak, ia erdia baino
|
gehiago
. Dena den, orduko hizkuntzalariek, eta bereziki dialektologoek, Italiako dialektoen argitalpenak lortzeko bide errazagoa zuten euskarazkoekin jabetzeko baino,
|
|
|
Kuriosotzathardaiteke, bestalde, Basaburu Txikiko bihizkeren kasua. Bata (Eratsun) Amultzoan kokatzen denbitartean, bestea (Beintza Labaien) Bmultzoan kokatzen baita.Biherriotakoerantzunakerkatuz, 24alditan jaso dira desberdin (tartean dira esan erran, bost bortz...). (erran, bortz, aitzin, ebatsi, bid Beintza Labaienek Eratsunek bainoaskozereIpar ekialdeko ezaugarrigehiagoditua...) eta ondorioz, ezaugarri akomun
|
gehiago
Baztan eta Bortzirietakohizkerekin.
|
|
|
'' Santiagoko enparantza ederra da. Beraz, jende
|
gehiago
dago larunbatetan dena dela
|
|
|
a4) Juntagailuekin pilatzerakoan lokailuak bide dira nagusi esangura harremanaren ikuspegitik. Hitz hurrenkerari dagokionez, bestalde, juntagai luen atzetik azaltzen dira, eta oro har kokapen bat baino
|
gehiago
har dezake te perpausean zehar.
|
|
|
baten adibide bakarrarekin eta DFrec ditxosozkoan bi
|
gehiago
direlako oha rrarekin. Alabaina, eta honetara gero bihurtuko gara, a duten forma horiek berankorrak dira erromantzez (cf.
|
|
|
Ez dut uste, m z n(* mezana) izan bai taiteke tarteko seguruenik metatesi honetan.Menaza > >: ·mezana > >: ·zemana > zemai proposamena epaitzeko gogora bedi zemai ren lurraldean eta orobat gertatzen da beaza eta mehatxa mehatxu renetan ez dela menaza ren (beste) aldaerarik 1haren sinonimo eta eratorri modernoago den amenaza renak baizik; izan ere, nola horrelakorik espero huraxe baita menaza ri dagokion bilakabidea delako lurralde horretan. Abagadaune ren (nahiz atzizki ezaguna edeki ondoko abagada ren) for mak bere mailegu izaera salatzen badu, Mitxelenak esan bezala, bide da erabakitzea zertan den haren jatortasun eza. Etorki zehatza anekdota hutsa bada ere, honela jokatzea emankorragoa gertatuko da etorkizunean mailegu haboro eta horien bilakabideaz
|
gehiago
ezagutu baitugu euskal morfe men egitura baldintzak eta baldintza horien aldaketaz irizpideak landuaz.ltxura batean hiru silabako hitza luze begitandu zitzaion Mitxelenari eta morfema tamainari buruzko uste horren arabera (cf. Mitxelena 1963:
|
|
|
793). Zenbait zati baino zerbait
|
gehiago
idatzi delakoan nago ni, Diaz Nocik esandakoa oro har ukatu gabe.
|
|
|
aitzina, uste baino
|
gehiago
. Atzizkiak ustiatzen ditu, beraz, bereziki kazetari tzako hitz orokor eta tekniko berriak sortzeko; honetan ere ez da batere gu txiestekoa haren ekarria, eta hitz franko garaiko kultura eta gauzetarakoak izan arren, beste anitz egun ere baliagarriak dirateke.
|
|
|
Kuku framazonen esku makila! (E 28,, Berdoly). Trufa baino musika
|
gehiago
(E 847,). Edo zauriaren gainean pikoa.
|
|
|
Bertze lanik ez dutela erran zinezake, lege egi ten eta lege zain baizik. Oro baino
|
gehiago
da legea. Zer diot?
|
|
|
Zer diot?
|
gehiago
–Legea da bakarrik ororen buru, esku, zango, gider (E 830,). Sinonimia eta erredundantziak hitza ez baina esanahia errepikatzen dutenak, ideiak iltzatzeko darabiltzanak kasu honetan esanahia ñabartze eta erritmo bidez egiturez baino gehiago, anafora, paralelismo edo kiasmoarekin elkartzen ditu.
|
|
|
gehiago? Legea da bakarrik ororen buru, esku, zango, gider (E 830,). Sinonimia eta erredundantziak hitza ez baina esanahia errepikatzen dutenak, ideiak iltzatzeko darabiltzanak kasu honetan esanahia ñabartze eta erritmo bidez egiturez baino
|
gehiago
, anafora, paralelismo edo kiasmoarekin elkartzen ditu. Sinonimia oso aberatsa du, adjektiboena barne; etsaien kontra ko kalifikatibo bortitz, laidogarri, hitz itsusi eta itsusgarrietan nekez duke parerik.
|
|
|
zioen Hiriart Urrutiz jakintza argitua maite zuen Etxeparek. Are
|
gehiago
noiztenka nahasixe zabila lako ustearekin gelditzen ginen (1915; Charritton: 1984:
|
|
2019
|
|
|
Aldi berean, halako liburua Euskaltzaindiaren izenean irtenez gero, Akademiak 1920an onartutako sabindar ortografia ere bazter batean utz zezakeen. Horrela, 1951ko apirilean hartutako erabakiaren bidetik —" ŕ"," ľ"," đ" eta" ť" ez ezik," rr"," ll"," dd" eta" tt" ere onartzea— urrats
|
gehiago
eman ahal ziren (Euskaltzaindia 1982: 19).
|
|
|
Derabilagun eskuara laborariek dute asmatua behar arau, eta atchiki dute, ez sort herriaren maitez, ez burukeriaz, bainan den bezala beren heinekoa dutelakotz. Heieri mintzatzen gireno, ez da dudarik heien heineko eskuara begiratu behar dugula; eta nahi baditugu ere gero eta
|
gehiago
argitu, ez ditugula eginen hitz arrotz ukaldika, bainan heien meneratuz, eta heien menetik heiekin batean goiti hegaldatuz (Lafitte 1952d: 307).
|
|
|
47). 953 Konparazione, Euskaltzaindiak 16.000 pezetako diru laguntzak baino ez zituen eskuratu 1950ean, euskal instituzio frankistekiko harremana gaiztotu baino lehenago. Baina egia da, halaber, Espainiako Gobernuak 1953 abenduan legea aldatzearen ondorioz, tokiko administrazioek baliabide ekonomiko eta eskumen
|
gehiago
izan zituztela eskura, eta GPDk diru sarrera gehiago eta aurrekontu handiagoak izan zituela urte horretatik aurrera. Akademiarentzat ere onuragarri izan zen administrazioen egoera ekonomiko lasaiago hori, ikusiko dugunez (cf.
|
|
|
47). 953 Konparazione, Euskaltzaindiak 16.000 pezetako diru laguntzak baino ez zituen eskuratu 1950ean, euskal instituzio frankistekiko harremana gaiztotu baino lehenago. Baina egia da, halaber, Espainiako Gobernuak 1953 abenduan legea aldatzearen ondorioz, tokiko administrazioek baliabide ekonomiko eta eskumen gehiago izan zituztela eskura, eta GPDk diru sarrera
|
gehiago
eta aurrekontu handiagoak izan zituela urte horretatik aurrera. Akademiarentzat ere onuragarri izan zen administrazioen egoera ekonomiko lasaiago hori, ikusiko dugunez (cf.
|
|
|
Piñeiro adiskideari zein zen egoera etsigarria: " Lo del Seminario no ha sido ningún éxito, desde ningún punto de vista, y su ocupante debe andar bastante desanimado". 973 L. Michelenak 1954ko otsailaren 18an eta 21ean hitzaldi bana eman zuen Gipuzkoako CAPen egoitzan, Grupo de Ciencias" Aranzadi" k antolatuta, eta frantziskotarren Arantzazuko santutegian, Gipuzkoako euskaltzainaren eragin intelektuala gero eta
|
gehiago
hedatzen ari baitzen (cf. Villasante 1954a). 974" Problemas teóricos y prácticos de la lingüística vasca" hitzaldi samina RSVAPen Munibe zientzia gehigarrian argitaratu zen urte berean.
|
|
|
G. Lacombe minberarekin baino, J. Urquijok konfiantza
|
gehiago
zuen H. Gavelekin. G. Lacombe ez bezala, H. Gavel eskuindar kolpisten alde agertzeak lagundu zuen, noski:
|
|
|
Hezkuntza Nazionaleko ministroa jadanik J. Ibáñez Martín zen, CSIC sortu eta goi mailako hezkuntza Opus Dei ko kideen eskuetan utzi zuena. " Orban" jeltzalez depuratutako Akademia beste tresna bat
|
gehiago
izan zitekeen, Euskal Herria espainolismoaren bidetik zuzentzeko. Baina aldi berean, Bizkaiko egitura frankista berrian agintzen zuen elite monarkikoak nolabaiteko autonomia fiskala aldarrikatzen zuen Gobernu zentralarekiko, hots, kontzertu ekonomikoaren berrezarpena.
|
|
|
Entzuleen artean, orain arte aipatutakoez eta JCVko kideez gain, Berako alkateordea, Joaquín Caruncho Bizkaiko poliziaburua, itsas komandantziaren ordezkariak eta beste agintari frankista batzuk zeuden. Ekitaldiak soslai politiko argia izan zuen, are
|
gehiago
Nafarroako J. M. Seminariok ematen zion" laurac bat" iar kutsuarekin. Euskaltasuna eta espainolismoa uztartzeko propaganda saio garbia zen egunkariko berria bera:
|
|
|
Bilboko euskaltzainek (R. M. Azkue, N. Oleaga, F. Krutwig) jarraitu zuten izaten hamarkada hasierako nukleoa, baina Donostia bilgune nagusi bilakatuta lortu zuten I. M. Echaide eta A. Irigaray euskaltzain alargunek parte
|
gehiago
hartzea.
|
|
|
Hain zuzen, 1951n Bilbon egindako J. Gorostiagaren sarrera ekitaldian esandakoek JCVko kideen ezinegona eragin zuten. F. Echegaray eta J. B. Merinok N. Oleagari egindako bisita baten eta sarrera ekitaldiaren berri eman zuten batzarrean,
|
gehiago
zehaztu gabe.788 Maiatzaren 20ko datarekin, E. Calle idazkariak N. Oleagaren eskaerari baiezkoa eman zion JCVren izenean.789
|
|
|
Karguak galtzeari dagokionez, J. Aguerreri gertatu zitzaion hori 1920an, Sevillara bizitokia aldatu eta Akademiaren zereginetan parte hartzen ez zuelako; baina kasu bakarra izan zen gerra zibilera arte. Gerraondoko testuinguru politikoan, ordea, askoz
|
gehiago
ziren kargua gal zezaketenak. Uste izatekoa da erbestean zeuden S. Altube eta D. de Inzaren aulkiak babesteko proposatu zituela F. Krutwigek horien ordezkari gisa L. Michelena eta J. Aguerre.
|
|
|
Lehenago J. Irigoyen eta E. Esparzarekin gertatu bezala, J. M. Seminario iraganeko oroipena zen, batez ere. Euskaltzainburuordeak laguntza eskatu zion literatura lehiaketa Iruñeko egunkarietan iragartzeko, eta Donostiako batzarretara gonbidatu zuen, baina Nafarroako kazetariak ez zuen inoiz
|
gehiago
parte hartu Akademiaren zereginetan.1189 Abertzaleekiko gutxieneko elkarlana ere ziurtatuta zegoen L. Michelena eta M. Lecuona euskaltzainen edota A. M. Labayen urgazlearen bidez. Hain zuzen, 1954ko azaroaren 24an N. Ormaechea Ameriketatik itzuli eta Bilboaldean lehorreratu ondoren, A. M. Labayenek Gipuzkoara autoz eraman zuen eta, Akademiaren izenean, L. Michelenak eman zion ongietorri ofiziala ... Egitasmo euskaltzale ofizialistekiko mesfidantza ez ezik, belaunaldi berrien joerekiko etena ere bistan zegoen ordurako (Iztueta 1991:
|
|
|
I. M. Echaidek, Euskaltzaindiaren ekaineko batzarrean, adierazi zuen GPDk 5.000 pezetako diru laguntza eman zuela; 1943az geroztik eman ohi zituen 3.000 pezetak baino
|
gehiago
, alegia. N. Oleaga idazkariak, bestalde, jakinarazi zuen JCVk aurrera segitzen zuela Bilboko egoitza konpontzeko asmoarekin (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
1954an, egoera erlatiboki normalizatuan, Euskaltzaindiak 23.750 pezetako diru laguntza jaso zuen, itolarri ekonomikoa gainditzeko bidean jarrita, inflazioa gorabehera. Dena dela, kontuan hartu behar da JCVk 1953an eta 1954an CSICen" Patronato José M.ª Quadrado de Estudios e Investigaciones Locales" etik soilik hori baino
|
gehiago
jaso zuela. Honela banatu ziren JCVren 1954ko diru laguntzak:
|
|
|
CSICek 25.000 pta. Guztira 175.000 pta; Euskaltzaindiak baino zazpi aldiz
|
gehiago
, alegia. Gainera, JCVren liburuak salduta, 14.325 pta. gehiago irabazi zituzten urte horretan.1066
|
|
|
Guztira 175.000 pta; Euskaltzaindiak baino zazpi aldiz gehiago, alegia. Gainera, JCVren liburuak salduta, 14.325 pta.
|
gehiago
irabazi zituzten urte horretan.1066
|
|
|
Hala ere, A. Ibinagabeitiak, etorkizun oparoko medikuaren izendapenaren berri jakin zuenean, argi antzeman zion J. Mirandek, meritu
|
gehiago
izan arren, Baionako elizbarrutiko gizonen beto ideologikoa zuela.1090 A. M. Labayenek agindu zion hurrengo batzarrean bera eta J. Mirande proposatuko
|
|
|
Madrilen galdetzen ari ziren ea zein inprimategik izan zuen argitaratzearen ardura, aldizkarian ez zelako ageri. Euskaltzainburuordeak babestu nahi izan zituen Tolosako tradizionalistak, baina azkenean Editorial Muguerza ren izena eman behar izan zuen, arazoa
|
gehiago
ez gaiztotzearren.
|
|
|
Gipuzkoako euskaltzainaren anbizio zientifikoak (besteak beste, tesia egiten ari zen) eta eragozpen tekniko nahiz ekonomikoek luzatu zuten proiektua: " [h] ice un proyecto, por el que resulta que su preparación, no la impresión, costaría de 250.000 a 300.000 pesetas" zioen 1956ko udan.1156 Ordurako Gipuzkoako erakundeek Bizkaikoek baino diru askoz
|
gehiago
ematen zioten Akademiari, eta horregatik lexikografia akademikoa BPDk finantzatu zezakeela uste zuten, JCVko I. Urquijoren bitartekaritzari esker.1157 Euskaltzainburuordea erbesteko M. de la Sota jeltzalearekin jarri zen harremanetan edizioa bideratzeko. Dena dela, ez zetozen bat I. M. Echaide eta A. Arruek bi urteren buruan amaitu asmo zuten R.
|
|
|
M. Azkueren hiztegiaren edizio zuzendua eta L. Michelenaren arnas luzeko ikerketa: gutxienez sei urte kalkulatzen zituen, behar bezalako baliabide ekonomiko eta pertsonalekin.1158 Euskaltzainburuordeak, L. Michelenaren baldintzak aztertu ondoren, sei urteko proiekturako 1.212.000 pezetako gastua aurreikusi zuen.1159 1957an abiatutako Akademiaren lexikografia uste baino askoz
|
gehiago
luzatu zen, L. Michelenak R. M. Azkueren hiztegiaren edizio kritikoa egin nahi zuelako:
|
|
|
S. Altuberen gutuna L. Villasanteri, riko balitz eta zer pentsatuko lu [ke] te gure Akademiaz? Bere ethorkia ukhatu duela, hilik dagoela, alegia eta
|
gehiago
itzalik merezi ezduela. Hauxe zan bere iritzi edo aburua, eta gizon zuur batena denaz gero, zuk jakitea dela gogoratu zait eta hala, hark erran bezala, jaulki derautzut.852
|
|
|
Euskaltzaindiko diruzainaren ustez, muturreko purismoak euskararen atzerakadari konponbidea eman ordez, kaltea areagotu egiten zuen. Herri euskarari, erdararen eragina barne, idatzizkoan jaramon
|
gehiago
egitea eskatu zuen, irakurleak erakartzearren. S. Altubek azken berrogei urteetako euskalgintzari egindako kritika ez zen oharkabean igaro eta eraso gogorrak jaso zituen.
|
|
|
EI SEV, ordea, eredu baliagarria izan zen EGLZ DCErentzat, euskal kulturaren, unibertsitate publikoaren eta autonomia politikoaren egitasmoekin 1918 aurrera izan zuen lotura estuagatik. Euskararen gizarte sustapenean ere, J. Ariztimuñoren Euskaltzaleak taldea Akademia baino
|
gehiago
konprometitu zen Errepublikako urteetan (Ugalde 1988; Larrañaga 1988; Iztueta 30
|
|
|
266). F. Krutwigen bertsioaren arabera, 1951ko maiatzetik Buenos Airesen zegoen I. Fagoagak aldizkariaren euskarazko atala murriztu nahi zuen, eta erabaki horregatik adierazi zion ez zuela Gernikan
|
gehiago
idatziko eta berak lortutako lankideei jakinaraziko ziela.727 Gernikako zuzendariak N. Ormaecheari kontatu zion bertsioak, ordea, euskaltzain gaztearen aurpegi ilun eta manipulatzailea erakusten zuen:
|
|
|
Are R. Lafon Frantziako euskaltzainak ere, Akademiarekin baino harreman
|
gehiago
zuen CSIC eta RSVAPekin, atlas linguistikoaren proiektua edota BRSVAPeko artikuluak zirela eta.755 Círculo Cultural Guipuzcoano ko M. Agud eta J. M. Azaolak, CSICen laguntzarekin, bultzatu nahi zuten euskal filologiako mintegiaren proiektua, RSVAPen" Seminario de Lenguas Prerromanas" geldotuaren garapen gisa. Donostiako ateneoan euskara eskolak ematen zituen L. Michelenak xeheago azaldu zizkion Galiziako R.
|
|
|
Lehen frankismoko euskal barnealdeari askoz
|
gehiago
erreparatu zion beste akademiko baten biografiak, XX. mendeko euskal historia kulturalaren mugarri bilakatu denak. N. Ormaechea" Orixe" ren azterketan, ordea, idazle handietsiaren korrespondentzia izan zen erabilitako artxibo iturri ia bakarra (Iztueta 1991; Iztueta & Iztueta 2006). 4 Hain zuzen, hutsune historiografiko hori betetzeko egin dudan dokumentatze lana nabarmendu behar dut.
|
|
|
Dena dela, nire ikerketa oso pertsonalista da, baita filosofikoki ere, indibiduoaren gogoetak, ekintzak eta harremanak dituelako aztergai. Horregatik, garrantzi berezia eman diot korrespondentzia arakatzeari, gutun pribatuek,
|
gehiago
hurbiltzen gaituztelako pertsonen motibazioetara, publikoari begira idatzitako dokumentuek baino.5
|
|
|
Bestalde," barnealde/ erbeste" bikote politikoa erabili dut, artean abertzaletasunak egiten zuen bezala. Hain zuzen, frankismoak Gerra Hotzean homologatzea lortu ondoren hasi ziren abertzaleak" Hegoalde/ Iparralde" bikote geografikoa
|
gehiago
erabiltzen," statu quo" politikoak luze joko zuelako seinale. Era berean, Frantzian izaera administratiborik ez duten" Lapurdi"," Nafarroa Beherea" eta" Zuberoa" lurralde historikoen ordez," Pirinio Behereak"(" Basses Pyrénées") departamendu errepublikanoa erabili dut, barrutiak bereiztea nahasgarria zelakoan.
|
|
|
621 Aipatu dudanez, Frantziako euskaltzainak Akademiaren zereginetara erakartzeko saioa huts egiten ari zen. Donostiara joateko bi estatuen arteko muga zeharkatzea nekeza bazen, are
|
gehiago
Bilboraino iristea.
|
|
|
Euskarazko testuak argitaratzen zituzten Europa eta Ameriketako aldizkari gehienek, EAJ PNVrenak izan ezik, zeinu digrafikoak(" dd"," ll"," rr"," tt") erabiltzen zituzten, tipografia arruntarekin lan egiten zutelako. Arrakasta
|
gehiago
izan zuen F. Krutwigek nazioarteko terminologia kultuaren grafia euskara literarioan onartua izatean. F. Krutwigekin batera, A. Irigaray agertu zen erabakiaren sustatzaile.
|
|
|
Ikaratuta, Frantziako Sarara ihes egin zuen, Mª Rosa Imaz emazte ezkonberria Iruñean utzita. Orduan, Nafarroako Probintzia Diputazioko presidente eskuindarrak, Juan Pedro Arraizak(), EI SEVen zuzendaritzan probintzia ordezkari ere bazenak, aitari deitu zion adierazteko semeak arrisku
|
gehiago
zuela iheslari gisa agertuz gero. Aitari pasaporte berezia eman zioten 1936ko abuztuaren 2an semearen bila joan zedin.
|
|
|
1947ko saldo positiboa 946,80 pezetakoa izan zen, beraz.214 J. B. Merino JCVren diruzain eta behin behineko idazkariak 1947rako 102.500 pezetako aurrekontua aurreikusi zuen, honela banatuta: indusketak (5.000 pta.), hitzaldiak (15.000 pta.), argitalpenak (35.000 pta.), idazkaritza eta gastu orokorrak (20.000 pta.), Euskaltzaindiari diru laguntza (5.000 pta.), monumentu artistikoen zaharberritzea (18.000 pta.) eta ustekabeko gastuak (4.500 pta.). 215 Ikusi berri dugun Euskaltzaindiaren urte bereko gastuak baino hamar aldiz
|
gehiago
, alegia. JCVk bere urteko gastuen %4, 87 eskaintzen zion Euskaltzaindiari.
|
|
|
M. Azkue eta J. Urquijoren RAEko izendapen primorriveristak, edota euskal erakundearen izaera zientifiko eta apolitikoa argi utzi zituen euskaltzainburuak. Diru laguntza
|
gehiago
behar zituzten batzarrak sarriago egiteko, biblioteka osatzeko eta argitalpenetarako.220
|
|
|
J. Urquijo, P. Zamarripa edota I. M. Echaide. 1948tik aurrera F. Krutwig eta A. Irigaray ere
|
gehiago
agertu ziren. artean soilik bederatzi aldiz lortu zuten 1920ko barne erregelek ezartzen zuten gutxieneko seikotea biltzea.
|
|
|
1944ko urrian, Donostiako Ategorrietan bizi zela, idazkariari adierazi zion ezin zuela batzarretara joan mediku lanagatik.261 artean batzar banatara agertu ondoren, 1948tik aurrera baino ez zen hasi sarriago agertzen. I. M. Echaide GPDko ingeniari integrista, ordea, susmopean egoteko arrisku gutxiagorekin, bi aldiz
|
gehiago
(22) agertu zen tarte horretan.262
|
|
|
1943ko otsailean eta 1944ko martxoan. Ordura arte urgazle soil izateak, merkataritza ikasketek eta soldadutzak eragotzi zioten parte
|
gehiago
hartzea. Dena dela, dosier ugari bidali zituen batzarretan irakurriak izan zitezen:
|
|
|
Onartutako aldaketak handiak ziren, 1920ko estatutuak aldatzera eraman zezaketenak, euskaltzainen kopuruaz edota deduzkoen eskubideez den bezainbatean. Era berean erabaki zuten, alde batetik, diru laguntza
|
gehiago
eskatzea eta, bitartean, batzar saririk ez ordaintzea. Akademiaren diruzaintzak ezin zion aurre egin hemezortzi kideren dieta eta bidaiei, lehenago diru iturri gehiago ziurtatu gabe.410 Bestetik, R.
|
|
|
Era berean erabaki zuten, alde batetik, diru laguntza gehiago eskatzea eta, bitartean, batzar saririk ez ordaintzea. Akademiaren diruzaintzak ezin zion aurre egin hemezortzi kideren dieta eta bidaiei, lehenago diru iturri
|
gehiago
ziurtatu gabe.410 Bestetik, R. M. Azkue eta N. Oleagak osatzen zuten lexikografia batzordea geldiaraztea erabaki zuten.
|
|
|
Ez da sinesgarri dialektofiliarena, baina egia da batzarrak aho batez izendatutako bost kidetatik lau Frantziakoak zirena. Irizpide linguistikoak baino
|
gehiago
, zama politikoak eragina izan zuen. Halaxe aitortu zion F. Krutwigek N. Ormaecheari 1951ko apirileko gutunean:
|
|
|
Ikusi dugunez, A. Irigaray, J. Urquijorekin zuen adiskidetasunaz baliatuta, gerraondoko Akademian eragiten saiatzen ari zen. Dena dela, A. Irigaray bera hautatu nahi izan zutenean, oso uzkur agertu zen izendapenarekiko, ez zuelako bere espediente politikoa
|
gehiago
korapilatu nahi, eta nahiago zuelako itzaletik eragin. Aitzitik, bera zen, Nafarroako agintarien bidez, bermerik erakuts zezakeen abertzale gutxienetako bat.
|
|
|
R. M. Azkue aitzindariaren Euskaleŕiaren yakintza= Literatura popular del País Vasco() bildumari jarraituta, euskarazko argitalpen gutxi batzuk, diktaduraren lehen urteetan baino
|
gehiago
, argia ikusten ari ziren, batez ere erlijioaren alorrean. Frantziskotarrek, esaterako, euskaraz argitaratzea lortu zuten El Maestro de los Terciarios (1944) aldizkaria, Arantzazuco
|
|
|
Horra egia. Sabintiarrek ez dukete guk baino indar
|
gehiago
aldamen hoietan, ikastetcheak eskutan ez dituzteno Eskual herri guzian.427
|
|
|
632 Kontuak are
|
gehiago
nahasteko, akten kopia mekanografiatuak Euskaltzaindiak 1982an argitaratu zituenean, akta luze bat argitaratu zen gaztelaniaz 1951ko irailaren 25eko eta urriaren 30eko data bikoitz okerrarekin. Testuak aztertuz gero, argi dago bi urte geroagoko, 1953ko irailaren 25eko eta urriaren 30eko, akten edukia dela, prentsa ohar gisa moldatuta.
|
|
|
N. Oleaga idazkariaren iritziz, L. Villasanteren jaioterrian egin behar zen, eta horretarako Gernika Lumoko alkatearekin hitz egiteko prest zegoen. Baina berriz ere F. Krutwigen asmoa gailendu zen, BPDko jauregian egitekoa, Bilbok komunikabide hobeak zituelako eta ekitaldi publikoari publizitate
|
gehiago
emateko.716 Frantziskotarraren zalantzak uxatzearren, J. Urquijo hil ondoren Akademian zeuden iritzi ezberdinak azaldu zizkion, alderdikeriaz. R.
|
|
|
I. M. Echaideren GPDko bibliotekako hitzaldien zerrenda, [1955eko otsaila]. udal hauteskundeetan buru belarri zebilen.1023 Euskaltzainburuordeak, halaber, GPD eta SFVJUrekin izandako harremanen berri eman zuen. Diru laguntza
|
gehiago
jasotzeko asmoarekin, Gipuzkoako CAPi hilaren 16an bidalitako idazkia aipatu zuen. Era berean, GPDko jauregian abiatutako literatura hitzaldien berri ere eman zen (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
Donostiako euskaltzainek adierazitako asmoekin bat etorri arren, Akademiaren batzarra hilabete atzeratzea eskatu zuen, deialdirik egiteko astirik ez zuelako izan. Ordainetan, bi eguneko batzarrak berreskuratzea proposatu zuen, bilerei etekin
|
gehiago
ateratzeko.1176 Donostiako euskaltzainek erantzun zuten nahiago zutela hilean behin batzartu, agian goizez eta arratsaldez. N. Oleaga azkenaldian makalduta zebilenez, akten kopiak beti I. M. Echaideri bidaltzea eskatu zioten, Bilboko idazkariak ezin izanez gero, Donostiatik deitutako batzarrak egin ahal izateko.
|
|
2021
|
|
|
Eraikitzeko gaitasunari jarri nahi zaio azpimarra berezkoari baino
|
gehiago
.
|
|
|
Eta historiaren kontakizuna kazetaritza piezetatik edo bestelako irakurketetatik bildu ahal izan diren gertakarietan oinarritzen da. Baina gertakari nagusien narrazio soilaz harago legokeen informazio garrantzitsua eratorri ahal izan da datuetatik, historiaren artikulazioari nahiz kontakizunari zentzu
|
gehiago
, bestelako sakontasun bat, eman diotenak.
|
|
|
Lanak aurrera egin ahala, eta historia serialaren berri izan ondoren, bildutakoari probetxu
|
gehiago
ateratzeko etiketatzea bestelako parametro batzuekin osatzea erabaki zen.
|
|
|
Kazetaritza praktiken azterketara
|
gehiago
hurbiltzen den fitxa bat da horiekin osatutakoa. Ziklorik berriena izanik, eta bertan bertsolaritzaren presentzia mediatikoak jauzi kuantitatibo eta kualitatibo garrantzitsua egin duelakoan, garapen hori islatuko duten parametroak ezarri nahi izan dira.
|
|
|
Nagusiaren finalari buruzkoekin batuta 2.926 testu dira guztira, ezein ziklori buruz bildurikoa baino
|
gehiago
eta azken ziklo honetan gertaturikoaz aritzeko nahikoa.
|
|
|
Hedabideen analisiari dagokionez, lehen pauso honetan produkzio prozesua aztertu litzatekeela dio Thompsonek, eta ahalegin berezia egingo da horretan. Azken zikloetako bertsolaritzaren hedabideratzeari dagokionez
|
gehiago
sakontzeko modua egongo da, kazetari nahiz eragileei eginiko elkarrizketa sakonen edota medioen kasu azterketen bidez. Denboran urrunago gelditu diren zikloetan, Lore Jokoetakoan eta Euzko Pizkundearenean, azterketa kuantitatiboak eman ditzakeen datuak lan historiografikoarekin osatuz moldatu dugu (sinadura eta hedabide nagusiak, horien ezaugarri biografiko nagusiak, ideologia eta abar).
|
|
|
Interpretazio lanetarako hedabideen analisian hedabideen eskaintzak daukan harrera kontuan hartu behar dela gaineratzen du estatubatuarrak. Hor ere egingo da ahalegina, lehen zikloetan orokortasun batzuk baino askoz
|
gehiago
eskaintzeko modurik egongo ez bada ere.
|
|
|
83 Deigarria suertatzen da bere aldizkarian bere anaiak eskaini zion artikuluaren ondoren Agosti Xahok bertsolaritzaz idatzi zituen hainbat testutan Etxahunen inolako aipamenik ez egitea. Are
|
gehiago
1849ko maiatzaren 13ko hauteskundeei begira Etxahunek Xahoren aldeko ‘Musde Chaho’ bertso sorta sortu zuela jakinda.
|
|
|
Garai hartako prentsan oso ohikoa zen beste egunkarietako testuak bere horretan berrargitaratzea, are
|
gehiago
gerrari buruzko testuak baziren. Hala, Diario de San Sebastiánek emandakoa Espainiako egunkari liberal mordoxka batek jaso zuen hurrengo egunetan:
|
|
|
Horrenbestez, haren oihartzun mediatikoa ere askoz mugatuagoa izan zen. Nazioartera ez zen zabaldu, eta Espainian, ezbeharrak gertakari mediatiko konkretu gisa iraun zuenaz haratago, ez zion askoz
|
gehiago
eutsi.
|
|
|
Euskal Herrian, aldiz, Bilintxi buruzko ekarpenek ez dute etenik izango. Donostiarraren bat bateko jardunak91, umoreak eta komizitateak bertsolariaren ohiko irudira gerturatzen duenez, etxeko zapore
|
gehiago
duen mito bat suertatuko da gainera Iparragirrerena baino.
|
|
|
Urte haietan Hego Euskal Herrian bi bertsolari konkretu hauek dira albiste bertsolaritza bera baino
|
gehiago
, baina testu guztietan esaten da bertsolariak direla eta haien biografien kontakizunak bertsolaritzaren inguruko irudikapen edo zertzelada solteak papereratzen joateko aukera eskainiko du. Medioetarako ez ezik modernitaterako sarbidea ere eskaintzen dute, gainera, eredu aurremodernotik (baserri girokoa, alfabetatu gabea, basati ona) aldentzen baitira.
|
|
|
Itzuli zenean bere lurrak berreskuratu nahi izan zituen, baina berriro ere bide aldrebesetatik nonbait, dokumentu publikoak faltsutzeagatik beste epaiketa bat eta bi urteko beste espetxealdi bat() izan baitzituen. Espetxetik irten zenean, familia guztiak bizkarra eman zion eta eskale gisa bizi izan zen, herriz herri abestuz, tartean epaiketa
|
gehiago
pairatuz, hiltzera bere jaiotetxera itzuli zen arte.
|
|
|
Lehen Pizkundearen bigarren olatuan are
|
gehiago
garatzen den formatu berriak, aurrekoarekiko, mende hasierako desafioarekiko, hainbat aldaketa dakartza (Esnal, 2002: 809):
|
|
|
Burkek (1991) Europa mailan azaldutako bestekotze prozesuak geurean izandako isla azaldu denean, Gabilondok (2016) edo Madariagak (2008) eskainitako zantzu batzuk jaso dira.
|
Gehiago
ere aipa daitezke, ordea, mendeak iraun dituen eta muturrekoa izan den fenomeno baten aurrean baikaude.
|
|
|
Euskal erakundeen euskararekiko kezka hutsaren hurrengoa izan bazen, eta Elizarena ere oso mugatua, Euskal Herrian sortutako ekimen ilustratu bakarrak, XVIII. mendearen bigarren erdian abiarazitako Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak, ez du asko
|
gehiago
ekarriko. Kide batzuk euskararekiko sentsibilitateren bat erakutsi arren, martxan jarritako ekimenetan ez ikusiarena egingo du euskararekin:
|
|
|
5). Penintsulako lehenengoa izan zela gaineratzen du baita, eta
|
gehiago
ere badio: " Agintari eta elizaren aldetik kritika gogorrak jaso zituen[...] Baina berak hasi zuen lan harek jarraitzaileak izan zituen, bertako seme eta herbestetik etorriekin.
|
|
|
Bertsoaren indarra! Gazte bihurria ez zen
|
gehiago
sentitu; lainezak ihestu zitzaizkion; harrotasunak urtu. Itsas barearen antzeko leun gelditu zitzaigun.
|
|
|
Epaimahaiaren erreakzioa iradokiTxirrita ez zen gorbatarekin taularatu: "[...] Aurpegi guri, borobil handia[...] begiak, ilargi bete borobil hartan, bi zulotxo ezin geldiak biraka beti; ohiturako bruxa beltza soinean, oro estaldu eta ilaunduz[...] ‘obispo’ itxura
|
gehiago
, gaurko egiazko askok baino." (Zubimendi, 2002: 120).
|
|
|
Aranzazu aldizkarian argitaratu zuen Txirritari buruzko lehenengo hori, 1946/XII/15 datarekin eta" ‘Txirrita’ren ateraldiak" izenburuaz. Dozenaka
|
gehiago
etorriko ziren hurrengo urteetan: La Voz de España, 1947/03/09," Anectotas sueltas"; La Voz de España, 1950/VI/16," El difunto Chirrita"; La Voz de España, 1951/I/30," Anécdotas de viejos versolaris/ Chirrita, hombre de ingenio y gordo"; La Voz de España, 1959/I/10," Chirrita"; Zeruko Argia, 1963/V/19," ‘Txirrita’ren omenez"; La Voz de España, 1963/V/14," Homenaje a Chirrita"; Zeruko Argia, 1963/V/19," Txirrita gogoratuz"; Zeruko Argia, 1964/VII/19," Txirrita eta Prantses Txikia"; Zeruko Argia, 1964/VII/19," Txirritaren ateraldi bat"; Zeruko Argia...
|
|
|
Zavalaren arabera eskolan sartu irtenen bat egin bazuen ere (1992a: 21) 165, baserriko lanak tokatuko zitzaizkion
|
gehiago
, eta inguruko bertsolariei jarriko zien arreta. Umeagoa zela botatako bertsoren bat ere jaso den arren, plazako saioetan hamalau urterekin egin zuen debuta:
|
|
|
Zenbaki guztiei gainbegiratu bat emanda ikus daiteke Makazagak baliabide
|
gehiago
ere jarri zituela martxan. Lehen hiru zenbakietan kolorea sartu zuen eta ahal zuen guztietan, ez oso sarri, baita bertsolarien argazki eta marrazkiak ere.
|
|
|
368). Euskarazko irratsaio finkoak zerbait
|
gehiago
itxaron behar izan zuen. Hain zuzen ere Luzear izango zen 1931ko irailean Zubimendik El Pueblo Vascon zuen euskal atalean ideia mahairatu zuen lehena.
|
|
|
Ordubeteko elkarrizketa izanik, badakartza kontu
|
gehiago
ere, baina aipagarrienak itxiera gisa funtzionatzen duten elementuak izan daitezke. Argiarekin daukan konplizitatea erakusten du kazetariak irakurleentzat eskatzen dion bertsoan:
|
|
|
Nortasun handikoa eta polemista sutsua, pistolaz edo ezpataz burututako duelu bat baino
|
gehiago
ezagutzen zaio. Erabat antiklerikala zen, Alderdi Erradikaleko kidea eta masoia, hainbat testutan azti edo igarle gisa aurkezten zen, eta euskal nazioaren inguruan eratutako kosmologia esoteriko bat zen haren gai kuttuna54 Posizionamendu horiekin ez zitzaion etsairik falta izan, eta posizionamendu horiek idazkera suhar batekin defendatzen zituen gainera.
|
|
|
Beste hainbat aipamen topa daitezke hurrengo ataletan ere. Aipamen guztiak azalekoak dira, ordea, bertsolariak ez dira paisaiaren elementu bat baino askoz
|
gehiago
. Hogei urte geroago argitaratu zuen Biarritz, entre les Pyrénées et l’Océan:
|
|
|
Urkizuk bigarren urtean sari bakarra Martin Portali eman zitzaiola ere zehazten du eta gaia erlijiosoa izan zela bietan, garai hartan Inkisizioaren eraginez ohikoa zen bezala.
|
Gehiago
ere badio, ordea: "[...] jakin, badakigu gainera Iruñeako Eliz Barrutiko Artxiboari esker, ez Aldazek, ez Elizaldek ez eta Portalek ez zutela eraman bizitza oso zuzen eta zintzorik" (1997b:
|
|
|
Gaztetan Tolosako Jokoak ezagutu zituelako, Etiopian ikusitako gisako performanceren batek inspiratu zuelako, Xaho lagunak zirikatu zuelako, aitaren bidez Iztuetak bertsolarien inguruan idatzitakoak ere ezagutu ahal izan zituelako edo garai hartako giroan" euskal olinpiaden" ideia bueltaka zebilelako (ziurrenik eragin horietako bat baino
|
gehiago
gertatuko ziren aldi berean) Abbadieri euskal Lore Jokoak antolatzea otu zitzaion 1851n.
|
|
|
123 Aranaren ortografían, garbizaletasunean eta bizkaieran oinarrituriko ereduari Azkueren ortografian, garbizalekeriarik ezean eta gipuzkeran oinarrituriko eredua gainjarriko zaio. Katedrarako lehia irabazi izanak erakusten duen bezala, badirudi hizkuntzalari gisa bigarrenak gaitasun
|
gehiago
zuela: "[...] Aranak bazekien euskaran eta euskal kulturan zenbaiterainoko pisua zeukan Azkuek.
|