|
2023
|
|
|
Artikulu horrek dionez," guztiok lagundu behar dugu gastu publikoei aurre egitean, bakoitzak bere ekonomia ahalbidearen arabera...". Legeria arruntari helduta, TFAOen 2 artikuluak (eta TLOren 3 art.ak) ere
|
gauza
bera ezartzen du: " Tributuak antolatzeko oinarri izan behar da, tributuok ordaindu behar dituztenen ekonomia ahalbidea".
|
|
|
Zerga egitatea arauaren emaitza baino ez da; horrek esan nahi du egitate zehatz bat zerga egitate bihurtzen dela arau juridiko tributarioaren egitezko kasua denean, hots, tipifikatzen denean. Bestelako
|
gauza
da legegileak zerga egitate bihurtzen duen egitezko kasua errealitate ekonomikoa izatea (adib., diru sarrera bat), edo aurretiaz juridikoa den egitatea izatea (esaterako, egintza edo negozio juridikoa). Dena den, arreta jarri behar da tributu legeak ematen duen definizioan, eta ez errealitateko egitatean (hots, lege definizioaren euskarri edo oinarri materiala den horretan).
|
|
|
Egitate salbuetsiak tributuaren zerga egitatearen esparruan daudenez eta salbuespenaren bitartez zerga egitatea ere definitzen denez, foru arauak bakarrik ezar ditzake salbuespenak; hortaz, lege erreserba dago arlo horretan (Konstituzioaren 133.3 artikulua). Hori onartuz gero,
|
gauza
bera esan litzateke salbuespenak eraldatu, gutxitu edota ezabatzeari buruz. Osterantzean, ondorio onartezina gertatuko litzateke jarduketa batzuk (salbuespenaren ezarpena) lege erreserbapean egongo liratekeelako eta beste jarduketa batzuk, ordea, ez (eraldaketa, ezabapena).
|
|
|
Araban eta Gipuzkoan (TFAOen 65.bis. artikulua) hogeita hamabost eta hogei urteko preskripzio epea (10 urtekoa TLOren 66.bis. artikuluan) ezarri da, hurrenez hurren, konpentsatu diren edo konpentsatzekoak diren oinarriak eta kuotak egiaztatzeko prozedura hasteko;
|
gauza
bera, aplikatu diren edo aplikatzekoak diren kenkariak egiaztatzeko prozedurarekin. Bizkaian (TFAOren 64.1 artikulua), ostera, egiaztapen horiek egiteko ez da ezarri inolako preskripzio eperik.
|
|
|
Legeek ezarritako kasuetan, eskualdatzen diren ondasunen gaineko eskubide erreala dauka Administrazioak, loturaedo afekzio eskubidea hain zuzen; horren bidez, eskualdaketak kargatzen dituzten tributuak kobratu ahal izango ditu (eskualdaketa horiek eskurapen eta inportazioak ere izan daitezke). Lotura eskubidea ondasunaren edozein edukitzaileren aurka jar daiteke, salbu eta Erregistroaren fede publikoak babesten duenean eskuratzailea, edota horrek merkataritzazein industria establezimendu batean onustez eta titulu zuzenaz eskuratu duenean
|
gauza
. Afekzioa ere badago onura fiskala geroko betekizun baten mende dagoenean, orduan zorra bazterreko oharrean jasoko da Erregistroan betekizun hori gero beteko ez den kasurako.
|
|
|
Zehapenak, gainera, bi helburu argi ditu: urratzailea zigortzea eta jokabide bera berriro
|
gauza
dadila saihestea.
|
|
|
Auzitegi Gorenak bi preskripzio horien arteko ezberdintasuna justifikatu du zigor arloan zehatzen den jokabidea astunagoa edo larriagoa delako eta bi epeak lokabeak direlako (2003ko apirilaren 3ko Auzitegi Gorenaren Epaia).
|
Gauza
bera gertatzen da preskripzio penala geldiarazteko arrazoiekin; arrazoi horiek ez datoz bat tributuen arlokoekin, nahiz eta horiek zenbatzen hasteko unea berdina izan: jokabidea gauzatu denetik aurrera.
|
|
|
Prozedurari dagokionez, aurreko puntutan (3.2.3) azaldutako arau erkideak aplikatuko dira, Bizkaiko TFAOren 123 eta 124 artikuluetan eta Gipuzkoako 125 eta 126 artikuluetan jaso bezala. Jarduketak, gehienez, sei hilabeteko epean zehar
|
gauza
daitezke, prozedura hasteko komunikazioa jakinarazi denetik zenbatzen hasita. Epe horretan egiaztapen murriztuko prozedura ala balioak egiaztatzeko prozedura hasiz gero, prozeduraren epea eten egingo da halako prozedurak amaitu arte.
|
|
|
Kasu horretan, organo ekonomiko administratiboak, beraz, arbitro zereginetan dihardu, egintzon legezkotasuna finkatzeko helburuarekin. Modu horretara, BEZaren karga tasa zehatza aplikatzeari buruzko eztabaida enpresariaren eta bezeroaren artean erreklamatzeko modukoa izango da, edota faktura igortzeko beharrari buruzkoa ere;
|
gauza
bera, lan prestaziotik datozen lanaren etekinen gainean aplikatu beharreko atxikipen tasari buruzko eztabaida langilearen eta enplegu emailearen artean. Ezin daitezke erreklamatu, ostera, kobratu ez den BEZ eskatzeko erreklamazioak edota Ogasunari ordaindutako atxikipenei buruzko eztabaidak atxikipen hori alokairutik kendu ez bada, eztabaida horiek guztiak jurisdikzio arruntean konpondu behar direlako.
|
|
|
betebehar horiek eta eurei dagozkien kredituak ekitaldi itxien kontuan sartzen dira eta kontu horren bitartez Foru Diruzaintzak ordainduko ditu.
|
Gauza
bera gertatzen da zenbait eskubiderekin eta sarrerekin, alegia, likidatuta egonik, ekitaldia ixtean kobratzeke dauden eskubideekin.
|
|
|
Kontrol horren helburua da subjektu horien guztien funtzionamendua eta egoera finantzario ekonomikoa aztertzea. Eginkizun hori kontu hartzailearekin batera ala bereiz
|
gauza
daiteke, Kontu hartzailetzak luzaturiko txostenen bidez. b) Kontabilitate kontrola: foru sektore publikoaren jarduera ekonomikoaren jarraipena egitean datza, eragiketa guztiak kontabilitatean behar bezala adierazten direla ziurtatu eta bermatzeko. c) Eragingarritasun kontrola:
|
|
|
Barneko erregela orokorren salbuespen bezala, TFAOen 260 artikuluak (eta TLOren 263 artikuluak) ezarri duenez, administrazio egintza irmoak alda daitezke, baita
|
gauza
epaituaren indarra badute ere, Europar Batasuneko Auzitegiak zehaztu duen bezala. Tributu betebeharra dela-eta Tributu administrazioak aurretik ebazpena eman edo likidazioa egin badu eta estatu laguntza berreskuratzeko erabakiak eragina badu betebehar horretan, erabaki horren betearazpenak ekarriko du ebazpen edo likidazio hori aldatu beharra, irmoa izan arren.
|
|
|
Hala ere, 1989ko otsailaren 20an emandako 45/ 1989 epaian Konstituzio Auzitegiak adierazi zuen orduko Errentaren gaineko Zergaren Legeak jasotako artikulu batzuk Konstituzioaren aurkakoak zirela. Kasu horretan ez zen errotikako deuseztasuna aplikatu; alderantziz,
|
gauza
epaituaren indarra zuten egoerak edota, tributu zorrak zein kuotak ordaindu eta gero, inolako erreklamaziorik edo errekurtsorik jarri ez zutenen egoerak bere hartan utzi zituen Auzitegiak. Interpretazio hori eztabaidatzeko modukoa izateaz gain, arriskutsu gerta daiteke Administrazioaren aurkako gatazkak bultza ditzakeelako7.
|
|
|
Oraingoan ere, manuak ez du erabilgarritasun handirik, arauak terminoaren definizioa ez duenean, hots, gatazka batean, zein esangura gailendu behar den ez duelako zehazten. Terminoak izan ditzakeen adieretatik, kasuari ondoen dagokionaren arabera egin behar dela interpretazioa besterik ez dio legeak, esangura horien artean inolako lehentasun hurrenkerarik ezarri gabe;
|
gauzak
horrela, zein irizpide aplikatu lehenago, juridikoa, teknikoa ala ohikoa. On izango litzateke duda muda hori konpontzea, interpretazio teknikoa eta ohikoa, berbarako, desberdinak baitira; ondorenez, interpretatzaileak berak erabaki du tributu antolamenduko printzipio nagusien arabera zein aplikatu behar den kasu bakoitzean.
|
|
|
Interpretazioa eta analogiaren bidezko integrazioa ez dira
|
gauza
bera. Ikusi dugun moduan, interpretazioaren bitartez nahaspilatsuak edo ilunak izan daitezkeen aldeen esangura zehazten da.
|
|
|
Izan ere, efektu tinbredunak diruarekin erosi behar dira, i.e., diru kopurua erabili behar da horretarako.
|
Gauza
bera gertatzen da Historia eta Arte Ondareko ondasunak ematen direnean zergak ordaintzeko. Kasu horretan, ondasun horiek dirutan baloratu behar dira, eta Administrazioa eta norbanakoak ados egon behar dira ondasunei emandako balioarekin.
|
|
|
Modu horretara, zerga bien arteko koordinazioa lortzen da.
|
Gauza
bera esan daiteke BEZari eta Kostu bidezko Ondare Eskualdaketen gaineko Zergari buruz, lehenengoa enpresari nahiz profesionalek ordaintzen baitute, eta bigarrena, ostera, norbanakoek.
|
|
|
Hortaz, herri jabaripeko ondasunen aprobetxamendu berezia edo bakarreko erabilera nahi duenak baimena edo emakida lortu behar du, eta erakunde publikoek bakarrik eman ditzakete horrelakoak.
|
Gauza
bera gertatuko da Zuzenbide publikoko jarduketak egitean edo zerbitzuak ematean.
|
|
|
Ordainketa horiek tributuaren likidazio osoaren kontura egiten dira. c) Konturako sarrerak. Konturako sarrerak
|
gauzatan
eginiko ordainketetan egin behar dira. Mota horretako etekinak ordaintzen dituenak diru sarrera egin behar du Ogasun publikoan.
|
|
|
Eredu normalizatuak daude.
|
Gauza
bera, aitorpenak bide telematikoen bitartez aurkezteko.
|
|
|
Kudeaketari dagokionez, Tributu administrazioaren organoen artean eskumenak banatzeko irizpide gisa erabiltzen da subjektu pasiboaren egoitza. Ikuskapenari gagozkiola, egoitza fiskala non izan eta leku horretan
|
gauza
dezakete organo ikuskariek euren jarduera. Zerga bilketaren ikuspegitik ere, TLOk onartzen du zerga biltzaileak egoitzan sartzea eta bertako ondasunak trabatzea, premiamendu prozeduran dagoen tributu zorra kobratzeko.
|
|
|
Tributu betebeharraren objektua diruzko prestazioa da (urriak dira
|
gauzaz
egin daitezkeen ordainketak, eta horiek ere aurretiaz dirutan baloratu behar dira). Horregatik, tributu betebeharra zenbatu behar dugu.
|
|
|
Oinarri likidagarria lortzeko, zerga oinarriari kendu behar zaizkio tributu bakoitzaren legeak ezarri dituen murrizketak. Hortaz, legeak ez badu murrizketarik arautzen, oinarri likidagarria eta zerga oinarria
|
gauza
bera da. Gainerako kasuetan, hots, legeak murrizketak aplikatzen dituenean, kontzeptu biak bereizi behar ditugu.
|
|
|
Kode Zibilaren 1156 artikuluak xedatzen duenez, betebeharrak azkentzen dira horiek ordaindu edo betetzen direnean, zor den
|
gauza
galtzen denean, zorra barkatzen denean, hartzekodun eta zordunaren eskubideak bateratzen direnean, konpentsazioa gauzatzen denean edo berritzea gertatzen denean. Kari horiei guztiei preskripzioa gehitu behar zaie, testu horretako 1930 artikuluak xedatzen duelako eskubide nahiz akzio guztiak (eta, horrenbestez, kasuan kasuko betebeharrak) preskripzioaren bidez azkentzen direla.
|
|
|
Ulerbidez, zor den
|
gauza
galtzea ez da tributu betebeharra azkentzeko karia, tributu zorrak diruzkoak izaten baitira. Orobat, hartzekodun eta zordunaren zorrak ezin batera daitezke ondokoagatik:
|
|
|
Tributu betebeharra diruzko betebeharra denez, horren objektua izan behar da diru kopuru jakin bat ematea (hori gorabehera, efektu tinbredunen bidezko ordainketa onartzen da ikusiko dugunez, baita
|
gauzaz
eginikoa ere).
|
|
|
Zorrak hiru modutara ordain daitezke: diruz, efektu tinbredun bitartez edo
|
gauzaz
. Erregela orokorra da diruz ordaintzea, baina gainerako bideak ere onartzen dira, kasuan kasuko tributu legeak edo erregelamenduak hori ahalbideratzen duenetan.
|
|
|
Azkenez,
|
gauzaz
egindako ordainketak onartzen dira. Gauzaz egindako ordainketak dira edozein ondasun edo eskubidearen bidez egindakoak; aurreko kasuan bezala, tributuaren foru arauak ahalbideratu behar du ordaintzeko bide hori (egun PFEZ, OZ, ODZ eta SZn).
|
|
|
Azkenez, gauzaz egindako ordainketak onartzen dira.
|
Gauzaz
egindako ordainketak dira edozein ondasun edo eskubidearen bidez egindakoak; aurreko kasuan bezala, tributuaren foru arauak ahalbideratu behar du ordaintzeko bide hori (egun PFEZ, OZ, ODZ eta SZn).
|
|
|
Eskuratzaileak ustiapena hirugarren bati eskualdatzen dionean ere, katea ez da mozten eta erantzule jarraitzen du izaten erantzukizunaren kasua gauzatu duelako.
|
Gauza
bera gertatuko da ondorengo eskualdaketekin ere.
|
|
|
Hortaz, Kupoak" aldebakarreko arriskua" dakar Estatuko aurrekontuetan oinarritzen baita, foru ogasunen zerga bilketa, benetakoa edo aurreikusitakoa, ezertarako kontuan hartu gabe.
|
Gauzak
(ekonomia) ondo badoaz, Euskadiko autonomia erkidegoak diru gehiago izan du baina, txarto joanez gero, gastuetarako kopuruak txikiagoak izango dira kanpoko finantzaketarako aukerarik gabe ezta Estatuko Aurrekontu Orokorren pentsutan ere ez, Kupoaren zenbatekoa ez delako aldatzen eta horren ordainketa edozein kasutan egin behar delako.
|
|
|
Azkenean
|
gauzak
bere onera etorri ziren, baina aurretik hasitako auziek aurrera jarraitu zuten. Egoera hori larriagotu zen errekurtsogileek Europar Batasunaren barruan Ekonomia Itunaren bateragarritasuna" kolokan" jarri zutenean.
|
|
|
Zernahi gisaz, kontuan hartu behar da derrigorreko eszedentzia ez dela zenbatuko zerbitzuak emandako aldi gisa kaleratzeengatiko kalte ordainak kalkulatzeko; izan ere,
|
gauza
bat da antzinakotasunean derrigorreko eszedentziaren aldia zenbatzea, eta, horrekin zerikusirik ez duen beste gauza bat, bidegabe gisa kalifikatutako kaleratzearen ondoreetarako enpresan emandako zerbitzuen aldia zehaztea [2001eko irailaren 26ko (4414/ 2000 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Zernahi gisaz, kontuan hartu behar da derrigorreko eszedentzia ez dela zenbatuko zerbitzuak emandako aldi gisa kaleratzeengatiko kalte ordainak kalkulatzeko; izan ere, gauza bat da antzinakotasunean derrigorreko eszedentziaren aldia zenbatzea, eta, horrekin zerikusirik ez duen beste
|
gauza
bat, bidegabe gisa kalifikatutako kaleratzearen ondoreetarako enpresan emandako zerbitzuen aldia zehaztea [2001eko irailaren 26ko (4414/ 2000 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
O Kontsultaldiaren eragingarritasuna zaindu behar du, eta, hala denean, alderdiei ohartarazpenak eta gomendioak egin ahal dizkie; nolanahi ere, halako ohartarazpen eta gomendioek ez dute prozedura inola ere geldiarazi edo etengo. Orobat, lan agintaritzak kontsultaldian zehar, alderdiek batera hala eskatuta, egoki diren bitartekaritza jarduerak
|
gauza
ditzake, kaleratze kolektiboak eragindako arazoei konponbidea bilatzeko xedearekin. Xede berarekin, alderdietariko edonork hala eskatuta edo beraren ekimenez, laguntza eginkizunak ere gauza ditzake.
|
|
|
Orobat, lan agintaritzak kontsultaldian zehar, alderdiek batera hala eskatuta, egoki diren bitartekaritza jarduerak gauza ditzake, kaleratze kolektiboak eragindako arazoei konponbidea bilatzeko xedearekin. Xede berarekin, alderdietariko edonork hala eskatuta edo beraren ekimenez, laguntza eginkizunak ere
|
gauza
ditzake. Edozein kasutan, argi izan behar da lan agintaritzaren baimena ez dela beharrezkoa kaleratze kolektiboa gauzatzeko.
|
|
|
Kaleratze objektiboa forma arrazoiengatik bidegabekoa dela adierazi bada, bigarren kaleratze objektibo bat
|
gauza
daiteke, gerogarreneko edozein unetan, kaleratzea gauzatzeko arrazoi berriak alegatu beharrik gabe [2017ko urriaren 10eko (1507/ 2015 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Edozein kasutan, eskubide hori betetzat joko da, langileak enplegurako lanbide prestakuntzako jarduerak
|
gauza
ditzakeenean enpresaren ekimeneko edo negoziazio kolektiboan adostutako prestakuntza plan baten esparruan. Aitzitik, eskubide horretara ez da bilduko enpresak nahitaez bere kontura eskaini beharreko prestakuntza.
|
|
|
(d) Langilea bera, beraren armairuak eta beraren
|
gauzak
miatzeko erabilitako denbora (ikusi LELTBren 18 artikulua).
|
|
|
Lan kontratuak langileari ez badio eratxiki lanbide talde jakin bat, aplikatu beharreko lanbide sailkapeneko sistemaren araberakoa, gauzatutako eginkizunetatik ondorioztatu da langile horren lanbide sailkapena, benetan dagokion lanbide taldea eratxikitzeko, kontratua egin zeneko egoeraren arabera, nahiz eta une horretan kontratuaren izena modu ezegokian erabili (nomen iuris),
|
gauzak
ez direlako alderdiek nahi dutena, ezpada berez direna [1991ko ekainaren 7ko (70/ 1991 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Baina konstituzio aginduari kalterik egin gabe, botere publiko guztiek kasuan kasuko prebentzio jarduerak
|
gauza
ditzaten, lan baldintzak hobetzeko eta langileen osasuneta segurtasun babesa areagotzeko (esaterako, arau egokiak ematea), alegia, prebentzio politika eragingarria izan dadin, eginbehar publikoaz gain premiazkoa da prebentzio jardueretan parte hartzea enpresaburuek eta langileek eta, orokorrean, gizarte osoak.
|
|
|
enpresaz kanpoko prebentzio zerbitzua erakunde pribatu espezializatua da, enpresarekin hitzartzen duena prebentziojarduerak gauzatzea. Era berean, gogoratu behar da Gizarte Segurantzarekin lankidetzan diharduten Mutuek enpresaz kanpoko prebentzio zerbitzuen eginkizuna
|
gauza
dezaketela euren baitara elkartu diren enpresei begira, enpresaz kanpoko prebentzio zerbitzuei aplikatzen zaizkien baldintza berberetan. Enpresaburuak enpresaz kanpoko prebentzio zerbitzu batera edo batzuetara (koordinatuta jardun dutenak) jo du honako kasu hauetan:
|
|
|
Lanbide prestakuntza enpresaren jarduerari lotu behar zaio, eta ordu horiek pila daitezke 5 urtera arteko aldian. Eskubide hori betetzat joko da, langileak enplegurako lanbide prestakuntzarako jarduerak
|
gauza
ditzakeenean enpresaren ekimeneko edo negoziazio kolektiboan adostutako prestakuntza plan baten esparruan. Aitzitik, eskubide horretara ez da bilduko, beste lege batzuek ezarritakoarekin bat etorriz, enpresak nahitaez bere kontura eskaini beharreko prestakuntza.
|
|
|
Langilearen hartukizunak, bere lanbide zerbitzuak emateagatik, izan daitezke eskudirutan edo
|
gauzaz
egindakoak.
|
|
|
Kirol klubak edo erakundeak ezarritako kirol betekizunak direla eta, atsedena ezin denean etengabea izan, langileak zatika izango du atsedena.
|
Gauza
bera gertatuko da egutegiko jaiegunekin ere, kirolariak egunotan ezin duenean atsedenik hartu, kirol klubak edo erakundeak ezarritako betekizunak direla-eta.
|
|
|
" enpresaburuak zuzendaritza ahalmena gauzatzean eman ohi dituen aginduak eta jarraibideak betetzea". Eta
|
gauza
bera ondorioztatzen da LELTBren 20.1 artikulutik ere. Bada, hurrengoa ezarri da:
|
|
|
Enpresaburuaren kontrol ahalmenaren agerpenik nagusiena oinarritzen da horrek
|
gauza
ditzakeen miaketa pertsonaletan, langilea bera, beraren armairuak eta beraren gauzak miatu ahal izango baititu (LELTBren 18 artikulua).
|
|
|
Enpresaburuaren kontrol ahalmenaren agerpenik nagusiena oinarritzen da horrek gauza ditzakeen miaketa pertsonaletan, langilea bera, beraren armairuak eta beraren
|
gauzak
miatu ahal izango baititu (LELTBren 18 artikulua).
|
|
|
Edonondik begira dakiola ere, 18 artikuluarekin bat etorriz, aukera hori
|
gauza
dadin, nahitaez bete dira hurrengo betekizunak:
|
|
|
LELTBren 44.3 artikuluaren arabera titulartasun aldaketa
|
gauza
daiteke" inter vivos egintzen bidez" (esaterako, enpresa beste bati salduz edo errentan emanez).
|
|
|
Edonola ere, kontratu modalitate bakoitza aztertzeari ekin aurretik, lan kontratuari estu lotutako bi egoera zehatzi erreparatuko diegu, hots, lan kontratua egin aurreko egoerari, alderdiek kontratua egin aurretik edozenbat prestatze egintza
|
gauza
ditzaketen neurrian, eta probaldiari, azken horren bidez kontratua baldintzapean gera daitekeelako.
|
|
|
Sariak ere mota desberdinetakoak izan daitezke (diru kopuruak,
|
gauzaz
egindako ordainketak, hala nola, bidaiak edo opariak.).
|
|
|
Alokairuaren kontzeptuari beren beregi erreparatuz, LELTBren 26.1 artikuluaren arabera alokairutzat joko dira inorentzat lan zerbitzuak emateko lanbide prestazioaren ondoriozko hartukizun ekonomiko guztiak, horiek diruz zein
|
gauzaz
egin. Hartukizun ekonomiko horiekin ordainduko da benetako lana, hori ordaintzeko modua edozein dela, bai eta lan denboratzat jotzen diren atsedenaldiak ere.
|
|
|
(a) Diruz zein
|
gauzaz
ordaindutako alokairua (ikusi LELTBren 26 artikulua). Esku-dirutan ordaintzen denean, ordainketa egin da legezko diruan edo kreditu erakundeen bidez, taloia zein ordainketa egiteko antzeko beste modalitate bat erabilita (banku transferentzia), aurretiaz horren gaineko txostena eginez enpresa batzordeari.
|
|
|
Esku-dirutan ordaintzen denean, ordainketa egin da legezko diruan edo kreditu erakundeen bidez, taloia zein ordainketa egiteko antzeko beste modalitate bat erabilita (banku transferentzia), aurretiaz horren gaineko txostena eginez enpresa batzordeari.
|
Gauzaz
ordaindutako alokairuak ezin du gainditu langileak jasotzen dituen alokairu izaerako hartukizunen 100eko 30 Adibideak: etxebizitza [ikusi 1997ko otsailaren 11ko (2732/ 1996 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa], lan jardueratik kanpo automobilak lagatzea [ikusi 2000ko urtarrilaren 27ko (5434/ 1999 errek. zk.) Madrilgo ANE, 4 Salakoa], elektrizitateaz dohainik hornitzea [ikusi 2004ko azaroaren 22ko (130/ 2003 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]
|
|
|
Hitzarmen edo akordio kolektiboek, euren esparruko jarduera zehatzak izan dezakeen berezitasunaren arabera, ezar ditzakete distantziara lan eginez
|
gauza
daitezkeen lanpostu eta eginkizunak, lan jarduera modalitate horri ekin eta bere horretan jarraitzeko baldintzak, distantziara egindako lanaren gehieneko iraupena, bai eta distantziara lan egiteko akordioaren eduki gehigarriak eta beste edozein gai ere, gai horiek arautzea egokitzat jotzen bada.
|
|
|
(a)
|
Gauzaz
egindako alokairu prestazioak, halakoak izatea hitzartu denean.
|
|
|
Enplegatzaileak dirutan ordaindu behar ditu alokairuak, dela legezko dirutan, dela taloiaren edo antzeko beste ordainketa moduren baten bidez, kreditu erakundeak baliatuta, aldez aurretik langilearekin hala akordatuta. Hala ere, familia etxeko zerbitzuak ematen direnean
|
gauzaz
egindako prestazioak jasotzeko eskubidearekin, hala nola, ostatua edo mantenua, kontzeptu horiengatik alderdiek akordatutako ehunekoa deskontatu ahal izango da, betiere, eskudirutan egindako ordainketa bermatzen bada, gutxienez, hilabeteko LGAren besteko kopuruan, eta kontzeptu desberdinak batuta deskontatu beharreko ehunekoa ez bada alokairu osoaren 100eko 30 baino gehiago.
|
|
|
Langilearen eta enpresaburuaren harremanetan dauden ondare izaerako inguruabarrak ez ezik, harreman horietan dauden inguruabar juridiko pertsonalak ere kontuan hartzen dira. Horrela, lan kontratua egitean, langileak ez du bere gain hartzen"
|
gauza
zehatza emateko betebeharra" (KZren 1445 artikulua). Aitzitik, lan kontratua lan egiteko prestazio pertsonala denez, ezinezkoa da horri gauzen salerosketari buruzko erregela zibilak aplikatzea (emateari buruzko xedapenak, ebikzioaren eta ezkutuko akatsen ondoriozko saneamenduaren erregelak).
|
|
|
Horrela, lan kontratua egitean, langileak ez du bere gain hartzen" gauza zehatza emateko betebeharra" (KZren 1445 artikulua). Aitzitik, lan kontratua lan egiteko prestazio pertsonala denez, ezinezkoa da horri
|
gauzen
salerosketari buruzko erregela zibilak aplikatzea (emateari buruzko xedapenak, ebikzioaren eta ezkutuko akatsen ondoriozko saneamenduaren erregelak).
|
|
|
telelana lana antolatzeko modu berria da, berarekin dakarrena langilea bere lantokitik urruntzea, zerbitzuak distantziara ematea ahalbidetzen delako, informazioeta komunikazio teknika berriak baliatuta. Ikusiko den moduan (infra 4 gaia, 5.1), telelana distantziara egindako lan gisa arautu badaiteke ere, LELTBren 13 artikuluak egindako igorpena dela bide, uztailaren 9ko 10/ 2021 Legeak, distantziara egindako lanari buruzkoak, ezarritakoaren arabera, egia esan, telelanak gune ilunak ere sor ditzake; arean ere, lan kontratutik kanpo ere
|
gauza
daiteke telelana, lan zuzenbidekoak ez diren kontratu modalitateak baliatuta (adib. errentamendu zerbitzuak, kontratu administratiboak). Gainera, enplegatu publikoen kasuan, kontuan hartu behar dira EPOELTBren 47bis artikuluak xedatutakoa, manu horrek oinarrizko esparru arauemailearen izaera baitu, bai eta Administrazio Publiko orotan telelanaren inguruan dauden arauketa desberdinak ere.
|
|
|
Modu horretara, ikasleek gaitasunak eskuratuko dituzte, prestatuko dituztenak lanbide jarduerak gauzatzeko, lagungarri izango zaizkienak enplegua lortzeko eta euren ekintzaile gaitasuna sustatuko dutenak. Praktika horiek
|
gauza
daitezke unibertsitatean bertan nahiz erakunde laguntzaileetan, hala nola, enpresetan, erakundeetan eta antolakunde publiko edo pribatuetan, estatuan nahiz nazioarte mailan. Kanpoko praktiken prestakuntza izaera kontuan hartuta, horiek gauzatzeagatik ez dira inola ere sortuko lan harremanei datxezkien betebeharrak, eta praktiken edukiak ezin izango ditu ordeztu lanpostuei datxezkien lan prestazioak.
|
|
|
(a) Okerra: okerrak adostasuna baliogabe dezan, oker hori kontratuaren objektu den
|
gauzaren
muinari buruzkoa izan behar da, edo gauza horren baldintzei buruzkoa, baldintzok kontratua egiteko arrazoi nagusiak izan badira.
|
|
|
(a) Okerra: okerrak adostasuna baliogabe dezan, oker hori kontratuaren objektu den gauzaren muinari buruzkoa izan behar da, edo
|
gauza
horren baldintzei buruzkoa, baldintzok kontratua egiteko arrazoi nagusiak izan badira.
|
|
|
(a) Ahalezkoa, lanari zein langileari dagokionez. Bada ez dira kontratuaren objektu negozia ezin daitezkeen
|
gauzak
, alegia," merkataritzatik kanpo" dauden gauzak (KZren 1271 artikulua).
|
|
|
(a) Ahalezkoa, lanari zein langileari dagokionez. Bada ez dira kontratuaren objektu negozia ezin daitezkeen gauzak, alegia," merkataritzatik kanpo" dauden
|
gauzak
(KZren 1271 artikulua).
|
|
|
(e) Sektorearen estatuko edo autonomia erkidegoko hitzarmen kolektiboaren bidez edo, horrelakorik izan ezean, esparru txikiagoko sektoreko hitzarmen kolektiboetan, zehaztu ahal izango dira prestakuntzarako lan kontratuaren bidez
|
gauza
daitezkeen lanpostu, jarduera, maila edo lanbide taldeak.
|
|
|
Prestakuntza arloan, enpresaburuak kontuan hartu behar ditu, ahal den neurrian behinik behin, distantziara egindako lanaren ezaugarriak. Orobat, distantziara lan egiten duten langileei bermatu die behar adinako prestakuntza euren jarduera modu egokian
|
gauza
dezaten, hala distantziara lan egiteko akordioa egiteko unean, nola erabilitako baliabide edo teknologietan aldaketak gauzatzen direnean.
|
|
|
Baina arlo pribatuan derrigorreko lanak ezartzearen ondorioz ere sor daiteke zerbitzu prestazioak emateko betebeharra. Halakoetan, nazioarteko antolamendu juridikoa urratzeaz gain (LANEren 105 zenbakidun Hitzarmena, derrigorreko lana ezabatzeari buruzkoa, 1957ko ekainaren 25ean onetsitakoa), langileen eskubideen aurkako delituak gauzatzen dira eta, hala denean, gizakien tratari buruzko delituetatik xedetzat lan esplotazioa duena ere
|
gauza
daiteke (Zigor Kodearen 177bis artikulua).
|
|
|
Teoria horietarik lehenengoaren arabera, langileak ekoiztutako ondasun eta zerbitzuek langileari ez diote zuzeneko onura ekonomikorik ematen; izan ere, onura hori enpresaburuari dagokio, eta enpresaburu horrek langilea konpentsatu behar du onura horretatik kenduko duen zenbateko batekin, hots, alokairuarekin [ikusi 2010eko urriaren 6ko (2010/ 2009 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa eta 2011ko ekainaren 21eko (2355/ 2010 errek. zk.), AGE, 4 Salakoa]. Bestalde, bigarren teoriaren arabera, langileak lan zerbitzuak ematen ditu bere jabetzapekoak ez diren materialak edo
|
gauzak
nahiz lanabesak erabiliz [2010eko urriaren 6ko (2010/ 2009 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Aitzitik, bigarren teoria hori ere malgutu da, zenbait kasutan (adib. laguntzaile edo erreportari grafikoen kasuan), langileek euren lana egiteko ekarritako materialen balio ekonomiko txikiak ez baitu eragotzi harremanen lan izaerarik [1997ko martxoaren 31ko (3555/ 1996 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
...n web mailaren programa informatikoa enpresa horretan sortu bada [2001eko martxoaren 16ko (2158/ 2000 errek. zk.) Asturiaseko ANE, 4 Salakoa]; une oro langilea kontrolatzea ahalbidetzen duen on line konexioa edo konexio telematikoa [1999ko irailaren 30eko (469/ 1999 errek. zk.) Madrilgo ANE, 4 Salakoa]; mendekotasun teknologikoa, langileak bere jarduera enpresaren programa informatikoekin bakarrik
|
gauza
dezakeenean [2005eko apirilaren 11ko (143/ 2004 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]; eta langileei kreditu txartelak ematea [2004ko urtarrilaren 15eko (1456/ 2003 errek. zk.) Kantabriako ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
Eta lan zuzenbidearen oinarriari estu lotuta daude lan zuzenbidearen eginkizunak, azken horiei esker
|
gauza
daitekeelako hura.
|
|
|
Monasterio askok ere zentsu erregimena baliatu zuten subjektu partikularrei finkak uzteko. Egin eginean ere, finka horietan bizitzeko eta finkok lantzeko baimena ematen zieten, urte askotarako, baita belaunaldi batzuei begira ere, kontribuzio baten truke, gehienetan,
|
gauzetan
egiten zena. Egonkortasuna zen babes teknikarik onena.
|
|
|
Hammurabi Kodean arautu zen, eta Grezian nahiz Erroman ere aplikatu zen. Nonahi ager zitekeela ere, bere ezaugarririk garrantzitsuena zen pertsona
|
gauza
bihurtzea. Ondorenez, derrigorreko lana biltzen zen gauzen edo jabetzaren inguruko harremanetara.
|
|
|
Nonahi ager zitekeela ere, bere ezaugarririk garrantzitsuena zen pertsona gauza bihurtzea. Ondorenez, derrigorreko lana biltzen zen
|
gauzen
edo jabetzaren inguruko harremanetara. Egia esan, esklaboa gauzatzat hartzen zen edo, gehienez ere, animaliatzat; ez zuen gaitasun juridikorik, eta ekoizpen eginkizun hutsa zuen.
|
|
|
Ondorenez, derrigorreko lana biltzen zen gauzen edo jabetzaren inguruko harremanetara. Egia esan, esklaboa
|
gauzatzat
hartzen zen edo, gehienez ere, animaliatzat; ez zuen gaitasun juridikorik, eta ekoizpen eginkizun hutsa zuen. Bestela esanda, ugazabaren mende zegoen makina bat bailitzan hartzen zen.
|
|
|
Locatio eta conductio akzioak: zuzenbide erromatarrak ez zuen ezagutu gaur egungo errentamenduen inguruko sailkapena, hots,
|
gauzei
, obrei eta zerbitzuei erreparatzen diena, baina, zuzenbide erromatarrean, pertsona askeek euren lanaren gainean egindako errentamendua izan zen gehien erabilitako erakundea; errentamendu horretan nahasi agertzen ziren, bada, gaur egungo ikuspuntutik obren errentamendutzat eta zerbitzuen errentamendutzat joko genituzkeenak. Esangura horretan, lana arautzeko helburuarekin, bi errentamendu mota nagusitu ziren, nahiz eta bi biak sarritan nahasi erabili:
|
|
|
Arautegi zibilaren izaera zaharkituaren gainean, kontuan hartu behar da Kode Zibilak (1889), errentamenduen inguruan egindako sailkapenean, bananduta arautu zituela
|
gauzen
errentamendua, obra errentamendua eta zerbitzu errentamendua. Hain zuzen ere, azken horri erreparatu zion 1583tik 1587rako artikuluetan," Morroiek eta alokairupeko langileek egindako zerbitzua" izenburuarekin.
|
|
|
(a) ABLEren jarduera bakarra ABLEk eratzea ahalbidetzen duen jarduera izatea, nahiz eta modu osagarrian lanpostu agentzia gisa jarduteko aukera ere izan, otsailaren 28ko 3/ 2023 Legeak, Enpleguari buruzkoak, eta hori garatzeko arautegiak ezarritako betekizunak betetzen dituenean. Era berean, prestakuntza jarduerak ere
|
gauza
ditzake, aplikagarri den arautegi bereziaren araberako lanbide kualifikazioarekin bat etorriz, bai eta giza baliabideetako aholkularitza jarduera ere. Langileekin nahiz enpresa bezeroekin dituen harremanetan, ABLEk esanbidez, eta kasu bakoitzean, informatu behar du nola gauzatzen duen bere jarduna, hau da, ABLE gisa ala baimendutako jardueretatik beste edozein gauzatuz.
|
|
|
Ikuskatzailetzak, bere eginkizunak
|
gauza
ditzan, ahalmena du askatasunez eta edozein unetan sartzeko lantoki orotan, salbu eta lantokiak pertsona fisiko baten bizilekuarekin bat egiten duenean (baimen judiziala da). Ikuskatzaileek bisitak egiten dituztenean, agin dezakete laguntzaile gisa aritzea langileak, horien ordezkariak eta enpresako aditu eta teknikariak; egokitzat jotzen duten edozein ikerketa diligentzia, azterketa edo proba gauza dezakete, eta informazioa eska diezaiekete enpresaburuei edo enpresako langileei.
|
|
|
Ikuskatzailetzak, bere eginkizunak gauza ditzan, ahalmena du askatasunez eta edozein unetan sartzeko lantoki orotan, salbu eta lantokiak pertsona fisiko baten bizilekuarekin bat egiten duenean (baimen judiziala da). Ikuskatzaileek bisitak egiten dituztenean, agin dezakete laguntzaile gisa aritzea langileak, horien ordezkariak eta enpresako aditu eta teknikariak; egokitzat jotzen duten edozein ikerketa diligentzia, azterketa edo proba
|
gauza
dezakete, eta informazioa eska diezaiekete enpresaburuei edo enpresako langileei. Orobat, erabili ohi diren substantzien eta materialen laginak hartu, neurriak hartu, argazkiak atera, irudiak grabatu eta krokisak nahiz planoak egin ditzakete.
|
|
|
Behin administrazio ebazpena jakinarazita, izapide arruntak
|
gauza
daitezke, gorabidezko errekurtsoari begira urriaren 1eko 39/ 2015 Legeak xedatutakoarekin bat etorriz; behin administrazio bidea amaituta, JSAL indarrean jarri ondoren, administrazio ebazpena aurkaratu ahal izango da kasuan kasuko Arlo Sozialeko Epaitegian (ikusi JSALren 2.n artikulua) eta, hala denean, gerogarrenean, erregutze errekurtsoa aurkeztuz kasuan kasuko ANan.
|
|
|
Esangura materialean legeak badira ere, ezin esan daiteke
|
gauza
bera ikuspuntu formaletik, EKren 97 artikuluan ezarritakoarekin bat etorriz. Erregelamendu mota desberdinak daude:
|
|
|
Toki autonomiaren inguruan ezer; baina finantza zaintzaren inguruan
|
gauza
asko. 1945.eko Oinarri Legearen 67 oinarriak zaintza eta esku hartzearen definizioa egin zuen.
|
|
|
Xedapen horretan esaten denaren arabera, osasuneko ikuskaritza zerbitzuak autonomia erkidegoaren eskuetan uzten dira.
|
Gauza
bera gertatzen da gizarte zerbitzuen esparruarekin legearen lehenengo xedapen iragankorraren bitartez autonomia erkidegoen eskuetan utzi baita, horrek ekar ditzakeen arazoekin (gogoratu gizarte zerbitzuen oinarrizko organoak udal mailan uzten dituela EAEko gizarte zerbitzuei buruzko Legeak). Horrek arazoak dakartza, autonomia erkidegoetako lege ezberdinekin gatazka sortuz.
|
|
|
Ildo horretan, PEREZ LUQUEk8 esaten duen bezala, badirudi gaur egun autonomiari buruz hitz egitea ez duela zentzurik, ez duela merezi. Badirudi autonomia dela guztiek faltan botatzen duten
|
gauza
bat, baina behin edukita, inor ez dela bere inguruan hitz egiteko gauza. Autonomiak botere banaketa dakar, edozein boterek bere ahala banatzean autonomia ematen dabil eta horrekin botere horren deszentralizazioa gauzatu egiten da.
|
|
|
Ildo horretan, PEREZ LUQUEk8 esaten duen bezala, badirudi gaur egun autonomiari buruz hitz egitea ez duela zentzurik, ez duela merezi. Badirudi autonomia dela guztiek faltan botatzen duten gauza bat, baina behin edukita, inor ez dela bere inguruan hitz egiteko
|
gauza
. Autonomiak botere banaketa dakar, edozein boterek bere ahala banatzean autonomia ematen dabil eta horrekin botere horren deszentralizazioa gauzatu egiten da.
|
|
|
1837ko Konstituzio berria Cadizeko Konstituzioaren berrikuspena zen. Halere, udal administrazioaren inguruan
|
gauza
askorik ez zen esaten. 1837ko Konstituzioak.
|
|
|
Baina kontuan izan behar dugu KAk berak horren interpretazio murriztailea egin duela eta
|
gauza
gutxi utzi duela toki erakundeen eskuetan. Horren harira, KAren 6/ 1983 Epaian, otsailaren 4koan, hurrengoa adierazten zuen hitzez hitz:
|
|
|
Zalantzarik gabe, zerga errekarguan edo sarreran funtsezko elementuak dira aplikatu beharreko tasa edo ehunekoa eta aplikatu beharreko oinarria, eta kasu bakoitzean zergadun bakoitzaren gainean ezartzen den tributu zama gehigarria izango da. Eta, hala ere, errekargua aplikatzeko oinarria zehazten da,(...) ez da
|
gauza
bera gertatzen tasarekin. Tasa horrek ‘ehuneko bakarra’ izan duela baino ez du esaten, eta, beraz, udalek ez dute legegintza ahalmenik —autonomia erkidegoek ez bezala— ehuneko hori beren kabuz finkatu dezaketelako, erabateko diskrezionalitatez eta inolako lege mugarik gabe.
|
|
|
zerga egitatea, subjektu pasiboak, tributuaren oinarria, karga tasa eta finantza hobariak.
|
Gauza
gutxi geratzen zaizkie toki erakundeei tributuen esparruan. Ikuspuntu honetatik toki erakundeen autonomia finantza baliabideak lortzearen esparruan mugatu egiten da, lege lerruneko arauek esaten dutena bakarrik garatu ahal izango dutelako.
|
|
|
Zaintzaren gaztelerako adiera eskuan hartuta176 badirudi zaintza mendetasunaren edo sumisioaren kontzeptu antzeko bat dela, hortik agian adierazten da gaztelerako tutela hitzak esangura gutxiesgarria, peioratiboa, duela177 Ez da gertatzen
|
gauza
berdina euskaraz178, non Euskaltzaindiak ematen digun 2 adieran kontrola eta zaintza hitzak esangura berdintsua daukate. Hala hola, kontuan izan behar dugu, gaur egun Administrazio Zuzenbidearen esparruan bi hitzak esangura berdina daukatela.
|
|
|
Atal honetan horren inguruko azterketa egingo dugu. Toki autonomiaren kontzeptu teorikoa ikusita eta arauketa juridikoa ikusirik, argi dago autonomia eta subiranotasuna oso
|
gauza
ezberdinak direla. Autonomia subiranotasunaren emaitza dela esan daiteke, subiranoak beren deszentralizazioa egituratzean sortutako kontzeptua.
|
|
|
bateragarria da toki autonomia eta Estatuak edo autonomia erkidegoek egin dezaketen kontrola edo zaintza? Galdera hori erantzuteko lehenengo eta behin
|
gauza
bat argitu behar dugu: zaintza edo kontrola antolamendu juridikoan arautzen den moduan, toki erakundeen berezko eskumenen inguruan hartutako erabakien gain bakarrik egin daiteke.
|
|
|
Adierazi dugun bezala autonomia printzipioa, eta horrekin batera toki autonomia ere, lurralde deszentralizazioaren emaitza da. KAren 4/ 1981 Epaitik aurrera190, argi dugu autonomia eta subiranotasuna ez direla
|
gauza
bera eta hortik argi ondorioztatu daiteke erakunde deszentralizatuaren eta erakunde deszentralizatzailearen artean ez dagoela apurketarik, bigarrenak lehenengoari" baimentzen" diolako. Ildo horretatik, Perez LuKEk adierazi duenez:
|
|
|
Baina, hasieratik adierazi dugu autonomia ez dela subiranotasuna, gogora ekarriz KAren otsailaren 2ko 4/ 1981 Epaiaren 3 oinarri juridikoa. Bestetik, toki autonomiak ikuspuntu ekonomikoa edo finantzarioa duela ere argi utzi dugu eta toki erakundeen finantza autonomia eta EKren 142 artikuluak aipatzen duen finantza nahikotasuna ez direla
|
gauza
bera, nahiz eta bien arteko lotura oso estua izan.
|
|
|
Lehen adierazi dugun bezala, Espainiako antolamendu juridikoan autonomia eta subiranotasuna ez dira
|
gauza
bera eta toki autonomiaren aipamen zehatza egin du KAk. EKren 2 artikuluak Espainiaren batasuna aldarrakitzen du eta erregioez eta nazionalitateei autonomiarako eskubidea aldarrikatzen die (toki erakundeei ere).
|
|
|
Bestetik, ez dugu ahaztu behar TAEHk zehazten duen toki autonomiak Espainiako antolamendu juridikoak zehazten duen eta EKak jasotzen duen toki autonomia gainditzen duela232 Toki ogasunarekin
|
gauza
berdina gertatzen da. TEAHren 9 artikuluak beharrezko baliabideen esparruan eta xedatu beharreko baliabideen barnean proportzionaltasun printzipioa sartzen du.
|
|
|
Artikulu horrek finantza nahikotasuna eta eskumenen arteko harremana zehazten du eta horretarako baliabideak nahikoak eta proportzionalak izan dira. Dena den, lehen adierazi dugun bezala, finantza nahikotasuna eta finantza autonomia ez dira
|
gauza
bera. TAEHk toki autonomia garatzen du eta tokiko finantza autonomiari garrantzia ematen dio baina mugatutako finantza autonomia izango da.
|
|
|
Gai honen inguruan finantza zaintzaren teknikak azaldu diren eskema berdinari jarraituz bi
|
gauza
nagusi jorratuko dira EAEko toki erakundeen antolaketari dagokionez: lurraldetasunari dagozkion eragiketa ezberdinak eta eskumenen egikaritzan eman daitezkeen kontrol ezberdinak.
|