|
2001
|
|
|
" Bitartekoa da hizkuntza, ez ontzia: hizkuntzak
|
ez
du deus barrenen eta zernahi izan dezake". Esaldi horretan biribilduta dago Mitxelenak hiz  kuntzari buruz pentsatzen zuena.
|
|
|
Naturaltasun osoz batzuek, borondate zehatz adierazi batez beste hainbatek... Hizkuntzak"
|
ez
du deus barrenen" dionean, hizkuntzari buruzko pentsamendu totemikoa, fetitxe gisakoa ukatzen du. " Zernahi izan dezake" dioenean, berriz, hiztunok gure hizkuntzari atera diezaiokegun etekinaz konbentzitu nahi gaitu.
|
|
|
Zinez, ez dut uste gaurko euskararen egoera sozial mugatu eta ahula zuzen uler daitekeenik kontuan hartu gabe urte luzeetako elebakartasun ofiziala, hizkuntz zapalkuntza gutxi edo gehiago ezkutua, eta euskararen aurkako irudikapen sozial negatiboen ezarpena (euskara, baserri giroaren eta atzerapenaren ikur). Hori dena ahantzi gabe,
|
ez
dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. Alferrik ibiliko gara gure hizkuntz arazo eta gaitz guztien iturria badiren eta ez diren lege edo arauetan bilatu nahirik, aldi berean argi eta garbi onartzen ez badugu euskararen erabilera oztopatzen duten faktore asko eta asko gure baitakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure hizkuntz jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten du euskararen alde, salbu eta beharrezkoa den bakarra:
|
|
|
Norbaitek badaki segur aski biderik artezena beti hautatzen; nik, ez. Gehiago oraindik, norbait horrek badu kemen eta ausardia bide zuzen horretarik sekula ez saihesteko, eta nik, berriz,
|
ez
dut deus parekorik. Hitz bi esango nituzke, halaz guztiz, barkakizunago gerta daitezen bekatu larriak.
|
|
|
Gaizki esanak barka, mesedez. Diodan, halaz guztiz, nik
|
ez
nuela deus, orain ere ez dudan bezala, Haranburu Altunaren kontra10: " burges" hitza eta gogoeta noraino heda zitezkeen zen auziaren muina, oker ez banabil, eta ez dakit egoki ala desegoki hartu nuen.
|
|
|
|
Ez
dut deus askorik esan behar sorta honetan egin den hautaketaz: ongi deritzat eta biziki pozten naiz erabakia ez delako nire eskuetan izan.
|
|
|
Ez hurrik eman ere! Egin duguna
|
ez
duzu deus, egin nahi eta uste dugunaren ondoan. Abiatu garen bidetik ibili nahi genuke, ordea.
|
|
|
Huskeriez kezka  tzea, gero âhutsaren hurrengo den geure hizkuntzarekikorik izan badaitekeâ, ez da giza kulturaren gaina eta lorea besterik. Bizinahiak eta ezinbiziak, Txomin Agirreren antzera mintzatzeko, zerabilen gizonak
|
ez
zuen deusetarako astirik, ehizarako eta bilketarako izan ezik. Beranduago erdietsi zuen, nekazaritza eta abeltzaintza sortu ondoren batez ere, lanbide bereziak hautatzeko astia eta era, baita janaririk ez edaririk berehalakoan eskuratuko ez zioten bizibideak ere.
|
|
|
Aipamenen ehiztaritza ere ez da egiteko alferra, inork
|
ez
baitu deus ezerezetik ateratzen, beti behar izaten baitira gidariak eta sostenguak. Zenbait idazle elkorrak gertatzen dira sail horretan, horrelaxe Lizardi (Sully Prudhomme ren aipamen aitortuaz kanpo) eta horrela, beste alor batean, aitzindarien artean Whitney baizik aipatu ez zuen Saussure.
|
|
|
Bitartekoa da hizkuntza, ez ontzia:
|
ez
du deus barrenen eta zernahi izan dezake. Adieraz ditzake, bada, asmakizun argiak eta kirtenkeria" itzelak", gogoeta zoragarriak eta totel esaldi baldanak, garbiak eta lizunak, lirinak eta gordinak.
|
|
2002
|
|
|
" Orain hobeto zaude". Nekatuta nago,
|
ez
dut deusetarako adorerik. Hala ere, irribarre egiten saiatzen naiz.
|
|
|
Beti galdetu izan diot nire buruari gure artean horrenbeste euskaldun izanik zergatik izan duten hizkuntza kontuetan hain pisu handia euskaldun berriek.
|
Ez
dut deusik ere hauen kontra, eta badakit baloratzen hizkuntza bat ikasteko egin behar den ahalegina, baina hemen beldur naiz ez ote ditugun lezioak alderantziz eman. Hizkuntza kontuetan, batek bere sakoneko iturriko uretik edan behar du, ur hori gustatuko litzaigukeen bezain garbia ez bada ere (euskarak ere baditu orban zikin batzuk gero!), eta ez etiketa inguruan duen botilako ur gardenetik, munduko edozein hizkuntzalarik aski ongi dakien gisa, hori baita hizkuntzalaritzan erakusten den lehenbiziko gauza, ez baita ez kopiarik ez aldakirik jatorrizkoa baino seguruagorik eta fidelagorik, nola baita sehaskako mintzotikakoa, Sarako medikuak zioena niretako bilduz orain.
|
|
2003
|
|
|
Bestetan egia erran, arrakasta bazeukan: abertzale munduko urrixa anitzek bazekiten" borrokalarietarik" zela,
|
ez
zuen deus erran beharrik, gauza horiek denek zekizkiten, isilean, sekretuan, eta errespetu zerbaiten sentimendua sortzen zuten, manifestaldietan adibidez, beti banderola atxikitzen agertzen baitzen, soa hotz eta irririk gabe. Gainera elkarte abertzale eta ezkerreko alderdiaren partaide izanki orotan aitzindari plazaratzen zen.
|
|
|
Txarlik Iparraldean errefuxiatuak ziren ATEko kideen mezua eman zion. Erakundetik bota izan arren, Frantzian errefuxiatu gisa bizi zen nortasuna faltsutuz, eta hiriko ATEko komisario politiko alta zorrotzak
|
ez
zuela deus arrarorik asmatu, koordinakundearen batzarretan parte hartzen zuen. Gerrian bi mauser zaramatzan eta nabala zorrotza ezkerreko hankako zapatetan kokatua.
|
|
|
Txokok ukabilkada zalua eman zion sabelean. Lurreratu zen"
|
ez
dut deus salatu" errepikatzen zuela oihu eta negar auhen artean. Latzek, aztalaz lehertu zion sudurra eta odola barreiatu zen sukaldearen zola garbian.
|
|
2006
|
|
|
Lokala zapatari dendatik oso hurbil zegoen, eta bezeroek derrigorrez entzun behar izan zituzten guk han ateratako zirriparrak. Tabernan sartu ginenetik entzungo zituzten behin eta berriro kontatu eta puztu genituen balentriak ere, baina inork
|
ez
zuen deus esan, inori ez zitzaion odol gaiztorik egin: zalaparta handia ateratzen genuenean begiratu egiten ziguten, bai, baina ez kontu eske edo gaitzituta.
|
|
2007
|
|
|
Marko orain Indietarik heldu da eta urrungo herrialde horietan diren mirak kondatu dizkidalarik, miresturik gelditu naiz, nehoiz nehork ez baitzizkidan horrelako berriak jakinarazi. Hiru gizon hauekin
|
ez
duzu deusik irriskatzen, badakit, konfiantza osoa egiten baitiet, Argonen erreinura salborik helduko zarela.
|
|
2008
|
|
|
Etsiak nauka ohean josia:
|
ez
dut deus hoberik egiten asmatuko; ez dut deus hobeki egiten asmatuko.
|
|
|
"
|
Ez
zuen deus nahi; arrazoia eman diogu".
|
|
|
[Saiakera, ezinkera.] Zer gertatzen ari den edo zaigun jakiteko (egiaz eta kausaz jakiteko), batzuek
|
ez
dute deus egiten (biba zuek!); beste batzuek dotrinari begiratzen diote (fedabideak, xientxia gizarteratua, entziklikak); beste batzuek jardun mistiko esoteriko terapeutikoari entregatzen dizkiote bi belarriak; eta, azkenik, gizabanako" sozial" jantziek (beren barruko zikina ezkutatzeko interes berezia daukatenek) saiakera sozio-politiko filosofikoa irakurtzen dute, eta, bereziki, haren... Ez dago gaizki kontzeptutxo eta izendapen modakoak ikasi eta komeni denean errepikatzeko; arrazoirik ukan ez dezakeen errealitatea distiratsuki arrazoiztatzeko; deus zinez des kubritu gabeko lozorro izen estalkidun eguneratu batean etzateko...
|
|
|
inork ez du asmatu, edo, hobeki esanda, bai, asmatu egin du, baina pelikula bat asmatu du gaizki zebilenak sinesteko modukoa, eta horrek asko lasaitu du gaixoa. Horixe da asuntoa, horixe izaten da asuntoa, eta
|
ez
du deus ikustekorik gauzaren egiarekin eta inoren barrengo egiarekin, eta gainera," ederki ibiltzeko", holakorik ez jakinda hobe.
|
|
|
Estu, gogor eta latz hazitako umea lehertu egiten da lehenxeago edo geroxeago, eta ez du deus jasaten ahal. Guriegi eta bigunegi hazitako umeak
|
ez
du deus jasaten ahal, eta lehertu egiten da azkenerako. Tamaina tamainan asmatu behar da umeen hazieran, baina hori ez da Dezakeenak nahi lukeen bezain sarri gertatzen, eta, gure gozamenerako (kontsolamendurako?), gaizki hazitako ume lehertuen jarraipena segurtatua dago.
|
|
2009
|
|
|
Aginte Judizialaren Kontseilu Orokorrak muzin egin die, beti muzin, arlo honetan dituen betebeharrei, ez baitu neurririk hartu edo proposatu gaztelania ez beste hizkuntza ofizialak Justizia Administrazioan zerbitzu eta lan hizkuntza moduan normaltasunez erabil daitezen. Ez aipaturiko Kontseilu Orokorrak ez Espainiako Gobernuak berak ere
|
ez
dute deus arautu epaile, fiskal eta idazkariek izan luketen euskara gaitasunari buruz, nahiz eta, legeriaren arabera, herritarrak eskubidea izan, berak hala nahi badu, prozedura judiziala euskaraz egin dadin.
|
|
|
Artistak, lanean hasi aurretik,
|
ez
du deus garbi, agian ez daki zer nahi duen ere. Intuizioren baten jabe da, beharbada; lanbro zerratu batetik iristen zaion argi izpiñoren bat ikusi du, agian.
|
|
|
Egunero egiten badut ere bizarra, nobeletako pertsonaiek ez dute bizarra egunero egin beharrik; seguru asko ez dago bizarrari buruzko xehetasunik emateko premiarik ere. Arruntasunak, errutinak, eguneroko jardun sorpresarik gabeak
|
ez
du deusik balio literaturarako, ezta pertsonaia edo egoera baten arruntasuna, errutina, eguneroko jardun sorpresarik gabea azpimarratu nahi denean ere. Halako efekturen bat lortu nahi dugunean, entresaka egiten dugu gertakari arrunten artean eta egokienak aukeratzen ditugu.
|
|
|
Ez dakit zer ikusiko zuen nire begiratuan, zeren, deseroso, desenkusaka hasi zitzaidan. Liburutegian ez zutela ezertarako tokirik, udaletxeak
|
ez
zuela deus egiten egoera hobetzeko, erabaki drastikoren bat hartu zuela.
|
|
2010
|
|
|
Erlaitz, lasai!
|
ez
du deus graberik, ikuziko dut, min egiten badio erran dezala eta geldituko naiz...
|
|
|
Patxi: Deus, deus,
|
ez
dun deus, gure artean dun... Ez nun menturaz hire litania bezain intermi... nable izanen!
|
|
|
Iruñeko Artxibo Handian ere ibili naiz aztarrika, eta garaitsu hartan Lesaka aldean gertatutako hilketa franko aztertu ere bai, baina
|
ez
dut deus aurkitu Elamako gertaera ilun harekin lokarririk izan lezakeenik. Hona, ordea, neronek eskuz hartutako zenbait daturen artetik, 1724ko hilketa batenak, zure ikasmin guzien bixigarri [299]:
|
|
|
Eta Jesus 1965ean joan bazen Kanadara, lehenago kantatuko zion Añorgako apez ttikiari, gero Juan Mari Lekuona poeta eta euskaltzain ezaguna izanen zenari, alegia. Bertso horrek
|
ez
du deusen galtzekorik, baina, zergatik ez ote zuen aintzat hartu Juan Marik. Edo inor oharkabeko beste modu batean hartu ote zuen?...
|
|
|
Baina, esanak eder eta izanak lander.
|
Ez
baitzuen deusen argitasunik ekarri diru faltsua egiteko tresnak aurkitu uste omen zituzteneko kontu horrek, meatzulo bera behin eta berriz aztertu arren.
|
|
|
Johan Diaz, trabuco. Erdi Aroko trabuko hark ordea,
|
ez
zuen deus ikustekorik, batez ere XVIII. mendean gailendu zen suzko armarekin. Hura besterik zen.
|
|
2011
|
|
|
Anna mahaira ondoratu zen, bizkarra uzkurtuta oraindik. Mahai gainean ez zegoen ezer; tiraderak zabaltzen hasi zen, bata bestearen ondoren, baina bulegoko hainbat material kenduta,
|
ez
zuen deus aurkitu... azken tiradera ireki zuen arte. Beheko tiradera hartan liburu bat topatu zuen; larruzko azal gorria zeukan, eta bizkar berdea; izenburua begiratu zuen:
|
|
|
Baina Ben Sirakek beste bizitzarako uzten du erruki egintzen saria.
|
Ez
du deus esaten hainbat erruki egintzak hemen izaten duen zigorraz, ez du aipatzen errukiak duen alibi eskasa gizakion legean: lagun bat eta bi baino gehiago dago munduko kartzeletan errukizko egintzengatik.
|
|
2018
|
|
|
2025 urteaz geroztik ez da han ezer berririk sartu.
|
Ez
duzu deus interesgarririk...". Loreari begiak piztu zitzaizkion, arkeologiarako egin behar zuen lan bat aitzakia jarrita alamena ematen hasi, eta aitak amore eman zuen.
|
|
|
Axola handirik gabekoak iruditzen zaizkizun pasarteetan, emadazu abisu. Apaindurek
|
ez
dute deus balio gorabehera ez batere apainetan.
|
|
2019
|
|
|
Zergatik alzheimerra?" errepikatzen zuela mantra gisa. Ondoren, alabak
|
ez
zuela deus berririk kontatzeko esan zuen. Orduan, Bittorrek hatza altxa zuen, umeek ikasgelan hitza eskatzeko egiten duten gisa berean, eta berak bazuela berri on bat emateko esan zuen:
|
|
|
Aurrerakoia. Maitemindu bezala zen Pierre, baina
|
ez
zuen deus ikustekorik neskekin dastatutakoarekin. Bere bakartasuna, bere abentura eta borroka nahikunde intimoak hantzen zihoazen, Jonen aldean kausitzen zenean.
|
|
|
Buruaren aldean tatxa gorri bat zabaltzen zihoakion. Urrunago zeuden hiritar multzoek
|
ez
zuten deus susmatu, paseo hutsean zirelako, itsasoari begira, solas eztietan, kalatxorien auhenak umeen oihu alegerekin nahasten ziren momentu zilarrean. Nork asma zezakeen hurbilean hilotz bat bazegoela?
|
|
|
–Zergatik ez dituzte aferak beren artean zuritzen, galdatu zuen lantokiko idazkariak, ilar xehe saltsa nahasiz: guk,
|
ez
dugu deus ikustekorik...
|
|
|
Puskilak zaku arin batera bota itzazu eta gurasoei erran iezaiezu Bordelera abian zarela astebururako, dantza ikastaldi batera.
|
Ez
dute deus jakin behar. Laster arte, potxola!
|
|
|
–
|
Ez
dugu deus deklaratzekorik.
|
|
|
Emakumeek
|
ez
baitzuten deus erantzuten, ahots sendo eta gutural batek deiadar egin zuen:
|
|
|
Aipamenen ehiztaritza ere ez da egiteko alferra, inork
|
ez
baitu deus ezerezetik ateratzen, beti behar izaten baitira gidariak eta sostenguak.
|
|
2020
|
|
|
Zanpa zanpa egina ageri du autoak muturra. Atea ireki dute eta
|
ez
dut deus esan, mingaina trabatu egin zaidalako, eta nire aurrean dago Lluna, zaunka eta zaunka, zaunka eta marmar, hagin ilara osoa erakutsiz, hagin ilara osoa karraskaraziz. Eta gizon bat atera da orduan, eta jauzi egin du nire bihotzak, taupada bizkor batez, bunbuilo bortitzen antzera, keinua ezaguna dudalako.
|
|
|
–Ama,
|
ez
dugu deus egin, esan du Hilarik.
|
|
|
–Zoazi lotara Galdos, hemen
|
ez
duzu deus egiten, esan zion Lohobiaga kapitainak Galdosi, marinelei aginduak emateari utzita, bere ile urdinduak bekoki izerditsutik apartatzeko ahaleginetan. Joanes Lohobiagak igaroa zuen bere bizitzako hirurogeigarren zubia, baziren berrogei urte itsasoari aurrez aurre begiratzen ziola.
|
|
2022
|
|
|
Baina bizitza arruntak zoriontsuegiak dira fikzionatzeko. Egunerokotasunak
|
ez
du deus legendatik. Eta hori ongi zekien Tazito horrek.
|
|
|
Sorbaldak jaso zituen Alek.
|
Ez
zuen deus apartekorik Graciela Eceiza hark. 25 urteren bueltan zebilen edozein neska gazte izan zitekeen, zuri beltzeko erretratu batean.
|
|
|
Gaur Sorrabonican bazkaldu dugu eta otordua bukatu ondoan hurbildu naiz segundo batez errekara. Ez dut mossoek lehenago topatu
|
ez
duten deus ere ikusi ez topatu ere, baina gogoeta batek asaldatzen nau une oro, bitxia baita hagitz zeinen soraio agertzen diren gauzak giza gorabeheren aurrean. Gorputz bat datza errekan, eta deus gertatu ez balitz bezala bere emanean segitzen du urak, eta inolako grinarik agertu gabe daude hari begira zuhaitzak eta sasiak, eta beren bizitza miserableekin segitzen dute intsektuek, eta eguna argitzen du, egunero bezala, eta gaua iluntzen, gauero bezala, deus gertatu izan ez balitz bezala.
|
|
|
Arroken artean irekia zen kala eta, uretan sartzerakoan, irrist egin zuen Diegok, erori eta urradura egin zuen hanka baten  aurrealdean.
|
Ez
zuten deus sendatzeko eta itsaso ur gehiago eman zioten. Odola ere ez zen ikusten.
|
|
|
Txirrindulariak hautseztatu ondoren, amari puies egiten utzi izanaren berri ez ziola emango agintarazi zion Vicenç Balladorrek Martari. Martak
|
ez
zuen deus esango baina Mercèk jakingo zuen zer gertatu zen, dudarik gabe. Eta jakinez gero, onartu ere egingo zuen, seguru.
|
|
|
–Gauzak esatea behar dinat. Inoiz
|
ez
dun deus esaten. Eta ez naun berezia ez garrantzitsua sentitzen.
|
|
|
Sartu egiten gara. Hasieran
|
ez
dugu deus ere ikusten; hain dago ilun; baina begiak berehala ohitzen zaizkigu ilunetara.
|
|
|
Hala ere, horra bat tiroz jota... Honek
|
ez
du deusetarako balio... Bat botata ere, hogei etorriko dira, ehun, mila...
|
|
|
Gero, Jules Blancen eta maitalearen etsipenezko gutunaren bidez: "
|
Ez
dugu deus ere. Dena eman dut.
|
|
|
krisi ekonomikoak eragin zigun etsipena ekonomikoa zen nagusiki: ongizatearen gizarteak, zeinak
|
ez
baitu deus egiten gizartearen ongizate unibertsala bilatzeko, beldurra zuen ez ote ginen garai bateko bizi maila kaxkarrera eta konfort faltara itzuliko, ez ote ginen ezer gabe geldituko, zorionaren giltza bakarra, dirua, galduta.
|
|
|
Neoliberalismoak
|
ez
du deus ikasi liberalismo filosofikoaren alde positiboetatik, eta bere buruari neo deitzen badio ere, defendatzen duen filosofia guztia da zaharra, baina lotsa eta brida guztiak gainetik kenduta: klasista izateaz gainera, patriarkala da, arrazista da (komeni zaionean), eta, praktikan, erreminta hutsa progreso sozial benetakoaren kontra egiteko, hobekuntza soziala beti baita garesti.
|
|
|
" Zahartzeak
|
ez
du deus onik", entzun nion behin Piarres Xarriton gizon prestu bezain mintzo ederrari. Bizitzen aspertutakoarentzat, zahartzea aspermenaren bukaerara hurbiltzea izango da noski.
|
|
|
Eginkizun zaila da. Alde batetik, erakutsi zaigu ez dut ezer seriorik nahi horrek adierazten duena dela
|
ez
dugula deus mamitsurik nahi, edo (ia) ez dugula ezer nahi, kasik arbuiatze bat balego bezala, edo gutxiespena. Baina, beste alde batetik, jabetu beharra daukagu, nekearen nekez eta txar pilatzearen pilatzez, ezin segi dezakegula bizitza eta bizi gauzak astunetik eta larritik sentitzen.
|
|
2023
|
|
|
Atxikitzen saiatzen zen Elisabet, baina eraman egiten zuen itsasoak. Begiak ireki eta
|
ez
zuen deus ikusten, ahoa ireki eta ura sartzea besterik ez zuen lortzen. Bereizten ari bali  tzaizkio bezala zituen hezurrak sentitzen.
|
|
|
Zipriztindu egiten zituen batzuetan. Beste batzuetan, kanpora atera eta
|
ez
zuen deus egiten, eta orduan etxera itzuli eta bertan egiten zuen guztia, eta errieta egiten zien Margaridak, zizeilua garbitu behar zuelako eta etxe osoan usain txarra zelako. Azkarra zen Bartomeu, lepoa lodi, ileak ilun eta ezpainak haragitsu eta distirant.
|
|
|
Arren!", eta batera eta bestera zihoan Ãngelaren burua, eta gorria, laranja eta beltza zen ikusten ari zen guztia. Gero
|
ez
zuen deus besterik ikusiko, baina MartÃk eta Guillak kontatu zioten, garrasiak sumatu eta topatu zituelarik, Margaridak hain bortitz zafratu zituela Bartomeu eta Esteve non eurek bai, eurek negar egin baitzuten. Eta Ãngela iratzarri zelarik, ezin zituen oraindik ere begiak ireki, hain handiturik izaki, eta ozta ozta jan zezakeen ezer ere, eta Bartomeu eta Esteve ez ziren bertan, joanak baitziren soldadu sekula betikoz.
|