|
2015
|
|
|
Klasikotik klasikora, klasikotasunez landu ditu Baraiazarra itzultzaile trebeak Santa Teresaren testuak. Horretara, jada gaztelaniazko testu klasikoa dena, euskarazko klasiko bihurtzeko tenorean jarri du, aurrerantzean modu eskuragarri eta esanguratsuan izango baititu
|
euskal
irakurle horrek mistika katolikoaren testurik behinenak.
|
|
|
Badator, beraz, arnas handiko eta goi mailako emaitza euskararen esparrura. Ongi etorria egin diezaiogun horri eta hurrengo ekimenetarako oinarria izan dadila, urratsez urrats joan gaitezen guztiok euskara eta
|
euskal
kultura aurreratzen eta aitzinatzen.
|
|
|
Zorionak, beraz, Karmeltaldekoei auzolanaren bidez, beste behin ere, jarri dituztelako halako erro eta habe sendoak euskararen esparruan eta bide beretik, Santa Teresa Jesusenaren jaiotzaren bosgarren mendeurrena ospatzeko tenore euskalduna ahalbidetu dutelako. Izan ere, horixe da
|
euskal
kultura indartzea eta zabaltzea. Obrak mintzo!
|
|
|
Gogora datoz, hurrenkeran, Aita Lino Akesolo eta Aita Santi Onaindia karmeldar euskaltzainak. Bide beretik dator oraingoan Baraiazarra euskaltzain ohorezkoa eta agerian jartzen du bere
|
euskal
sena, lehendik ere, ongi frogatua duena halako itzulpenetan.
|
|
|
Egin eginean ere, Baraiazarrak itzulpen honetan eskaintzen duena ez da bakarrik Santa Teresarena, ez bada euskara bera ere egoki apaindua eta gaurko erara emana, hain zuzen, euskarazko hizkuntza mistiko eta erlijiosoaren espresa molde garaikoa. Edu horretako opari ederra egiten die euskarari eta aldi berean
|
euskal
letrei.
|
|
|
Behar da horretarako aldarte berezia eta bereizia, eta Baraiazarrak bitzuok ditu, egoki betez lehen aipatu Arotçarenak
|
euskal
itzultzaile bikain bati eskatzen dizkionak: Le traducteur doit être humble et probe?
|
|
|
Honek, jakina, abiapuntu bat izan luke,
|
Euskal
Herrian ere santa Teresaren mezua gero eta gehiago ulertu, sakondu eta zabal dadin.
|
|
|
|
Euskal
Herriko Karmeldarren
|
|
|
Santa Teresa
|
euskal
letretan
|
|
|
Ez zen iritsi
|
Euskal
Herriraino santa Teresa. Bere garaian ozen entzuten zen Iruñean karmel berri bat egiteko aukera, baina bera ordurako osasunez gaizki zen eta Burgosko fundazioa amaitu ondoren, Ávilara joateko asmoa izan arren, nagusien aginduz, Alba de Tormesera joan zen eta aldi gutxira handik eraman zuen Jainkoak, Iruñekoa eta batez ere Madrileko fundazioa, berak gogo gogoan zuena, gauzatzen ikusi gabe.
|
|
|
Euskaldunen artean Ávilako gure Santa oso maitea izan da. Horregatik, gure aurretikoen artean hainbat izan dira, nola edo hala, bakoitza bere baliabide eta gaitasunen arabera, haren mezua euskaraz zabaltzen eta hura
|
Euskal
Herrian ezagutarazten saiatu direnak. Batzuk beren predikuen bidez, beste batzuk beren idazkien bidez. Ezin dugu aipatu gabe utzi gure aita frai Bartolome Santa Teresa Markinako karmeldarretan predikari eta idazle ospetsua izan zena.
|
|
|
Gure egunetarantz hurbilduz,
|
euskal
letretan lorratz sendoa utzi duten bi idazle karmeldar agertzen zaizkigu. Santiago Onaindia eta Lino Akesolo.
|
|
|
Azken honek hiru idazlan interesgarri argitaratu zituen Karmel aldizkarian (1982, 3, 4). Hau da, Teresaren heriotzatiko 400 urtean karmeldarren
|
euskal
aldizkari honek ere berariazko zerbait egin nahi izan zuen. Aldizkaria, orduan, une txar batean zen, eta ezin gauza handirik egin, egia esan, baina besterik ezean Lino Akesoloren idazlan ederrok duintasunez betetzen dute orduan gertaturiko hutsunea.
|
|
|
–Munduan Teresa zalerik bada, iñon ere ez Euskalerrian baiño gehiago?. Lehenik, gure Santa bizi izan zen urteetako joan etorrietan aurkitu zituen lagun euskaldunak; bigarrenik, berriz,
|
Euskal
Herrian, mendez mende nola loratu ziren Teresaren karmel berriak. Lehenengoan soilik begia ezarririk, hainbat pertsona agertzen zaizkigu Teresarekin zerikusia izan zutenak alde batetik, eta harekin harreman estu estua izan zuten euskaldunak edo euskal jatorrikoak, bestetik.
|
|
|
Lehenik, gure Santa bizi izan zen urteetako joan etorrietan aurkitu zituen lagun euskaldunak; bigarrenik, berriz, Euskal Herrian, mendez mende nola loratu ziren Teresaren karmel berriak. Lehenengoan soilik begia ezarririk, hainbat pertsona agertzen zaizkigu Teresarekin zerikusia izan zutenak alde batetik, eta harekin harreman estu estua izan zuten euskaldunak edo
|
euskal
jatorrikoak, bestetik.
|
|
|
Teresa gazte zela
|
Euskal
Herriko bi seme dira Ávilako gotzain: Rodrigo Mercado Zuazola, Oñatiko semea, Oñatiko unibertsitatearen sortzailea delako gure artean ezaguna eta ospetsua.
|
|
|
Domingo Bañez eta Katalina Tolosa. Hura ez zen
|
Euskal
Herrian jaioa, Gipuzkoatik, Arrasatetik, Gaztelara joaniko merkatarien semea baizik. Katalina Tolosa, berriz, Euskal Herrian jaioa, Sebastian Muntxaraz beraren senarra bezala, eta Burgosera joanik merkatari bizi zena.
|
|
|
Hura ez zen Euskal Herrian jaioa, Gipuzkoatik, Arrasatetik, Gaztelara joaniko merkatarien semea baizik. Katalina Tolosa, berriz,
|
Euskal
Herrian jaioa, Sebastian Muntxaraz beraren senarra bezala, eta Burgosera joanik merkatari bizi zena. Domingoren familia Valladoliden kokatu zen lehenbizi eta gero Medina del Campon; Katalinarena, Burgosen.
|
|
|
Abitua jantzi zuenean, seme bata izan zuen emaille eta elizkizuneko izlari?. Dena dela,. Santa Teresa
|
euskal
letretan, agertu nahi izan dugu eta hark euskaldunekin izan zituen harremanetara eraman gaitu aita Linoren idazlanak.
|
|
|
Mendeurren honek bultzada emanik eta handik eta hemendik kontzientzia bizkortzera etorritako ziztadei erantzunez, ekin nion, era berean nekagarri eta zirraragarri gertatu zaidan lan honi. Izan ere, behin egin zidaten galderari erantzunez esaten nuenez,, geure mugak aitortuz eta apaltasunez, baina emakume miresgarri hau
|
euskal
letretako plazara agertzea, plaza txikitxoa bada ere, ez dela gutxiestekoa uste dut; are gehiago, ekarpen ederra izango dela?. Hori izan nahi luke gure argitalpen honek:
|
|
|
Hori izan nahi luke gure argitalpen honek: santa Teresa oso osorik, Gutunak ere barru direla, liburuki bakar batean,
|
euskal
letren plazara eta euskaldun guztientzat eskuragarri agertzea.
|
|
|
Santa Teresa bezalako emakume bat (hain handia eta hain harrigarria)
|
euskal
letren plazara ez agertzea, hutsune larria izango litzateke.
|
|
|
Itzulpena esaten dugu, hitz bakar batez eta nolabait adieraztearren; baina itzulpen soila baino gehiago eskatzen zaigu. Santa Teresa euskalduntzea, geurera ekartzea, erdal urak
|
euskal
ur bihurturik, gure uharkara eta gure moldeetara bideratzea. Bestalde, honelako lan bati ekiten diogunean, apurka apurka eta ia konturatu gabe, pertsonaiaren barruan sartzen gara, edota pertsonaiak berak hartua ikusten dugu geure burua eta, Santa Teresaren kasuan, zein handia den konturatzen gara; harenganako mirespena sortzen da.
|
|
|
Esker ona agertu nahi diot Julen Urkiza adiskideari ere, Teresaren hainbat ilungune argitzen eta interpretatzen lagunduz gainera, izenen aurkibidea egin eta inprimategiko lanetan eragile eta gidari izan denari; eskerrak, lan honetan ari nintzela, gogoa berotu eta aurrera egiteko aupada eman didan Andoni Olea karmeldar ikaskideari. Eskerrak, nola ez, liburu honek argia ikus dezan saiatu diren guztiei, batez ere argitalpen honi diruz lagundu dioten
|
Euskal
Herriko karmeldarrei eta Bizkaiko Foru Aldundiari.
|