|
2009
|
|
|
erdal herri poesia ala euskal herri poesia. Baina azkoitiar mutikoak
|
eragin
dio erabakia hartzera. Eta aurrera egingo du:
|
|
|
Horiek horrela, halako zirrara
|
eragiten
du Deustuan Zavalak esanak:
|
|
|
Izan ere, zer da hizkuntza bat hiztunik eta erabilera eremurik gabe? Nolatan gaurkotu liteke hizkuntza bat nonahi baliatzeko, hiztunen gaurko zein bihar eta etziko hizkuntza beharrak asebetetzeko hizkuntzaren gizarte erabileraz kezka eta ardura erakutsi gabe. Horiek horrela, hizkuntzaren erabileran eragina duten gizartearen alde guztiak, bai eta hiztunek bizi dituzten kultura arauak, itxaropenak eta testuingurua ere biltzeko zein haietan
|
eragiteko
eratu zuen Euskaltzaindiak Jagon Saila. Sailaren barruan dagoen Sustapen Batzordeak, azken urteotan, euskal gizartean puri purian dauden gaiak aztertu eta aztergai izan dituen gaiei buruzko iradokizunak egin ohi ditu ia urtero.
|
|
|
Alabaina ez dugu etsi nahi, eta Zavalak utzitako ondarea lantzen eta egunero berritzen jarraitu nahi dugu, haren Auspoa ederrari
|
eraginez
ahal dugun mailan.
|
|
2010
|
|
|
Euskal hezkuntzaren lehen eskola ekintza antolatuak 50 urteko ibilbidea egin du. XX. mendearen lehen erdiko ahaleginen ostean, Azkuek, Muñoak, Euzko Ikastola Batzak eta Elbira Zipitriak
|
eragindako
saioen ondotik, gaur egun eta euskal lurralde guztietan ezagutzen den ikastola mugimendua abian jarri zen 1960an.
|
|
|
Gazte euskalduna izatearen esanahia atzo eta gaur 21,85 Kb Asier Basurto: Gazteen hizkuntza erabileran
|
eragiten
duten faktoreen azterketa 97,45 Kb Jean Baptiste Coyos eta Erramun Baxok: Gazteak, euskara eta aisialdia Ipar Euskal Herrian 19,77 Kb Iñaki Arruti:
|
|
|
Ikasteredu elebidunak eta euskararen azterketan (iker) molde berriak lanaren arduradunak Itziar Idiazabal eta Andoni Barreña izan dira. Haiek adierazi bezala, liburu honen helburua euskarari buruz eta haren ikas/ irakas prozesuaren inguruan egiten den ikerkuntza jasotzea da, euskararen irakaskuntzan aurrerapauso kualitatiboa
|
eragiteko
.
|
|
2011
|
|
|
JAGONET interneten bidez euskararen erabilera zuzena eta egokia
|
eragiteko
zerbitzua da eta bi helburu nagusi ditu: batetik, herritarrak zerbitzatzea, eta bestetik, gure hizkuntzaren kalitatea bermatzea.
|
|
|
JAGONETen eginkizuna euskararen erabilera zuzena eta egokia
|
eragitea
da, euskararen erabilera argitzea, euskaltzaleon lagungarri. Hamar urteotan, 835.517 bisitarik kontsultatu dute JAGONETeko galde erantzunen datu basea.
|
|
|
Bestalde, toponimia ikerketaren emaitzak hainbat aldaketa
|
eragin
ditu herriko kale, enparantza, parke eta bestelako tokien izenetan. Hala bada, Leioako zenbait auzo eta kaleen izenak zuzendu dira aurten.
|
|
|
Jorratzen direnak ondokoak dira: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
Euskararen jakitean, erabileran zein haren aldeko sustapenean
|
eragin
nahian, hitzarmena sinatu dute Bilbo Zaharra euskaltegiak eta Euskaltzaindiak. Hori bai, bi erakundeon arteko lankidetza aspaldikoa da, eta ezaguna da euskaltegiak sustatzen duen Bilbo Zaharra Forumak antolatutako ekitaldiak Euskaltzaindiak babesten dituela.
|
|
|
Izan ere, haur eta gazteek aisialdian hizkuntzekin zer nolako harremana duten eragingarria izango da beren motibazioetan, jarreretan, baita hizkuntza gaitasunean ere. Proiektu honen bidez aisialdian aritzen diren entitateetan
|
eragitea
izan da helburua.
|
|
|
Horri helduta, etorkizuneko erronkei buruz galdetu zaie: euskararen erabileran
|
eragiteko
giltza, tokiko administrazio mailako lanaren garrantzia, sentsibilitate guztiek bat egiteko eta diskriminazio positiboa bideratzeko eredua, komunikabideek eta teknologia berriek normalizazioan duten papera, eta krisiak nola eragin diezaieken euskararen aldeko politika publikoei.
|
|
|
Horri helduta, etorkizuneko erronkei buruz galdetu zaie: euskararen erabileran eragiteko giltza, tokiko administrazio mailako lanaren garrantzia, sentsibilitate guztiek bat egiteko eta diskriminazio positiboa bideratzeko eredua, komunikabideek eta teknologia berriek normalizazioan duten papera, eta krisiak nola
|
eragin
diezaieken euskararen aldeko politika publikoei.
|
|
|
Lehen hizkuntzak lotura zuzena du erraztasunarekin, eta honek erabilerarekin. Erabileran
|
eragiten
duten gako nagusiak azaldu eta gero, eremu batean eta bestean erabilera zertan den aztertuz bukatu du saioa.
|
|
2012
|
|
|
Aipatu biltzarrean, Euskaltzaindiaren Literatura Ikerketa Batzordeak, euskal eleberrigintzaren bilakaeran Leturiaren egunkari ezkutua k ekarri zuen berriztapena eta gizartean
|
eragin
zuen oihartzuna hartu zituen hausnarketa kritikoa egiteko helburutzat, haren zenbait alderdi jakin aztertzearekin batera. Gero, 2008ko maiatzean, Leturiaren egunkari ezkutua eleberriaren ekarpena XX. Mendeko euskal narratibaren testuinguruan izeneko liburua aurkeztu zuen Euskaltzaindiak.
|
|
|
Hortaz, Leioako toponimo historikoak, horietako asko galduak edo ahantziak badira ere, eta egun bizirik dirautenak leioaztarren izanaren eta bere hizkeraren lekukotasun adierazgarriak dira. Gertatzen dena da biziaren bilakaerak, hirigintzaren hazkundeak eta paisaia geografikoaren aldaketa sakonak
|
eragin
zuzena izan dutela mendeetan zehar iraun duten izen ugariren galtze eta desitxuratze prozesuekin?.
|
|
|
Horrela, bada, ikerketa honen emaitzak askotarikoak dira: Leioako leku izenak sendotzeaz gain, herriko toponimia historikoaren ia %100 euskalduna dela erakusten digu,, baina euskara eta gaztelaniaren arteko elkarbizitzak
|
eragin
zuzena izan du toponimian ere, eta jatorrizko izenak aldatu edo desitxuratu egin dira elkarreragin horren ondorioz?. Bestalde, Leioako euskara aztertzeko ere balio handiko informazioa ematen du toponimiak.
|
|
|
Gaztelaniaz, frantsesez eta ingelesez berdin idazten ez direnez, zalantza
|
eragin
dezaketenak: Abisinia, Kabinda, Timbuktu...
|
|
|
Hirugarren liburukian tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
Gure inguruko erdara nagusietan (gaztelania, frantsesa, ingelesa) berdin idazten ez direnak edo hizkuntza bakoitzera itzultzen direnak eta, ondorioz, grafia zalantza
|
eragin
dezaketenak. Adibidez, Aintzira Gazi Handia (es Gran lago Salado, fr Grand Lac Salé, en Great Salt Lake), New Orleans (es Nueva Orleans, fr Nouvelle Orléans, en New Orleans), Pennsylvania (es Pensilvania, fr Pennsylvanie, en Pennsylvania), Suaren Lurraldea (es Tierra del Fuego, fr Terre de Feu, en Tierra del Fuego), Magallaes itsasartea (es estrecho de Magallanes, fr détroit de Magellan, en Strait of Magellan)...
|
|
|
Hirugarren liburukian tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
Gure inguruko erdara nagusietan (gaztelania, frantsesa, ingelesa) berdin idazten ez direnak edo hizkuntza bakoitzera itzultzen direnak eta, ondorioz, grafia zalantza
|
eragin
dezaketenak. Adibidez, Samarkanda (es Samarcanda/ Samarkanda, fr Samarcande, en Samarkand), Jammu eta Kaxmir (es Jammu y Cachemira, fr Jammu et Cachemire, en Jammu and Kashmir), Ekialdeko Ghat mendiak (es Ghats orientales, fr Ghâts orientaux, en Eastern Ghats), Malakako itsasartea (es estrecho de Malaca, fr détroit de Malacca, en Strait of Malacca), Barne Mongoliako Eskualde Autonomoa (es Región Autónoma de Mongolia Interior, fr Région autonome de Mongolie Intérieure, en Inner Mongolia Autonomous Region)...
|
|
2013
|
|
|
Agurtzane Azpeitiak azaltzen duenez, enuntziatu parentetikoak aztertzeko,, ikuspegi enuntziatibo pragmatikoa oso errentagarri gertatu zaigu, azterbide hau esatariak enuntziatuan uzten dituen hizkuntza lorratzak deskribatzera mugatzen delako, eta esatariaren lorratz horiek, inon agertzekotan, enuntziazio mailan eta modalizazio mailan
|
eragiten
dute (enuntziatu parentetikoek bete betean eragiten duten mailatan, alegia). Alderdi metodologikoei eta bestek egindako bideetan barrena ibiltzeari liburuko lehen hiru kapituluak eskaini dizkiogu?.
|
|
|
Agurtzane Azpeitiak azaltzen duenez, enuntziatu parentetikoak aztertzeko,, ikuspegi enuntziatibo pragmatikoa oso errentagarri gertatu zaigu, azterbide hau esatariak enuntziatuan uzten dituen hizkuntza lorratzak deskribatzera mugatzen delako, eta esatariaren lorratz horiek, inon agertzekotan, enuntziazio mailan eta modalizazio mailan eragiten dute (enuntziatu parentetikoek bete betean
|
eragiten
duten mailatan, alegia). Alderdi metodologikoei eta bestek egindako bideetan barrena ibiltzeari liburuko lehen hiru kapituluak eskaini dizkiogu?.
|
|
|
Opari moduan, eskaini zaizkion liburuen artean, euskal pertsona izenak zein deiturak modu ofizialean administrazioan agertzeko, Euskaltzaindiak argitaraturiko bi liburu eskaini dizkio idazkariak, bere herrian antzeko zerbait egiteko orduan lagungarri gerta dakizkiekeelako. . Europako kolonialistek oraindik harro irakasten dute beren eskoletan beren kolonietako jendeei berek gure kontinentetik hara eramandako hizkuntza inperialak (espainola, ingelesa, portugesa,...) irakatsi zietela, baina aldi berean, ezkutatu egiten dute horrek zer nolako kalteak
|
eragin
zituen han, bertako hizkuntzak eta kulturak galtzen ere lagunduz. Gu pozik geundeke, ahal dugun neurri apalean, geure etsenpluaz eta animuaz, beren jatorrizko hizkuntza nazionalak suspertzen, indartzen eta berreskuratzen lagundu ahal bagenie?
|
|
|
Ekuadorren, gaztelaniaz gainera, hizkuntza asko mintzatzen dira, eta gaurko gobernuaren
|
eraginez
, haietako asko ofizialkideak dira beren eskualdeetan, kitxua batez ere. Hizkuntza hori tipologiaz eranskaria da, eta bere deklinabide eta gramatikan euskararekin antz handia dauka.
|
|
|
Azkenik, bada izen kopuru bat, izen zahar zaharrez osatua, erabat ilunak direnak, hala nola Laskoain. Horretaz gain, herrialde guztietan bezala, badira modaren
|
eraginez
sortu ziren izenak, Aljer, Tanjer, Toledo,...
|
|
|
Hirugarren liburukian tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
Zazpigarren zenbakia da. Besteak beste, erbesteaz eta gatazkaz, eta eurek
|
eragiten
dituzten tristeziaz eta minaz hitz egiten du.
|
|
2014
|
|
|
Europar Batasunean 255 hizkuntza baino gehiago mintzatzen dira, eta horietatik 128 egoera larrian daude, eta 90, oso egoera larrian. Horrek biztanleriaren% 8ri, edo 45 milioitik gora pertsonari,
|
eragiten
die. Csaba Sándor Tabajdi Europako Parlamentuko Sozialisten eta Progresisten Aliantzaren Taldeko eurodiputatuaren esanetan, egoerari buelta eman dakioke.
|
|
|
Lanbide Heziketarako materialak sortzea, euskaratzea eta erabiltzaileen eskura askotariko euskarrietan jartzea, bai eta hiztegi tekniko bat sortzea ere. Elkarteak 34.000 ikasle eta Lanbide Heziketako 79 ikastetxe publiko eta hitzarmendun batzen ditu, eta gaur egun ereduan ikasten duten 8.000 bat ikasleengan eta 3.000 bat irakasleengan
|
eragiten
du.
|
|
|
Tipo idealak diren neurrian gure inguruko hiriguneak aztertzeko baliagarriak izan daitezke, batez ere, egungo joerak eta etor litezkeen aldaketei begira. Nola
|
eragingo
digute. Zer gertatzen ari zaigu?
|
|
|
Horiek horrela, egungo hiri joerek hizkuntza praktikei zelan
|
eragiten
dieten aztertu du. Ideia baten inguruan egin du:
|
|
|
Iruñeko egoera gaineratu du latzagoa da: euskarari kostatzen ari zaio gizarte presentzia behar bezalakoa izatea, eta honek
|
eragin
zuzena du ikastoletako eta euskarazko eredua duten eskoletako haurren hizkeran, euskara ikastetxeko gauzatako baitakusate ikasleek, ez karrikan erabili beharreko zerbaitetako.
|
|
|
Zazpigarren kapituluan, hiztunen hizkuntza gaitasunean
|
eragiten
duten hiru aldagai aztertzen ditu Juan Madariagak: generoa, maila sozio profesionala eta bizitokia.
|
|
|
Adolfo Arejita euskaltzain eta Labayru Ikastegiko zuzendaria ere aurkezpenean izango da. Izan ere, Labayruk eta Sabino Arana Fundazioak Euskara batua eta euskalki hizkerak elkar
|
eragin
aberasgarri bati buruz Hacia una relación enriquecedora del euskara batua y los dialectos izeneko mintegia egingo dute ostiralean bertan.
|
|
|
Adolfo Arejita euskaltzain eta Labayru Ikastegiko zuzendaria ere bertan izan da. Izan ere, Labayruk eta Sabino Arana Fundazioak Euskara batua eta euskalki hizkerak elkar
|
eragin
aberasgarri bati buruz izeneko mintegia egin dute gaur bertan.
|
|
2015
|
|
|
Hirugarren liburukian (2011n argitaratua) tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
Alde batetik, abertzaletasunaren kontzeptu politikoaren alde egin zutenentzat, euskara ezinbestekoa zen, hizkuntzak egiten gaituelako euskaldun. Beste batzuek, ideologia politikoak
|
eraginda
edo hizkuntzaren ikuspegi bestelakoa zeukatelako, ez zuten ikusten euskara beste hizkuntzen parean jartzeko modukoa zenik?.. Sabino Aranaren lanera etorrita, helburu politikoa linguistikoari gailentzen zaiola esan daiteke. Haren esaldia Euskotarren Aberria Euzkadi da zuztar guztiak eragin zituen XX. mendearen hasierako gizartean.
|
|
|
Beste batzuek, ideologia politikoak eraginda edo hizkuntzaren ikuspegi bestelakoa zeukatelako, ez zuten ikusten euskara beste hizkuntzen parean jartzeko modukoa zenik?.. Sabino Aranaren lanera etorrita, helburu politikoa linguistikoari gailentzen zaiola esan daiteke. Haren esaldia Euskotarren Aberria Euzkadi da zuztar guztiak
|
eragin
zituen XX. mendearen hasierako gizartean. Baina euskara helburu politiko horren ardatzik handienetako bat da, ez dago Euskadirik euskararik gabe, euskarak egiten gaitu euskaldun?. Etxebarriaren ustetan, Sabino Aranaren eraginik handiena euskarari dagokionez,, abertzaleen kontzientzietan egin zuena izan zen.
|
|
|
Hirugarren liburukian (2011n argitaratua) tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
1976an Tbilisiko Unibertsitatera eginiko bisitan, euskara ikastaro bat egin zuen eta ondorioz Euskal hizkuntzarako sarrera liburua argitaratu zuen, georgieraz. Ikastaldi horren
|
eraginez
, georgiar unibertsitateko talde bat euskara ikertzen hasi zen. Natela Sturua eta Salome Galbunia euskaltzain urgazleak talde horretako kide izan ziren.
|
|
|
Hizkuntzaren arnasa den hotsa?. Anitza eta askotarikoa da, beraz, eta faktore ugarik
|
eragiten
dute bere musika.
|
|
|
Froga hori gainditzen dituzten lanek dira komunitatearen gogoan egoten, herrigintzan
|
eragiten
nonbait eta klasiko bilakatzen. Beren baitan baitaukate sortu testuingurutik kanpo mintzatzeko sekretu.
|
|
|
Gutxienez bi mila urteko historia duen frisiera hizkuntza Erdi Aroaren hasieran ingurune zabalean erabiltzen zen ahoz eta idatziz, Ipar itsasoaren kostaldean zehar, Belgikatik ia Danimarkaraino. XVI. menderako, aldiz, alemanaren eta nederlanderaren
|
eraginez
idazteko ohitura galdu zen eta, batez ere, herri xehearen ahozko hizkuntza bihurtu zen. Lehengo eskualde zabal horretan hiru hizkuntza irla geratu dira bizirik gaur arte, bi Alemanian eta bat ipar Holandan.
|
|
2016
|
|
|
Hirugarren liburukian (2011n argitaratua) tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak.
|
|
|
Independentzia lortu ondoren legeztatu zen arren, Hebreeraren Akademia lehenago sortua zen, 1890 urtean, Eliezer Ben Yehuda-ren
|
eraginez
. Hizkuntzalari horrek, hain zuzen, proposatu eta prestatu zuen hebreera modernoaren birpiztea, bi oinarri hauetan finkaturik; alde batetik Bibliako eta azken bi mila urteotako hebreera idatziaren tradizioa, eta bestetik aramera eta beste hizkuntza semitikoetan oinarrituz, batez ere arabiera kontuan izanda.
|
|
|
Ikasleen aurrean ere mintzatu ziren akademikoak; haien galdera zorrotz eta bitxiak erantzun behar izan zituzten, tarteka barre algarak
|
eraginez
.
|
|
|
Frantziako Estatuko lurraldeetako hizkuntzen egoera kezkagarria da, ez baita egiten lege, diru eta langile egokiz hornituriko hizkuntza politika publiko eraginkorrik.Euskararen Erakunde Publikoaren sortzearekin batera, hizkuntza politika publikoa 2006an egituratzen hasi zen Ipar Euskal Herri mailan, herri mugimenduaren lana osatuz. ...zeko bideratu baliabideak eta neurriak ahulegi izan dira; ondorioz, euskal hiztunen kopurua eta euskararen erabilera gero eta apalagoak dira, inkesta soziolinguistikoek agerian eman dituzten datuen arabera.Egoera larri hau iraulezina ez bada ere, baitezpadakoa da hizkuntza politika berri eta ausarta gaurdanik egiten hastea eta, orobat, transmisioan, erabileran, motibazioan eta corpusean positiboki
|
eragitea
, edozein hizkuntza osoki berreskuratzeko prozesuak ezinbestekoak dituen alorretan.Hizkuntza politika eraginkor hori zutik ezartzeko, nahitaezkoa da erakunde publiko guztiak (herriak, eskualdeak, Euskal Elkargoa, departamendua, Estatua) engaiatzea eta arduraz jokatzea.Ipar Euskal Herrian erakunde aldaketa gertatuko da 2017ko urtarriletik goiti. Hortaz, Euskaltzaindiari eta Euskal Konfederazioari iruditzen zaie garai ezin egokiagoa dela hizkuntza politika berri hori garatzen hasteko.Erakunde publiko bakoitzak ardurak bere gain hartu baditu ere, Euskal Elkargoak euskara indarberritzeko hizkuntza politika horren bultzatzaile nagusia izan du, euskararen eremuan lanean ari diren elkarte eta erakundeekin elkarlanean.
|
|
|
Osak metodologia berria aplikatzeko aukeratutako lehen hiriari buruz jardun zuen, hasieran: Donostiak euskalgintza alorrean izan duen
|
eraginagatik
hautatu genuen.Metodologia berriaren nondik norakoak ere azaldu zituen Osak: Hizkuntza baten bilakaera eta egoera soziolinguistikoa aztertu ahal izateko, eredu metodologiko osatua aurkeztea izan genuen helburu.
|
|
2017
|
|
|
Azaroa euskal atsotitz bildumetan (Patxi Juaristi); Karmel: bibliografia (Julen Urkiza); Liberalismoaren aldeko euskarazko sermoi inprimatu bat, hirurteko liberalaren garaian (Cesar Gallastegi, Jabier Esteban Ochoa de Eribe); Estatuko itzulpen sariaz sentimenduak eta gogoetak (Luis Baraiazarra); Kultura gauzatu errukiaren
|
eraginez
, kristau arnasa dauan unibersidadean (Lontzo Zugazaga); Amoris laetitia Maitasunaren poza (A. Olea); Madagaskarretik mezu interesgarria.
|
|
|
jotzen duten Europako politikekin bat etorriz, Ainhoa Aznarezek, hainbat faktore eta omisio maniobra? aipatu ditu,, euskararen atzerakada geografiko eta funtzionala
|
eragin
dutenak, ezin baita inola ere berezkotzat hartu atzerakada hori?. Bukatzeko, Ainhoa Aznarezek berriz esan du Nafarroako Parlamentua prest dagoela, behar adina lege egokitzapen bultzatzeko, horrela, hizkuntza politika eraginkorraren eskutik, euskara sustatu eta normalizatzeko eta haren diskriminazioari buelta emateko ?.Euskara sendotzeko tresnaAndres Iñigo Euskaltzaindiaren Nafarroako ordezkariak... Zalantzarik gabe, erabilgarri izanen den argitalpen honek eremu komuna bilatzen du eta onurak ekarriko ditu euskara normalizatzeko eta arautzeko prozesuan?, azpimarratu du euskaltzainak.Amaitzeko, Gotzon Loberak eta Miriam Urkiak Hiztegi berriaren nondik norakoak aletu dituzte:
|
|
|
Horregatik, Gobernuak Euskaltzaindiaren helburu bera duela nabarmendu du, hots, gure hizkuntzaren gizarte estatusaz arduratzea.Bere aldetik, Andres Urrutia pozik agertu da hitzarmen berriak ahalbidetuko dituen egitasmoengatik. Nafarroako Gobernuarekin betidanik izan dugun elkarlanerako joera berretsi dugu gaur, eta pozgarria da laster ehun urte egingo dituelako Akademiak, eta mendeurren horretan ere gure ondoan ditugulako Nafarroako erakundeak, bere sorreran
|
eragin
zuzena izan zutenak.Euskaltzaindiaren sortzaileaNafarroako Foru Aldundia Euskaltzaindiaren sortzaileetako bat izan zen 1918 urtean, euskara garatzeko helburuarekin. Harrezkero, Nafarroako Gobernuaren eta Euskaltzaindiaren arteko harremanak ez du etenik izan.
|
|
|
astegunak, hilabeteak, urte sasoiak eta urteak, eta euretariko bakoitzaren parteak landu dira; baita oraingo, lehengo eta geroko denbora unitateak ere. Hirugarren liburukian (2011) tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak. Laugarren liburukian (2012) kontzeptu ugari bildu eta landu ziren, eremu biren inguruan: etxe abereak eta etxea bera.
|
|
|
Hizkuntzaren transmisioan badu
|
eraginik
horrek. Dudarik gabe. Euskararen eta tradizioko mundu horren transmisioa bera hautsirik gertatu da inkesta burutu zen aldi hartan bizirik zegoen anitz herritan; ez guztietan, baina bai hainbatetan.
|
|
|
Esan nahi dut ez dela gauza bera emakumezko edo gizonezko jaiotzea, XX. mendean edo XXI. aren atarian, Euskal Herrian edo Afrikan... Logikoki, faktore askok
|
eragiten
dute idazteko moduan, kontatzen diren istorioetan, aukeratzen diren pertsonaia eta protagonistetan. Egungo emakumeak badaki zer nahi duen eta ausartagoa da nahi duen hori zer den esateko eta baita hori lortzeko borrokatzeko ere.
|
|
|
–Euskaraldiak batu egingo gaitu 2018an eta 2019an zehar. Euskaltzaindiaren mendeurrena ospatuko dugun garai bertsuan anbizio handiko proiektu hau izango dugu martxan euskararen lurralde osoan, hizkuntza ohituretan
|
eragiteko
eta erabilerari bultzada bat emateko asmoz?.
|
|
|
Besteak beste, Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuak adierazi du Euskaraldiak batu egingo gaituela 2018an eta 2019an zehar. . Euskaltzaindiaren mendeurrena ospatuko dugun garai bertsuan anbizio handiko proiektu hau izango dugu martxan euskararen lurralde osoan, hizkuntza ohituretan
|
eragiteko
eta erabilerari bultzada bat emateko asmoz?, azaldu du Zupiriak. –Euskaltzaindiarekin batera azpimarratu du sailburuak, gure herriko instituzio nagusiak izango gara ekimen honetan:
|
|
2018
|
|
|
Zazpigarren kapituluan, hiztunen hizkuntza gaitasunean
|
eragiten
duten hiru aldagai aztertzen ditu Juan Madariagak: generoa, maila sozio profesionala eta bizitokia.
|
|
|
astegunak, hilabeteak, urte sasoiak eta urteak, eta euretariko bakoitzaren parteak landu dira; baita oraingo, lehengo eta geroko denbora unitateak ere. Hirugarren liburukian (2011) tradizioko bizimodu eta ingurumenaren inguruko gai edo kontzeptuak landu ziren: batetik, lurra, euskal gizakia bizi den lurra; lur horretan erne diren belar, landare, zuhaixka eta zuhaitzak; lurrak berez edo gizakiaren
|
eraginez
ematen dituen uztak; eta bestetik, euskal gizakiarekin belaunez belaun bizikidetza estuan bizi izan diren animaliak, euren parte esanguratsuak eta euren inguruko prozesuak. Laugarren liburukian (2012) kontzeptu ugari bildu eta landu ziren, eremu biren inguruan: etxe abereak eta etxea bera.
|
|
|
(Davant, Joseba Asiron Iruñeko alkatearekin) H letra zela eta ez zela, halako liskarra sortzeak zer
|
eragin
zizun zuri. Batzuk euskaragatik ari ziren, baina besteak politikak itsututa. Ulertzen dut Hegoaldeko batzuk beren euskalkiari atxikita egotea.
|
|
|
Akademiak euskararen ezberdintasunak aztertuko zituen, hutsuneak bete, hitzen forma eta esangura finkatuko zituen, eta idazteko modu bakar bat ezarri; euskalkietatik bat ere baztertu gabe, haiek elkarren osagarri eta elkarren aberasgarri erabiliko zituen, eta, azkenean, erakunde horrek hizkuntza garbia, akasgabea eta jakintza arlo guztietarako egoki eta erabilgarria izango zena ezarriko zuen. Horrela irudikatu zuten Euskaltzaindia garaiko Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako ordezkari instituzionalek euskararen esparru osorako akademia bat
|
eragin
zutenean.
|
|
|
Sari honen helburua da Gipuzkoako kultura ondarea zaindu, ikertu eta hedatzeko egindako lana aitortzea. Epaimahaiak hainbat alderdi izan ditu kontuan, hala nola lan horien sakontasuna eta egindako ibilbidea, gehi proiektuaren berezitasuna; nazioarte mailako aintzatespena; Lurraldean duen ezarpena eta oihartzuna;
|
eragindako
eraldaketa kulturala eta soziala; sinergiak sortzeko gaitasuna; lanaren jarraitutasuna; balioen transmisioa. Era berean, epaimahaiak nabarmendu du garrantzitsua izan dela herritarrei ikusaraztea orain arte aitorpen gutxi jaso izan duten ondare moduak, ondare immateriala esaterako.
|
|
|
Estigma da, gaur egun, GIBaren inguruko arazo garrantzitsuenetako bat. Ez die GIBa dutenei soilik
|
eragiten
; infekzioaren diagnostiko goiztiarra bezalako helburu garrantzitsuak lortzeko orduan oztopo handi bat da.
|
|
|
Pasa den ostiralean, Ondare Saria jaso zuen Euskaltzaindiak. Sari honen helburua da Gipuzkoako kultura ondarea zaindu, ikertu eta hedatzeko egindako lana aitortzea, eta, horretarako, epaimahaiak hainbat alderdi izan ditu kontuan, hala nola lan horien sakontasuna eta egindako ibilbidea, gehi proiektuaren berezitasuna; lurraldean duen ezarpena eta oihartzuna;
|
eragindako
eraldaketa kulturala eta soziala; sinergiak sortzeko gaitasuna; lanaren jarraitutasuna; balioen transmisioa... Saritu dute, baita, Euskaltzaindiak ehun urte hauetan euskara biziberritzeko izan duen gaitasuna, eta euskararen zabalkundeak eta erabilerak gure gizartean izan duen eragina eta sortu duen eraldaketa kulturala.
|
|
|
Lau liburu enblematikoak. Edizio kanonikoak eta faksimileakAzkueren liburuen artean, lau dira nagusi eta enblematikoak, beren neurri, bikaintasun eta
|
eraginagatik
: Diccionario vasco español francés, Cancionero popular vasco, Morfología vasca eta Euskalerriaren yakintza.
|
|
2019
|
|
|
Nork eta zergatik zentsuratu zuen Ardi galdua. Gasteizko gotzaindegiak zentsuratu zuen. Esan bezala, Isabelen jakingurak eta santukeriak
|
eragindako
ekintzak beste pertsonaia batzuk pairatuko dituzte. Horietako bat Leon Olazarreta da, Medelen semea eta Isabelen iloba.
|
|
|
Halaber, beren lan moldea, zientzialari diren aldetik, beste arlo eta diziplina askotan aplika daitekeela esan zuen, eta horren ilustragarri, orain arte egindako hainbat ikerlan aipatu zituen. Besteak beste, Europan hizkuntzen paisaia nola aldatzen ari den azaltzen duena, edota katalan estandarrak beste aldaeretan izan duen
|
eraginaz
diharduena.
|
|
|
Joan Anton Rabella linguistak. Institut d. Estudis Catalans? toponimiaren dibulgaziorako lanak eta bereziki arlo akademiko zientifikotik harago doazen ekimenak goraipatu ditu,, normalizazioari ikusgarritasuna emateko eta arlo sozial eta publikoan
|
eragiteko
–balio handikoak izanik.
|
|
|
Gogoratu behar da Espainiako legerian 1957ko Legeak beren beregi debekatzen dituela sexuari buruz okerra
|
eragiten
duten izenak. Erregistro Zibilari buruzko 20/ 2011 Legeak ezabatu behar zuen debeku hori, baina oraindik ez da indarrean jarri.
|
|
|
Espainiako legearen esturak Gogoratu behar da Espainiako legerian 1957ko Legeak beren beregi debekatzen dituela sexuari buruz okerra
|
eragiten
duten izenak. Erregistro Zibilari buruzko 20/ 2011 Legeak ezabatu behar zuen debeku hori, baina oraindik ez da indarrean jarri.
|
|
|
Azken hamar urteak aski emankorrak izan dira euskararen estandarizazioan eta leku izenen dokumentazioan, eta zeharka nahiz zuzen karrika izenen arloan
|
eragiten
duten arau, hobespen eta datu berri ugari plazaratu dira. Ez da ahaztu behar irizpideen azken bertsioa argitaratu zenetik gaur egun arte ia 50 arau eman dituela Euskaltzaindiak, haietako asko Euskal Herritik kanpoko leku eta pertsonen izenei buruz, baina baita Euskal Herriko toponimoei buruz ere.
|
|
|
Elena Martinez de Madina bezala, Joan Antonio Rabella (Institut d. Estudis Catalans) eta Antón Santamarina (Instituto da Lingua Galega) ere beren beregi aritu ziren zabalkundearen garrantziaz, eta ildo horretan antola litezkeen ekimen guztiak balioetsi zituzten, Rabellaren hitzetan,, toponimoen normalizazioari ikusgarritasuna ematen diotelako eta
|
eragin
sozial handikoak izan litezkeelako?. Anton Santamarinak toponimia ondarea berreskuratzeko arazo politiko eta ekonomikoak nahiz baliabide falta ere nabarmendu zituen.
|
|
|
Izendegi ireki eta dinamikoaJakin minik handiena pertsona izendegiak sortu zuen, izenei legez ezarri beharreko genero markek
|
eragin
izan duten ezadostasun eta oztopoengatik, batez ere, eta hain zuzen ere, izendegiaren ezaugarri nagusiak eta iturriak aipatu ostean, bete betean heldu nahi izan zion gaiaren inguruan onartu duten aldaketari Paskual Rekalde euskaltzainak. Hitz arruntetatik eta toponimoetatik hartutako pertsona izenen sexu bereizketa tradizioari jarraiki egin dela argudiatu zuen; salbuespenak salbuespen,, kontsonantez eta i, o eta u bokalez amaitutakoak gizonezkoak eta a eta e bokalez amaitutakoak emakumezkoak?
|
|
|
Euskaltzaindiaren araudiaren berriztapena onartu zen.1954: 36ko gerrak eta gerraosteak
|
eragindako
etenaldiaren ostean, Euskera agerkaria argitaratzeko baimena berreskuratzen du Euskaltzaindiak. Aurretik, 1953an, zenbaki bat kaleratu zuen baina aldizkariaren aldiko artikuluen aurkibidea besterik eskaini gabe.1956:
|
|
|
Joaquim Rafel Bartzelonako unibertsitateko katedradunak hainbat adituren hitzak bere egin eta lexikografia krisian dagoela aipatu du bere mintzaldiaren atarikoan; hain zuzen, hiztegi gehienak, esanahia dekodetzera edo ulermenera zuzenduta daudelako, eta ez produkziora?; bere ustez,, ez dutelako sortzeko edo kodetzeko funtziorik?. Identitate krisi horrek ez ezik, Internetek ere hiztegi erabiltzaileen galera
|
eragin
duela azaldu du.
|
|
|
Lehenari agindua ematen zaio motorrari,, baina ez du beti funtzionatzen?, eta beraz,, feedback a behar du, elikatu egin behar dut, ongi ibil dadin?. Euskararen eremura etorrita, esan du Euskaltzaindiak arauak zabaldu dituela, baina horien
|
eraginaz
ezer gutxi dakitela aitortu du. Sagarnaren ustez,, tresna bada, hiztegiek osatzen duten corpusa da tresna hori?.
|
|
|
Euskaltzaindiaren aitzindaritza tarteko dela, euskararen eta euskal kulturaren inguruan, gizarte zibila egituratzen saiatu genuke, pentsamolde desberdinen gainetik, nabarmendu du.MENDEURRENAREN EGITARAUAIbon Usarralde mendeurreneko koordinatzaileak urtebetean antolatu diren ekitaldiak, ikuskizunak eta beste hitzordu batzuk gogora ekarri ditu. Egitarau akademikoa eta egitarau artistiko kulturala uztarturik, ongi pasatzeko eta gogoeta
|
eragiteko
helburu nagusiak bete ditu Euskaltzaindiak", gogoratu du Usarraldek.
|
|
2020
|
|
|
3 Zazpikaleetako giroan
|
eragin
nahi da, eta era berean Bilboko kultura aukerak zabaldu.
|
|
|
1995ean eman zuen Euskaltzaindiak 36 araua (Frantziako Errepublikako eskualde, departamendu eta hiriburuen izenak); gero, 2006an eguneratu zuen, izen ofizialetan izandako aldaketak jasotzeko. Oraingo aldaketa hau Frantziako Errepublikak 2016an eginiko banaketa administratibo berriak
|
eragin
du: ordura arte 27 eskualde ziren eta 18 dira orain.
|
|
|
" Bai, joan zaigu, asko sufrituta. Gaixotasunak eta seguruenik gaixotasuna ekarri zioten bidegabekeriek
|
eragindako
sufrikarioak pairatu ditu. Lehenik eta behin, familiari eta lagunei bidali nahi dizkiet une honetan mindurik dudan bihotzetik nire doluzko goraintziak.
|
|
|
Non
|
eragiten
du ahoskerak?
|
|
|
Egitasmoaren helburu nagusia euskararen erabilera haztea da, herritarren hizkuntza ohituretan
|
eraginez
.
|
|
|
Euskaraldiaren helburu nagusia euskararen erabilera haztea da, herritarren hizkuntza ohituretan
|
eraginez
. Gainera, aurten norbanako bezala (ahobizi edo belarriprest izanez) parte hartzeko aukeraz gain, taldean parte hartzeko aukera ere izango da arigune en bidez.
|
|
|
Eta zein erronka aurrera begira? COVID19ak zein
|
eragin
izan du entitate pribatuetan hizkuntzen kudeaketari dagokionez. Galdera horiei erantzuten saiatu dira jardunaldiko parte hartzaileak.
|
|
|
“Aztertutako herri gehienetan immigranteen erdiek astia hartu dute noizbait euskara ikasteko”, azaldu dute Eizagirrek eta Urrestarazuk, “baina kontuan izan behar da euskararen arnasguneetan bizi direla guztiak”. Hots, udalerrien egunerokotasunean euskarak duen presentziak, erabilerak, asko
|
eragiten
duela ondorioztatu dute.
|
|
2021
|
|
|
urrunegi joan zirela batzuk, lurra higatzen eta ingurumena hondatu zutela. Lurrari eta ingurumenari egin desmasia horiek mugimendu berri bat
|
eragin
zuten joan den mendearen hondar horretan. Eta, Euskaldun Gazteriakoak lehenak izanen ziren, hemen, laborantza hondatzaile horretako gehiegikeriak salatzeko, bertze aro berri bat sortuz egundainokotan, haize gogorren kontra haatik:
|
|
|
Gogoratu behar da Euskaltzaindiak Cafe Bar Bilbao-rekin, Zazpi Katu gaztetxearekin eta BIRA Kulturarekin elkarlanean antolatzen duela jaialdia, eta egitasmoaren helburu nagusia euskarazko antzerkia hauspotzea dela, euskarazko sorkuntzari gune berriak eskainita; bide batez, Zazpikaleetako giroan
|
eragin
nahi da, hiriko kultura aukerak zabaltzeko asmoz.
|
|
|
Izan ere, era horretako lekuen izendapenetan, talkan suerta daitezke hiru erabilera maila edo hiru tradizio mota: dokumentazio zaharrean agertzen diren izenak, herri erabileran entzuten diren ahoskerak eta erabilera turistikoa hondartzen sailari bereziki
|
eragiten
diona. Bat datozenean (Hondarraitz, Ondarreta...), ez dago arazorik eta erabiltzaileek erraza dute hautua.
|
|
|
Arinek estreinako lana, herriko landa eremuko bizilekuei eta giza egoitzei buruzkoa, 1926an kaleratu zuen, Barandiaranek sortu eta zuzenduriko Anuario de Eusko Folklore aldizkarian kaleratu ere. Egin zuen lana ikusita, agerikoa da, orduko, toponimia atsegin zuela eta jakinbide horri garrantzi handia ematen ziola, neurri batean, Barandiaranen
|
eraginez
, ezaguna denez, honek toki izenez ondo hornituriko eskuz egindako planoak sartu ohi baitzituen ikerketa askotan.
|
|
|
Euskararentzat aukera berriak identifikatu eta horietan
|
eragiten
saiatuko da laborategia, prototipo berriak proposatuz. Hizkuntza teknologiarekin esperimentatzea ere izango du jomugan.
|
|
|
Etorkizuna Eraikiz egitasmoaren baitan dagoeneko hezurmamituko den zazpigarren proiektu estrategikoa izango da BADALAB –aurretik sortuak izan dira Ziur, 2deo, Labe, Adinberri, Mubil, ArantzazuLabeta Naturklima– Kasu honetan, euskararen biziberritze prozesuan berrikuntza eta esperimentazioaren aldagaiak txertatzea izango du xede eta, aldi berean, gizarte berrikuntza prozesuetan hizkuntzaren aldagaia kokatzea. Hala nola, euskararentzat aukera berriak identifikatu eta horietan
|
eragiten
saiatuko da, prototipo berriak proposatuz. Hizkuntza teknologiarekin esperimentatzea izango du jomugan, baita ere.
|
|
|
Bertsogintzaz harago, ahozko gainerako diziplinetan gehiago sakondu eta
|
eragiteko
beharrak bultzatuta, azken urtebete honetan bere helburuen eta egitekoaren inguruko gogoeta burutu du Mintzola Fundazioak. Prozesu horren ondorioz, patronatuko kideek aho batez erabaki dute fundazioaren ibilbidea amaitutzat ematea eta ahozkotasunari buruzko ikerkuntza eta hedatze lanaren lekukoa Euskaltzaindiak har dezala proposatzea.
|
|
|
Zentzugabekeriak hizpide hartuta, Kontseilu Konstituzionala
|
eragindako
paradoxa egoerak aletu zituen Eneritz Zabaleta Zuzenbidean doktoreak. Besteak beste, Ipar Euskal Herrian gertatzen den egoera bitxia aipatu zuen:
|
|
|
Haren ustez, kontratu sozialarekin ez da artean erabat asmatu, “ideologia jakobinoaren hondarrek hor jarraitzen dutelako, ideologia bakar gisa”. Alabaina, Max Brisson senatarien arabera, “egia da, indar politikoak gizartean ez bezala borrokan ari direla maila gorenean, baina jakobinoek ez dute beti irabaziko, separatismoa aipatuta tentsioa eta histeria
|
eragiten
duten arren”. Senatariak “aitzinatzen ari gareneko ustea” azaldu zuen, gogora ekarriz, hautetsiak mintzatu direla jada:
|
|
|
Esther Lakastak Dindaia fundazioa hartu zuen hizpide. Aisialdian euskararen erabilera sustatzea helburu izanik, fundazioak haur eta gazteei begira jardun zuen hasieran, “baina aurrera egin ahala, familian
|
eragitea
ere beharrezko zela” ohartu ziren. Lakastaren ustez, “aisialdia bitarteko ezin hobea da, euskara eta gozamena lotzen baititu”, eta “berezko erabileratik berezko motibaziora” jo behar dela argudiatu zuen.
|
|
|
Dindaia fundazioak dituen jardun lerroak azaldu ostean, Parkean euskaraz programaren gainean aritu zen. 0 urte arteko haurrei eta haien gurasoei zuzendua da eta familiarteko hizkuntza ohituretan
|
eragitea
du helburu, “familia euskaldunak ahalduntzeaz eta sarea sortzeaz gainera”.
|
|
|
Euskararen normalizazioan
|
eragin
|