|
2003
|
|
|
Asmaren diagnostiko goiztiarra garrantzitsua da; izan ere, garaiz tratamendu egokia agintzen ez bada, gaixotasunak haurren eta nerabeen biriketan eragin dezake. Kutsadura Garatutako populazioetan asma areagotzen ari den argitzeko ahaleginean, beste ikerketa batzuek frogatu dute kutsadurak
|
eragina
duela haurren arnas eritasunen indukzioan. Orain arte, bazekiten poluzioak sintomak areagotu zitzakeela, baina ez eragin.
|
|
2004
|
|
|
Ingurumenak haurra inguratzen eta barne zeharkatzen du sortzetik beretik. Ingurumenak (gurasoek, familiak, ingurugiro sozial eta materialak) berebiziko
|
eragina
du haurrarengan, dudarik gabe, eta eragin horri esker (elikadura fisiko eta afektibotik hasita, ororen buru) bizi da. Hori guztia ukaezina da.
|
|
2007
|
|
|
Kronosistemak gizarte ezagutzarengarapenean eragina izan dezake. Adibidez, pertsonak nerabezaroan jasaten dituenaldaketa fisikoek norberaren ezagutza ere aldarazten dute (ikus VIII. kapitulua). Makrosistemen mailan, emakumea lan munduan sartzeak, adibidez, genero roleninguruko ikuskerak aldatu ditu, eta aldaketa horrek
|
eragina
du haurrek genero roleiburuz duten gizarte ezagutzan (ikus XV. kapitulua).
|
|
|
Osasun Ministerioak Haur eta Gazteen Psikiatriako espezialitate berria onartu behar du Espainiako osasun sisteman, psikiatrek eta buru arazoak dituzten seme alabek osatutako plataforma baten eskakizunaren arabera. EBko herrialde gehienetan haur eta gazteen psikiatrian espezializatu nahi duten medikuek psikiatriarengandik bereizitako espezialitate bat egin behar dute, eta horrek, azkenean,
|
eragina
du haur eta nerabeentzako asistentzia psikiatrikoaren kalitatean, kolektiboaren arabera. “Espainian ez dago haurren eta gazteen osasun mentaleko espezialistarik”, esan zuen Jaume Cañellas psikiatrak.
|
|
2008
|
|
|
3.3.6 Haurraren heldutasunarekin batera, inguruko faktoreek ere
|
eragina
dute haurrarengan, idazten ikasteko bidean. Aipatzekoak dira:
|
|
|
Ikerketa baten arabera, amaren haurdunaldiko eta edoskitzaroko elikadurak
|
eragina
du haurraren etorkizuneko gustuetan.
|
|
|
Erreferentzia sistema berri batek adierazten du behar adinako nutrizioak, ingurumenak eta osasunak
|
eragina
dutela haurren hazkuntza erritmoan
|
|
|
isaleala “Hypericum perforatum” delakoa, San Joanen belarra edo hiperikoa esaten zaiona, medikuaren agindurik gabe erabili izan da TDAH duten haurren tratamenduan. Arazo hori ez da oso diagnostikatua, eta
|
eragina
du haurraren familian eta eskolan. Horregatik, Kenmoreko (Washington, AEB) Bastyreko Unibertsitateko ikertzaileak.
|
|
|
Elikadura txarrak
|
eragina
du haurren oreka fisiko eta mentalean
|
|
2010
|
|
|
Haurrek modu horretan ikasten dute, ia konturatu gabe, termino eta esanahi berriak, sailkatuak eta egituratuak, etapa honetan hain erabakigarriak diren alderdiak hizkuntza, hiztegia eta memoria garatzeko eta zabaltzeko balioko dutenak. Biten metodoak ere
|
eragina
du haurren kontzentrazio eta arreta ahalmenean, eta potentzial horrek nabarmen lagunduko die ondorengo hezkuntza etapetan. Metodoaren aplikazioa Irakaslea edo gurasoa haurraren aurrean jartzen da txartelak eskuan dituela, eta banan banan erakusten ditu, segundo bateko tartearekin.
|
|
|
Urik ezak, malnutrizioak eta eskolatze tasa urriak
|
eragina
dute haurren bizi baldintzetan.
|
|
|
Inguruneaz edo aurkezpenaz gain, eragin handienetakoa duen alderdia da konpainia, eta horrek erabakitzen du zenbat elikagai hartzen diren. Duela gutxi egindako ikerketa zientifiko baten arabera, bai gainerako mahaikideekiko harreman mailak bai haien pisuak
|
eragina
dute haur eta nerabeek kontsumitzen duten janari bolumenean. Hala ere, beste aldagai batzuek aldatu egiten dituzte ingestaren eta gizarte ingurunearen arteko harreman konplexuak, eta, aldi berean, zaildu egiten dute mundu guztiarentzat baliagarria den aholku bat emateko aukera.
|
|
|
Esne artifizial motak
|
eragina
du haurraren pisuan
|
|
|
Aurkikuntza horrek
|
eragina
du haurren obesitatea, diabetea eta bestelako gaixotasunak garatzeko arriskuan.
|
|
2011
|
|
|
Balioak eta arauak transmititzen ditu. Familiak
|
eragina
du haurrak balioak eta arauak asimilatzeko moduan, elkarbizitzan eta familiako beste kideetan (ama, aita, anai arrebak, aitona amonak?) ikusi eta haiek erakusten dizkioten jarreren bidez ikasten baititu, hau da, taldearekin partekatzen dituen esperientzia guztien bidez.
|
|
2012
|
|
|
• haurren presentzia: nolako
|
eragina
du haurren presentziak euskararen erabileran, helduen bigarren postu hori (ohikoa gazteak izatea denean) haurren presentziari loturik egon daiteke:
|
|
|
Klima aldaketak, trafikoaren kutsadurak, tabakismo pasiboak, koipe ugariko dietak eta beste ingurumen faktore batzuek haurren asma izateko arriskua areagotu dute. Gero eta azterketa gehiagok bermatzen dute ingurumena aldatzeak
|
eragina
duela haurren osasunean. Horregatik, adituek eguneroko keinu ekologiko txikiak egitera animatzen gaituzte, ingurumenaren gaineko eragina gutxitzeko eta gure progeniaren osasuna zaintzeko, Manuel Praena pediatra eta Asociación Española de Pediatría de Atención Primaria (AEPap) elkarteko Arnasbideen Taldeko koordinatzaileak Madrileko Ingurumen Forumean egindako III. Ingurumen Zientifikoan azaldu duenez.
|
|
|
Uraren tenperaturak eragina du Uretako kirolak egitea ere ez dago arriskuetatik salbuetsita haur batentzat. Segurtasun neurriak ez betetzea eta horrelako jarduerek behar duten helduen ikuskapenik ez izatea lesio edo traumatismoen ondorio izan daitezke, larritasun desberdineko ondorioekin. Uraren tenperaturak ere
|
eragina
du haurraren bainuaren segurtasunean. Kontuan izan behar da 25 minutu baino gehiago ur hotzegietan murgilduta egoteak hipotermia eragin diezaiokeela haurrari.
|
|
|
Janaria platerean aurkeztea funtsezkoa da haurraren elikadura ohiturak hobetzeko. Kontuan hartu behar da osagai nagusiaren kokapenak
|
eragina
duela haurrarengan, eta janari bat aukeratu. Haiek nahiago dituzte platerak askotariko elikagaiekin eta koloreekin.
|
|
|
Faktore horiek ezagutzeak aukera ematen die gurasoei seme alabei eskaintzen dizkieten janarien aurkezpena hobetzeko. Hala, behar dituen elikagai guztiak errazago irents ditzakete dietaren bidez. Haurrek nahiago dute askotariko plater bat, monotono bat baino, elikagai proposamen gutxirekin Elikagaien aurkezpena
|
eragina
du haurrak jaten duen moduan. Jakian alargunak jartzeak esan nahi du koma txikia, gogo handiagoarekin edo txikiagoarekin, Wansink ek gaiari buruz egindako ikerketetako batean.
|
|
|
Zergatik egiten dute lo haur batzuek beste batzuek baino gehiago gauez? Bularra emateak, gurasoei lo gehiago egiten laguntzen diena, eta baita haurraren jarduera fisikoa ere,
|
eragina
du haurraren loaren kalitatean. Hona hemen haurraren gaueko loa zehazten duten gakoak.
|
|
|
Horrela, animaliak arduragabe edukitzeak dakartzan ondorioez jabetzen dira haurrak. utzikeria. Instalazioak eta bertako biztanle ilunak ezagutzeak
|
eragina
du haurrengan. «Oso atsegina da haurren aurpegiak ikustea gure babeslekuko txakurrak eta katuak ezagutzen dituztenean», dio Julia Pérez elkarte horren hezkuntza kanpainen arduradunak, baliabide ekonomikorik ez izateagatik bahitzeko arriskuan baitago.
|
|
|
Autoa edukitzea. UNICEFen txostenak erakusten duenez, familien errealitateak okerrera egin du, batez ere seme alaba gehien dituzten familien artean, eta horrek
|
eragina
du haurren egoeran. Gurasoen soldatak gutxitu egin dira, zergak igo egin dira eta oinarrizko produktuen prezioa igo da, eta, ondorioz, familiak eta pobrezia egoeran dauden etxeak ugaritu egin dira.
|
|
2013
|
|
|
Faktore horrek epe labur eta luzean eragin diezaioke haurtxoaren osasunari. Ikertzaileek gogorarazten dute amaren esneak
|
eragina
duela haurraren hesteetako mikrobiotan. Eta hori funtsezkoa da zenbait gaixotasunen garapenean:
|
|
|
Krimfantak Haurren obesitatea, nola eragiten du elikagaien publizitateak? AAPren arabera, komunikabideek
|
eragina
dute haur eta nerabeen egungo obesitate epidemian Espainiako hamar haurretatik, bat gizena da, eta beste bik gehiegizko pisua dute, berrienaren arabera. Osasun Inkesta Nazionala. Dagoen bezala zalantzarik gabe gehiegizko pisuak haur horien osasunerako ekarriko duen arrisku nabarmena; hori prebenitzen laguntzen duen edozein neurrik ongi etorria izan luke.
|
|
|
horri, marketin digitalaren mehatxu berri gisa. OMEk uste du publizitate horrek
|
eragina
duela haurren elikadura lehentasunetan eta kontsumo jarraibideetan. emititu gomendio hau:
|
|
|
Haurrak hezteko moduak
|
eragina
du haurren obesitatea izateko arriskuarengan
|
|
2014
|
|
|
Irudia: Matthew Hoelscher Haurdunaldian entzuten den musikak barre egiten dio haurrari Musikak zuzeneko
|
eragina
du haurraren entzumen adimenean, espezialistek diotenez Entzumena haurtxoek garatzen duten lehen zentzumena da, eta baita jaio aurretik ere estimulatu daitekeen lehena. Izan ere, fetuak haurdunaldiko lau hilabetetik aurrera hautematen ditu soinuak.
|
|
|
Ugalkortasunak
|
eragina
du haurren adimenean?
|
|
|
Irudia: Greg Hayer Ugalkortasunak
|
eragina
du haurren adimenean. Ugalkortasun arazoak jasan zituzten gurasoek arazo psikiatrikoak izateko aukera handiagoa izan zezaketen.
|
|
2015
|
|
|
Oihane Etxegibel koordinatzaileak dioenez, proiektua osasun esparruan landu nahi dute,, irakurketa ohiturak onak izan daitezkeelako haurraren garapen integralerako; hortaz, ohitura horiek ia jaiotzarekin batera sustatzearen aldekoak gara?. Adituak dioenez,, irakurketa partekatzeak
|
eragina
du haurraren garapen fisikoan, psikikoan eta intelektualean; horregatik txertatu behar da ahalik eta azkarren ohitura hau, modu naturalean, haren bizimoduan?. –Komunikazio une lasaiak aberasteko baliabiderik egokienak eskaintzen dizkigu haur literaturak?
|
|
2016
|
|
|
«Paziente batzuek arazoak dituzte irakurketan erantsi egiten dute dokumentua, ilarak saltatzen dira irakurtzen edo buruan jartzen dutenean». Horrek, besteak beste,
|
eragina
du haurren eskola errendimenduan. Eta alderdi estetikoa ere ezin da bazterrera utzi; izan ere, SEOk adierazten duen bezala, estrabismoa nabarmena denean «eragin sozial handia izan dezake».
|
|
2018
|
|
|
Noosferaren baitako fenomenoak dira horiek guztiak, eta
|
eragina
dute haur horiek jasotzen duten hezkuntzaren kalitatean.
|
|
2020
|
|
|
Horren inguruan, ordea, ez dago kontzientzia askorik. Helduek izugarrizko
|
eragina
dute haurren genero identitatearen sorkuntzan.
|
|
2021
|
|
|
Haurren eredu diren helduen hizkuntza praktikek «kezka» eragiten dutela uste du: «Gurasoak euskaldunak izanda ere, eskolako eremutik kanpo gehien erabiltzen duten hizkuntza gaztelania da, eta horrek
|
eragina
du haurrengan ere: eskolaz kanpoko orduetan, haurrek beren denboraren %15ean bakarrik erabiltzen dute euskara.
|
|
2022
|
|
|
El pantailak gehiegi erabiltzea eta sare sozialek
|
eragina
dute haurren eta nerabeen osasun fisiko eta mentalean, baita haien osasunean ere. elikadura ohiturak eta haien gizarte harremanak.
|
|
|
Erantzuna baiezkoa da, izan ere, haurdunaldian ere bai: amak jaten duenak
|
eragina
du haurraren osasunean. Beraz, txikienek ohitura osasungarriak izateak ere oroimena sasoian izaten laguntzen du.
|
|
|
© UNICEF/ UN0527910/ Unruh Haurren eta nerabeen garapen osasuntsu eta osoan arreta jartzea oraingo eta etorkizuneko gizartean inbertitzea da, apustu segurua baita. Hori ez egiteak sekulako
|
eragina
du haurren bizitzan. Eta neurri erraz hauen bidez egin dezakegu:
|
|
|
Hala, haurren pobreziak
|
eragina
du haurren elikaduran, osasunean eta hezkuntzan
|
|
|
Bizitza publikoan frantsesa eta gaztelania nagusiak dira, komunikabidetan, eta abar. Horrek guztiak
|
eragina
du haur eta gazteen sozializazio ustez elebidunean eta, berarekin batera, hizkuntzaren ordezkapena dakar. Gaur egun euskararen egoera nahiko ondo dagoela pentsa liteke, euskara ez dagoela debekaturik, alegia.
|
|
2023
|
|
|
Haurren obesitatea, helduengan
|
eragina
duten haurren arazoa Gizentasuna gorputzeko gehiegizko pisu metaketa da, eta gure herrialdeko haur askori eragiten dio. Adin horietan gehien transmititzen den gaixotasun kroniko ez kutsagarriaren zenbakiak oso kezkagarriak dira Espainian:
|
|
|
Murtzia, Kanariak eta Andaluzia dira haurren obesitatearen zifrarik altuenak dituzten autonomia erkidegoak; Nafarroan eta Aragoin, gutxien, haurren obesitatearen maparen arabera. Datu horiek guztiek eta beste askok agerian uzten dute haurren obesitatea dela gure osasun publikoko arazo nagusietako bat,
|
eragina
baitu haurren bizi kalitatean eta osasun gastuan. Eta orainaldian eta etorkizunean egiten du hori, “Haurren obesitatea:
|
|
|
Adituak dioenez, “beldurra neurriz kanpokoa denean: naturala edo moldakorra izateari uzten dio, eta irrazional bihurtzen da, eta horrek
|
eragina
du haurraren eta haren familiaren bizitzan”. Arrisku errealik ez duen baina okerrera egiten duen egoera edo objektu baten aurrean, beldurra handia da, eta, beraz, etengabe gertatzen da, eta horrek eragina du pekean eta haren familia edo ingurunean, profesional batengana jo behar da.
|