|
2015
|
|
|
Fisikari handi batek esaten du
|
erabiltzen
dugun ereduaren araberakoa izango dela bizi dugun errealitate unibertsala. Nik uste errealitate txikiagoetan ere gauza bera gertatzen dela; adibidez, bertsolaritzan.
|
|
|
Badakigu bertsolari asko gai dela bertso jarrien mugatik nahiko hurbil dagoen bertsoa bat batean kantatzeko. Gai da pentsamendu abstrakturako, badaki idatzizko forma eta figura literario batzuk
|
erabiltzen
. Noski!
|
|
|
– No woman no cry
|
erabili
dezakegu agian?
|
|
|
Aramendik berak egiaztatu ahal izan du 20 urte hauetan teknologiak nolako aldaketa egin duen. “Hasieran 60 minutuko zinta analogikoak
|
erabiltzen
nituen, eta oso kontuz ibili behar izaten zen buelta ematean, bertsorik edo punturik gal ez zedin”. Azkenengoan, soinu teknikariak ordenagailuz grabatu, “pendrive” batean pasatzeko eskatu eta “wetransfer” bidez bidali du Xenpelarrera.
|
|
|
Zeintzuk dira informazio hori antolatzeko irizpideak? Nork
|
erabiliko
du dokumentazioa. Nola finantziatu daiteke dokumentazio lana?
|
|
|
Begiratu historikotik, Lucia Alberro Gipuzkoan 1833tik 1936ra eman zen modernizazio prozesuaren baitan, bertsolariak iturri hartuta, identitate azterketa egiten ari da. Informatika arloan, Manex Agirrezabala, Bertol Arrieta eta Aitzol Astigarraga, dokumentazio zentroko bertsoen corpusa
|
erabiliz
, poesia sorkuntza automatikoa garatzen ari dira eta EHUko informatika musikaleko taldeak musikaren analisi konputazionala, sorkuntza automatikoa eta musikaren informazio bilaketak automatikoki egiteko ikerketa aplikatua du helburu eta horretara doinutegia erabiltzen ari dira.
|
|
|
Begiratu historikotik, Lucia Alberro Gipuzkoan 1833tik 1936ra eman zen modernizazio prozesuaren baitan, bertsolariak iturri hartuta, identitate azterketa egiten ari da. Informatika arloan, Manex Agirrezabala, Bertol Arrieta eta Aitzol Astigarraga, dokumentazio zentroko bertsoen corpusa erabiliz, poesia sorkuntza automatikoa garatzen ari dira eta EHUko informatika musikaleko taldeak musikaren analisi konputazionala, sorkuntza automatikoa eta musikaren informazio bilaketak automatikoki egiteko ikerketa aplikatua du helburu eta horretara doinutegia
|
erabiltzen
ari dira.
|
|
|
“Neure kideen artean, jesuiten artean, ere izan ditut nire lanari irribarre maltzurrez begiratzen ziotenak”. “Kontuan izan behar da garai horretan garbizalekeriak indar handia zuela eta bertsoak gaizki ikusiak zeudela, euskara traketsa
|
erabiltzen
zutelako –jarraitzen du– Bertsolaritza horregatik baztertu zen eta bazter horretatik ateratzen lan handia egindakoen artean Manuel Lekuona aipatu behar da. Literatura oral vasca [Ahozko euskal literatura] eman zuen argitara 1930ean.
|
|
|
Askotan kosta egiten zitzaien jabeei etxean gordeta zuten altxor txikia askatzea, eta Zavalak truke sistema bat pentsatu behar izan zuen. “Artxibo batean gordetzeko orijinalek askoz ere balio gehiago dute eta esango dizut zer sistema
|
erabiltzen
dudan. Tratu bat egin ohi dut bertsopaperen jabearekin:
|
|
|
“Testigantza jasotzea garrantzitsua begitandu zitzaidan eta horrek bultzatuta hasi nintzen bilketa lanetan”. Besterik gabe, gordetzeko intentzioarekin hasi zena, ondoren bertso eskolan ere
|
erabili
izan dute, eta web orrian ere eskegi izan ditu hainbat bideo eta argazki. “Hasi nintzenean saioak audioz grabatzen genituen walkman batekin, eta argazkiak atera.
|
|
|
Gaur egun beste bideo kamera bat daukagu. Audioa grabatzeko tramankulurik ez dugu izan, baina Xenpelarrekoa
|
erabili
izan dugu tarteka”.
|
|
|
“Euskal Herrian jaio nintzen, onartzen dut Euskal Herrian oraindik gatazka bat dagoela, eta nik gatazka horren parte bat bizi izan dut. Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era honetako espresioak
|
erabili
izan ditugula beti: ‘hemen aurrera egin behar da’, ‘gogor egin behar da’, ‘aurrera bolie’… Vazquezek egindako irakurketaren antzekoa egin zuen Enbeitak alde horri dagokionez.
|
|
|
“Nahiz eta guk publikoa asko maite, gu beti gaude publikoarekin aurrez aurre, eta beti gaude defentsarako eta ofentsarako arma denekin. Gainera, ez dakigu zein
|
erabiliko
ditugun ez dakigulako zer gertatuko den saio horretan. Dena da inprobisazioa.
|
|
|
“Berradiskidetuta” dago maskararekin Enbeita. Maskara eta berari buruzko estereotipoak erabilgarri ditu egun, eta modu kontzientean
|
erabiltzen
ditu: “Azkenean, publikoak egiten du zuri buruzko irudi bat, eta zure esku dago ondo datorkizunean irudi hori elikatzea edo apurtzea.
|
|
|
Zuk era kontzientean elikatzen duzunean irudi hori ondo datorkizulako, ez dauka zertan txarra izan. Publikoa mota batekoa delako, maskara
|
erabiltzen
dudanean pentsatzen dudana esan beharrean, haserretzen naiz, baina bakearen alde egiten dut”.
|
|
2016
|
|
|
Eichmann deportazioaren antolatzailea zen, milioika erahilketaren antolatzailea, bere burua funtzionario xumetzat bazuen ere. Bere kontrako auzia egin zenean ere argudio horixe
|
erabili
zuen, «ni langile xume bat baino ez nintzen».
|
|
|
Pertsonaia nagusi batzuek daramate haria eta horren inguruan mugitzen dira gainontzekoak. Baina metafora horiek etengabe
|
erabiltzen
ditugu. moduko bat da.
|
|
|
Prozesua luzea da, piezak pixkanaka pixkanaka joaten dira enkajatzen, antzerki taldeek beren metodologia propioa daukate, idazten dituzun testuak ez dakizu azkenean
|
erabiliko
ote diren, entseguetan sortutako testuak –zuk sortu ez dituzunak– zureak balira bezala hartzen dituzu… prozesu osoan engranaje baten parte sentitzen zara, lantalde baten parte. Horrek gure lana errazten du.
|
|
|
Irakurtzen ez zekien pertsona izan arren, sekulako sena zeukan bildutako informazioaren gaineko irakurketak egiteko. Canovasen bertsoetan, adibidez, garaian modan zegoen figura literario bat
|
erabiltzen
du: zenbaki bat errepikatzea; kasu honetan, hirua (hiru kate, hiru koroa, hiru bala…).
|
|
|
zenbaki bat errepikatzea; kasu honetan, hirua (hiru kate, hiru koroa, hiru bala…). Bazekien errekurtso hori
|
erabiltzen
zutela idazle ezagunek, edo berak sortu zuen? ”.
|
|
|
“Bertsozale bati suposatzen zaio euskara maila altu bat menderatzen duela, eta hizkuntzarekin jolastean edo jolasten ikustean gozatzen duela. Garai bateko eta egungo gizarteen arteko talkarekin sortzen diren egoerez gozatu nahi izanez gero, bertan
|
erabiltzen
den hizkuntza eta esamoldeez gozatu nahi badu, etor dadila bertsozalea, zalantzarik gabe”.
|
|
|
Miren, etxean internet eta telefonoa ezin
|
erabiliz
egon zara hilabete batez. Berriz ere hornitzailearen dendara joan zara laguntza eske.
|
|
|
Ofiziotan badakite? Beraiek
|
erabiltzen
dituzten doinuak zeintzuk diren badakigu, gaiak doinuetara egokitu ditugu, ala. Errazagoa izan daiteke horrela, ezta?
|
|
|
Egiten duguna Cynghanedd deitzen da. Orain 1.500 urtetik gaurdaino heldutako poesia forma da, Galesen mendeetan zehar jende ugarik
|
erabili
duena. Izatez, poesia mota hau eta gales hizkuntza banaezinak dira.
|
|
|
Gazteak gehiago erakartzeko. Zergatik ez teknologia berriak
|
erabili
, adibidez. Bada bardo bat Twitter bidez egiten duena Cynghanedd, 140 karakteretan.
|
|
|
Askok ez dakite ezer tradizioaz, ez Cynghaneddi buruz, baina aldatu egin nahi dute. Ez; ezagutzen duenak aldatu behar du tradizio hori,
|
erabiltzen
duenak. Eta ez ezjakintasunetik, itsu itsuan.
|
|
|
Munduan eta Europan biolentzia eta era guztietako diskriminazioa
|
erabiltzen
da Demokrazia jantziarekin. Aztoragarria zait, adibidez, Gales Brexitaren alde azaltzea.
|
|
|
Hori da artistek egin genezakeena, gure armak
|
erabili
, eta gure arma bakarrak hitzak dira, hitzak eta sentimenduak.
|
|
|
Ekartzen duten material asko eskura daude eta estetikaren parte ere badira. Haurrek une jakinak izan ohi dituzte horiek
|
erabiltzeko
. Ez du balio ezertarako erabiliko ez den kontu bat ekartzeak.
|
|
|
Haurrek une jakinak izan ohi dituzte horiek erabiltzeko. Ez du balio ezertarako
|
erabiliko
ez den kontu bat ekartzeak. Askoz esanguratsuagoa da, horma batean badago eurek ekarritakoa, eta ekarri duenak ikusten badu eta besteok ere bertatik ikasten badugu”, zioen Gonzalezek.
|
|
|
Gonbidatuen ekarpenek sustatu zituzten jolas eta esparru berriak ere: “Patxi Goikoleak kontatu zuen nola erratz makila bat
|
erabiltzen
zuten eskoletan publikoaren aurrean kantatzen ohitzeko. Makilak eskura utzita bakarrik oraindik jarraitzen dute antolatzen mikrofono bat, ipuin bat hartu eta ipuinean ikusten dituzten marrazkiak kantuan botatzen.
|
|
|
Manuel Lasarteren aurrean txundituta egon nintzen, EGAko ahozko proban zelako cum laudea aterako zuen imajinatuz, ahozkoan sintaxia hobeto
|
erabiltzen
duenik ez dudalako ezagutu inoiz. Zer lotura, zer komunztadura haren berbetan!
|
|
2017
|
|
|
“Nolabait ere Euskaltzaindiaren eskutatik bertsolari txapelketa kentzea zen kuestioa…! Eta naiko arazo ezkutuak
|
erabiliaz
lortu egin zuten, bertan bera txapelketa guziak utziaz eta Euskaltzaindia baztertuaz” (Etxezarreta: 242) [7].
|
|
|
“Geure buruen txotxongilo, ta/ sarri besteren titere;/ ustez antuxun ginenak ere/ bihurtzen gera titare…”. Berak Jose Luis Ansorenari propio eginarazitako doinua
|
erabiltzen
zuen gehienetan horretarako, zazpi puntuko ahapaldietan. Nik dakidala ez zen hori 1993ko txapelketarako hautatu zuen estrategia nagusia, baina txapelketa hartakoa da nik txapelketa batean zuzenean sekula entzun dudan bertsoaldirik onena.
|
|
|
Euskal Herriko igogailuetan ez da besterik entzuten. Hainbeste
|
erabili
da esamoldea, hamaika aldaera daudela gauza bera esateko. Nahiz eta, inor gutxik izango duen Joxe Landak bezalako oparotasunik eguraldi iragarpena poesia mailara eramaten.
|
|
|
Beraiek aukeratzen dute zein bertsolarik egiten duen aurrera. Txalometroa ere
|
erabiltzen
da –txaloen intentsitatea neurtzeko bakoitzaren baitako gailu subjektiboa, baina ez da oso metodo erabakigarria izaten…
|
|
|
Zure herrian bertso saioren bat antolatzen bazabiltza, KONTUZ zer objektu aukeratzen duzun gai bezala
|
erabiltzeko
! Aurtengo Bertsokatun objektua aizkora bat izan da, eta amaieran neska bati ilea moztu diote.
|
|
|
Inprobisatzailearen ustez ona da borroka irabazitzat ez ematea, lan guztiei arduraz heltzea dakarrelako. Egungo teknologia eta medioak
|
erabiltzen
ditu payadak ezagutzera emateko. Baina badaki ezin dela horrekin nahastu; ezin dituela “esentzia eta mistika” galdu.
|
|
|
Sekulako lana da HABErekin elkarlanean zein autogestioan egiten dena, eta hunkigarria da emaitza. Argentinar doinuko euskara
|
darabilte
hautatutako bi adibide hauek.
|
|
|
Hamarreko txikiko bertsoak dira eta doinu berezia dute. Inoiz entzun izan genuen Manuel Lasarte doinu hori plazan
|
erabiltzen
.
|
|
|
Zaldubi bizibide askotako gizona izan zen: itsasoan ibilia, alpargatagilea, barberoa, txaletetako zaindaria, txakolingilea… Bere bertso berrien gaiak ere askotarikoak dira, baina bada bat gehien
|
erabiltzen
duena: Santu eta santen bizitza.
|
|
|
Ia ia herriko ereserkitzat hartu zituzten zarauztarrek eta ez da herritarrik izango bertso horien doinua eta letra, gutxi gehiago, ez dakizkienik. Aipagarria da Iduzki denean doinuaren aldagai bat
|
erabiliz
idatzi zituela Basarrik bertso horiek. Gerra ondoren Saran egon behar izan zuen garaietan ikasiko zuen, eta gero hegoalderatu.
|
|
|
Hala da. Xenpelarren irudi gisa
|
erabiltzen
duguna Antonio Valverdek egindako margolan bat da. Eta eredu bezala ez zuen Xenpelar bera erabili, ordurako mende bat igaroa baitzen hil zela, Oiartzungo Antonio Lekuona Matxio baizik.
|
|
|
Xenpelarren irudi gisa erabiltzen duguna Antonio Valverdek egindako margolan bat da. Eta eredu bezala ez zuen Xenpelar bera
|
erabili
, ordurako mende bat igaroa baitzen hil zela, Oiartzungo Antonio Lekuona Matxio baizik. Kontatzen dutenez, igande goiz batean Antonio Valverde mezatan zegoela sartu omen zen baserritar hori, eta bururatu omen zitzaion margolariari Xenpelar horrelakoxea izango zela.
|
|
|
Fernando Amezketarra Espilla Saletxen jaio zen eta Asentzinea baserrira joan zen gero bizitzera. Nik Interneteko irudiak
|
erabili
ditut, baina biek zutik jarraitzen dutela uste dut. Udarregi Aiako Uztaetaburun jaio zen.
|
|
|
Udarregiren kasuak luke komentario bat, izen horretako baserrian egon behar dutelako bere bertso jarriak gogoratzeko
|
erabiltzen
zituen teilaz egindako arrastoek.
|
|
|
Garia jotzeko lekuan teila puska batekin egiten omen zituen arrastoak, eta haiei begira gogoratzen zituen bertsoak, ondoan Jose Aranburu Usurbilgo organistak eskuz paperean jasotzen zizkion bitartean. Arrasto horien moldeak
|
erabili
zituen Remigio Mendiburuk herrian eraiki zitzaion irudia hornitzeko. Baina ez dakit, nik ez baititut ikusi, arrasto horiek Udarregin dauden edo ez.
|
|
|
Udarregin urte askoan bizi eta gero, Artikula Haundi izeneko baserrira aldatu ziren, eta hau badakit autopista egiterakoan bota zutela. Edozein modutan ere, memorizatzeko
|
erabil
daitekeen metodorik bitxienetako bat erabiltzen zuen bertsolariak, eta merezi luke azterketa bat. Jose Aranburuk Udarregira joaterik ez zuenean, bertsolaria bera, makilan arrastoak egin eta, jaisten omen zen Usurbilera; gero, makilari begira esaten zizkion bertsoak organistari.
|
|
|
Udarregin urte askoan bizi eta gero, Artikula Haundi izeneko baserrira aldatu ziren, eta hau badakit autopista egiterakoan bota zutela. Edozein modutan ere, memorizatzeko erabil daitekeen metodorik bitxienetako bat
|
erabiltzen
zuen bertsolariak, eta merezi luke azterketa bat. Jose Aranburuk Udarregira joaterik ez zuenean, bertsolaria bera, makilan arrastoak egin eta, jaisten omen zen Usurbilera; gero, makilari begira esaten zizkion bertsoak organistari.
|
|
|
Jose Aranburuk Udarregira joaterik ez zuenean, bertsolaria bera, makilan arrastoak egin eta, jaisten omen zen Usurbilera; gero, makilari begira esaten zizkion bertsoak organistari. Remigio Mendiburuk 1966an egin zuen eskultura eta badirudi arrastoen molde bat
|
erabili
zuela. Ederra litzateke nondik hartu zituen jakitea.
|
|
|
Dena den, zazpi metroko altuerakoa izan nahi zuen Xenpelar haren bozetoarekin serie bat egin zuen, eta haietatik lau ditu Andoni Egañak etxean, Txapelketa Nagusietan txapeldunari emateko
|
erabili
baitziren. Egaña izan daiteke, beraz, Oteizaren obra gehien dutenetako bat Euskal Herrian.
|
|
|
“Zeu ere besteen mailan jartzen zara, eta norbait identifikatuta sentitzen bada, zurekin batera egingo du barre. Ez zara ari
|
erabiltzen
mikrofonoak eman dizun botere bat beste bati barre egiteko”. Umore ez hegemonikoari ekarpen bat egiten ari direla uste du Erradikalak gara emanaldiarekin.
|
|
|
Bertsolariak askotan ikusi eta teknika miretsi arren, batzuetan emaitzak ez zidan ezer esaten. ‘Zoragarria da egin duzuna, ez naiz gai hori egiteko inolaz ere, baina gero emaitzak ez nau hunkitu’ Baina diskurtso bat agertzen denean, jada ez da bakarrik
|
erabiltzen
duten teknika, gainera iristen zait, hunkitzen nau”.
|
|
|
(…) Entzun izan dudanetan horrek eman dit inbidia, oso kontziente izateak. Berak momentu horretan daukan hitz hori
|
erabil
dezake eragiteko, eta, gainera, horrek efektu bat dauka”.
|
|
|
Amatasunaren nire diskurtsoa ere ez da batere existentzialista. (…) Gazteagoekin ez
|
darabilt
beste diskurtso hori: ‘Ama izaten zarenean ikusiko duzu…’ Orokorrean, Ane ez da sentitu arrotz gai honekin”.
|
|
|
Beren buruari barre egitea, trapu zaharrak ateratzea, kontraesanak azaleratzea… aipatu ditu Labakak umorea egiteko
|
darabiltzaten
tresna gisa. Umorea arma boteretsua dela uste du berak, jendeari eragiteaz gain, norbere burua sendatzeko ere balio dezakeena.
|
|
|
umore zapaltzailea. Labakaren ustez, bertsolaritzan orain arte
|
erabili
den umorea gertuago egon da hortik umore parekidetik baino. “Nik daukat mikroa, nik daukat boterea, ni nago hemen goian, eta sentitzen dut zilegitasun guztia 40 pertsonako mahai bati banaka edozer esateko.
|
|
|
“Nik daukat mikroa, nik daukat boterea, ni nago hemen goian, eta sentitzen dut zilegitasun guztia 40 pertsonako mahai bati banaka edozer esateko. Uste dut gero eta gutxiagotan
|
erabiltzen
dela, zorionez, baina iruditzen zait umorea beti izan dela oso goitik beherakoa”.
|
|
|
Zer ekipo
|
erabiltzen
duzu argazkiak ateratzeko?
|
|
|
Nikon D7100 kamera
|
erabiltzen
dut; 35 milimetroko objektiboa, eszenatarako, eta 75 milimetrokoa, erretratuetarako.
|
|
|
Sentipen aldakorra da, argazkiaren araberakoa. Argazkia egiten dudanean, argazki hori zertarako
|
erabiliko
dudan jakitea gustatzen zait. Batzuetan, argazkia bera ez da hain garrantzitsua, kazetaritza lan bat soilik burutzen du, lekukotasunaren ebidentzia da.
|
|
|
X.K.: Gure aita koplaria zen eta gehienbat kopla idatziak
|
erabiltzen
bazituen ere, gai zen, tarteka, bat edo beste bat batean kantatzeko. Amurizak esaten du berak Bizkaiko koplariei buruz duen irudia ere horrelakoxea dela:
|
|
|
Fenomeno interesgarria da oso, baina gutxi aztertua. Zabalduenak, beraz, eskeko koplak dira, urteko garai jakin batzuetan
|
erabiltzen
direnak: udako edo neguko solstizioetan, sanjoanetan, Gabon Zaharretan, Eguberrietan.
|
|
|
Zestoako baserri batean jaio eta, hiru urte arte, baserrian bizitakoa naiz, eta ezagutu dut gerora ere baserri giroko Santa eskea. Bi doinu
|
erabiltzen
zituzten. Batzuetan koplari biko taldeetan ikusi izan ditut, koplari bakoitza bere doinuan txandaka kantatzen.
|
|
|
Bertsolari aldizkariak bakarrik oso gauza interesgarriak argitaratu ditu gaiaren inguruan. Folkloreari eta tradizioei buruzko aldizkari eta liburu batzuk
|
erabili
ditut. Iberiar Penintsulan erditik gorak dituzte sustraiak Santa Agedaren inguruko ohiturek.
|
|
|
Ama Larrainekoa zuen eta aita Ligikoa, biak hiriburura lanera joan eta elkar han ezagutuak. Beren artean euskaraz hitz egiten zuten beti, amak bi semeekin ere bai, baina aitak frantsesa
|
erabiltzen
zuen. Euskara galdu egin zuen, baina Lehen Gerra zela-eta, ia hiru urte eman zituen Zuberoan, Larraine eta Ligiren arteko mugan zegoen baserri batean, Andoze ibarrean, eta han berreskuratu zuen euskara.
|
|
|
T.P.: Aitari entzun nion lehen aldiz txikito bat (xikito ere
|
erabiltzen
da) kantatzen. Anaia eta biok aitarekin mendian ginela artzain batekin egin genuen topo eta biak hasi ziren elkarri koplak kantatzen edo errezitatzen, melodia oso sinplea baitute, pastoraletako errezitatuetan bezala.
|
|
|
–Zenbat doinu
|
erabiltzen
zituzten koplatan?
|
|
|
Jatorrian jotak ere errondako kantak ziren, eta inprobisatuak. Satira eta kritika lantzeko
|
erabiltzen
ziren, umorea egiteko (lakarra nahiz fina), eta, tarteka, lizunkeriaren edo pornografiaren esparruan ere sartzen zekiten. Gatza eta piperra zuten.
|
|
|
“Bertsolaritza hitzarekin jolas egitea bada, eta hala da niretzat, kopla oraindik ere jolastiagoa zen. Egongo da kopla molde bat lehengo osagarriak
|
erabiliz
egiten dena, baina guk hemen egin duguna eta gure aurretik egiten zutena erabat genero askea zen, kolpe azkarren bidez egiten zena. Uste dut dantzarako koplak ere horrelakoak zirela.
|
|
|
«Bertsoak, ona behar badu izan, arrazoi sakona, zartadarik sendoena azkeneko estrofan gordeta etorri behar du. Gainera, aurreneko estrofek jendea talaian jar erazi behar dute, honetarako ahal den poesia guztia
|
erabiliz
. Begira, bestela, arestian botatakoari».
|
|
|
Puntu eta irudi bitxi eta bereziak ez badira bilatzen, hitzak gastatuz eta zimelduz joanen zaizkigu, bertsoak beren magia eta misterioa galduz, eta bertsolaritzak labana amustu baten antza hartuko du. ‘Herria’ eta horrelako hitzak ez non eta ez han
|
erabiltzeak
(hots, harira datozen ala ez kontuan hartzeke) gaitz egiten dio bertsolaritzari», oihuztatu zuen Elduaieneko bertsolariak.
|
|
|
Parkearen ertz batean, Arte Ederren museoaren parean, Euskadi plaza berria dago, Iberdrola dorrearen itzalpean. Ezagun da bere inguruko etxebizitzak Bilboko garestienetakoak izateagatik; zeinek esango zuen lehenago barkuetako edukiontziak pilatzeko
|
erabiltzen
zen zabalgunearen metro koadroa hainbeste garestituko zenik?
|
|
2018
|
|
|
Ez du merezi eztabaida horretan galtzea. Hobe da denbora hori irtenbideei buruz hitz egiteko
|
erabiltzea
.
|
|
|
Galdetegietan lagin txikiekin inferentziak egiten dira, populazio handiei buruzko ondorioak ateratzeko. Alta, datu hauetan lagin handiak
|
erabili
ahal izan ditugu, Xenpelar Dokumentazio Zentroan datu andana jaso dutelako urteetan zehar, genero galbaherik gabe jaso ere.
|
|
|
Uste dut prozesu oso dilematikoak egon litezkeela eta erabaki zailak eskatuko dituztenak. Baina, era berean, kontsumo gizarte batean gaude, eta horrelako gizarte batean gero eta produktu gehiago daude
|
erabili
eta botatzekoak: kleenex kultura da hori.
|
|
|
Noski, Unai Iturriaga eta Igor Elortza durangarrek Josu Zabalarekin batera eginiko Zazpi Eskale lehenbizi eta Gu Ta Gutarrak ondoren, ezin ditugu aipatu gabe utzi. Bertsoa ordura arte sekula
|
erabili
gabeko eremuetara garraiatu zuten, edozein musika estilotara hurbilduz, euren kultura kaletarra baliatuz horretarako. Esperimentazioa metodologiatzat harturik, pieza ederrak aurki ditzakegu, bertsoaren formatutik asko dutenak, baina, aldi berean, zerbait berria ekartzen digutenak.
|
|
|
Berriagoak diren esperientziak ere baditugu. Odei Barroso bertsolari urruñarrak Gorka Rodrigezekin sortu duen 2ZIO taldea kasu, rapa eginez eta Hip Hoparen barruan kokatu ditzakegun estiloak
|
erabiliz
. Bertsoaren formetatik eta errimategitik lanketa handia egina dagoela igartzen zaie letretan, elkarrengandik uste baino gertuago dauden generoak direlako agian.
|
|
|
Jean Etchepare Donapaleukoa denez, ez dago dudarik dela
|
darabilen
euskalkia. Adibidez, hotsei dagokienez hasperentasuna (h) eta monoptongazioak (ai> i; au> u…) mantentzen ditu, hala nola:
|
|
|
Honelaxeko ordainak ematen dizkigu André Tournier eta Pierre Lafitteren artean burutu frantses euskara hiztegiak [3]. Orotariko Euskal Hiztegiak ez dakarren arren konplainta hitza jasorik, aurkezten dugun koplariak, alegia, Jean Etcheparek 1873an jadanik
|
badarabilenez
, ez dugu baztertuko.
|
|
|
Beste hamaika andere bezalakoxea omen. Mirbeauk, aldiz, bere umore beltzaren adierazteko
|
erabiliko
du gaia, eta bidenabar epaileen sistemak dauzkan kontraesanak salatzeko. Biak, dena den, bakoitzak bere erara baliatuko dira prentsaren bitartez eta gertakizun arrunt batez ariketak egiteko eta ondoren beren lan literarioetan murgiltzeko.
|
|
|
Kantu berriak deitu horiek topikoz eta formulaz josiak zeuden, eta Frédéric Chauvaud ek [45] azpimarratzen digunez, botereak bere ideologia propioa hedatzeko eta zabaltzeko
|
erabiltzen
zituen: gizartearen natura orokorra baieztatzeko, moralaren garrantzia indartzeko, eta betidaniko Ongiaren eta Gaizkiaren arteko borrokaz aritzeko.
|
|
|
Noski, Boterearen eta Justiziaren ekintza eredugarriak argi eta garbi uzteko. Eta horretarako heriotza zigorra, gillotina
|
erabiliko
zen Frantzian XVIII. mende bukaeraz geroztik ―heriotza zigorra goxatzearren, antza―, eta Espainian, urkamendia. Jean Michel Moreauk eta Ernest Schnaiter ek honela pintatzen digute XIX. mendeko konplainten kantaria:
|
|
|
Hona Etcheparek
|
erabili
zituen doinuak bere euskal kanta berrietan: Kriminelak bethi hatzemanak dira orotan; Aita saldu nuzu idi bat bezala; Ura eta arnua; Kantatzera niazu alegera gabe; Nahi gabe ainhitz da mundian gerthatzen; Pena dut eta dolore; Lau punduko airea.
|
|
|
Lehen edertasun, estereotipo eta topikoen artean zirikatzeko ohitura gehiago zegoelakoan nago. Dena den, betaurreko moreak
|
erabiltzen
hastetik begirada morea izatera, bada aldea. Gatozen abiapuntura, beraz:
|
|
|
Gizonezko zisgenero zuria naiz. Bertsolaritzaren ekosisteman, gipuzkoarra, eta hizkeran, gainera, gipuzkera
|
darabilena
. Zentro zentrokoa, alegia.
|
|
|
Izan ere, herriko agintariak eta herriko dantzariak talka eginda zeuden. Dantzariek Taldearena zen “estandarte” edo ikurrinarekin dantzan egin nahi, eta agintariek, Espainiako bandera
|
erabili
behar zutela. Azkenean dantzariek, apaizaren baimenagaz, elizan eta beren ikurrarekin dantzatu zuten, eta zelaian dantzatzeari, uko.
|
|
|
Europa bezala geratzen ari da, zaharrontzako bizileku bat da. Gazteagoek bertsoa.eus plataforma gehiago
|
darabilte
, baina horrek ere aurretiazko lan bat dakar, plataforma digital horretara ez da berez iristen.
|
|
|
“englyn” delakoa idatzitako lehen galesera bezain zaharra da. Lehen hitz horiek IX. mendekoak dira eta oraindik
|
erabiltzen
dira gaur egun. Ezagunetariko hainbat kontsonantzia eta errima arau konplexuak dituzten esaldiz apainduak izaten dira. “Cynghanedd” Europan zabal hitz egiten den hizkuntza batean garatu izan balitz, dudarik gabe munduko mirarietako bat bezala ezagutuko litzateke.
|
|
|
Galesko poesia goiztiarrenean erroturik dago, VI. mende inguruan ziurrenik. Horrela, bere soinu sistema paregabea gaur egun arte
|
erabili
da poesia konposatzeko, metrika zorrotzean eta, tarteka, metrika librean ere. Izenak berak “harmony” edo “chiming” esan nahi du, eta araurik formalenak duen soinuaren pean daude.
|
|
|
Izenak berak “harmony” edo “chiming” esan nahi du, eta araurik formalenak duen soinuaren pean daude. Ezberdintasunak mantenduz, esan “cynghanedd”, gaur egun, idatzizko tradizioan
|
erabiltzen
dela gehienbat –poeta guztiak isilean idaztera iristeraino, duela hainbat mende ahozkotasunak sortua eta ahozkotasunerako sortua izan zen arren. Galesko poesia tradizionalak entzunezkoari berezko atxikimendua izan dio.
|
|
|
Baina bertsoaldiaren mamia dinamita kartutxoaren afera da, bertsoen erdiak horren berri emateko
|
erabiltzen
baititu, zortzigarrenetik hamalaugarrenera, “Dice que le pusieron dinamita en su casa…”, itzuli zuten perituek; gero, harengatik akusatu zituztela, eta udal epaileak Iruñera bidali zuela kasua, eta han hobeki sentitu zirela, jendeak ez zuelako beldurrik egia errateko (Bertizaranan ez bezala erran nahiko zuen), eta ederki urrikitu zitzaiola Babazeri bide hura hasi izana, galtzaile ...
|
|
|
|
erabilita
tartean,
|
|
|
Eta uste dut bertsoak hobeto funtzionatzen duela doinuarekin eta, batik bat, kantaerarekin asmatzen bada. Doinua
|
erabiltzen
asmatzea azentua eta errima ere lantzea bada, eta hortan sakonduta ondorio interesgarriak atera daitezke.
|
|
|
Maialen Lujanbiok esana da doinu batek, bere izaerarengatik, aldarte jakin batera eraman zaitzakeela eta, era berean, agian zure egoera mentala dela medio aukeratzen duzula doinu jakin bat; bi norabideetakoa izan daiteke hautaketa. Horrez gain,
|
erabilitako
doinu kopurua faktore garrantzitsua da: Lexotik erabiltzen zuen doinu kopuruaren bikoitza baino gehiago erabili ohi dituzte gaur egungo bertsolariek.
|
|
|
Horrez gain, erabilitako doinu kopurua faktore garrantzitsua da: Lexotik
|
erabiltzen
zuen doinu kopuruaren bikoitza baino gehiago erabili ohi dituzte gaur egungo bertsolariek. Doinu kopurua izugarri hazi da.
|
|
|
Horrez gain, erabilitako doinu kopurua faktore garrantzitsua da: Lexotik erabiltzen zuen doinu kopuruaren bikoitza baino gehiago
|
erabili
ohi dituzte gaur egungo bertsolariek. Doinu kopurua izugarri hazi da.
|
|
|
Bai, apaindura edo ornamentazioek, estetika kontuak izanagatik, lotura dute doinuarekin. Garai batean estetikoki ohikoa eta gustagarria zena oraingo musikan ez da entzuten, eta, beraz, ez da
|
erabiltzen
. Alaiak eta Xamoak ez dituzte grupetoak egiten, gazteak nekez entzungo dira horrela; zaharren kantaerarekin lotzen da.
|
|
|
Dena soka bat baita, eta, bereziki, Txapelketa datorrenean hasten dira lazoak airean, eta batzuk, lazoan erori eta nola litekeen ulertzen saiatu arren, ezinezkoa dugu. Hizkuntza desberdinetan ari gara, batzuk banaka eta besteak ekipoan ikusten ditugu, batzuekin lazoa lasa
|
darabiltela
irizten diogu, eta gurekin, itolarria sorraraziz. Orduan hasten gara ekipo egiten, ulertu nahi eta esateko premien zurrunbilo zorabiagarrian ahopeka, ahots gora, idatziz, lagunartean, hedabideetan… Sentiberatasun ikaragarriz tratatu beharreko gaia, gure Elkartean beste gehienak bezala, eta idatzi honetan bertan, argitara bota baino lehen hamaika buelta eman eta gero erabakitako espresioak dituzu, gaian behar beste hausnarketa egin ez duen baten komeriak.
|
|
|
Urte hartan hasitako urratsak garatu eta gauzatu dira ondorengo aldi batean, aparraldian edo nolabait deitzearren. Belodromotik Barakaldorako saltoa emanda, pantaila erraldoiak eta bestelako bitartekoak txapelketa ikusgarriago eta gaurkoago bihurtu asmoz
|
erabili
genituen. Aspaldiko, betiko, xume, nekazaritza munduko omen zen ahozko komunikazio kantatua Munduari erakutsi, saldu nahi genion inongo erreparorik gabe.
|