|
2017
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna
|
eman
behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Azken urteotan, konposatu honen erabilera Europan zehar zabaldu da, garestia eta topatzeko zaila den heroinaren ordezko gisa. Izena kontsumitzaileengan sortzen dituen azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo baten itxura
|
ematen
baitute. Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira.
|
|
|
Azken urte hauetan, uda heltzean, komunikabideek droga berrien berri
|
ematen
digute eta horien eragin arriskutsuak azpimarratu: duela hiru urte «droga kanibala» izan zen eta duela bi «flakka» deritzona.
|
|
|
Talde honen barruan eragin pizgarria (anfetamina klasikoak), entaktogenoa (3,4 metilendioximetanfetamina edo MDMA, eta haren eratorriak) edo haluzinatzailea (metoxianfetaminak) izan dezaketen substantziak daude (8). Efektu bat edo bestea sortzeko ahalmena neurotransmisore ezberdinekiko duten eraginaren,
|
emandako
dosiaren eta kontsumitzaile bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango da.
|
|
|
Distribuzio normala zuten aldagai jarraituetan batezbestekoa eta errore estandarra
|
eman
dira; jarraituak ez zirenetan mediana eta kuartilarteko tartea (KAT). Konparazioa Studenten T, Mann Whitney edo Kruskal Wallis testen bidez egin zen aldagaiaren arabera.
|
|
|
Tratamendurik jaso ez duten emakumeen portzentajea aldatu ez den arren(% 8 vs% 9), LAIKa jaso dutenena% 74 izatetik% 78,4 izatera pasa da. Bestalde, nahiz eta sintomak hasi eta LHMra doan tartean hobekuntzarik
|
eman
ez, sarearen kalitatea neurtzen duten parametro guztien hobekuntza ikusi da: LHM fibrinolisia 37, 5min vs 35min (p= 0,954); LHM LAIK 123min vs 101min (p= 0,004).
|
|
|
Ez da aldaketarik ikusi ez sintomak hasi eta LHMrako tartean (75 min vs 80 min), ez eta iskemia, denboran ere (170 min vs 161 min). Hilgarritasun tasan ez da aldaketarik
|
eman
(% 2,3 vs% 2,2, p= 0,995).
|
|
|
Mila esker MIAk artatzen dituzten profesional guztiei; izan ere, zuen lanak egiten du bidean aurrera joatea. Eskerrik asko Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari BIHOTZEZ proiektuari
|
emandako
babesagatik. Esker berezi bat Juanjo Aurrekoetxeari estatistikaren alorra biribiltzen laguntzeagatik.
|
|
|
Donostia Ospitaleko Epidemiologia Zerbitzuak
|
emandako
datuei esker, gure autonomia erkidegoan izandako kasuen kontaketa bat egin da; eta, zehazki, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Gainontzeko korioamnionitis kasuekin alderatuz gero, zeinetan erditzearen indukzioa eta haurdunaldia amaitzea den ohiko ekinbidea, listeriosia, trata daitekeen eta erditzea muga egokian eta arazorik gabe
|
eman
litekeen egoera bat da. Diagnostiko goiztiar eta tratamendu antibiotiko egoki bati esker, listeriosiaren konplikazioak ekidin daitezke (6, 7).
|
|
|
Listeriosia prebenitzeko jarraitu behar diren gomendioak haurdunaldiaren lehenengo hiruhilekoan
|
ematen
dira. Gaur egun, ahoz azaltzen dira eta informazio hori era egokian zabaltzeko, ondorengo azalpen orria banatzea proposatzen dugu.
|
|
|
Gure eskerrik beroenak Gipuzkoako Epidemiologia Zentroari,
|
emandako
laguntza eta datuengatik.
|
|
|
Munduko biztanleriaren gehiengoa elebiduna edo eleaniztuna da. Hizkuntzak osasun arloan eta bereziki harreman terapeutikoan duen egitekoari buruz asko idatzi izan da, batez ere hizkuntzan oinarrituta
|
eman
daitezkeen txarto ulertuek osasunean izan dezaketen eragina dela-eta. Osagileek eta gaixoek jargoi ezberdina erabiltze hutsagatik arazoak sor daitezkeela deskribatu izan da (1), beraz, gaixoa bere ama hizkuntzan artatzen ez denean, txarto ulertuak nabarmenki areagotu daitezkeela pentsa genezake (2).
|
|
|
Gure kasuan, Euskal Autonomia Erkidegoan, gaur egun oraindik osasun sistema publikoko komunikazio hizkuntza gaztelania da. Bai gurean eta bai beste testuinguru elebidun batzuetan dagoen joera horrek aurresuposatzen du gaixo elebidunak sintomak hizkuntza batean edo bestean berdin adieraziko dituela, gaixotasun psikiatrikoen kasuan aurresuposizio hori ziurtzat nekez
|
eman
daitekeen arren.
|
|
|
Ikertzaile turkiar batek, ikertzaile alemaniar batek eta kliniko alemaniar batek elkarrizketa estrukturatu bat egin eta International Diagnostic Checklist a bete zuten. Ondoren,
|
ematen
zituzten diagnostikoen arteko konkordantzia aztertu zuten. Gaixo alemaniarren diagnostikoaren inguruan ezberdintasun handirik ez bazegoen ere, gaixo turkiarren diagnostikoetan aldakortasun nabaria hauteman zuten aztertzaileen artean, batez ere deliriozko sintomatologia, eta hein txikiagoan, haluzinazioak aztertzeko orduan.
|
|
|
Kasurik gehienetan arina izan ohi da, baina formarik larrienetan hilkortasun eta konplikazio tasa handiak izan ditzake. Kasu larri horietarako, oso garrantzitsua da espezialitate anitzeko protokolo bat izatea, maila ezberdinetan
|
eman
beharreko arreta hitzartua duena. Berrikuspen lan honetan maila ezberdin bakoitzean eman beharreko arreta egokia deskribatzen da.
|
|
|
Kasu larri horietarako, oso garrantzitsua da espezialitate anitzeko protokolo bat izatea, maila ezberdinetan eman beharreko arreta hitzartua duena. Berrikuspen lan honetan maila ezberdin bakoitzean
|
eman
beharreko arreta egokia deskribatzen da. Larrialdi Zerbitzuetan:
|
|
|
Horretaz gain, honako neurri hauek hartuko dira: analgesia mantendu, hidratazio egokia
|
eman
, elikadura hasi, sabelalde barneko presioa neurtu, erradiologia probak egin. Antibiotiko enpirikoaren erabilera ez da gomendatzen.
|
|
|
Behin diagnostikoa eginda, Larrialdi Zerbitzuan honako pauso hauek
|
eman
genituzke.
|
|
|
Pazientearen hidratazioa hasi (14). Pankreatitis akutuan hipobolemia egoera
|
eman
ohi da sarritan, pazienteak edateko arazoak dituelako, eta sabelaldeko hirugarren espazioak bolumen galera eragin dezakeelako. Shock egoeran badago, hidratazio indartsua hasi dugu, serum isotonikoa emanez, hainbat adituk dioenez orduko 300 mL-ko erritmoan.
|
|
|
Pankreatitis akutuan hipobolemia egoera eman ohi da sarritan, pazienteak edateko arazoak dituelako, eta sabelaldeko hirugarren espazioak bolumen galera eragin dezakeelako. Shock egoeran badago, hidratazio indartsua hasi dugu, serum isotonikoa
|
emanez
, hainbat adituk dioenez orduko 300 mL-ko erritmoan. Shock egoerarik ez badago, hidratazio arinagoa egin behar da.
|
|
|
Erradiologia. Sabelaldeko ekografiak ez du pankrea aztertzeko aukera egokirik
|
ematen
gehienetan, hesteetako aireak galarazten duelako (15). Haren balio nagusia etiologia zehaztea da, behazun bidean kalkulurik baden ala ez adierazten digulako.
|
|
|
Organo gutxiegitasunik ez bada, ospitaleratu egingo dugu pazientea, ahal dela hartzen duen zerbitzuaren mediku arduradunari honen berri
|
emanez
.
|
|
|
Ikerketan parte hartu ahal izateko, irizpideak hauek izan ziren: 16 urtetik gorakoa izatea, erreferentziazko ospitalean datuak
|
emateko
prest egotea, gaztelaniaz edo euskaraz komunikatzeko gai izatea, haurdunaldiak fetu bakarrekoak izatea eta lagundutako ugalketa programarik egin ez izana. Hasierako momentuan aukeratutako emakumeen% 56k onartu zuten parte hartzea (kohorte guztiak kontuan harturik).
|
|
|
ADHD DMS IV, arreta defizitaren eta hiperaktibitate/ inpultsibitatearen azpieskalak aztertzen dira, eta bakoitzean 9 sintoma, item edo galdera bitartez, erantzunaren arabera 0 eta 3 arteko puntuazioa
|
ematen
zaio bakoitzari (Ez= 0, Noizbehinka= 1, Askotan= 2 eta Etengabe= 3) (13). Hori horrela izanda, «Askotan» eta «Etengabe» erantzunetan sintoma hori positiboa dela kontsideratzen da eta sei sintoma edo gehiago daudenean ADHNaren diagnostikoa ezartzen da (Ebaketa puntua= 6; eta 12 puntu, gutxienez).
|
|
|
6 puntu baino gehiago lortzen badira bai arreta defizitaren bai hiperaktibitate eta inpultsibitatearen galdeketetan, ADHN mota nahasia diagnostikatuko da (ADHNN); aldiz, 6 puntu baino gehiago soilik galdeketa batean lortzen badira, arreta defizitaren nagusitasuna (ADHNA) edo hiperaktibitate inpultsibitatearen nagusitasuna duen ADHNaren (ADHNH) diagnostikoa egingo da (2). Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek
|
ematen
zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun handiagoa ematen dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
Ikerketa honetan, hala ere, analisi estatistikorako ez genuen kasu/ ez kasu erabili menpeko aldagai bezala, ez eta sintoma kopuruena ere, baizik eta 0 puntuek ematen zuten puntuazio orokorra erabili zen; hau da, azpieskala bakoitzean 0tik 27ra bitartean aterako ziren puntuazioak aldagai jarraitu bezala erabili ziren, eta 0tik 54ra bitartean ADHNrako. Horrek aldakortasun handiagoa
|
ematen
dio menpeko aldagaiari.
|
|
|
Galdesortaz gain, gernuko kotinina mailak ere neurtu ziren haurdunaldiaren 32 astean. Kotinina nikotinaren metabolito nagusia da eta azken bi egunen tabako aktiboaren zein pasiboaren informazio objektiboa
|
ematen
du (22 orduko batez besteko bizitza organismoan). Bilboko Osasun Publikoko Laborategian EIA microplate test kit a (OsaRure Technologies Inc, Bio Rad) erabili zen.
|
|
|
2 taulak tabakoaren azturaren berri
|
ematen
digu lagineko amen haurdunaldian. Haurdunaldiaren hasieran% 21ek erretzen zuela adierazten zuen; bigarren hiruhilekoan% 13ra jaitsi zen eta hirugarren hiruhilekoan% 12ra; eta haien artean 12 zigarro egunean gehienez erretzen zutela aipatu zuten (tauletatik kanpoko informazioa).
|
|
|
Izan ere, azken hiruhilekoan tabakoa kaltegarriagoa dela ikusi dute hasierako hiruhilekoetan baino (6, 10). Horrek, aipatutako ikerketaren arabera, denbora tarte bateko aukera
|
ematen
dio amari erretzeari uzteko, haurrarentzat kaltegarria izan baino lehen. Horretaz gain, erlazioa dosiaren menpekoa dela azaldu dute (8); zenbat eta zigarro gehiago erre, gero eta arrisku handigoa izango du haurrak ADHNa izateko.?
|
|
2018
|
|
|
Berehala martxan jartzen den erantzun inespezifikoa da, zauriaren gunean gorritasuna, edema, berotasuna eta mina eraginez. Prozesu inflamatorio guztietan
|
ematen
da odoletik datozen makrofagoen aktibazioa eta leukozito edo zelula immuneen barneratzea. Makrofagoek hantura eragileak diren substantziak askatzen dituzte, infekzio gunera molekula eta zelula efektore gehiago erakartzeko asmoz.
|
|
|
Zitokinak pisu molekular baxuko proteinak dira, estimulu baten aurrean modu iragankorrean ekoitzi eta jariatzen direnak, hortaz, zelulen komunikazioaren bitartekariak dira. Zitokinek inguruan gertatzen denaren berri
|
ematen
diete zelulei, berauek erantzun egokia sortzeko. Prozesu askotan parte hartzen dute, hantura erantzunaz eta berezko eta hartutako erantzun immuneaz gain (18).
|
|
|
Sintoma depresiboak eta hanturaren markatzaileak elkar lotzen dituzten datuez gain, zitokinen administrazio akutu eta kronikoek (edo zitokinak induzitzen dituzten substantzienak: lipopolisakaridoa edo txertaketa, esate baterako) depresio nagusian
|
ematen
diren portaera sintomen baliokideak eragiten dituztela frogatzen dute. Adibidez, boluntario osasuntsuek lipopolisakaridoa (bakterioen mintzetik ateratako polimeroa) injektatuz gero, antsietate eta depresio sintomen igoera akutuak pairatzen dituzte.
|
|
|
Horretarako, interferoi alfa (IFN?) tratamendua jaso ostean, ACTH, kortisol eta interleukina (IL) zitokina proinflamatorioa neurtu zitzaien odolean minbizidun hamalau gaixori, eta, besteak beste, depresioaren sintomak agertzen ziren. Sintoma depresiboak izan zituzten pazienteetan ACTH eta kortisol mailen igoera esanguratsuagoa (IL arena ez)
|
eman
zen sintomarik izan ez zutenekin konparatuz, modu akutuan. Beraz, IFN, administrazio akutuaren ondorioz sortutako HPA ardatzaren erantzunaren igoera tratamenduaren ondoriozko depresioa garatzearen erantzulea izan daiteke (22).
|
|
|
Adibidez, arratoietan burututako ikerketa batean, IFN, administratuz, plasman IL aren igoera bat ikusi zen, eta horretaz gain, portaeraren asaldura ere bai. Izan ere, behartutako igeriketaren azterketan (FST) denbora gehiago
|
eman
zuten mugitu gabe. Horrez gain, beste ikerketa batean, saguetan lipopolisakaridoa administratu zen eta depresioarekin loturiko sintoma somatiko eta psikomotorrak erakutsi zituzten, plasmako IFN, eta TNF, kontzentrazioak igotzeaz gain (8).
|
|
|
Terapia antiinflamatorioaren ekintza antidepresiboa gaixotasun autoimmunedun edo inflamatoriodun pazienteetan ere ikusi da. Esate baterako, psoriasidun gaixo talde bati TNF, aren antagonista den etanercept
|
ematean
, plazeboa eman zitzaien beste gaixo talde batean baino hobekuntza handiagoa lortu zen, sintoma depresiboei dagokienez. Aurkikuntza horiek adierazten dute zitokinen antagonistek edo agente antiinflamatorioek immunoaktibazioak eragindako portaera aldaketak blokeatzeko balio dezaketela (20).
|
|
|
Terapia antiinflamatorioaren ekintza antidepresiboa gaixotasun autoimmunedun edo inflamatoriodun pazienteetan ere ikusi da. Esate baterako, psoriasidun gaixo talde bati TNF, aren antagonista den etanercept ematean, plazeboa
|
eman
zitzaien beste gaixo talde batean baino hobekuntza handiagoa lortu zen, sintoma depresiboei dagokienez. Aurkikuntza horiek adierazten dute zitokinen antagonistek edo agente antiinflamatorioek immunoaktibazioak eragindako portaera aldaketak blokeatzeko balio dezaketela (20).
|
|
|
Animalietan eginiko azterketek periferiatik garuneranzko seinale inflamatorioen hainbat transmisio bide aurkitu dituzte, hala nola bide humorala (muga hematoentzefalikoa zeharkatuz), bide neurala (zitokinen lotura nerbio aferenteen zuntzetara) edo bide zelularra (monozitoen lekualdaketa garun baskulatura). Gainera, gizakietan egindako aurkikuntzetako batek adierazi duenez, periferian erantzun inflamatorio eta immune bat
|
ematen
denean, TNF, aren aktibazio akutuak garuneko zitokina proinflamatorioen mailak kronikoki igotzen ditu. Horretaz gain, beren buruaz beste egindako pertsona talde baten garunetan burututako analisiek frogatu dute makrofago peribaskular eta haien aktibazioarekin eta zelula immuneen lekualdatzearekin lotutako faktore inflamatorioen gene espresioa handituta dagoela.
|
|
|
Horretaz gain, beren buruaz beste egindako pertsona talde baten garunetan burututako analisiek frogatu dute makrofago peribaskular eta haien aktibazioarekin eta zelula immuneen lekualdatzearekin lotutako faktore inflamatorioen gene espresioa handituta dagoela. Datu hauek periferiako ehunetan
|
ematen
diren erantzun inflamatorioek hantura garunera bidera dezaketela eta, ondorioz, depresioa ager daitekeela dioen ideia indartzen dute (8,19). Gainera, periferiatik iritsitako hantura erantzunak mikrogliaren aktibazioa eragin dezake.
|
|
|
Hortaz, gaitz mental hau eragiten duten mekanismoak ulertzea ezinbestekoa da tratamendu eraginkorra ezarri ahal izateko. Neuroimmunologian eginiko ikerkuntzak informazio ugari
|
eman
du, bereziki HPA ardatzaren aktibitatearen, hanturaren eta immunitatearen inguruan.
|
|
|
Tresna horien artean odol biomarkatzaileak egon litezke. Horien bidez, prozesu fisiopatologiko espezifikodun pazienteak identifikatu lirateke eta, gainera, depresioarentzako bide garrantzitsuetan
|
emandako
erantzun terapeutikoa monitorizatzeko erabilgarriak izango lirateke. Hortaz, biomarkatzaile periferikoak, kasu honetan, TNF?, CRP edo IL bezalako zitokina proinflamatorioak, depresioaren tratamendua pertsonalizatzeko baliagarriak izan daitezke, betiere hantura ageri duten pazienteetan.
|
|
|
Teoria monoaminergikoa urte askotan zehar depresioaren teoria nagusia izan den arren, gaitzaren etiopatogenia soilik neurotransmisioan
|
ematen
diren alterazioen ondorioz gertatzen dela pentsatzea sinpleegia dela onartu dute adituek. Denboran zehar egin diren aurkikuntza berriei esker (adibidez, depresioak jotako gaixo askoren garun zatietako aldaketa morfofuntzionalak), egun gaixotasuna era zabalago batean aztertzen da, hipotesi gehiago proposatzeari bidea emanez.
|
|
|
Teoria monoaminergikoa urte askotan zehar depresioaren teoria nagusia izan den arren, gaitzaren etiopatogenia soilik neurotransmisioan ematen diren alterazioen ondorioz gertatzen dela pentsatzea sinpleegia dela onartu dute adituek. Denboran zehar egin diren aurkikuntza berriei esker (adibidez, depresioak jotako gaixo askoren garun zatietako aldaketa morfofuntzionalak), egun gaixotasuna era zabalago batean aztertzen da, hipotesi gehiago proposatzeari bidea
|
emanez
.
|
|
|
Bestalde, funtzio immunearen eta neuralaren arteko erlazioaren inguruan azken urteetan egin diren aurkikuntzek depresioaren etiopatogenia ikasteko bide berri bat zabaldu dute, neuroinflamazioaren teoria planteatzearekin batera (8). Hipotesi horrek gaitzaren ikuspegi sistemikoago bat lantzen du, baina garunean gertatzen diren eta depresioa garatzeko beharrezkoak izango liratekeen mekanismo neuroimmuneei garrantzi nagusia
|
emanez
. Hasteko, ardatz hipotalamiko hipofisiario adrenalaren (HPA) hiperaktibazioak ardatz neuroendokrino honen osagaien jariapena areagotuta egotea eragingo luke, zirkulaziora gehiegizko kortisol glukokortikoidea askatuz (2 irudia).
|
|
|
HPA ardatza organismoak estresari erantzun fisiologiko adaptatiboa
|
emateko
duen bide nagusia da. Haren osagaiak hauek dira:
|
|
|
Ardatz horrek, beraz, glukokortikoideen sintesia kontrolatzen du, hiru guneen arteko elkarreragite eta ardatzaren feedback negatiboaren bidez; hau da, sistemak seinalea inhibitzeko gaitasuna du, horrela, oreka fisiologikoa edo homeostasia mantenduz. Ondorioz, estresari erantzuna
|
ematean
(homeostasia alda dezakeen edozein estimulu fisiko edo psikologikoren aurrean), helburu nagusia oreka fisiologikoa modu azkar eta eraginkorrean berreskuratzea izango da. Horretarako, organismoak hainbat mekanismo martxan jarriko ditu, adibidez, lehenik eta behin, nerbio sistema sinpatikoaren (NSS) aktibazio azkarra, arreta areagotu eta organismoa arrisku egoera baterako prestatzeko, behar ez diren portaera guztiak inhibituz, eta, ondoren, HPA ardatzaren aktibazioa, glukokortikoide mailak igoarazteko (9).
|
|
|
Zentzu horretan, azpimarratzekoa da, batetik, emeen farmakozinetika ez dela arren berdina, eta benlafaxina erabilitako aurreko lan gehienak subjektu arrekin osatu direla. Bestetik, antidepresiboak probatzen dituzten ikerlan askok estresa hasi aurretik edo estres aldia hastearekin bat
|
ematen
dituzte farmakoak. Ikerlan honetan, farmakoaren administrazioa estresak bere efektua egindakoan hasi da.
|
|
|
Halaber, garun egitura ezberdinetako NA maila ikertzeak estresaren eta benlafaxinaren efektuaren inguruko ikuspegi zehatzago bat eskainiko luke. Antsietate motako jokabideei begira, farmakoa ziztatzeak eragin ditzakeen eragozpenak saihesteko, antidepresiboa ahoz
|
ematea
beste aukera bat izango litzateke. Hala ere, kontuan izan behar da printzipio aktiboen bioerabilgarritasuna aldakorragoa izan daitekeela subjektu batetik bestera aho bidez emanez gero.
|
|
|
Antsietate motako jokabideei begira, farmakoa ziztatzeak eragin ditzakeen eragozpenak saihesteko, antidepresiboa ahoz ematea beste aukera bat izango litzateke. Hala ere, kontuan izan behar da printzipio aktiboen bioerabilgarritasuna aldakorragoa izan daitekeela subjektu batetik bestera aho bidez
|
emanez gero
.
|
|
|
Baina antsietatea behatzeko erabiltzen den OF proban ez da kontrol eta estresatuen arteko alderik nabarmendu. Litekeena da farmakoa edo seruma
|
emateko
peritoneo barneko ziztadek kontrolei antsietate zantzuak eragin izana, eta, hori dela-eta, OF proban bi taldeen artean ezberdintasun esanguratsurik aurkitu ez izana, baita sagu kontrolen pisu irabazia moteldu izana ere.
|
|
|
Programa horretan parte hartzeko gaixoek irizpide batzuk bete behar zituzten. Lehendabizi, Osakidetzako familia medikuak patologia zehatz batzuk pairatzen zituztenei programaren nondik norakoa azaltzen zien eta interesatuta zeudenei errezeta moduko bat
|
ematen
zien, kirol zentroko medikuarengana hurbiltzeko. Mediku horrek elkarrizketa bat izaten zuen haiekin, haien arazoak zeintzuk ziren ezagutzeko eta era horretan haien patologia kontuan izanik, talde batera edo bestera bideratzen zituen.
|
|
|
Parte hartzaile gehienek(% 92) adierazi zuten obesitatea osasunerako kaltegarria dela;% 8k, aldiz, erantzun hauetako bat
|
eman
zuen: «ez du eragiten», «onurak dakartza» edo «ez daki nola eragiten duen» (2 taula).
|
|
|
Haien patologietan elikadurak zuen garrantzia galdetzean kopuru adierazgarri batek erantzun zuen ez ziela axola, garrantzi gutxi zuela edo noizbehinka axola ziela. Deigarria da ikerketa honetako parte hartzaileek nutrizioari
|
ematen
dioten garrantzirik eza, kontuan izanda horrek gaixotasun kronikoekin duen garrantzia, zeren pisu egoki batean mantentzeak gaixotasun kroniko eta minbizi batzuk saihesten baititu (18). Izan ere, OMEk dioenez, 7 gaixotasunetik 6 erlazionatuta daude nutrizioarekin eta jarduera fisikorik ezarekin.?
|
|
|
Beraz, ondorioztatu daiteke gatzaren inguruan hipertentsioa duten pertsonek ezagutza falta dutela, jatekoei botatzen dieten gatz kopuruari behar beste garrantzirik
|
ematen
ez baitiote. Horrenbestez, interbentzio programak edo estrategia desberdinak erabili lirateke gaixoen ohitura horiek aldatu ahal izateko.
|
|
|
Bestalde, patologia desberdinei bideratutako programa terapeutikoak, hau da, jarduera fisikoa eta nutrizio programak oso urriak dira gure inguruan eta horiek sustatzea ondo egongo litzake. Gainera, komenigarria ikusten dugu jarduera fisikoan adituak diren pertsonak patologia hauek dituzten pertsonentzat eskuragarri izatea osasun zentro edo ospitaletan, kasu bakoitza aztertu ondoren aholkuak eta gomendioak
|
eman
ahal izateko.
|
|
|
Juan Luis Zunzunegui? medikuari eta Malu Ayora erizainari eskertu nahi genieke lan hau egiteko beharrezko datuak jasotzeko baimena
|
emateagatik
eta une oro izandako jarrerarengatik. Lan hau Eusko Jaurlaritzaren doktoratu aurreko beka bati esker eraman ahal izan da aurrera (PRE_ 2014_ 1_ 137).
|
|
|
Euskarara ere ekartzen dira horiek, baina, gainera, askotan gertatzen da euskarazko betiko hitzak egotea kontzeptu horietarako. Oro har, maila bereko onarpena
|
eman
zaie termino guztiei. Ikusi bada terminoren batek gainerakoak baino anbiguotasun handiagoa duela, ez da sartu lehenetsien artean.
|
|
|
Sinonimiaren beste arrazoietako bat erdarazko adjektibo erreferentzialak euskaraz
|
emateko
egin diren aukerei zor zaie. Adjektibo horiek maileguan har daitezke edo, bestela, euskarazko baliabideak erabilita eman daiteke horien adiera.
|
|
|
Sinonimiaren beste arrazoietako bat erdarazko adjektibo erreferentzialak euskaraz emateko egin diren aukerei zor zaie. Adjektibo horiek maileguan har daitezke edo, bestela, euskarazko baliabideak erabilita
|
eman
daiteke horien adiera. Aukera biak maila berean onartu dira hiztegian.
|
|
|
Gainpisu eta obesitate terminoek gehiegizko gantz metaketari egiten diote erreferentzia. Bestalde, ikerketari indar estatistikoa
|
emateko
, kontuan hartuta laginaren neurriaren muga eta obesitatearen prebalentzia, gainpisua eta obesitatea elkarrekin aztertu dira.
|
|
|
Umeen% 27,3k edoskitze esklusiboki naturala jaso zuen eta% 11,4k edoskitze artifiziala (esklusiboki edo naturala < 7 egun). Edoskitzearen iraupenari dagokionez, ama gehienek 1 hilabetez(% 35,6) edo 17 hilabetez(% 36,2)
|
eman
zieten bularra beren seme alabei.
|
|
|
Gainera, lan asistentziala aurrera eraman zuten Zumarragako Ospitaleko eta Osasun Zentroetako langileei ere gure esker onak adierazi nahiko genizkieke. Baita proiektu hau aurrera eramateko euren oniritzia
|
eman
duten erakundeei ere: Carlos III Osasun Institutua (FIS PI06/ 0867, FIS PI09/ 00090 eta FIS PI13/ 02187), CIBERESP, Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila (2005111093, 2009111069, 2013111089 eta 2015111065) eta Gipuzkoako Aldundia (DFG06/ 002, DFG08/ 001 eta DFG15/ 221).
|
|
|
Gipuzkoako umeen GParen prebalentzia oso altua azaltzen da gure lanean. Kontuan izanda obesitatea ekidin daitekeen gaixotasuna dela, honen prebentzioari eta zaintzari behar duten garrantzia
|
eman
behar zaio, ahalegin hori eraginkorra izan daitekeela ikusita (27). Esku hartze horrek elikadura osasungarriagoa sustatu eta energiaren balantzea aldatu luke, ahorakinen eta kontsumoaren aldetik.
|
|
|
Lehenik eta behin eskerrak
|
eman
nahi dizkiegu ikerketa hau posible egin duten familia eta haurrei. Gainera, lan asistentziala aurrera eraman zuten Zumarragako Ospitaleko eta Osasun Zentroetako langileei ere gure esker onak adierazi nahiko genizkieke.
|
|
|
Hamazazpi urteko epean,
|
EMAk
izendapena lortzeko 2.975 eskaera jaso ditu, eta horietatik 1.943(% 65,3) onartu dira. Urtez urte aurkezten diren eskaeren kopuruak zein onartutako izendapenek goranzko joera garbia erakusten dute (1 grafikoa), sustapen neurrien arrakastaren adierazle.
|
|
|
1 grafikoa. Zk 141/ 2000 (EK) araudiaren ezarpenaz geroztik 2017 urte arte
|
EMAk
jasotako SUI eskaeren kopuruan, onartutako SUI kopuruan eta merkaturatze baimena lortu duten SU kopuruan izandako eboluzioa (6).
|
|
|
Alabaina, gaur egun, badira paziente horientzat aukera terapeutikoak zabaltzeko ahalegin gehiago. Horren adibide dira 2014ko EMAren baimentze mailakatua deritzon sendagaien merkaturatze goiztiarrago baterako programa pilotua (9) edota 2016an hasitako EMAren PRIME ekimena (10), zeinetan sostengu proaktiboa
|
ematen
zaien lehentasunezko gisa kontsideratutako medikamentuen garapenean diharduten enpresei.
|
|
|
Ondorioz, gure lurraldean zauritutako pazienteei punta puntako atentzioa
|
ematen
zaie. Eta zenbakiek hala adierazten dute:
|
|
|
Horrenbestez, eta ikusi bezala, Trauma Sistemak erreminta baliagarriak dira eskura dauden baliabideak modu egokian kudeatzeko eta zauritutako pazienteei atentziorik onena
|
emateko
.
|
|
|
Orduz geroztik, hainbat ekimen bultzatu dira paziente traumatikoaren atentzioa hobetzeko asmoz, azken hamarkadan ingresatutako traumatizatu larrien hilkortasuna% 16,7tik% 8,77ra jaitsi delarik gure lurraldean. Horrenbestez, argi geratzen da Trauma Sistemak erreminta baliagarriak direla eskura dauden baliabideak modu egokian kudeatzeko eta zauritutako pazienteei atentziorik onena
|
emateko
.
|
|
|
Medikuntza modernoaren garapenak, eta zientziarenak oro har, aurrerapen teknologikoen laguntzarekin batera, lesio traumatikoei aurre egiteko baliabideak hobetu ditu. Gaur egun, paziente traumatikoa arreta
|
emateko
ikuspegi berezia eta sistematizatua erabiltzen da, lesiorik larrienak detektatu eta lehenbailehen konpontzeko helburuarekin. Halaber, baliabide tekniko eta metodologiko berriek ildo berari jarraitzen diote:
|
|
|
Paziente hautatu batzuentzat aukera bat lirateke teknikaren epe luzerako emaitzen gabeziaz berri
|
eman
ostean (B GG) (11).
|
|
|
Bai PGIaren bai EGIaren kasuan, menopausian atrofia genitala daukaten emakumeetan onuragarria izan daiteke; bagina bidez administratzen dira estrogenoak eta 3 hilabete edo gehiago
|
eman
ditzake pazienteak onura sentitu arte. Xurgapen sistemikoa baxua da eta 7 urtetan zeharkako ikerketa batek ez zuen arrisku kardiobaskular edota minbizien handipenik behatu estrogeno topikorik erabiltzen ez zuten emakumeekin alderatuta (16).
|
|
|
Sabeleko presioa handitzean, esfortzu fisiko bat egitean, nahigabe
|
ematen
diren gernu galerak konpontzeko bideratuta daude, EGIrako. Kirurgia hau uretraren azpialdean euskarria ematean datza eta tratamendu kontserbatzaileak huts egindakoan erabiltzen da; bestalde, badaude paziente batzuk konponbide azkar eta eraginkor baten bila.
|
|
|
Sabeleko presioa handitzean, esfortzu fisiko bat egitean, nahigabe ematen diren gernu galerak konpontzeko bideratuta daude, EGIrako. Kirurgia hau uretraren azpialdean euskarria
|
ematean
datza eta tratamendu kontserbatzaileak huts egindakoan erabiltzen da; bestalde, badaude paziente batzuk konponbide azkar eta eraginkor baten bila. Horiek kirurgiaren arriskuak onartuz gero, hau lehen aukera izan daiteke.
|
|
|
EGIaren kasuan, ostera, kirurgiara joko dugu; badaude horretarako hainbat teknika, urteetan zehar hobetuz joan direnak, gaur egun erabiliena uretra azpiko xingolak direlarik, polipropilenozkoak. Xingolen eraginkortasun tasa altua da, mota ezberdinak daude bakoitza bere berezitasunekin eta horiek ezagutzea ezinbestekoa da pazienteari aholku egokiena
|
emateko
. Beraz funtsezkoa da emakumeek jakin dezaten gernu inkontinentzia ez dela zahartzearen ondorio normal bat eta badaudela horretarako konponbideak.
|
|
|
Erditze mota: estresagatiko gernu inkontinentziari dagokionez, zesarea bidez erditu duten emakume erditze baginala izan dutenek baino tasa baxuagoa aurkezten dute, nahiz eta zesareak ez duen EGIganako babesa
|
ematen
.
|
|
2019
|
|
|
Egoera horretan,, datu ezak, berak informazioa
|
emango
digu medikura ez joatea osasun onaren seinale den neurrian.
|
|
|
–Fronters in massive data analysis, liburuan argibide batzuk
|
ematen
dira datuak behar bezala prestatu eta etekin handiena atera ahal izateko. Zehazki, datuen garbiketa sistematizatzeko [2,100 orr.]:
|
|
|
Faltako balioena arazo metodologiko ezagun bat da, eta soluzio algoritmiko ugari
|
eman
izan dira: batzuetan, datuak osatu egiten dira ereduak kalkulatu baino lehen (datu kopuru erraldoien eskalan, adibidez, praktikoa izan daiteke falta diren balioak batezbestekoaz osatzea); besteetan, algoritmoek berek kontuan hartzen dituzte hutsune horiek.
|
|
|
Multivacek bere baitan dauzkan datu guztiak nahasten ditu herritarrek egiten dizkioten galderei erantzuteko. Osasungintzaren arlora ere
|
eman
dezakegu ideia hori, argia baita horrelako makina batek izango lukeen abantaila: paziente bakoitzari buruzko galderak egiteko eta erantzuteko aukera izatea, klinikoen eta pazienteen eskura.
|
|
|
Diagnostiko kodeak, laborategiko analisiak edo ingresu kopurua datu egituratuen adibide dira. Aldiz, alta txosten batean medikuak idatzitako testua, anatomia patologikoko lagin bat, elektrokardiograma batek
|
emandako
emaitza edo erresonantzia magnetiko batek emandako argazki bat datu ez egituratuen adibideak izango lirateke.
|
|
|
Diagnostiko kodeak, laborategiko analisiak edo ingresu kopurua datu egituratuen adibide dira. Aldiz, alta txosten batean medikuak idatzitako testua, anatomia patologikoko lagin bat, elektrokardiograma batek emandako emaitza edo erresonantzia magnetiko batek
|
emandako
argazki bat datu ez egituratuen adibideak izango lirateke.
|
|
|
Osasun arretaren prosezuan sortutako datuak, beraz, Mundu Errealeko Datu deitzen dira, ingelesez Real World Data (RWD). Food and Drugs Associaton (FDA) delakoak
|
emandako
definizioaren arabera, RWD horiek pazientearen osasunari edota emandako osasun arretari buruzko datuak dira. Datuok ohiko osasun arretaren ondorioz sortuak dira, eta prospektiboki zein denboran atzera eginez jaso daitezke.
|
|
|
Osasun arretaren prosezuan sortutako datuak, beraz, Mundu Errealeko Datu deitzen dira, ingelesez Real World Data (RWD). Food and Drugs Associaton (FDA) delakoak emandako definizioaren arabera, RWD horiek pazientearen osasunari edota
|
emandako
osasun arretari buruzko datuak dira. Datuok ohiko osasun arretaren ondorioz sortuak dira, eta prospektiboki zein denboran atzera eginez jaso daitezke.
|
|
|
Nahiz eta Ausazko saiakuntza klinikoak (RCT) jarraitu izaten tratamenduen efikazia/ efektibitatea eta segurtasuna ebaluatzeko gaur egun dugun tresnarik sendoena (gold estandarra), RCTetatik sortutako ebidentzia ez da nahikoa etengabe medikuntzan sortzen diren galdereei erantzun azkarra
|
emateko
, eta horrek aldakortasuna eta ziurgabetasuna eragiten du eguneroko osasun arretan.RWD datuek, zentzu honetan, abantaila dexente eskaini dezakete RCTekin alderatuta: merkeagoak eta azkarragoak izan daitezke (denbora errealean sortutako ebidentzia); RCTek erantzun gabe uzten dituzten zenbait galderei erantzuna emateko gaitasuna omen dute; normalean, RCTetan saiakuntzatik kanpo gelditzen diren paziente taldeen inguruko ikerketak RWDekin jorratu daitezke; askotan, RCTek egiten ez duten konparaketa, merkatuan dauden bi produktuen artekoa, RWDekin egin daiteke; RWD datuak erabiliz, medikamentuen benetako efektibitatea aztertu daiteke, beraz, ebidentzia sortu dezakete.
|
|
|
Nahiz eta Ausazko saiakuntza klinikoak (RCT) jarraitu izaten tratamenduen efikazia/ efektibitatea eta segurtasuna ebaluatzeko gaur egun dugun tresnarik sendoena (gold estandarra), RCTetatik sortutako ebidentzia ez da nahikoa etengabe medikuntzan sortzen diren galdereei erantzun azkarra emateko, eta horrek aldakortasuna eta ziurgabetasuna eragiten du eguneroko osasun arretan.RWD datuek, zentzu honetan, abantaila dexente eskaini dezakete RCTekin alderatuta: merkeagoak eta azkarragoak izan daitezke (denbora errealean sortutako ebidentzia); RCTek erantzun gabe uzten dituzten zenbait galderei erantzuna
|
emateko
gaitasuna omen dute; normalean, RCTetan saiakuntzatik kanpo gelditzen diren paziente taldeen inguruko ikerketak RWDekin jorratu daitezke; askotan, RCTek egiten ez duten konparaketa, merkatuan dauden bi produktuen artekoa, RWDekin egin daiteke; RWD datuak erabiliz, medikamentuen benetako efektibitatea aztertu daiteke, beraz, ebidentzia sortu dezakete.
|
|
|
...konparatuz, agertzeko epe luzea behar duten osasun gertaerak aztertzeko zailtasunak dituzte, batez ere, RCTak garestegi suertatzen direlako, gaixotasun arraroekin gertatzen den bezala; rakzioak eta gaixotasunen arteko bata bestearen eraginei buruzko datu baliagarriak eskaini ditzakete. medikuntza pertsonalizatua dela RCTak gero eta konplexuagoak eta, berez, aurrera ateratzeko zailagoak dira; RWDek
|
eman
ahal diote erantzuna teknologien eta farmakoen efektibitate eta segurtasunaren monitorizazioaren beharrari; RWDek, halaber, aldi berean ematen diren tratamenduen arteko inte
|
|
|
...gaixotasun arraroekin gertatzen den bezala; rakzioak eta gaixotasunen arteko bata bestearen eraginei buruzko datu baliagarriak eskaini ditzakete. medikuntza pertsonalizatua dela RCTak gero eta konplexuagoak eta, berez, aurrera ateratzeko zailagoak dira; RWDek eman ahal diote erantzuna teknologien eta farmakoen efektibitate eta segurtasunaren monitorizazioaren beharrari; RWDek, halaber, aldi berean
|
ematen
diren tratamenduen arteko inte
|
|
|
Nolabait RWE eta RCT elkarren osagarri dira, RCTek barne baliozkotasuna daukate ezaugarritzat, eta RWE en bidez ateratako ondorioak, berriz, orokor egin daitezke (kanpo baliozkotasuna). Alde horretatik, RWD erabiliz diseinatzen diren saiakuntza kliniko pragmatikoen (PCT) inportantzia handitu da, saiakuntza mota hauek mundu errealeko datuak (ohiko osasun arretan sortutako datuak) eta RCTen ausazkoa konbinatzen baittuzte, beraz, RWDak erabiltzeko aukera berriak
|
emanez
.
|
|
|
RWDen potentziala ikusita nazioarteko zenbait instituzio saiatzen ari dira arestan aipatutako desabantailak murrizten eta interes taldeei mesfidantza sorrarazten dizkien zalantzei konponbide bat aurkitzen: interes taldeek RWEa kontuan har dezaten, erabakiak hartu aurretik RWEa lortzeko prozesu osoa ulertu behar dute, pausoz pauso, zer galderari erantzuna
|
eman
nahi zaion zehaztuz lehenengo, eta emaitza eta ondorioekin jarraituz:
|
|
|
Zer ebidentzia maila behar da RWEak interes taldeek planteatutako helburuari erantzuna
|
emateko
–Adibidez, medikamentu edo teknologien arteko efektibitatea konparatzeko eta horren arabera efektiboa ez den teknologia bat osasun sistematik kanpo uzteko, behar den ebidentzia maila altuagoa izan da gaixotasun baten prebalentzia aztertzeko behar den ebidentzia baino.
|
|
|
Ordenagailuen, ikasteko ahalmena, eta historia kliniko elektronikoaren bilakaera iraultza bat izan da RWD datuak eskuratzeko eta interpretatzeko eran. RWEak RCTek
|
emandako
ebidentzia hutsuneak osatu ditzake, baina horretarako RWEa sortzeko jarraitu den prozesu osoa gardena izan behar da: garbi utzi behar da aurretik zein den helburua, zein den erantzun nahi den galdera; datuen garbiketa eta transformazio prozesua zehaztu eta aldagaiak sortzeko definizio estandarizatuak eman behar dira; analisi egokiak egin eta ateratzen diren emaitzak egiaztatu behar dira metodologia ezberdinez baliatuz, azkenik klinikoen, pazienteen eta beste interes taldeen oniritzia lortzeko eta, ondorioz, osasun arreta hobetzeko benetako baliabide bat izateko.
|
|
|
RWEak RCTek emandako ebidentzia hutsuneak osatu ditzake, baina horretarako RWEa sortzeko jarraitu den prozesu osoa gardena izan behar da: garbi utzi behar da aurretik zein den helburua, zein den erantzun nahi den galdera; datuen garbiketa eta transformazio prozesua zehaztu eta aldagaiak sortzeko definizio estandarizatuak
|
eman
behar dira; analisi egokiak egin eta ateratzen diren emaitzak egiaztatu behar dira metodologia ezberdinez baliatuz, azkenik klinikoen, pazienteen eta beste interes taldeen oniritzia lortzeko eta, ondorioz, osasun arreta hobetzeko benetako baliabide bat izateko.
|
|
|
Aukera egonik mundu errealeko pazienteen arretaguneetan datuen bilketa elektronikoa hobetzeko, bai eta analisiak zorrozteko ikuspegi estatistikoak erabiltzeko ere, bereizketa horrek gero eta gehiago mugatzen du ikerketararen emaitzen baliagarritasuna. Derrigorrezkoa da babesa
|
ematea
eta ahaleginak indartzea denen inplikazioa lortzeko, lehentasuna eman diezaiogun ikerketari, jarrerari eta emaitzen hedapenari: osasun zerbitzuen erakundea, profesionalak, pazienteak eta komunitatea bera.
|
|
|
Aukera egonik mundu errealeko pazienteen arretaguneetan datuen bilketa elektronikoa hobetzeko, bai eta analisiak zorrozteko ikuspegi estatistikoak erabiltzeko ere, bereizketa horrek gero eta gehiago mugatzen du ikerketararen emaitzen baliagarritasuna. Derrigorrezkoa da babesa ematea eta ahaleginak indartzea denen inplikazioa lortzeko, lehentasuna
|
eman
diezaiogun ikerketari, jarrerari eta emaitzen hedapenari: osasun zerbitzuen erakundea, profesionalak, pazienteak eta komunitatea bera.
|
|
|
Sortzen diren galderak gai hauen ingurukoak dira: aldi berean
|
ematen
diren gaixotasun kroniko anitzi zein zahartzen ari den biztanlerian handitzen doan prebalentziari heltzeko modua; tratamendu eta diagnostikoetarako garrantzizkoak diren norbanakoaren aldaerak hobeto ulertzea; berrikuntzak nola eragiten duen pazienteak interbentzio batean egon behar diren denbora laburtzeko. Sortzen diren tresnen berritasunak non dauden?
|
|
|
eraginkortasuna ikertzeko lehentasunetako bat ikaskuntzaren ikuspegi dinamikoagoa eta denbora errealekoa lortzeko azpiegitura bat ezartzea da. Beraz, tresna berriak aprobetxatzeak, informazioaren eta komunikazioaren teknologia (IKTak), esaterako, sareko ikuspegi bat
|
eman
liguke, informazioa trukatzeko eta ebidentzia sortzeko.
|
|
|
IKTei probetxurik handiena aterako badiegu, mesedegarri izango dira datu baseetan integratu daitezkeen estatistika tresnak eta algoritmo analitikoak, denbora errealeko ulermena ahalbidetuko dutenak. Era berean, teknologia semantikoa erabiliz sortutako datu baseetatik ondorioak ateratzen laguntzen diguten tresnak ere dira bestelako datu medikoak txertatzeko, horri esker garatzeko datu klinikoen analisirako estatistika tresnen hurrengo belaunaldia, azterketa birtualetatik ideiak sortzeko aukera
|
ematen
duten ereduak eraikitzea barne.
|
|
|
–Azpiegituraren garapenean hainbat elementu sartzen dira: gaitasun fisikoa martxan jartzea, hau da, hardwarea; tresna eta metodo analitikoak garatzea; behar diren langileak trebatzea; jardun efiziente eta eraginkorrerako prozesuak ezartzea, eta arreta estrategiari eta faseei forma
|
ematea
.
|