|
2001
|
|
|
Egungo
|
egunean
munduan nazio gutxi izango da India bezain jainkozale. Eguneroko bizitza, familiako harremanak, gizarteko gorabeherak, jaiak eta urte barruko eginkizunak Jainkoa deituz eta Jainkoari begirune erakutsirik egiten dira.
|
|
2004
|
|
|
Eta hirugarrenean, berriz, gure gaur egungoan, berriro ahozkotasuna legoke puntaren puntan. Ahozkotasun hori, jakina, ez litzateke lehen arokoaren berdina, gaur
|
egun
mundu guztiak baitaki irakurtzen eta idazten. Bigarren mailako ahozkotasuna litzateke, beraz, gure egunotakoa, idatziaren ezagutzaren saldan egositakoa, eta ez lehen aroko ahozkotasun gordin hura.
|
|
|
Gaur
|
egun
munduan jaun eta jabe den Estatu motaren egituran eta erabidean hizkuntza aniztasunak lekurik ez baldin badu, nahiz eta Estatu horien agintepeko eremu politikoan hizkuntzak bat baino gehiago izan, hizkuntza politikaren ildoak eta estrategiak aldez aurretik ezagunak ditugu. Azken beltzean, Estatuaren ezpaleko ez diren etnia hizkuntzak tokiz kanpo baitaude espazio politiko horien antolamenduan.
|
|
|
145 Jose Mari Pastor: ?
|
Egun
munduan mintzatzen diren 6.500 bat hizkuntzen herenak desagertu egingo dira datozen hamarkadetan. Horixe entzun berri da Halle hirian eginiko Sprachkontakt jardunaldietan.
|
|
2009
|
|
|
Irudika genezake gizaberetxoaren arbaso hankabikoa,
|
egunez
mundurik hara sabanan ibilki jaki bila, bat batean buruz buru patariren bat arerioa ikusi eta tximista batean asmatu, kreatu, beharrean zer egin bere burua eta lagunak salbatzeko.
|
|
2010
|
|
|
Gilek erantzun zion erreferentzia nagusia Edward C. Harris doktorea zela, Bermudako (Itsasoaz Haraindiko Britainiar Lurraldeak) Itsas Museoko zuzendaria. Harrisek, 1979an idatzitako Principles of Archaeological Stratigraphy liburuan (Estratigrafia Arkeologikoaren Oinarriak), indusketa modernoek erabili beharreko eredua zehaztu zuen, eta gaur
|
egun
mundu osoko arkeologoek onetsitako metodoa ezarri zuen, Harris Matrix izenekoa. Diputatuak esan zion Gili Harris Gasteizera ekarri behar izatekotan, ekarriko zutela.
|
|
2011
|
|
|
Estatu nazioak kuestionaezinekoak zirenean, eta Espainiako kasuan dikatadura militar batean atrintxeratua zegoenean estatua, ETA euskal gertakizun historiko bihurtu zen bere erresistentzia orokorrarekin, armak barne. Gaur
|
egun
mundu, post soberano, batean bizi garela esan genezake Keating ekin, goian aipaturiko zentzuan.
|
|
|
Basatia da aldaketa, gizartean (komunikazioan, harremanetan, teknologian) eman den eraldaketaren parekoa. Gaur
|
egun
munduan ez dago txokorik parabolikoa ez duenik, eta irudiak emateko eta zabaltzeko modua ere egokitu egin behar da, lortu nahi duzunaren baitan, bai, baina errealitatera moldatuz, bestela zirkuitutik at geratzen zara zeharo?.
|
|
|
Egungo hizkuntzen kopuruari buruz datu batzuk aletzen hasita, aipa ditzagun A. Sthepen Wurm enak. Ikertzaile horri bagagozkio, gaur
|
egun
munduan hitz egiten diren hizkuntzak 5.000 eta 6.000 artean dira. Badakigu horietako batzuk, dezente beharbada, jadanik ez direla erabiltzen, hilda daudela edo hilzorian.
|
|
|
Hizkuntzen heriotza aspaldiko kontua da, horrenbestez. Haatik, diogun berriro ere, hizkuntzak desagertzea inoiz ez dela gertatu oraingo erritmo azkarrean. Azken hirurehun urte edo gehiagotan gertatu den galeraren tamaina dramatikoa izan da, batetik, eta gaur
|
egun
munduan mintzo diren 3.000 hizkuntza baino gehiago arrisku gorrian daude, bestetik. Batzuk naufragioaren zurrunbiloan harrapatuak, beste batzuk hilzorian, eta hainbat eta hainbat mehatxupean.
|
|
|
Nirekiko, zalantza gutxiko auzigaia da, hala ere. Izan ere, estatuen mundu sistema nazionalean estatus politiko beregainik erdietsi ez duen nazioak edo talde etnikoak ez baitauka
|
egun
munduan zuzenbidezko helduleku sendorik nor izateko. Estatu hegemonikoen esanera dagoen nazioarteko legeriak, salbuespenak salbuespen, gehiengoen aho beteko onespena dauka erabakigune gorenetan.
|
|
|
–Baina, Tibeteko kulturaren heriotza ekar dezake trenak, txinatarrek nahikoa dituzte bi
|
egun
munduko ordoki garaienean etorkizun hobea bilatzeko. Horretara bultzatzen ditu gobernuak:
|
|
2015
|
|
|
Beraz, nire pretentsioen sorrerara itzuliz, Michonen antzera galdegin nezake, baiezko erantzuna izango dudala jakinda gainera: . Ez ote daukat arbaso bat musen esklabo, maitasun ezinezkoaren zerbitzari fin, gauak edertasunaren bilaketan ematen zituena eta
|
egunak
munduaren zama eraman ezinik. Ez ote daukat osaba poeta bat, bere olerki kaxkarrak baino obra perfektuago bat utzi zuena bere gorpu gaztea lamiei eskainiz betegintzarrezko performance batean?
|
|
|
Emakumearen identitateari dagokionean, bere gorpuztasunari buruzko kondairek emakumea zerbait emandakoa zela onartzen zuten, eta hala onartzen dute gaur
|
egun
munduko toki gehienetan. Emakumea cyborgaren makinazko alderdia zen neurri batean, gizakien arteko gogamenik gabeko zonbi polita.
|
|
|
–Zaharrak berri, badakizu? Hiru
|
egunetan
mundua ez da askorik mugitzen?
|
|
|
|
Egun
mundu osoan gehien erabiltzen den sistema, zenbakikuntza sistema indo arabiarra da.
|
|
2016
|
|
|
Iduriz, Jainkoak sei
|
egunez
mundua kreatu omen zuen, egunez egun, eta zazpigarrenean pausa egin. Emaztearen jakitatearekin bat egin nuen eta begi belarri kontatzen hasi zitzaidanari arreta zorrotzez adi adi egon nintzaion.
|
|
|
Ez zidaan dirurik eskatu, bazekian denak Ferminek xahutuko zizkiola eta. Halako erretiro aseguru bat eskatu zidaan, bere azken
|
egunak
munduko bazter honetatik urrun amaitzeko. Aspalditik dena prest genian:
|
|
|
Bidaia koadernorako hipotesi propio bat: gaur
|
egun
munduan 7.000 milioi biztanle daudela kontuan hartuz gero, eta On Kixote gehien itzulitako bigarren liburua dela jakinik, ziurta al liteke une oro gutxienez pertsona bat badagoela zaldunaren abenturak irakurtzen. Hori da hipotesia, eta ederra litzateke ondorioa, horrek esan nahiko bailuke nik orain Villanueva de los Infantesen On Kixote irakurtzeari uzten diodan unean, beste norbaitek munduaren beste txokoren batean liburu hori bera zabalduko lukeela, eta azkenean, XVII. mendeko prosaren erritmoak nekatu duelako edo akaso une horretan beste egitekoren batek bere arreta eskatu duelako, zeren eta, adibidez, entzun du kafea sutan irakiten sukaldean eta badoa erdi presaturik harantz liburua mahai gainean axolagabe utzita, bada, pertsona horrek liburua itxiko lukeen momentu horretan, eta hipotesia baieztatuko balitz, horrek esan nahiko luke, momentu horretan bertan beti egongo litzatekeela planetaren beste txokoren batean beste norbait liburu hori bera zabaldu eta Kixoteren abenturei eusten, eta nahikoa litzatekeela gainera beste norbait hori pertsona bakar bat izatea, ekintza xume horren bitartez halako etenik gabeko On Kixote ren irakurketa global baten aukera planteatu ahal izateko.
|
|
|
horretan ospatzen da DNAren
|
eguna
mundu mailan.
|
|
|
ekarri zuten 1779 urtean, gaur
|
egun
munduko ikerketa zentroek egiten
|
|
|
eta gaur
|
egun
mundu osoko 500 hiritan baino gehiagotan
|
|
2017
|
|
|
–Nork jakin? , esan zuen jostari?, beharbada gaur
|
egun
munduan ikusten ditugun mando guztiak jendaki horiek dituk, elbarriak, desertoreak, beren denboran benetako gizon eta emakume izan ez diren ergelak. Horregatik bilakatu dituk mando; horregatik dituk hain temosoak eta ari dituk beti ostikoka.
|
|
|
Beraz, Caliban eta sorgina lehenaldiaz bezainbeste ari da orainaldiaz, oinarri historiko eta teorikoa eskainiz gaur
|
egun
mundu osoko manifestazioetan, erre ahal izan ez zenituzten sorginen bilobak gara, harro dioten emakume gazte askok aldarrikatutako senari.
|
|
|
Ideia hau azaltzean, jakin nahi izan zuen kazetariak neuk deituko ote nituen parkeko argazkiak atera zitzaten. Gaur
|
egun
mundu guztia dela kazetaria azaldu nion, eta horrela, jendeak ateratako argazkiak izatean, askoz ere naturalagoa emango zuela. Ez zen oso seguru azaldu, baina onartu zuen.
|
|
|
Azaldu dudan bezala, gaur
|
egun
munduko tenperatura 1ºC baino gehiago igotzen ari da jadanik batez beste. IPCCren arabera, 1, 5ºC tik gora ez igotzeko, ikatza erretzeari utzi zaio 2030erako, eta meatzeetan bertan utzi da, gaur egun, munduko elektrizitatearen %40 sortzeko erabiltzen da ikatza?.
|
|
|
–Ez dizuet zertan aipatu kasu honek izan behar duen sona. Datozen
|
egunetan
munduaren begiak guri so egonen dira. Baina jakin ezazue hau ez dela krisia, aukera baizik.
|
|
2019
|
|
|
Batzuetan, bere buruari galdetzen zion ea konturatzen ote ziren bi
|
egunez
mundu errealetik kanpora egon zirela, eta bere azken ondorioa beti izaten zen ez zirela inondik ere ohartu horretaz. Badago egun eta ordu guztien kontabilitatea daraman jendea, eta badago halakorik egiten ez duen jendea ere, eta Coralineren gurasoak, inolako zalantzarik gabe, bigarren multzokoak ziren.
|
|
|
–Eguna joan eta itzalek ihes egiten dutenean, berriz ere hilerrira itzuliko zarete, eta zuk, Jäckele Narr, biolinarekin joko duzu umeek Etxola Jaian abesten duten kantu horietako bat. Eta hildakoen espirituek entzungo dizute, zazpi
|
egunez
mundu honi loturik segitzen baitute doinu lurtarren bitartez. Gero, hona itzuliko zarete, eta zuk, Jäckele Narr, ez diozu une batez ere utziko biolina jotzeari.
|
|
|
jatorrizkoak ez diren hiztunek gero eta proportzio handiagoa osatzen dutela dakitenen artean. Kopuru zehatzak lortzea zaila bada ere, badirudi gaur
|
egun
munduko bospasei biztanletik bat gai dela ingelesez hitz egiteko. Ingelesdunen artean, ondorioz, ingelesa lehen hizkuntzatzat dutenak herena dira Ethnologueren arabera eta, ingelesdun berriak?
|
|
|
Ingelesa lingua franca gisa ikertu duen Barbara Seidlhofer ek, Vienako unibertsitateko Ingeles eta Linguistika aplikatuko irakasleak, oso iradokitzaileak diren ondorio hauek atera ditu: Gaur
|
egun
munduan burutzen diren ingelesezko elkarrekintza gehienak jatorriz ingeles hiztunak ez direnen artean gertatzen dira. Are gehiago!
|
|
|
Datu estatistikorik esku artean izan gabe ari naiz baieztapen hauek egiten, baina ez dut uste batere oker nabilenik. Frantsesa jakin izan balute, ordea, gaur
|
egun
munduan barrena barreiaturik dauden hainbat ingeniari euskaldun eta euskaltzale Iparraldean ari zitezkeen lanean eta, bide batez, euskara sustatzen.
|
|
2020
|
|
|
Pandemiaren hedapena gelditzeko hartutako neurrietan oinarrituta (berrogeialdiko neurriak, bidaiatzeko eta mugak zeharkatzeko debekuak, eta aurreko krisien inpaktuei buruzko azterlanak), Turismoaren Munduko Erakundeak (UNWTO) uste du 2020an nazioarteko bidaiarien kopurua %20 eta %30 artean murriztuko dela, eta diru sarrerak 300 bilioi eta 450 bilioi artean jaitsiko direla aurreikusten du (UNWTO, 2020). Word Travel and Tourism Council en (WTTC) kalkuluen arabera, berriz, egungo krisiak 75 milioi lanpostu suntsituko ditu sektorean, gaur
|
egun
munduko BPGaren %10 baino gehiago sortzen duena, eta guztira 330 milioi lanpostu, zuzenekoak eta zeharkakoak, maila globalean (WTTC, 2020).
|
|
|
Eta presa dugu, baina ezin gara presaka ibili. Presa dugu mundu globalizatu honek gero eta elementu gehiago dituelako nagusiak ez diren hizkuntza eta kulturak deusezteko;" bi
|
egunetan
mundua aldatu behar dugu" pentsatuz abiatzen bagara, ordea, ez dugu ezer lortuko. Epe luzerako helburuak eta norabidea markatu behar dira, etengabe berrikusiz eta behar diren aldaketak eginez, mundu mailan gertatzen joango diren aldaketa sozial, politiko eta ekonomikoak une oro aztertuta.
|
|
2021
|
|
|
poliestireno finak sortutako arazo ekologiko potoloa; hondatutako gailu elektronikoen zabor kopurua; edo hodeian pilatutako informazioaren gastu energetiko ikaragarria (Google da munduko energiaren %5aren kontsumitzailea). E. Schmidt Googleko exekutiboaren arabera, bi
|
egunetan
mundu mailan sortutako eta pilatutako datuen kopurua, gizon emakumeen sorreratik 2003ra bitartean sortutako bera da. 2013an, egunero, 180.000 milioi mezu elektroniko bidaltzen ziren munduan, eta mezuen masa hori gorantz doa.
|
|
2022
|
|
|
–Azken
|
egunetan
munduko pertsonarik okerrena naizela sentitu dut, azken bost urteak zakarretara botarazi dizkizudala pentsatzean –esan zuen pentsakor– Neure burua zigortzen aritu naiz, zer eta, gure arteko harremanean nahikoa konpromiso jarri ez nuelako? –galdetu zuen ia bere barrenerako– Eta bitartean, zu, zer den oso ondo ulertzen ez dudan Orakulu batek agindutako misio batengatik zeunden nirekin?
|