|
2004
|
|
|
Makurtu nuen burua, aurreratu nituen adarrak, eta besoa hautsi nion bi lekutatik. Jakina, tartean pasa ziren gauza gehiago ere, entzun ziren lorategi hartan nireak ez ziren makina bat marru, baina
|
denak
esatea ez du merezi.
|
|
|
Eta laburtasun berberaz erabaki dezaket festa hartan bi behioi egin zigutena. Balantzategitik ezkutatutako adiskideei inbidia izan niela esatearekin,
|
dena
esana dago.
|
|
2010
|
|
|
Euskara galdu duten bi belaunaldien utzikeria nabarmena da. Haurrei ez erakasteko erabakia hartu zutenean,
|
denek
zioten arriskurik ez zela, euskara beti biziko zela Ipar Euskal Herrian: zertarako eskoletan, zertarako bizi publikoan?
|
|
|
/ Hala diote denek ordea. /
|
Denek
esatea aski ote da zerbait egia izateko? / Baina ihes egin genuen gauean gertatu omen zen heriotza, edo hilketa.
|
|
|
Hizkuntza txikian idaztearen desabantailak ezagunegiak direnez" txikia" hitzak berak asko azaltzen ditu modu lausoan, abantaila bat behintzat barrunta eta aurkez daiteke hemen. Aspaldiko esaera errepikatua da ez dagoela eguzkiaren azpian gauza berririk,
|
dena
esanda dagoela. Eta dena idatzita dagoela jakinaren gainean idazten da, biblioteka handietan bildutakoa leitzeko astirik gabe.
|
|
2011
|
|
|
Soilik Jean Etxeparerengan aurkitu dut Arnaut Abadiari buruzko lehen eskukoa dirudien iritzi bat. Iritzi bat,
|
dena
esateko, net aldekoa. Besterik ezean, beraz, Etxeparerengan fidatuko gara Abadiaren idazlanen juzku orokor baterako, eta izan ere, Aldudeko medikuaren lumak idatzitako hainbat lerro ekarriko ditut hona, Arnaut Abadiaren garrantziaz ohar gaitezen.
|
|
|
Bigarren asterako etxeko ondasunak bien izenean jarri zituen, gehiagorik esperatu gabe, Urtondo industriagune ondoko alorrak barne.
|
Denek
esaten zioten burutik joanda zegoela, sobera bihozberaturik, ezkondu gabe halako gauzak ezin zirela egin, ezta ezkonduta ere, Maria Merceses bezalako neska batez ez zela fidatzen ahal. Orduko, bizitzak bi aldiz kreditu txartela jana zen mutila, eta ez zuen hondarreko aukera galdu nahi izan.
|
|
|
Herrian den
|
denek
esaten zuten gauza bera. Alkarra Zaharra ur erretenera bota zelarik ere, gorputz erdia ezpondan gelditu zitzaiola, eta horri esker bizia salbatu zuela, handik zihoan txirrindulari batek ikusi baitzuen.
|
|
|
Zenbait txokotan oinez ere bai. Markelaingo portuari
|
denek
esaten diote Ataburu, baina oso jende gutxik daki, hau da, herriko lagunek, Jose Mari Jimeno Jurio ikerlariak, eta Delarana liburuzainak Markelaingo mendirik altuena Justizialdapeta dela, eta dermio izenak esaten duenez, hortxe justitzia egiten zela, hortxe baitzen gaizkileendako Erdi Aroko urkamendi ospetsu bat. Nik, berriz, beste askok bezala, Siniestro Totalen kanta hura ezagutzen zuen.
|
|
|
—Tira, goazen
|
denok
esan dit Bernardek zutitzen zen bitartean. Zu ere bai!
|
|
|
Erraldoia ematen du! hasi gara
|
denok
esaten metrotik atera eta ikusi dugunean Tour Eiffel aurre aurrean genuela, gure gainean, tente dorre erraldoi bat bezala.
|
|
2012
|
|
|
Zerbait ez zen ondo uztartzen. Halako sasoiko gizona izan, eta,
|
denek
esaten ziotenez, Samangan kokatutako irudia bezain birjina zen. Artikuluaren hasiera otu zitzaion:
|
|
2013
|
|
|
—Noraino daukan gaitza sartuta, horrek erabakiko du
|
dena
esan zuen andre gazte batek okindegian sartu eta Jose Manueli gertatutakoa zuzenean aipatuz. Herrian beste konturik ez zen, nonbait.
|
|
|
—Frijitu itzazu arrautzak
|
denontzat
esan zion berak, eta semeei zuzendu zitzaien—: Kendu aizkorak mahai gainetik eta eseri!
|
|
|
—Broma bat izan da
|
dena
esan zuen Vergarak burua altxatu gabe. Adarra jo nahi genion Aguirianori.
|
|
|
Uharte honetan bizi ziren beste gizonak, indio hauetako askok esanda jakin genuenez, burusoilak ziren denak; eta, horrenbestez, munstrokeriak amaitu ziren. Baina ez gure zalantzak, alegia, posible ote zen horrenbeste gauza munstrotsu hain distantzia txikian eta gugandik hain gertu eta hurbil egotea, zeren uhartera joateko nahitaez pasatu beharreko ibai batean zeudela
|
denak
esan baitziguten indioek, eta uharteraino bost eguneko bidea baino ez baitzegoen, hau da, hogeita bost edo hogeita hamar legoa; baina, are handiagoa izanda ere gauza horiei guztiei buruzko zalantza, aurkituz gero Jaungoikoaren gorazarrerako eta errege gure jaunaren mesederako izango zirela pentsatu nuen, eta ez nituela isildu behar, zeren eta, berez hain arraroak edo sekula ikusi gabeak izan arre...
|
|
|
Gure gurasoen belaunaldikoek pertsonak halako etxe edo familiatan kokatu arteko onik ez duten bezala, halatsu ikusten dut nik ere nire burua jendeari nongoa den galdetzeko joera automatikoarekin. Izena baino nekezago ahazten da herria,
|
dena
esan behar bada.
|
|
|
munduko komunikazio kodeen sinpletzea, urtzea eta bateratzea sustatuko duen korronte praktiko, ideologiko eta faktiko eraginkorra. Indarrez eta arrazoiz ondo hornitua,
|
dena
esan behar bada.
|
|
|
" Harrapatu nau berriro begira", pentsatzen zuen Xemenek berekiko. Izan ere, Axine irakasleak zerbait
|
denen aurrean
esanen ote zion ikaratuta bizitu zen eskolako azken urtean, lagunen isekaren beldur. Entzunda zeukan etxean edo nonbait mutiko gazteak adin gehiagoko emakumeez liluratu ohi direla, egia da; baina une zehatz batean maitemindu eta geroztik gogorapena burutik ezin kendu izana ez gau eta ez egun, zoroarena ote zen ikaratuta egon zen urte osoan.
|
|
|
—Baina amona Xudra Higoa eta Bigoa zerbait galdetu nahian edo hasi zaizkio, baina besteek keinu eginda adierazi diete utz dezatela bakean andre xaharra,
|
dena
esanik dago jada eta.
|
|
2014
|
|
|
Ez dut deus idazten hemen ez kazeta eta ez kazetariaren kontra. Txapelketako makina abiatzen delarik
|
denek
diote gauza bera. Pentsatze korronte batean idatzi zuen.
|
|
2015
|
|
|
Gomutan iltzatuta daukat liburu hori, ze, harritu eta hunkitu egin ninduen, sano gustatzeaz gainera. Baina,
|
dena
esateko, lauzpabost urte lehenago irakurtzen hasi eta bertan behera utzi behar izan nuen, soldadutzan, mardulio gogaikarri ezin astunagoa begitandu baitzitzaidan hango kide batek pasatu zidanean.
|
|
|
ohar zaitez sortu erabili dela, eboluzionatu erabili beharrean. Fideltasuna eska dezaket berriro ere, baina,
|
dena
esateko, ezin dut ulertu eboluzioari buruzko liburu batean zergatik ez den eboluzionatu itzuli jatorrizkoak evolve dioskunean, zergatik hobetsi den eboluzioz sortu. Ez dut atzematen aldaketa horren eredugarritasuna.
|
|
|
|
Denek
diote hizkuntza inportantea dela (kurdu engaiatu eta politizatuez ari da), baina ez doaz harago. Zer egin?
|
|
|
Askoren azalpena da emazteak edo senarrak ez dakiela, edo ez duela nahi. Eta ia
|
denek
esaten dute seme alabei nasaz egiten dietela etengabe, baina haurrek gaztelaniaz erantzuten dietela. Halako kasu pila bat entzun dut:
|
|
|
Parte hartu zuen frankisten territorioan, Hierro n, baina bere gordelekura itzuli zen laster. Gaur egun, euskal intelektualek zutabeak, mahai inguruak, izen abizenak, instituzioak eta kotizazioak dituzte esan behar
|
dena
esateko. Gaurko gizakia ez da kontzientzia isolatu bat urrundik begira geratzen dena, Artxanda gainetik bezala, ibai zabalak itsasora joan behar duela seinalatzeko.
|
|
|
Gauzak ondo joan ziren bitartean arrakasta profitatu zutelako, eta gauzak gaizki joan zirenean, ez zutelako aurpegirik eman. Komunikabideen aurrean adierazpen soil batzuk ematea edo egun batez Parlamentuan nahi
|
dena
esatea, hori ez da ezer. Benetako azalpenak ematen ez diren bitartean eta isiltasunaren legeak indarrean jarraitzen duen bitartean, Nafarroako Kutxan gertatutakoaren ustelkeriarik handiena morala izango da.
|
|
|
Harea ale hipermodernoak... elkarren ondoan egonik ere, ezgai dira zubiak eraikitzeko, harremanak egonkortzeko. " Nik den
|
dena
esaten dut aurpegira! Zintzo zintzoa nauzue!" lema nagusitu arren, hurkoari zintzotasuna, leialtasuna eta gardentasuna eskatzen bazaio ere, ederki ere dakigu egungo gizabanako hipermodernoa pastichea dela, antzezlea, zailtasunak dituena harreman egonkorrak eraiki eta mantentzeko.
|
|
2016
|
|
|
—Hemen azkar zihoak
|
dena
esan zuen Carlosek furgonetatik jaitsiz.
|
|
|
—Orain esplikatuko diat
|
dena
esan zion Carlosek. Estadioaren inguruetara ailegatzen ari ziren, eta taxiak Brasilgo edo Argentinako banderak zeramatzaten jende multzoak aurreratzen zituen etengabe.
|
|
|
Lehenago hotelean dauzkagun jokalarien kontuak eskatu dizkidazu, ez? Bada
|
denak
esango dizkizut. Bada txukunena, besterik badirudi ere, entrenatzailea da, Piechniczek...
|
|
|
—Goazen hotelera, Maria Teresa. Aldegin dezagun hemendik eta ahaztu dezagun
|
dena
esan zuen Carlosek.
|
|
|
—Sikhismoa atzo goizean, XVI.ean; Gautama Sidartarena BudismoaKA bostehun bat urte; jainismoa eta hinduismoa" aspaldixan". Yogan orain ari
|
denak
esango du" hauek!" bai ikusten duenean hindu hirutasun klasikoa, bai buda bat.
|
|
2017
|
|
|
Dena dela, Sardinian ere txakurrak ortozik, eta
|
denek
diote 80ko hamarkada hasieran egin zen toponimia bilketa erraldoia, goiko bi lanen oinarria, ez zela behar bezala burutu. Istituto Geografico Militare (IGM) delakoa, Italiako armadaren atala, arduratu zen horretaz; inkestatzaileak eta biltzaileak militarrak izan ziren, gehienak islatik kanpo jaioak, eta prestakuntza egokirik gabeak langintza horretarako.
|
|
|
Pradon dago orain, handik hona ibili ondoren; besteak beste, Francok Hitlerri emateko eraman omen zuelako Hendaiara, euskal lurrera.
|
Denek
diotenagatik esbastika agertzen zelako eraman izango zion, denek azpimarratzen baitute laburuaren jatorri zeltiarra. Azken xehetasuna da euskal kulturan ere agertzen dela, eta Francisco Goya y Lucientesen jatorri euskaldun gertu gertukoa ezaguna da.
|
|
|
Argi dagoena da Basarri ez dela ari munduan sekula faltatu ez den arlote zarpail klasikoaz, bestela ez zukeen modatzat hartuko narraskerien ostatu hori. Joera bihurtzen ari
|
denari
esaten zaio moda.
|
|
|
Errioxako Cuevillasek bazuen beste izen bat, aurrekoarena baino laburragoa: Ignacio Alonso; baina aspalditik
|
denek
esaten zioten haren aitatxiarengandik jasotako izengoitiaz, horixe baitzen familiak utzi zion oinordetza bakarra. Harrezkero, izenari izana eman behar izan zion Cuevillasek.
|
|
|
Juan Escoiquiz artxidiakono pedantea, Blas Ostolaza kalonje fanatikoa, 35 Paquito de Cordoba Alagongo I. dukea (Corps Guardiako kapitaina eta erregeren kontakatilu estalgilea), Antonio Ugarte mandatari eta dantza irakasle bizkaitarra, 36 Pedro Collado gordinkeria esale eta urketaria, Gravina nuntzioa eta Infanterriko dukea. Villaurrutia markesak Fernando Borboiren biografian
|
denetarik
esan zuen, hitz gozorik izan ezik:
|
|
2018
|
|
|
Kontua da b azpieuskalkiaren gainean parentesi artean ohar bat erantsi zuela Añibarro aipatuz, zeina baitzen" le meilleur ecrivain de ce dialecte revolutionnaire qui menace de plus en plus lepauvre marquinais, qui conserve cependant sa superiorite". Eta,
|
dena
esateko, Blanca Urgelli irakurritako zentzu bereko ideiak gogorarazi dizkit printzeak Añibarro eta bere hizkera literario" iraultzaileaz" eginiko aipamenak.
|
|
|
Bilboraino Agurain, Gasteiz eta Arratian zehar, egunbete Laudioraino Basauri, Arrigorriaga, Ugao eta Arrankudiaga bisitatuz, eta beste zazpi egun Bilbotik atzera ere Baionara itzultzeko, tartean ukituz Mungia, Bermeo, Arteaga, Gernika, Durango, Bergara, Azpeitia, Tolosa, Hernani, Donostia eta Behobia. Uriarteren eskutitzetan ez dut igarri inolako entusiasmorik joan etorri horiek direla-eta; areago, Uriartek ez zituen behin ere explizitatu, eta horrek,
|
dena
esateko, zurtuta utzi nau, gaur egungo begietarako ezinago garrantzitsuak baitirudite, euskal dialektologiaren hastapenetan murgiltzen gaituzten ber. Izan ere, Uriarteren eskutitzetan han hemenka agertzen diren izpiek gehiago ematen dute etxerako lan amaitubakoen kitapena beste ezer baino.
|
|
|
Baina,
|
dena
esan behar badut, arratsaldea bukatzerako, atertzen hasita zegoenean, oinak putzuetatik arrastaka egingo nuen hotelerako bidea.
|
|
2019
|
|
|
Esaten zituzten azalpen haiek guztiak entzunda gogora etorri zitzaidan Amsterdamen Kasper abokatuaren lagun batek behin erakutsi zidan esaera turkiarra: " Gurdia apurtzen denean, orduan hasiko zaizkizu
|
denak
esaten nondik ez zen pasatu behar".
|
|
|
Esanak esan, aurkitu dudan bordarien aurreneko datua ere, 1636koa, honako bi jaun hauei borda egitea galerazi ziotenekoa baita: " queMartin de Argaña y Joanes de Oronoz su yerno vecinos de la misma, en notorio agravio y perjuycio de los ganaderos y de los suplicantes tratan de hazer una borda en la endrezera llamada Aranzeguieta termino comuny concegil[...] ypara hazer la dicha borHorra
|
dena
esana. Hamabost borda, beraz, 1708rako Areson eginak, baina, haietako bakar batean ere ezin bizi inor.
|
|
|
3. test, 26 or: Martin Zala 63 urtekoak," alias Martin Arin" zenak," vezinoy bordero de la dicha villa de Leiza" omen
|
denak
dio, berriz, borda egiteko orobea eskatu eta, ezezkoa eman ziotela" abra siete años en la endreçera de Astarizaga a Miguel Perez de Eguzquiza". Horrek esan nahi du geroztik egina dela Tardoa, 1708 aldean, Migel Eguzkitza haretxek berak.
|
|
2020
|
|
|
Osaba Perikok eta familiakoek, jendeak susmorik ez izateko, Iñaki posizio oneko estudiantea zela esan zuten herrian, baina emakumetan besterik ez zuela pentsatzen eta aitak aldi baterako bidali zuela hara, pixka bat asentatzeko. Baina, hilabete pasatu ondoren, Tolosako emakume bat joan zen Etxarrira eta, Iñaki han ikusi zuenean,
|
denen aurrean
esan
|
|
|
" Bernays Freuden iloba zen. Horrekin ez dago
|
dena
esana, baina gehiena bai", erantzuten nien nik.
|
|
|
Alde batetik indigena edeniko, gizajo, kobardearen figura, europarren bihotz gupidatsuak hunkitzen zituena humanismoaren zentzuan. Basati onaren ideia horrek Jean Jacques Rousseauren humanismo unibertsalista zabaldu zuen.79 Indigena maitagarritzat onartzen zuten, morroi moduan,
|
dena
esan behar bada. Beste aldetik, kanibal anker eta gizajalearen figura zegoen, 1596ko otsoa baino gaiztoagoa, espantua eta izua eragiten ziena europarrei, gaur egungo terroristaren mamuak bezala.
|
|
|
Gure amak esaten dit egon zela garai bat autoan gindoazen bakoitzean kanta hori jartzeko eskatzen nuena. Gogoan dut, egongelako musika aparatua erabiltzen ikasi nuenean nola pasatzen nuen denbora han gehienetan inork ikusten ez ninduela,
|
dena
esate alderaETBk nerabeentzako ateratako diskoak entzuten. Batzuetan, baina, Eskeintza kasetea jartzen nuen eta poetak Euskadiri" aberri iluna" zergatik deitzen zion ulertu ezinik egoten nintzen.
|
|
2021
|
|
|
Jean Etxeparek berak egindako konfidentzia bat izango dea, ala orduko zurrumurruren bat? Luzaroan eduki nau kezkatuta kuestio horrek, eta,
|
dena
esateko, bihurtzera ere iritsi zait lantzean lantzean. Baina, azkenean, erantzun plausible bat paratu zitzaidan begien aurrean:
|
|
|
Kristorenak erran.
|
Denetarik
esan. Luzaideko Hiztegian horrela dator:
|
|
|
Etxarri Aranatzen, esaera zahar moduan geratu da ondorengoa, aurrez aurre hitz politak, baina atzetik
|
denetatik
esateko gauza den pertsona adierazteko:
|
|
|
Benetako arazoa ez da zenbaitek horrelakoak sareetan jaurtitzea, sare sozialetan
|
denetarik
esaten baita, politikari asko ere zentzu berean mintzo ohi direla baizik; noiz eta hauteskunde garaian. Alabaina, arestiko ikuspegi horiek publikoki esaterik ez daukatenez, euskararen izaera diskriminatzailea aipatu ohi da nagusiki.
|
|
2022
|
|
|
Bosteun bai?". Niri,
|
dena
esateko, aliritzira botatakoa iruditzen zait bostehun hori, boteprontokoa; Kirikiñok mila jar zezakeen berdin antzean. Esan ohi da Kirikiño, formetan sabindar hertsia izan arren, idazle herrikoia zela eta herri euskara arin eta ulerterraza zerabilela, eta neologismoen alboan erdarakadetara jotzen zuela komeni zitzaion guztietan.
|
|
|
Aurpegiak ikus zitezkeen jakina, baina esku eta besoen adierazkortasuna ikuspegitik kanpo geratzen zen. Ahotsak entzuten ziren noski, baina elkarren artean trukatzeko eta josteko aukera handirik ez zen
|
denon
esanak nahasirik entzuten baitziren eta horrenbestez elkarrizketak arautuagoa eta antolatuagoa behar baitzuen. Eta azken batean, lehenago borobilean erabiltzera ohitu genuen ikuspegia lauki sare batera egokitu behar genuen oraingoan.
|
|
|
Denok, eta
|
denok
diodanean guztiok garela azpimarratu nahi dut, ikusten genuen argi irakurketaren garrantzia. Irakasle orok esango zizukeen oinarrizkoa dela irakurtzea eta irakurritakoa ulertzea.
|
|
|
Gizajo haiek eguneroko ibilbide latzean ez zioten elkarri begiratzen, ez zegoen-eta horretarako betarik; astia izan balute ere ez zuten elkarri zer adierazirik,
|
dena
esana zegoen. Begirada unatuek soilik urratzen zuten goizaldeko isiltasuna.
|
|
2023
|
|
|
hiru, dokumentu legaletan; bat, bere testamentuan; bosgarrena, Mon* Itoiz, Eremuko dunen atzetik, Elkarlanean, 1998 taigneren Entseiuak obraren ale batean.
|
Dena
esana dago horrekin. Kultura trukea funtsezkoa da.
|
|
|
XIX. mendearen hasieran zer egiten ote zuen espainol batek mexikarren independentziaren aldeko borrokan? Horregatik
|
denetarik
esan diote Xabierri, hitz gozorik izan ezik. Bidea Nueva Españako Ruiz de Apodaca erregeordeak erakutsi zuen" Prisidny muerte del traidor Mina" Madrileko egunkarietan argitaratu zuenean.
|
|
|
Egokiagoa litzateke haintzat hartu eta onartzea palindromoak dena esaten duela, gainerako guztia esan gabe utzi arren. Hori James Joyceren Ulysses eleberriari ere gertatzen zaio,
|
dena
esaten duela, gainerako guztia esan ez arren.
|
|
|
"" Judu fanatikoa"," eme histerikoa"," emagaldua"," berekoia"," intrigazalea"...
|
denetarik
esan eta idatzi zen."
|