|
2005
|
|
|
Hizkuntzalaritza aplikatuan jardutendutenen ikerketak, begiakkanpora begirajarriz, zuzenean edozeharbidez, hiztunen hizkuntza/ hizketaarazo, zailtasun, behar, ezintasunei...
|
buru
eginez, irtenbideakaurkitzenedobideak zabaltzenahalegintzendirenaklirateke.Hizkuntzalarisoilak, berriz, matematikariformalistenantzera, teoriaketa azterbideak modurikabstraktuenean jorratzendituztenak'; hauenversus ak, aldiz, aurrekoenteoriaetairakaspenetan sustraituta aplikatua izenondo erreferentzialez jantzitakoak ditugu, eremupraktikoetan bete lanaegitendutenak, alegia.
|
|
|
Gurutze harek zuen lau
|
buru
izena,
|
|
|
Eskualdun zela da segurtamena. Kurutze hark baitzuen lau
|
buru
izena
|
|
|
Orduan sortzen da errepublikaren kontrako literatura bat, kantuetan bereziki, Adema olerkaria
|
buru
delarik. Haren kantuek 70eko hamarkadan sekulako arrakasta daukate.
|
|
|
Zuben anaiak izango gera bizi artian, Adierazten dizuet gogoz biyotzetikan, Zazpiak bada lotsaz ez gaiten geldi atzian, Pozik alegin egin dezagun aman gatikan, Izan liteke negar eginaz guregatikan, Arkitutzia
|
buru
makurka baztar batían, Korri mutilak jarri gaitian danen gatikan, Barkaziyua eskatutzeko bere aurrian.
|
|
|
Donibane Lohizunen, 1892ko abuztuan herriko etxeak, Goyhenetche medikua alkate delarik, besta euskaldunak antolatzen ditu Antoine d' Abbadie-ren ohoretan. Alabainan euskal letretako mezenas hain ezagutua Académie des Sciences eko president edo
|
buru
izendatua izana da eta karia horretara omenaldi bat eskaintzen zaio. Hain zuzen, mintzaldiei ihardesteko xutitu zen Antoine dAbbadie eta amaitu zuen bere eskerrezko mintzaldia aldarrikatuz:
|
|
|
Esaldi honetan azpimarratu behar da berriztatu nahi zuela euskal histo riografía. Berriztapena lortzeko, oinarrizko abiapuntua sorburu historikoak kritika zorrotzez aztertu behar ziren eta iturrien irakurketa berriak eginaz, historia berriztatua sortuko zen, dokumentuek berez ez dutelako hitzik egi ten, baina, bestalde, historiarik ezin daiteke
|
buru
erudizio enpiriko gabe. Horregatik ez da mugatzen agirien positibismora edo sorburuen kritikaren teknikara.
|
|
|
Pertsonen grinen garrantziaz ere jabeturik zegoen. Horregatik, genero bio grafikoaz gogoeta jakingarriak idatzi zituen bere bizitzaren azken aldian eta modu originalean aplikatu bere
|
buruaren
azterketara.Beraz, badugu bai zer ikasi, J.C.B.ren lanetan, ikerketa egiteko moduaz.AZKEN MENDE LAURDENAXX. mendean paradigma interpretatibo nagusiak, funtzionalismoa, alde batetik, aldaketarena, bestetik, non marxismoa barne kokatzen baitut, egon direla esango nuke. Ikerlariok, beraz, teoria ondo eta sakon ikasi behar genuen eta gero hori aurkitu errealitatean, datuak egokitu eskema teorikora.
|
|
|
elkarrengandikgauregundaudenbainobakartuagoetaurrunago zeuden, hiri
|
buruek
etaindarhomogeneizatzaile handiekegunduten bainoindaretakultura hedadura murritzagoa zuten eta herrixkek aiseago garatzen zituzten berenezaugarri bereizgarriak etaerrazago eustenzieten hauexeialdameneko besteerkidego batzuen aitzinean; admnistrazioaberaezzegoenegunbezain garaturik.EuskalHerriaz kanpokoak zirenkultura hedadura motabatzuek Euskal Herriarenbarrenean egonzitekeen kultura batasunaeten...
|
|
|
|
buru
normatibizatzailerik ez bazuen ere. Ikus Odriozola eta Zabala (1992).
|
|
|
hizkuntza menderatua eskolan ez erabiltze ak ekartzen du hiztunak haien jarduera profesionalerako ama hizkuntza erabiltzeko gai ez izatea, hizkuntza hori esparru batzuetara zokoratua izatea eta azkenik erabilera berezitue tarako garatua ez izatea. Euskararen erabilera berezituak eskolan berreskuratzea ezinbeste ko baldintza da etorkizuneko hiztunek beren
|
burua
gai ikus dezaten euskara beren lan espa rruetan erabiltzeko eta beraz, esparru horretako euskara gara dezaten.
|
|
|
Amurizak (1978) arazo honi irtenbideak bilatzen saiatu zenetik bide luzea egin dugu eta aurrizkien eskasia hori euskararen tipologiarekin zerikusia duen zerbait dela dakigu: inguruko erdarak'
|
burua
lehen motakoak dira eta euskara aldiz, burua azken motakoa; honekin batera burua lehen' motako hizkuntzetan buruak diren eta modifikatzaileak diren aurrizkiak daudela
|
|
|
Amurizak (1978) arazo honi irtenbideak bilatzen saiatu zenetik bide luzea egin dugu eta aurrizkien eskasia hori euskararen tipologiarekin zerikusia duen zerbait dela dakigu: inguruko erdarak' burua lehen motakoak dira eta euskara aldiz,
|
burua
azken motakoa; honekin batera burua lehen' motako hizkuntzetan buruak diren eta modifikatzaileak diren aurrizkiak daudela
|
|
|
Amurizak (1978) arazo honi irtenbideak bilatzen saiatu zenetik bide luzea egin dugu eta aurrizkien eskasia hori euskararen tipologiarekin zerikusia duen zerbait dela dakigu: inguruko erdarak' burua lehen motakoak dira eta euskara aldiz, burua azken motakoa; honekin batera
|
burua
lehen' motako hizkuntzetan buruak diren eta modifikatzaileak diren aurrizkiak daudela
|
|
|
Amurizak (1978) arazo honi irtenbideak bilatzen saiatu zenetik bide luzea egin dugu eta aurrizkien eskasia hori euskararen tipologiarekin zerikusia duen zerbait dela dakigu: inguruko erdarak' burua lehen motakoak dira eta euskara aldiz, burua azken motakoa; honekin batera burua lehen' motako hizkuntzetan
|
buruak
diren eta modifikatzaileak diren aurrizkiak daudela
|
|
|
aintzat hartzen badugu,
|
buruak
diren aurrizki horien ondoan bukaeran lotzen
|
|
|
Esate baterako, pre aurrizkiak modifikatzaile modura jokatzen du prejuicio hitzean, beharrezko datuak izan aurretik egiten den juicio mota adierazten baitu hitz honek eta horren parean aurreiritzi dugu euskaraz. Prehistoria hitzean aldiz, pre aurrizkia da hitzaren
|
burua
, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik. Hitz honen euskal ordaina historiaurre da, burua azken hizkuntza baita gurea.
|
|
|
Prehistoria hitzean aldiz, pre aurrizkia da hitzaren burua, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik. Hitz honen euskal ordaina historiaurre da,
|
burua
azken hizkuntza baita gurea. Parasintetikoetan ageri diren erdal aurrizkien ordainek ere postposizioak dituzte askotan euskaraz:
|
|
|
badira euskaraz zenbatzaileak daramatzaten exozentrikoak (lauburu, ehunzango...) eta bestetik, honelako hitz elkartuek beren osagaiek ez bezalako kategoria izaten dute maiz ([hitzontzt] Adj. ,[
|
buru
belarri] Adb....). Era berean, atribuzio elkarteak edo tautologiak bezalako emankortasun txikiko elkarketa bideak ustiatuz lortu dira beste hainbat termino ere:
|
|
|
Martin Landerretxe aphezak, Biltzar lagun bethiereko Iskribariak eta Euskaltzaingoko edo Euskal Akademiako hamabietarik batek kondatu digun bezala, biltzar lanak hasi aitzin, hiri buruzagiek eta hekien artean Batita Anxo kantonamenduko Kontseilari jeneralak, batetik, Etienne Decrept biltzar
|
buru
lehenak eta haren buruzagi lagunek, bertzetik, agur eta jendetasun hoberenak egin ziozkaten elgarri. (Ikus Euskalzaleen Biltzarraren 1919ko urtekaria).
|
|
|
Hogoi bat urteren
|
buruko
bizkitartean, ustegabeko itzulipurdia egin beharra zuen hain tinko eta umil Frantziako euskaldunak atxiki zituen 111 errepublikak. 1940ean, Vichy-ko hirian jarri zen Pétain marexalaren frantses estatuak nahi izan zuen berriz eskualdekatu alemanek gobernatzera uzten zio ten lur eremua.
|
|
|
Non ditugu ordea Euskal Herriaren begirale bipilak? Zenbat deputatu ala senatore ikusi ditugu hemendik Vichy-ra ibiltzen herriaren intresen alde?, galdatzen dio bere
|
buruari
Piarres Lafittek, eta etsituxe berak ihardesten: Euskal Herriaren alde nehor ez.
|
|
|
Azken
|
buruan
, beraz, Lafitteren arabera, euskarazko katixima egiten zuten apezek ez zituzten beren ikasleak mendratzen, bainan bai handitzen eta
|
|
|
Bleschamp. Napoleon Bonapartek Waterlooko gudua galdu zuenean 1815eko ekainaren 18an, Borbondarren eskuetan utzi zuen Frantziako erreinua ekainaren 22an eta Luciano aitak aske ikusi zuen bere
|
burua
Italiara itzultzeko. Vienako Biltzarrean Pio VII.ak lortu zuenean Elizako lurraldeak eskuratzea, beraien barruan zegoen Musignano herrira etorri zen familiarekin Caninoko Printzea.
|
|
|
II. Inperioa 1852an sortu eta eratu arte, Londresetik Parisa eta Paristik Londresa hainbat ostera egin behar izan zituen zeukan karguaren arabera. Politikatik aparte bazeraman
|
buruan
beste ardura bat: bilduta zituen hizkuntzalaritzako datuak eta ikerketak nola argitaratu.
|
|
|
devoted to comparative philology. Hizkuntzalaritzan egin zituen lanak laburbiltzeko konparatibista gisa ikusi zuen bere
|
burua
. Lexikologia, gramatika (bereziki aditza) eta fonología izan ziren dialektologia ikerketetan erabili zituen oinarriak.
|
|
|
Zientzietako ikasketak egin dituk. Ez al hago
|
burutik
eginda?
|
|
|
5 Odriozolari (1999) jarraiki, delako kausa hori gertaera jakin bat zuzen sortarazten duena da, eta argudioa, aldiz,
|
buru
jarduera baten bidez zerbait ondorioztatzera garamatzana: (8a) ko ez zuen ezertarako balio eta (7a) ko hor daga bere motxila berdea hurrenez hurren.
|
|
|
(55) Baina alferrik. Zeren nola baituen libertatea, eta heure
|
burua
eta
|
|
|
ikasle baina bere
|
burutik
ari zenak esan zuenez, Kazeta xume batean agertuizan da kazeta egile handi (Charritton: 1984:
|
|
|
Eskualduna aipatu dugunez gero, esan dezagun bi hitzez zer zen eta norentzat egina, aski ezaguna bada ere: Louis Etxeberrik Berdolyren Le Réveil Basque kazeta gorriari
|
buru
egiteko 1887an sortutako astekari elebidu na, Baionan aterea, bere burua euskalduntzat eta euskaldunentzat egina zeu kana, familia, erlijio katoliko eta jabego pribatuaren aldekoa, aita familiakoa ren, apaizaren eta gobernuaren larderia nahi zuena, kazeta borrokari eta ihar dukitzailea. Bereziki laborarientzat sortua, lanbide eta langile mota guzietako giristinoei buruz ireki zen, bonetdun ala xapeldun, bai eta euskaltzaleei ere.
|
|
|
Eskualduna aipatu dugunez gero, esan dezagun bi hitzez zer zen eta norentzat egina, aski ezaguna bada ere: Louis Etxeberrik Berdolyren Le Réveil Basque kazeta gorriari buru egiteko 1887an sortutako astekari elebidu na, Baionan aterea, bere
|
burua
euskalduntzat eta euskaldunentzat egina zeu kana, familia, erlijio katoliko eta jabego pribatuaren aldekoa, aita familiakoa ren, apaizaren eta gobernuaren larderia nahi zuena, kazeta borrokari eta ihar dukitzailea. Bereziki laborarientzat sortua, lanbide eta langile mota guzietako giristinoei buruz ireki zen, bonetdun ala xapeldun, bai eta euskaltzaleei ere.
|
|
|
3.2 Ezin onetsiz bere
|
burua
euskaldun eta euskaldun irakurleentzat egina zen kazeta batek, berri igortzaile euskaldunik guti zela edo frantsesez igor tzen zituztela-eta, euskal herrietako berriak frantsesez ematea eta urruneko albisteak, aldiz, euskaraz, Hiriart Urrutik erabaki zuen euskaldunei beren arteko berri eta gorabeherak euskaraz eman behar zitzaizkiela (E 237, 1891, Mintza gaiten eskuaraz, Eskualduna sinatua). Ariaren bortxaz, berriketari sare bat osatu eta Eskual Herria izeneko saila eraiki zuen, Lapurdi, Baxenabarre eta Zuberoa azpisailetan banatua, eta horietako bakoitzean herriz herrika.
|
|
|
Ea badukegunez gormandizañoa zertaz ontsaño haz. Hartzeduruek egin bezate
|
buruan
hatz. (EO 24,).
|
|
|
Gudu giro an bizi diren kazeta alderdikarientzat beharrak dira errepikapenak. Halaber jokatzen da gure kazetari gudukaria, hitz nahiz egitura laburrak 2, 3 edo 7, 8 alditaraino obsesioz errepikatuz, noiz iltzea
|
buruetan
barna sartu nahian, noiz barne zirrara sentiarazi nahiz, eta maíz ironía edo trufaz. Arestian ikusi ditu gun elkar, oro, nehor, edo ministro, deputatu eta senadore tzarrek eginiko lege, edo trufa harentzat orobat dena edo fraide serora apaizak fuera eta ken, eskolak hets, edo ministro ohoinek eliza katolikoaren ondasunak ebats. lragarkietako esloganetan ere baliatzen ditu, edo kazetaren zabalkundea bul tzatzeko: Eros eta erosaraz; irakur eta irakurraraz.
|
|
|
gehiago? Legea da bakarrik ororen
|
buru
, esku, zango, gider (E 830,). Sinonimia eta erredundantziak hitza ez baina esanahia errepikatzen dutenak, ideiak iltzatzeko darabiltzanak kasu honetan esanahia ñabartze eta erritmo bidez egiturez baino gehiago, anafora, paralelismo edo kiasmoarekin elkartzen ditu. Sinonimia oso aberatsa du, adjektiboena barne; etsaien kontra ko kalifikatibo bortitz, laidogarri, hitz itsusi eta itsusgarrietan nekez duke parerik.
|
|
|
Anafora eta epi fora, polisíndeton (bereziki eta juntagiluaren errepikapena kontaeran) eta anadiplosiak ederki baliatzen ditu. Hona nola egileak, bere ikuskera ezkorra adierazteko, lokuzio bat oinarri hartuta garatzen duen anadiplosia hirukoitz bat beheranzko gradazioan: Alta bada urteak ditu,
|
buruz behera
goazila, gero eta apalago: zalditik astora, astotik urdera, urdetik lurrera (EO 4,).
|
|
|
Ahopaldi nasaiak zituen laketenik; sekula kasik ez biga, datxikola, josturaz berdin. Batzutan bospasei alditaraino hatsa artetan hartuz, eta zu begia zabalik hari beha, ondarre rat aurdikitzen zuela sartu nahi zautzun pindarra; bertze batzuetan dena mami, eraskitza eraskitzari jarraikaraziz joriki,
|
burua
eztiki joaren ariaz, betetzen zautzula eta argitzen; noiztenka pilota batzu bezala hitz andana bat erainik, xingilika heien artean ibilarazirik, gogoa dilindan, bainan asmatu nahiarekin ernatua uzten zautzula, irriz. O.
|
|
|
Delako neskat... barkatu, andere gazteak, eliza pesta
|
buru
eguerditan, oroiturik jan behar zuela, eta pitxerrean ur hutsa baizik ez izanki, bere gain bizi dena omen baita, zer egin dautzu? 1 Goizeko apaindura kendurik arra tsaldekoaren jaunzterat artean, zalu eta arin, bi lur-sagar xuritu daitzu (baitzi tuen hek); eta joan zautzu atxit erne, oinetakoek krik krik egiten diotela, auzoko botiga batetara:
|
|
|
an dudana;
|
burutik behera
egiten daukute bertze hura (EO 33,). Alabaina lizentzia da Hiriart Urrutiren irakurleekiko jarrera eta ezauga rrietarik bat, hots, irakurleen beharriak zaurtzeaz gogoetatu gabe garbiki mintzatzea edo itsuski, noiz nola. Ironia irri edo umorezkoa da beste ba tzuetan eta trufa gozoaren erakusburu politik bada.
|
|
2019
|
|
|
István Tisza Hungariako lehen ministroaren jarraitzaile amorratua izan zen, eta austro hungariar konpromisoaren aldekoa, beraz. Trianon go bake ituna (1920) berrikustearen aldeko ligaren
|
burua
izan zen, baita Nobel Sarirako hautagaia ere. Miklós Horthy ren erregeordealdian() faxismora lerratu zen.
|
|
|
5 EUSKALTZAINDIA
|
BURURIK GABE
: 1952KO KRISIA 275
|
|
|
EBB: Euzkadi
|
Buru
Batzar
|
|
|
" a abadejo" arteko hitzekin.232 Baina Akademia eta M. Conde Lópezen arteko kontratua zehazten hasi zirenean, argitaratzaileak hiztegiaren jatorrizko kopia mekanografiatu osoa eskatu zuen baldintza gisa. Orduan euskaltzainburuak aitortu zion behin betiko bertsiorik ez zutela, ezta amaiera epe zehatzik ere.233 Gordetzen diren Akademiaren 1936ko akta zirriborroen arabera (urtarril otsailetako batzarrak), lexikografian
|
buru
belarri zebiltzan artean. S. Altubek, adibidez, gaztelaniazko" de" preposizioaren euskarazko itzulpenez dosier luzea aurkeztu zuen hiztegirako.234
|
|
|
Kasu honetan akta ofiziala gordetzen da, soilik euskaraz egina, eta horren arabera, euskaltzainburuordeak esan bezala F. Krutwigen auzia epaituta egon arren, JCVrekiko arazoak konpondu gabe jarraitzen zuen, nahiz eta Akademiako idazkaria JCVko
|
buruarekin
harremanetan egon: " Oleaga jaunak azaltzen dauz lenaurreko batzarrean artu zan Krutwig jaunaren gaizko erabagia beterik Bizkai’ko Junta de Cultura’ren lendakariagaz erabili dabezan autuen gora berak.
|
|
|
N. Oleagaren akta zirriborroa, damutzeko aukera eman nahi izan zion F. Krutwigi. Uztailean, L. Villasantek bere
|
burua
eskaini zuen Frantzian harekin bildu eta buruordearen mezua helarazteko. Horregatik, ekaineko akta zirriborroak aipatzen zuen uztailaren 29ko batzarrik ez zen egin eta JCVri ez zitzaion azalpen ofizialik eman, ihes egindako euskaltzainaren berri jakin arte.902
|
|
|
110). miaren eta Bizkaiko agintari frankisten arteko istiluak konpontzeko saioen artean kokatu behar da. Uste izatekoa da J. Gorostiagak aurrekari politikoen zamagatik onartu zuela liburua hor argitaratzea, agian A. Tovar falangista bitartekari zela.932 Hain zuzen, batzar egunean bertan I. M. Echaidek, jarduneko euskaltzainburu gisa, F. Krutwigek sortutako arazoaz Akademiak hartutako erabakiaren berri bidali zion Bilbotik JCVko
|
buruari
, urte erdiko atzerapenarekin:
|
|
|
Aditza zaila izateak ez zuen hizkuntzaren beraren balioaz ezer adierazi nahi Salamancako Unibertsitateko errektorearen ustez (Zipitria 1953; Tovar 1953; Abásolo, López de Munain & Urbe 2004). A. Tovarri lehen azalpenak L. Michelenak eman zizkion, BRSVAPen erredakzioko arduradun gisa.941 Euskaltzainburuordeak, halaber, esplikazio bat ematera behartuta ikusi zuen bere
|
burua
: " El ataque de que fue Vd. objeto me pareció inf [u] ndado e incorrecto, aun cuando la incorrección, tengo por seguro, fue involuntaria". 942
|
|
|
M. Sagardía diputatua
|
buru
zuen GPDko Educación, Deportes y Turismo sailak aldeko irizpena eman zuen 1953ko urtarrilaren 29an," Seminario del Vascuence" ordez" Seminario de Filología Vasca" izena proposatu, eta urteko 35.000 pta. inguruko aurrekontua aurreikusita. GPDren otsailaren 3ko batzarrak SFVJU sortzea erabaki zuen.
|
|
|
Horren arabera, euskaltzainburua (I. M. Echaide) sortzez SFVJUren patronatuko kide zen, beste instituzio batzuetako ordezkariekin batera: GPDko presidentea, patronatuko
|
buru
gisa; Educación, Deportes y Turismo saileko bi diputatu (M. Sagardía, R. Mendiola); Valladolideko Unibertsitateko errektorea eta zegokion fakultateko dekanoa; Donostiako" Peñaflorida" institutuko zuzendaria (J.
|
|
|
Hain zuzen, SFVJUren araudia onartu eta ia sei hilabetera, 1953ko azaroaren 5ean, M. Sagardía diputatua
|
buru
zuen Educación, Deportes y Turismo sailak adabaki hutsa zirudien irizpena prestatu zuen. Ezin omen ziren zuzendaria hautatzeko araudiak eskatzen zituen oposizioak antolatu, prozesu osoak hastear zegoen 1953 ikasturtea baldintzatuko lukeelako.
|
|
|
Villasante 1954a). 974" Problemas teóricos y prácticos de la lingüística vasca" hitzaldi samina RSVAPen Munibe zientzia gehigarrian argitaratu zen urte berean. Linguistikaren autonomiaren aldeko eta amateurismoaren kontrako aldarria zen, bere
|
burua
erreibindikatu nahi zuen goi mailako filologo baten haserrea. Kontuan hartu behar da formazio linguistiko aldetik, bera zela zalantzarik gabe tokiko lagunik gaituena, A. Tovarren edota R.
|
|
|
A. Arrueren ustez, J. M. Urrutiak jarraitu behar zuen SFVJUko behin behineko zuzendari nominala izaten. " Comité de Estudios" delakoan, bere
|
buruaz gain
, beste kide hauek sartu nahi zituen: J. Elorza, J. Yrizar, Conde de Peñaflorida eta A. Irigaray.980 Nabari zen Gipuzkoaz kanpoko eraginak saihesteko nahia, Valladolideko Unibertsitateak 1953ko udan proposatutako A. Tovarren ordezkaritza aipatzen ez zutelako.
|
|
|
Euskaltzaindian bezala, Academia Españolan ere eskuindarrak nagusi ziren, baina R. Menéndez Pidal
|
burua
, JAEko Centro de Estudios Históricos en liberalismo errepublikazale eta demokratikoaren sinboloa, beste akademiko eta intelektual batzuekin Errepublikaren alde agertu zen manifestu labur baten bidez Madrilgo egunkarietan:
|
|
|
Abenduaren 27an, Burgosko irakaskuntza ertaineko institutuan, IdeE sortzeko batzarra bildu zen. Mahaiburua J. M. Pemán() monarkiko erreakzionarioa zen, ministro maila zuelako Comisión de Cultura y Enseñanza ko
|
buru
gisa.91 Bertan izendatu zuten IdeE ren zuzendaritza: Manuel de Falla (buru), P. Sainz Rodríguez (buruorde), E. Ors (biziarteko idazkari), Pedro Muguruza (kantziler), V. Castañeda (argitalpen idazkari), M. Artigas (liburuzain) eta A. González de Amezúa (diruzain).
|
|
|
Mahaiburua J. M. Pemán() monarkiko erreakzionarioa zen, ministro maila zuelako Comisión de Cultura y Enseñanza ko buru gisa.91 Bertan izendatu zuten IdeE ren zuzendaritza: Manuel de Falla(
|
buru
), P. Sainz Rodríguez (buruorde), E. Ors (biziarteko idazkari), Pedro Muguruza (kantziler), V. Castañeda (argitalpen idazkari), M. Artigas (liburuzain) eta A. González de Amezúa (diruzain). Gainera RAEren behin behineko zuzendaritza izendatu duten:
|
|
|
Gainera RAEren behin behineko zuzendaritza izendatu duten: Miguel Asín(
|
buru
), J. Urquijo (idazkari) eta M. Artigas (bibliotekari). 1938ko urtarrilaren 1eko dekretuak IdeE ren egitura arautu zuen.92
|
|
|
IdeE k lehen ekitaldi publikoa 1938ko urtarrilaren 6an egin zuen Salamancako Unibertsitatean. Junta Técnica del Estado ko
|
buruaz
(F. Gómez Jordana) eta idazkariaz (Nicolás Franco) gain, nazioarteko diplomazialariak bertan izan ziren, Burgosko Gobernu kolpistaren erakundeari zilegitasuna eman nahian:
|
|
|
Italia, Alemania, Japonia, Guatemala, El Salvador eta Erresuma Batukoak. M. de Falla ustezko
|
burua
, Cadizen gaixorik zegoelako, ez zen batzarrera agertu (El Diario Vasco).
|
|
|
Estatutu erregelei jaramonik egin gabe, gerra zibilean hildakoen hutsarteak bete eta behin behineko 42 zuzendaritza berria izendatu zuten: J. M. Pemán (behin behineko
|
buru
), Madril Alcaláko apezpikua (behin behineko zentsore), J. Urquijo (behin behineko idazkari), A. González de Amezúa (diruzain), R. Cabanillas (kide laguntzaile) eta M. Artigas (behin behineko liburuzain). 95
|
|
|
R. Menéndez Pidal RAEren
|
buru
ohia erbesteratuta zegoen. F. Rodríguez Marín liburuzain eta J. Casares idazkari ohiak Madril errepublikanoan zeuden artean eta ezin zituzten kargu horiek bete.
|
|
|
J. Urquijo bera harreman onetan zegoen probintziako aginte errepresiboarekin, besteak beste, Conde de Vastameroli diputatu eta Junta de Orden Público ko
|
buruaren
ekimenez, Gipuzkoako Artxibo Orokorra sortzeko asmoa zuen batzordeko kide izendatu baitzuten 1937ko azaroaren 10ean (cf. Aizpuru & al. 2007:
|
|
|
Nolanahi den, 1938ko urtarrilaren 13an M. Machado kide berriari ongietorri egin zioten Donostiako San Telmo museoan egindako RAEren batzarrean. J. M. Pemánek, bestalde, adierazi zuen behin behineko
|
buru
izatea onartzen zuela, R. Menéndez Pidal 1936ko azarotik" kanpoan" zegoelako, eta Burgosko Gobernuak bizitza akademikoa berrezarri nahi zuelako.
|
|
|
Biharamunean, IdeE ren bigarren ekitaldi publikoa egin zuten San Telmo museoan. Mahaiburuak, bi ministro (Hezkuntza Nazionalekoa eta Herri Lanetakoa) eta RAEko
|
burua
izan ziren. Udal eta probintzia ordezkariak ere bertan izan ziren, baita Gasteizko administratzaile apostolikoa ere.
|
|
|
El Diario Vasco; La Voz de España). sekin batera, gai hori eramateko batzordea osatu zuen.106 Martxoaren 29an berriz bildu ziren probintzia jauregian kide hauek:
|
burua
, M. Asín, markesa, E. Ors, M. Machado eta idazkaria. R.
|
|
|
M. Asín, A. González de Amezúa eta Marqués de Lemaren hautagai aurkezpena RAEri eta A. Coester en curriculum laburra, 1938 [26]. eman zuen (cf. ABC, Sevilla,). 118 1938ko abuztuaren 30ean Donostian bildu ziren RAEren behin behineko
|
burua
, ministroa, M. Asín, diruzaina, E. Ors, M. Artigas, W. Fernández Florez, E. Marquina, R.
|
|
|
Salbuespeneko egoeraren erakusgarri, RAEk Donostian batzartzen jarraitu zuen eta J. Urquijo, idazkari gisa, koordinazio lanaz arduratu zen, J. M. Pemán
|
buruarekin
eta gainerako akademikoekin postazko harremana eramanez. Adibidez, RAEko buruaren aginduz, P. Sainz Rodríguezi batzarren deiak bidaltzen zizkion ministerioaren Gasteizko egoitzara.120 Aldi berean, Europako gorabeheren berri mugatua zuen Frantziako (G.
|
|
|
Salbuespeneko egoeraren erakusgarri, RAEk Donostian batzartzen jarraitu zuen eta J. Urquijo, idazkari gisa, koordinazio lanaz arduratu zen, J. M. Pemán buruarekin eta gainerako akademikoekin postazko harremana eramanez. Adibidez, RAEko
|
buruaren
aginduz, P. Sainz Rodríguezi batzarren deiak bidaltzen zizkion ministerioaren Gasteizko egoitzara.120 Aldi berean, Europako gorabeheren berri mugatua zuen Frantziako (G. Lacombe, H. Gavel, Ph.
|
|
|
1919an Euskaltzaindia eratu zenean, besteak beste, R. M. Azkue
|
buru
eta G. Maidagan idazkariorde izendatu zituzten. Akademiaren eguneroko administrazioaren ardura isila eramateaz gain, euskaltzainburuaren eskuineko eskua eta ia familiakoa izan zen hura hil arte.153 JCVko kide izendatu zutenean, Bilboko Santiago basilikari atxikita jarraitzen zuen.
|
|
|
Faxismora lerratutako beste monarkiko batek, J. M. Areilza proteikoak, esku hartu zuen Euskaltzaindiaren inguruko erabaki horretan.154 J. M. Areilzarekiko tratuak ahozkoak izan zirenez, ez dute utzi testigantza idatzirik.155 José M.ª Areilzak(), Renovación Española ko eskuindar monarkikoen Bizkaiko
|
buru
gisa, Errepublikaren aurkako konspirazioetan parte hartu zuen. Falange eta Juntas de Ofensiva Nacional Sindicalista (JONS) alderdi faxistak bateratzen lagundu zuen.
|
|
|
Nolanahi den, J. L. Gaytán de Ayala diputatua
|
buru
zuen Cultura e Instrucción eko batzorde dosiergileak JCVren araudia aurkeztu zion BPDko presidenteari 1940ko maiatzaren 15ean. Atariko azalpenak euskaltasunaren depurazio kulturalean indar gehiago egiten zuen:
|
|
|
JCVren egitekoa, beraz, Bizkaiko kultura jaso, landu eta zabaltzea zen, baina soilik espainolismoaren isla zen neurrian. Horretarako, instituzio koordinatzailetzat jotzen zuen bere
|
burua
:
|
|
|
Hamabi kide inguruz osatutako batzorde iraunkorrak zeraman pisu guztia. Nominalki JCVren
|
burua
BPDko presidentea zen eta buruordea Bilboko alkatea, baina hasierako urteetan Bilboko Udalak ez zuen parte hartu. Araudiak ezarritako JCVren hiru batzordeek (historiko literarioa, artistikoa eta ikerketa sozioekonomikoena) ere ez ziren operatiboak izan.
|
|
|
M. Azkueri Akademia berriz abiatzeko baimen eta baldintzak jakinarazteko. J. M. Areilza zen batzorde iraunkorreko
|
burua
eta kargu frankista nagusia. J. B. Merino eta F. Ygartua (Juventud Monárquica ren buruorde ohia) JCVren behin behineko diruzaina eta idazkaria ziren, hurrenez hurren.
|
|
|
Bestalde, diktaduraren politika linguistikoaren aurkako salaketak indargabetu nahi ziren operazio kosmetiko batekin. Euskaltzaindiaren jarduera baimentzen zuen erregimenak herri hizkuntzen babesle gisa aurkeztu nahi zuen bere
|
burua
, maila publikoan eta ofizialean bestelako erabakirik hartu behar gabe. Akademiaren berpiztea baimentzeaz den bezainbatean, argi dago J. M. Areilza JCVren batzorde iraunkorreko burua izan zela sustatzaile nagusia.
|
|
|
Euskaltzaindiaren jarduera baimentzen zuen erregimenak herri hizkuntzen babesle gisa aurkeztu nahi zuen bere burua, maila publikoan eta ofizialean bestelako erabakirik hartu behar gabe. Akademiaren berpiztea baimentzeaz den bezainbatean, argi dago J. M. Areilza JCVren batzorde iraunkorreko
|
burua
izan zela sustatzaile nagusia. R.
|
|
|
R. M. Azkueren gutuna J. Elorzari, Julián Elorzak (18791964) GPDko presidente eta EI SEVeko
|
buru
gisa, oso gertutik jarraitu zuen Akademiaren sorrera eta garapena. Ideologiaz karlista izan arren, J. F. Lequericak" el más peligroso de los vascongados actuales" deitu zuen diktadura primorriveristan.
|
|
|
Baldintza zail horietan argitaratu zen, adibidez, P. Barojaren Comunistas, judíos y demás ralea (1938) antologia, E. Giménez Caballeroren hitzaurrearekin (García de Juan 2016). Kontuan hartu behar da Mundu Gerrako urte horietan Espainiako arkeologiaren
|
burua
Julio Martínez Santa Olalla() filonazia zela. Berari esker, J. Caro" Sociedad Española de Antropología, Etnografía y Prehistoria" ko (SEAEP) idazkariorde izendatu zuten 1940an, eta hurrengo urtean J. Urquijo bera izendatu zuten elkarteko kide.299 Barojatarra hizkuntza paleohispanikoak ikertzen ari zen, baina ez zetorren bat inperialismo arrazalogiko falangistarekin, Iberia zeltiko elebakarra kosta ahala kosta irudikatu nahi zuena.
|
|
|
Minduta zegoen Bartzelonan bisitatutako Telesforo Aranzadi() antropologoaren heriotza oharkabean igaro zelako Espainian. Bere
|
burua
eskaini zuen BRSVAPen maisu zaharraren hilberria idazteko, baina azkenean beste batek sinatuta agertu zen (Garmendia 1945). Frankistek J. Caroren ezkutuko bizkaitarrismoa salatzen omen zuten eta abertzaleek, ordea, kriptofalangismoa.305
|
|
|
Euskaltzainburuarekiko harremana 1944an hasi zuen, hainbat liburu eta aldizkari erosi zizkionean, eta Madrilen familia arteko zenbait arazo ekonomiko ere bideratu zizkion R. M. Azkueri.312 Beste askok bezala, bere
|
burua
J. Urquijoren dizipulutzat izan zuen. Euskaltzain zaharrak paternalismoz deskribatu zuen:
|
|
|
Falangista bilakatu zen, eta konbertituaren fedearekin eutsi zion ideologia faxistari, Eliza katolikoaren eragina ere mugatu nahiz. Radio Nacional de España-ko
|
buru
izan zen Burgosen. P. Sainz Rodríguez ministroak, 1938an hezkuntzako erreforman lankidetza eskatu zion latinaren irakaskuntzan.
|
|
|
8). F. Krutwigek, bere
|
burua
politikoki zuritzearren, gero adierazi zuen J. M. Seminario A. Irigarayk proposatu zuela, baina ondoren ikusiko dugun gutunaren arabera, proposamena Bilbotik zetorren eta F. Krutwig izan zen Euskaltzaindiaren ordezkaria J. M. Seminariorekin harremanetan jartzeko (cf. Iztueta & Iztueta 2006:
|
|
|
1944ko irailean R. M. Azkueri idatzi zion bere
|
burua
zuritu eta egoeraren berri emateko:
|
|
|
Hala ere, agian bekaizkeria profesionalagatik, 1945ean berriz ere separatistatzat salatu zuten eta Madrilgo Instrukzioko Epaitegiaren aurrean bere
|
burua
defendatu ahal izateko, besteak beste, E. Bilbaoren aldeko lekukotasuna izan zuen.347 Hurrengo urteetan, R. Fernández Cuesta falangista buru zuen Justizia ministerioak Auzitegi Goreneko idazkaritzan konfirmatu zuen, lehenengo sail kriminalean eta ondoren zibilean.348 Lau urte igarota, Akademiak 1949ko ekainean bidali zion erabakiaren berri Madrilera:
|
|
|
Hala ere, agian bekaizkeria profesionalagatik, 1945ean berriz ere separatistatzat salatu zuten eta Madrilgo Instrukzioko Epaitegiaren aurrean bere burua defendatu ahal izateko, besteak beste, E. Bilbaoren aldeko lekukotasuna izan zuen.347 Hurrengo urteetan, R. Fernández Cuesta falangista
|
buru
zuen Justizia ministerioak Auzitegi Goreneko idazkaritzan konfirmatu zuen, lehenengo sail kriminalean eta ondoren zibilean.348 Lau urte igarota, Akademiak 1949ko ekainean bidali zion erabakiaren berri Madrilera: " Euskaltzaindiak erabagi dau zuri eskatutea euskaltzaintzeari eragon dakiozula, kisa oŕeri dagokiozan lanetan beŕasirik eta batzaŕetara eldurik". 349 Baina semeak erantzun behar izan zuen, B. Echegaray lur jota zegoelako egun berean hil zitzaizkiolako Ricarda Irabien emaztea eta M.ª Dolores Echegaray alaba.
|
|
|
Rueda 2016). 773 EGLZ DCEko
|
buru
nominalak Biarritzen emandako hitzaldian euskararen egoera patetismo handiarekin azaldu zuen. Inoiz ez bezalako literatura garapenak ezin zuen hizkuntzaren odoluste demografikoa saihestu:
|
|
|
Jon Echaidek (euskaltzainburuordearen semeak) guztiaren berri eman zion T. Monzoni. Lehiaketa erbesteko prentsan ere iragarri zuten eta EGLZ DCEko
|
buruak
baiezkoa eman zion parte hartzeari: " Hágase el milagro...
|
|
|
A. Arrue karlista
|
buru
zuen literatura epaimahaia hauek osatu zuten: R.
|
|
|
M. Lecuona, N. Oleaga, F. Krutwig, J. Gorostiaga eta L. Villasante. Prentsaren arabera, JCVren aretoa bete egin zen eta ekitaldiko mahaiburuak izan ziren M. Lecuona apaiza, H. Bilbao BPDko presidenteordea eta F. Echegaray JCVko
|
buru
efektiboa (CE PV; Gernika 1952a: 225).
|
|
|
826 BFAH EC/ ABA EUS: N. Oleagaren ofizioak JCVko
|
buruari
eta Durangoko alkateari,, Junta de Cultura C.
|
|
|
Guztiek euskaltzainburutzat hartzen zuten, baina formalki buruorde izaten jarraitu zuen, behin behinekotasun kronikoaren erakusgarri, 1957ko ekainean euskaltzainburu izatea onartu zuen arte.1186 I. M. Echaidek ez zuen bere
|
buruarentzat
R. M. Azkuek bizitza akademikoan izandako aginte mailaren parekorik hartu nahi izan.
|
|
|
Erbesteko kulturgintzari dagokionez, C. Mathieu apezpikua
|
buru
zuen EIL SIEBek 1954ko uztail iraila artean Baiona eta Uztaritzen euskal hizkuntza eta kulturaz antolatutako biltzarra aipatu behar da. EIL SIEBek ez zuen biltzar gehiagorik antolatu.
|
|
|
226). Hain zuzen, P. Lafitte euskaltzaina
|
buru
zuen biltzarreko" Défense de la langue basque" sailak idazki bat plazaratu zuen euskararen etorkizun agonikoaz. Gipuzkoako eta Bizkaiko euskararen egoera EAJ PNVko J. Rezolak eta ELASTVko G. Ruiz de Ercillak azaldu zuten, hurrenez hurren.
|
|
|
J. Gorostiagaren alde egiteko erabakian nabari da huts egin zuela Bilbon egitura egonkorrago bat sortzeko asmoak. Agian arrazoi politikoak zeuden Espainiatik alde egitea erabakitzeko, baina, era berean, bere
|
burua
linguista gisa gaindituta ikusten zuen SFVJUtik zetorren haize berriarekin.1200
|
|
|
Donostian jaiotako José M.ª Lojendio Irure() zuzenbidean doktorea Donostiako adingabeen tutoretzako auzitegiko
|
burua
eta propagandista katolikoa zen. Conde de los Acevedos en alabarekin ezkonduta zegoen (ABC; Lojendio Irure 1958).
|
|
|
Seme guztiek karguak izan zituzten diktadura frankistan. Ignacio M.ª Lojendio(), Euzko Ikasle Batzaren(" Federación de Estudiantes Vascos")
|
buru
hautatu zuten Errepublikan, baina erakundeak joera abertzalea hartu ahala, utzi egin zuen. 1942tik aurrera Sevillako Unibertsitateko zuzenbide politikoko katedraduna izan zen.
|
|
|
1942tik aurrera Sevillako Unibertsitateko zuzenbide politikoko katedraduna izan zen. Juan Pablo Lojendio() diplomazialaria, Gobernu errepublikanoak kargugabetu ondoren, Gipuzkoako" Derecha Autónoma Vasca" ren
|
burua
izan zen.1208 José M.ª Lojendio euskaltzainordea, halaber, Euzko Nekazari Bazkuna(" Federación de Campesinos Vascos") sindikatuaren abokatu izan zen, eta anaiarekin bat egin zuen CEDAren ildoko alderdian. 1936ko hauteskunde orokorretako bigarren itzulian (ezkerraren arrakastari aurre egitearren) EAJ PNVren aldeko botoa eskatzea leporatu zieten karlistek eta falangistek.
|
|
|
Esan bezala, diktadura frankistan anaia guztiek ibilbide garrantzitsuak izan zituzten. Luis M.ª Lojendio() Kanpo Arazoetako ministerioaren" Jefe Técnico de la Oficina de Información Diplomática" gisa artean aritu ondoren, Santa M.ª del Valle de los Caídos eko abade mitraduna izan zen 1960ko hamarkadan.1210 Miguel M.ª Lojendio(), aldiz, Txileko Falange ren
|
burua
izan zen gerra zibilean, eta Juan Pablok bezala, diplomazialari ibilbide luzea izan zuen. 1952az geroztik Habanan enbaxadore zen J. P. Lojendio oso mediatikoa bilakatu zen 1960ko urtarrilean, Kuba iraultzailearekin gatazka larria sortu zuenean Fidel Castroren konspirazio salaketei aurre egiteagatik telebistaren zuzeneko saio batean (Rodríguez Ranz 1994; Barruso 1999; 2006; Molina Cano 2005; Aizpuru 2012; 2017; Cava Mesa 2013; Urrutia Badiola 2013; López Chaves 2016).
|
|
|
EAJ PNVren lehentasunak nazioartean frankismoa salatzea eta Espainiako demokratekiko elkarlana izan ziren. Are monarkikoekin ere harremanetan zegoen T. Monzon" Euzkadi’ko Gogo lantze Zaingoa" ren
|
buruak
, masa gizartearen ondorioez kezkatuta, folklorearen bidea hartu zuen, kultura jasoa eta maila akademikoko eztabaidak baztertuz: bertsolari txapelketak," eskualzaleen biltzarra" k edota" euzkeraren eguna" k antolatzera bideratu zituen baliabide ekonomikoak.
|
|
|
Lehenengoaren bide erresistentzialista bezain boluntaristak erabateko porrota izan zuen. F. Krutwig autodidaktak bere
|
burua
euskaltzainburuaren premu gisa ikusten zuen ordurako. Botere hutsunea baliatu zuen, bere posizioa Akademian indartzen saiatzeko.
|