|
2009
|
|
|
Euskal literaturaren erretratu bat da, baina iraganeko argazkien negatiboen moduan ikusita. Eta euskal literaturaren historiaren ikuspuntu desberdin honek beste historia batzuk osatzen ditu, eta hori
|
beti
da interesgarri literaturaren historia interesatzen zaionarentzat.
|
|
|
Ez da harrigarri liburuko lehen eskaintza Elias Canettirentzat izatea, hots, bere oroitzapen pertsonalen hausnarketaz La lengua absuelta edo La antorcha en el oído bezalakoetan egin baitzuen «bereak esate hori». Besteak beste, atal bereziki interesgarria da liburuan 22.a, non kontatzen duen Agirrek Azkue bisitari zetorkionean, bere etxera sartzera gonbidatzeko lotsaz,
|
beti
atarian edukitzen zuela, bere bizileku txiki, txiro eta desordenatua ez erakustearren. Uribek euskal literaturarekiko dugun jarreraren paralelismoa bilakatzen du eta ezkutatzeko jarrera hori senalatzen kaltegarrientzat.
|
|
|
Haien gurasoek Boisetik alde egin zuten haiek jaio baino lehen, baina bazekiten bazutela arreba/ ahizpa bat Boisen jaioa eta lurperatua. Gurasoak
|
beti
penatu ziren haurra Boisen «bakarrik» utzi izanaz eta, beste nonbaitera bihurtu zirelarik, hilobia zaindu ezinaz. Neba arrebek Euzkaldunak Inc. elkartearen aldizkariaren bitartez jakin zuten egitasmoaren berri, eta geroago han ikusi zuten bion abizena hilobi zerrendan idatzirik.
|
|
|
Berriki ikertuak izan diren artxibo hauek zenduen ondorengoei arbasoen heriotzaren arrazoiak argitu dizkie kasu batzuetan. Esaterako, Gernikako sendi batek
|
beti
pentsatu izan du haien ahaidea sifiliak hil zuela, baina artxiboek diotenez tuberkulosiak hil zuen. Bestelako kausak agertzen dira beste batzuetan? «alkohola», «zahartasuna», «suizidioa», «armen zauriak»?, baina ez dakigu zer informazio eman zitzaion Euskal Herriko sendiari.
|
|
|
Euskaldun horiek, ia
|
beti
nerabeak edo ezkondu gabeko gizonezko gazteak, ardi negozioko nagusiaren arrantxo etxeetan edo euskal ostatuetan aurkitzen zuten non bizi eta non ase behar emozional, psikologiko, kultural eta familiarrak.
|
|
|
Eisensteinek Acorazado Potemkin filmean irudiak aukeratu, moztu eta muntaiaren bidez narratzeko sortutako teknika present dago
|
beti
: ez dago kirol emanaldirik muntaiarik gabekorik, muntaia denbora errealean egiten dutela, hori da ezberdintasuna.
|
|
|
Hartara, zuzenbideari mintzarazi zaio. Brokardo zaharraren hitzetan, ex facto ius oritur, zuzenbidea
|
beti
mintzo baita, beti baliatzen baitu bere zereginetan.
|
|
|
Hartara, zuzenbideari mintzarazi zaio. Brokardo zaharraren hitzetan, ex facto ius oritur, zuzenbidea beti mintzo baita,
|
beti
baliatzen baitu bere zereginetan.
|
|
|
Ius semper loquitur. Mintzo da
|
beti
legea.
|
|
|
Mendien goiko aldean, Shorty aurretik zihoan.
|
Beti
presaka ibiltzen zen hura, ezkerrera edo eskuinera begiratu gabe, beti zaldia akuilatzen eta maldizioka.
|
|
|
Mendien goiko aldean, Shorty aurretik zihoan. Beti presaka ibiltzen zen hura, ezkerrera edo eskuinera begiratu gabe,
|
beti
zaldia akuilatzen eta maldizioka.
|
|
|
«Shortyri aurkikuntza pila egotzi izan zaio. Nevadako Bullfrog, eta baita World Beater ere, Panamint mendietan, ibarraren beste muturrean?, baina
|
beti
bazegoen beste norbait, meritua berea zela zioena. Scottyri dagokionez, ehunka istorio egon dira bere meatzeaz, bere gaztelua meatze gainean altxatu zuela diotenak ere badira.
|
|
|
–Beno, esan zuen?, ni
|
beti
eskudiruaren aldekoa izan naiz. Hasiera hartan gizon bat 150.000 dolar ordaintzekoa zen eskudirutan, baina zerbait gaizki atera zen.
|
|
|
|
Beti
izan du ametsa agian norbaitek leku hartan resort bat jartzeko aukera ikusiko duela. Badira urte osoan ura ematen duten iturriak oso urrutira joan gabe, eta hodi bitartez aise garraia liteke ura.
|
|
|
»Beste hamaika meatze zeuden, eta azpiak ateratzeko prest zegoenak
|
beti
lortzen zuen lana. Urre hotsa non, hara jotzen nuen nik.
|
|
|
Geure buruarengan aski konfiantza ez bagenu bezala. Parodiak gizartearen hipokrisia salatzeko tresna katartikoak izan daitezke, baina gurean ez zait iruditzen
|
beti
funtzio hori betetzen dutenik. Badago autoflagelazio bat, geure burua apaletsi nahiko bagenu legez?
|
|
|
izan. Bi hizkuntzak erabili ditu
|
beti
. Kataluniako beste milioika lagun bezala, elebidun hazi zen.
|
|
|
Eskola katalanera zihoan. Guraso biek katalanez egiten zioten
|
beti
. Baina bolada batez gaztelaniaz erantzuten zien soilik.
|
|
|
Izan ere, Joan eta biok gaztelaniaz mintzatzen gara bakarrik gaudenean. Horrela egin dugu
|
beti
.
|
|
|
Bere hizkuntza modu praktiko batean, euskaraz idatziz? defendatzen badu ere, Atxagak esan zidan behin hizkuntza bigarren mailakoa zela
|
beti
. Lehenik zerbait adierazteko, komunikatzeko premia zegoela, eta hori indartsua baldin bazen, modua eta bidea jarraian etorriko zirela.
|
|
|
Izaki bakarti, neurotiko, egozentrikook hor jardun dugu ahalegin kolektibo batean murgilduta: nobela bat idazten ari ginenean ere,
|
beti
geneukan kaskezurrean hizkuntza estandarizatu baten aldeko inperatibo kategoriko halako bat. Baina idazlearen zereginetako bat ez da ba tribuaren hizkera erabilgarri egitea bai zerurako nola infernurako?
|
|
|
Ez du idazlearen ordez pentsatzen, ez dio lanik arintzen. Ez dauka egoera guztietara egokituko den fraseologia malgurik;
|
beti
topatzen du bere estiloari enbarazu egiten dion osagarri txikiren bat, zailtasun apalen bat, baina apala izanagatik ere, enbarazutsua dena. Hizkuntza hegemoniko batean ari den idazle batek, ingelesez, gazteleraz, frantsesez?
|
|
|
Txikitan oso baldarra nintzen jolaserako, eta, halakoetan
|
beti
gertatzen den bezala, beste abildade batzuekin estali behar nuen baldarkeria; auto-estimua hauspotu. Gogoan dut sarri samarretan errepikatzen zen eszena bat:
|
|
|
Aita, autoaren giltzak falta dituela eta, alde batetik bestera ibili da txoko guztiak arakatzen. Hasieran, ama ere ibili da aitari lagundu nahiz baina,
|
beti
bezala, eztabaidan hasi, elkarri hitz garratzak esan eta azkenean, ateari danbateko handi bat emanez, etxetik aldegin du aitatxok.
|
|
|
|
Beti
bezala.
|
|
|
Aitak esan ohi duenean mainontzi hutsa dela, berriz, ulertzen du eta amorrua sentiarazten dio hitz horrek. Dakiena da aitatxo hori amatxoren eta beraren artean oztopo eta muga dela, eta goizetan, zerbait falta duenean, aita eta ama haserretzen direla eta, orduan,
|
beti
hurbiltzen zaio amatxo enaren liburua irakurtzera. Horregatik, batzuetan, aitaren giltzak hartu eta gorde egiten ditu.
|
|
|
Euskal Herrian zehar ibili gara izugarri, eta Bartzelonara joan gara, Mallorcara, seme alabekin, txakurrarekin, eta kontzertuetara ere bai. Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek
|
beti
esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela. Jakina, gai hori buruan, berak beti hartzen zuen bide okerra, beti aldrebes.
|
|
|
Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela. Jakina, gai hori buruan, berak
|
beti
hartzen zuen bide okerra, beti aldrebes. Hasieran Iñaki oso erne egoten zen eta esaten zigun:
|
|
|
Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela. Jakina, gai hori buruan, berak beti hartzen zuen bide okerra,
|
beti
aldrebes. Hasieran Iñaki oso erne egoten zen eta esaten zigun:
|
|
|
Bakarrik esan nahi nuen, inportantea iruditzen zait? Mikelek
|
beti
esaten du, esaten zuen? 1968aren inguruan hasi zela Lekeitio sailarekin edo serie horrekin.
|
|
|
Berak arreta izugarriarekin entzuten zuen, eta gestoak? Berak
|
beti
esaten zuen hizkuntza desberdinek, baita dialekto desberdinek hizkuntza baten barruan ere, musika daukatela desberdina, eta gestoak ere desberdinak. Asko maite zuen mundu hori, izugarri.
|
|
|
Nik uste dut txoriak, oro har, oso inportanteak izan direla Mikelentzako, hainbat arrazoirengatik. Berak txikitako anekdota bat kontatzen zuen,
|
beti
pixka bat tristea iruditu zaidana. Ba, nonbait, bi urte zituenean, Gardatara lehenengo aldiz joan zenean, sehaska moduko batean uzten zuten, eta ortura ateratzen zuten ontzi txiki edo sehaska horretan.
|
|
|
M.B.: Mikelek
|
beti
esaten zuen Flemingekin zorretan zegoela eta omenaldi bat egin behar ziola. Gogoratu behar da Mikel txikitatik osasun kaskarrekoa izan zela, oso kaskarrekoa.
|
|
|
Orain dela gutxi, gure lagun gazte bati, neska bati, pentsa, egin diote birika transplantea, eta oso gaizki egon da. Orain oso ondo dago, eta esaten du
|
beti
: zer pozik egongo zen Mikel ikusi balu...
|
|
|
Oso harreman estuak zituzten. Familiakoak bezala zirela esaten zuen Mikelek
|
beti
. Orduan, Mikel artean txikia zenean, ez dakit ziur zenbat urte zituen, etorri zen Antonio Zabala, Gardatakoa, Donostiara, Mikelen etxera.
|
|
|
M.B.: Berak asko maite izan du
|
beti
gitarra. Hamasei edo hamazazpi urte zituenean hasi zen jotzen, eta lehenengo gitarra bere koinatuarena izan zen, Juan Jose Lasarena.
|
|
|
Mikelek ezagutu zuen hamalau urte zituenean, bere arreba Karmelerekin ezkondu zelako, eta beretzat oso inportantea izan zen.
|
Beti
esaten zuen berak bi aita izan zituela: bata berea, Feliciano, asko maite zuena, eta sentidu batean, gainera, oso inportantea izan zena beretzako, eta bestea Juanjo Lasa, neuropsikiatra, zientzia maite zuena..., ez dakit, beste istorio bat, oso diferentea, vasquista, liberal, izquierdista?
|
|
|
Ahaztu egin zait gauza bat esatea. Berak
|
beti
aipatzen zuen 1955 urtearen inguruan Antxon Lafontek Bordeletik ekarri zion diskoa. Ekarri zion Atahualpa Yupanquiren disko bat, eta beretzako izan zen fundamentala, tesoro bat bezala hartu zuen hura ere.
|
|
|
Nirea idazle familia bat izan da
|
beti
. Gure aitona, Robert Laxalt, ezaguna zen Nevadako literatur giroetan ni jaio nintzenerako.
|
|
|
Idazmahaiaren gainean edukitzen zuen akatsik gabeko gezi buru perfektua, Washoe Haraneko bere etxearen atzeko mendietan topatua, Renotik ordu erdira. Aitona amonen etxean pasatutako asteburuetan
|
beti
hartzen genuen tarte bat salbia eta purshia sastraka artean ibiltzeko, begiak lurrean josita, lur horizta arakatzen beira itxurako obsidiana printzen, punta hautsien edota agian gezi buru osoren baten bila. Aitatxik1 punta perfektua topatu zuen egunean, jadanik adineko gizona zela, gure aita haren aurretik zihoan, eta desertuko lurrera izpi bat botatzen ikusi nuen.
|
|
|
Ordenatu gabeko egunkari txatal pilek betetzen dute bere jantokiko mahaiaren gaina. Bere aitaren heriotzari buruzkoak dira (euskal egunkari baten titulua gogoan daukat
|
beti
: «Agur, Bob»).
|
|
|
Zurda zorrotzek uxatu egiten zuten bestela zakuaren epeltasunera hurbilduko zen kriskitin sugea. Horiek ziren
|
beti
haren sinboloak, esplorazioa, babesa, ausardia eta bere buruarekiko konfiantza irudikatzen zutenak.
|
|
2010
|
|
|
Interesgarria egin zait oso narrazioa, esan gabe esateko gaitasun hori, pertsonaien barrenak mahai gainean jartzekoa, autopsiagile mutu batek egingo lukeen bezala. Eta narrazioa estilo aldetik ez da
|
beti
fina, bai gorabeheratsua, irakurketa ez doa beti, Lourdesen hitzak erabiltzeagatik, leun, argi eta sendo, baina aipatzen genituen erronkak, irakurleari egindakoak. «Gauetan izarak harrizkoak bihurtzen dira», irakur genezakeen hemen komentatu dugun liburu batean.
|
|
|
Interesgarria egin zait oso narrazioa, esan gabe esateko gaitasun hori, pertsonaien barrenak mahai gainean jartzekoa, autopsiagile mutu batek egingo lukeen bezala. Eta narrazioa estilo aldetik ez da beti fina, bai gorabeheratsua, irakurketa ez doa
|
beti
, Lourdesen hitzak erabiltzeagatik, leun, argi eta sendo, baina aipatzen genituen erronkak, irakurleari egindakoak. «Gauetan izarak harrizkoak bihurtzen dira», irakur genezakeen hemen komentatu dugun liburu batean.
|
|
|
Erabiltzen diren irudi asko ere ezagun ditugu, errepikatuak izan dira, behin eta berriz: «zigarroaren kea bezala urruntzen dela atzamarren artetik»; «bizitza gurpil bat da, eta gauzak
|
beti
errepikatuz doaz»; «konturatzen gara nobela mardul eta luze baten kapitulu bateko pertsonaia baino ez garela». Eta iruditzen zait literaturak izan lukeela horren aurkako antidoto, hots, topikoaren, klixearen aurkako; eskaini lukeela zerbait berria, berezia, besterik ez bada desberdina, egunerokoan akitzeraino errepikatzen diren horietatik urrun.
|
|
|
«Ni ez naiz sekula Carmen bezalakoa izan. Carmenek
|
beti
zuen zer kontatua», dio momentu batean Elena narratzaileak; edota «Carmenek kanporantz egin du nik beti barrurantz egin dudan ibilbidea». Gero, ordea, jario izugarria erakusten du orriotan, txukuna, ondoegi egituratua, makularik gabea.
|
|
|
«Ni ez naiz sekula Carmen bezalakoa izan. Carmenek beti zuen zer kontatua», dio momentu batean Elena narratzaileak; edota «Carmenek kanporantz egin du nik
|
beti
barrurantz egin dudan ibilbidea». Gero, ordea, jario izugarria erakusten du orriotan, txukuna, ondoegi egituratua, makularik gabea.
|
|
|
Gero enkapritxa jakien mahaie zerbidu neuk egin behar notsiela; baia harik eta ikisi arten ondo zerbietan, eurek biek dauzela bakarrik, ze
|
beti
eukite eben konbideuen bat. Batobat beti, amistadekoa.
|
|
|
Gero enkapritxa jakien mahaie zerbidu neuk egin behar notsiela; baia harik eta ikisi arten ondo zerbietan, eurek biek dauzela bakarrik, ze beti eukite eben konbideuen bat. Batobat
|
beti
, amistadekoa. Neu joaten nitzen, mahaie zerbietan; da, bakixu, guanteakaz zerbidu behar.
|
|
|
Txoferrak eurek pe trajeakaz jazten zirean, eurek txoferrakaz kotxe bana. Goixetan joaten zirean
|
beti
, beti, beti Begoñara meza entzuten. Bakotxa bere txoferragaz, e?
|
|
|
Txoferrak eurek pe trajeakaz jazten zirean, eurek txoferrakaz kotxe bana. Goixetan joaten zirean beti,
|
beti
, beti Begoñara meza entzuten. Bakotxa bere txoferragaz, e?
|
|
|
Txoferrak eurek pe trajeakaz jazten zirean, eurek txoferrakaz kotxe bana. Goixetan joaten zirean beti, beti,
|
beti
Begoñara meza entzuten. Bakotxa bere txoferragaz, e?
|
|
|
Guztiak ingelesezko idazle irlandarrak eta ingelesezko literaturan maila gorenekoak.
|
Beti
nabarmentzeko modukoa iduritzen zitzaidan Nobel saridunen kopurua ere: Yeats 1923an, Shaw 1924an, Beckett 1969an?
|
|
|
Irratian ere mintzatu ziren. Eta
|
beti
euskal kantuak ematen zituzten, probestuz Laborda bezalako kantari bat tartean zela. 25ean, goizean Unibertsitatean hitzaldia eman eta gero («Euskaldunen eta irlandarren arteko harreman misiolaritzan» gaiaz), arratsaldean harrera ofiziala ospatu zen, Parlamentuko lehendakaria, Dublineko alkatea, zenbait ministro, senatore, deputatu, kardenal eta apezpiku, pilota federaziokide bertan zirela (2 argazkia horren islada dateke).
|
|
|
Bada, Biopoesia karpeta biopoemaz betetzen hasi nintzenetik
|
beti
izan dut gogoan horietakoren batekin olerkia edo poema sortzea. Egin didaten azken barne erretratua eskuetan hartu nuenean, eta medikuarenak aditurik, lanari ekin nion.
|
|
|
(Clapton Jainkoa da).
|
Beti
deklaratu du atseginez hartu zuela lehenengo aldiz ikusi zuenean. Geroztik, ordea, gauzak asko aldatu dira.
|
|
|
«Hamazortzi urte bete ahala hasi nintzen idazten eta zerbait argitaratzeko irrikaz nengoen. Zorionez familia
|
beti
ondoan izan dut laguntzeko, eta gurasoek txikitatik bultzatu ninduten nire iritzi eta asmoak adieraztera». Alsanearen aitak Kuwaiteko informazio ministerioan lan egiten zuen.
|
|
|
JosAnton Artzek bi goitizen erabili ditu bere liburuak sinatzeko,
|
beti
izen zibilari erantsita, alegia, inoiz ez mozorro gisa. Lehenbizi, Harzabal (edo Hartzabal); gero, Hartzut.
|
|
|
|
beti
«Aramaixo» esaten zion
|
|
|
Kasu benetan bakan eta berezia dugu hauxe. Liburuen kontrazaletan Gorrotok azalpen bat eman ohi du,
|
beti
bera, eta honela hasten da: «Mikelats Gorroto orain dela 306 urte jaio zen, Anbotoko mendian».
|
|
|
Idazleok
|
beti
daukagu antzeko arazoa: liburu berri bat, bikaina, idatzi nahi dugu, orain arte inoiz egin ez dena.
|
|
|
liburu berri bat, bikaina, idatzi nahi dugu, orain arte inoiz egin ez dena. Jakina, ez dugu asmatzen eta
|
beti
ari gara beste bat, hurrengoa, prestatzen. Egiten zait beste arte arloetan agian ez dela horrelakorik gertatzen.
|
|
|
Galdera errepikatu zidan. Nik ezetz
|
beti
, egin beharrekoaz zalantzak izanagatik. Konta iezaiozu, erraten nion neure buruari.
|
|
|
Behin ere ez nintzen zurekin bakarka geratu, Iruñera itzuli aitzineko egunetan. Aitarengandik hurbil ibili nintzen
|
beti
, eta tematu egin nintzen harekin edonora joaten, maite ez nituen lekuetara ere. Iruñean, aldiz, zailagoa nuen zugandik urrun egotea.
|
|
|
Halakoetan berpizten zitzaidan esperantza.
|
Beti
itzultzen zinen nire bila, baina.
|
|
|
Miresmenez jarraitu ohi nituen haren mugimenduak. Esku luze hezurtsuak zeuzkan,
|
beti
neurriz higitzen zituenak, bere hitz neurtuen laguntzaile. Taxuzko psikoanalista bati zegokion gisan, ahoa gutxitan ireki eta hitz zehatzak erabili ohi zituen.
|
|
|
Ez dut esango bertsolaritza lanbiderik txarrena denik, baina dispertsio mentala dakar eta hori oztopo handia da idazteko. Beste lanbide askotan jarduerak automatizatu eta errutina bihurtzen dira, baina bertsolaria
|
beti
dabil leku batetik bestera, egoera desberdinetan».
|
|
|
Plana oso sinplea izaten zen: seiok elkarrekin paseoak eman, herriko frontoian pilotan aritu, noizean behin Mauleko igerilekura bisita egin, barraskiloak biltzera atera (abuztuan joanda ere,
|
beti
tokatzen ziren bizpahiru egun euritsu), eta gauez, afaldu ondoren, kartetan jokatu edota ipuinak denon artean asmatu.
|
|
|
Nik dakidala, inork ez du bere gain erantzukizunik hartzen ez irakurtzearen porrot kolektiboaren aurrean; eta porrot horrek, gutxi asko, geroagoko beste porrot batzuk iragartzen ditu. Badaude, bai, ugari, porrot horren gaineko ikerlan eta hitz aspertuak, baina, nonbait, ez dira azterketa fidagarriak, behin eta berriz gauza bera esaten dutelako, eta errua
|
beti
alde berera botatzen dutelako. Noizbait ere galdetu liokete beren buruari nor diren irakurtzen ez duten horiek, eta zergatik ez duten irakurtzen.
|
|
|
Eta, hala bada, ez dakit zer parametro zehatzetan egiaztatzen den. Nik behinik behin ez diet sekula kasurik egin estatistikei, zeinak, batek daki zergatik,
|
beti
zenbaki gorritan baitaude, irakurketari dagokionez behintzat. Bitxia.
|
|
|
Nabaria da, eta harritzekoa, estatistikek
|
beti
gogoeta bakar batean jarrarazten digutela behakoa: irakurtzen ez duen pertsonari egozten zaio errua, esanez ez duela irakurtzen agintarien ustez irakurri behar dena, nahiz eta agintari horiek gehienak ezjakinak izan.
|
|
|
Botilaren alderdi beteari gehiago begiratzen nionean, irakurle hartzaile gutxi izate hori normala dela esaten nion neure buruari, literaturan oro har (jatorrizkoan esan nahi dut, salbuespenak salbuespen) berdin berdin dela, hizkuntza guztietan, hizkuntza handietan ere hala gertatzen dela eta abar; gauza hauek
|
beti
izan direla eta direla minoritarioak, eta inportanteena egitea (itzultzea) dela, eta ondo gainera; obrak hortxe geldituko direla, beren jomuga/ irakurlearen zain eta abar. Baina oraintxe bururatu zait botilaren alderdi beteak ez ote duen museo baten antza:
|
|
|
Beraz basamortua lasaitu zen, eta Frantziako soldaduen artean erraten zen Aures mendietako makiak Touggourtera pausaldi batzuen egitera zetozela txandaka. Haatik atentatu bat
|
beti
posible zen, abertzale «espontaneo» batek labankada bat eman edo tiro bat bota ziezakezun karrika zoko batean enkargu baten kariara, edo palmadian paseatzean, edo basamortuan gaindi zure kapitainaren jeepa gidatzen zenuelarik, adibidez Ouarglako edo M' Raierko bidean, ofiziera usaiako pistolarekin, zu ezer gabe. Ustekabeko eraso batean ezin zenuen deus egin zure bolantean, salbu hoberenean aitzina joatea, eta gure kasuan armadak ez zuen arma baten galtzeko arriskurik hartzen:
|
|
|
Garai hartan Frantziako gobernuak Sahararen aljeriartasuna zalantzan ezartzen zuen.
|
Beti
tratamendu berezi bat eman zien Territoires du Sud mitiko haiei. Egia da Sahara iparraldeko partetik oso ezberdina dela lurrez, klimaz, jendetzaz, bizieraz.
|
|
|
Gudua bihurgune handi batean sartua zen: Frantziako armada militarki garaitzen ari zen, haatik partida ezin bukatuz,
|
beti
fellagha talde berriak agertzen baitziren, nahiz gero eta txikiagoak, eta «nahasmendu» edo «gertakizun» horien bukaerarik ez zen ikusten; halere asma zaitekeen aljeriar erresistentzia politikoki garaitzen ari zela, eta gu galtzera gindoazela, populua nagusiki bere alde bildua baitzuen aipatuko ez ditudan jokamoldeez. Diplomazian ere aitzindariek berehala ikasi baitzuten, mundu osoa beren alde bildua zuten.
|
|
|
Bazen eskolan errejent bat, errefuxiatu jin zena Alsaziatik, handik eskapüa, eta harekin egin günüen gerla denborako eskola guzia. Eskolatik kanpo
|
beti
gintüzün euskaraz. Eskolan ez zen sobera libro euskaraz mintzatzea, baina errejent hura ez zen gaizto ere.
|
|
|
Bai, bai, bakarrik.
|
Beti
maite izan dut kantua. Gazte gaztea nintzen eta igandeetan, arratsean, ostatuan baitziren gizonak kantuan, adineko gizonak, e!?, haiek kantu zaharrak kantatzen zütien, eta ni her beha?
|
|
|
Gauza bat! Nik soinua eta dantza ez nüen batere maite, baina kantuaren beha nintzen
|
beti
, beti han, xoko batean. Eta ez dakit nola, joaiten nintzen etxerat eta biharamün goizean kantu denak ene buruan banütüen.
|
|
|
Gauza bat! Nik soinua eta dantza ez nüen batere maite, baina kantuaren beha nintzen beti,
|
beti
han, xoko batean. Eta ez dakit nola, joaiten nintzen etxerat eta biharamün goizean kantu denak ene buruan banütüen.
|
|
|
Izkiribatzen nütüen eta ikasten gogoz.
|
Beti
jende adinekoak ikusten nütüen kantuan eta her beha nihaur hasi nintzen. Gero, hasi zen hemen gizon bat, Buchet, Ligikoa, konkurrak [kantu txapelgoak] egiten.
|
|
|
liburu zahar bat, Etxahun Barkoxe zen han ageri, eta soldadu joan eta
|
beti
galdegin düt liburu hura zer egin zen eta, seguru, galdu.
|
|
|
Bortuko botza izanen da
|
beti
...
|
|
|
Eta lanean hasi behar zen, badakizü, zerbait egin! Tratüan hasi nintzen, animali tratüan, eta
|
beti
lana da, ez da besterik. Ez zara, ez, lo egonen, beti kurri.
|
|
|
Tratüan hasi nintzen, animali tratüan, eta beti lana da, ez da besterik. Ez zara, ez, lo egonen,
|
beti
kurri. Zuen Bitorian, Altsasün eta izana nüzü, beti lanean, ez kantuan.
|
|
|
Ez zara, ez, lo egonen, beti kurri. Zuen Bitorian, Altsasün eta izana nüzü,
|
beti
lanean, ez kantuan. Animaliak saltzen ziren eta erosten, orduan ez zen oraiko paper aferarik.
|
|
|
Emakumeek ere txilaba erantzi eta praka estuak edo gona motzak jantzi zituzten, gure gizartearen onespenik ere gabe, modernizazioaren izenean besterik ez. Zer edo zer esportatu nahi izanez gero, berriz, bestek agintzen digu
|
beti
salneurria. Dela arraina, dela larrua, dela barazki eta frutak?
|
|
|
1492az gero, espainiarrek arabiarrak bota zituztenetik, kito. Espainiak bizkarra eman dio Marokori,
|
beti
. Begira, auzo gara eta, hala ere, ingelesetik eta frantsesetik itzuli izan dituzte gure liburuak gaztelaniara.
|
|
|
Gogoak eman zidalako idatzi nuen. Bowles,
|
beti
«jaun ona», «idazle handia». Bai, jaun ona, baina ez «idazle handia», ez da Faulkner, ez da Hemingway, ez da García Márquez, ez da Proust.
|
|
|
Hala ere, gehiago gustatzen zait idatzi zuena, hemen izan zuen portaera baino. Kritikariek diotenez, Capotek
|
beti
jakin izan zuen zer idatzi. Bere baitan bildurik bizi omen zen.
|
|
|
zakilak, kaka, Francoren garaiko Espainia? eta, aldiz,
|
beti
bihozbera da bidean aurrera egiteko ogi puska eskaini diotenekin, atseden egiten lagundu diotenekin. Gorriak eta beltzak ikusi zituen Jean Genetek.
|
|
|
Mohamed Xukri, pertsona duina, oso idazle ona, bere liburuak
|
beti
dauzkagu gogoan eta nik, gainera, Toledon, Bernardo Atxagarekin batera, ezagutu nuen egun hura.
|
|
|
Neska mutil frantziar batzuen ingeniaritza lanari beha zegoen Ibon. Sorbaldak gorantz bilduta eramaten zituen
|
beti
, bizitza zalantza handia balitz bezala.
|
|
|
–Denok bezala. Ez dinat
|
beti
ondo dagoen inor ezagutzen. Eta okerragorik tokatzen ez zaigun bitartean, eskerrak emateko moduan gauden.
|
|
|
Maitanek
|
beti
izaten zuen arrazoia. Horixe zen arazoa, edo arazoaren parte handi bat behintzat.
|
|
|
Horixe zen arazoa, edo arazoaren parte handi bat behintzat. Guztiz nekagarria eta etsigarria da
|
beti
arrazoia duen norbaitekin bizitzea, batez ere haren arrazoi sendoaren argitan norberaren ezinak, baldarkeriak eta beldurrak agerian geratzen badira. Eta nireak gordintasun osoz azaleratzen ziren Maitanerekin nituen eztabaida guztietan.
|
|
|
Hire ezinak, baldarkeriak eta beldurrak utzi nahi dituk atzean. Baina horiek hirekin zoazak
|
beti
, heure gibela bezain heureak dituk eta». Eta arrazoi osoa izango zukeen orduan ere, jakina, beti bezala.
|
|
|
Baina horiek hirekin zoazak beti, heure gibela bezain heureak dituk eta». Eta arrazoi osoa izango zukeen orduan ere, jakina,
|
beti
bezala.
|
|
|
Apaltasun lezio gogoangarriak eskaintzen dizkizu. Tele-zaborrari begira, jabetzen naiz bizitza osoan gogor saiatuta ere inoiz ezin izango naizela ergelkeriaren eta doilorkeriaren gailur horietara iritsi, eta tele-zaborraren heroiekiko mirespenez eta esker onez itzaltzen dut
|
beti
telebista. Halaxe egin nuen gau hartan, loak hartu aurretik, Pancorboko Desfiladero pentsioan.
|
|
|
–
|
Beti
bezala.
|
|
|
Pikondoak sikomoroan bezala, garenaren gaineko bertsio ugari, konplexu eta batzuetan elkarren kontrakoak eskaintzen dizkigute batak eta besteak, baita exotikoak ere. Nobela, poema eta antzerki lan on batek istorio bakar batek baino gehiago esaten du
|
beti
, eta askoz ere gehiago sorraraziko ditu, onerako edo txarrerako.
|