|
2008
|
|
|
Esate baterako, herri, eskualde eta nazio esparruen hedabideek hurrenez hurren herriko hizkera, eskualdeko euskalkia eta Euskara Batua erabili luketela aldarrikatu du Zuazok (2000). ...komunikazioaren xedeekin ere lot daiteke eta ikuspegi honetatik, kode bat baino gehiago menderatzen duen hiztunak aukera gehiago ditu komunikazio egoeretara moldatzeko3 Adibide bat ematearren, bi kode edo gehiago dituen hiztunak eremu nazionaleko hedabidea den telebistan edo irratian batean dagoelarik, aukeran izango du bere euskalkiaz hitz eginez, bere izaera eta jatorriaren berri emateko, edota
|
bere
hizkera bereko jendearekiko hurbiltasuna adierazteko, edota beste hizkera batzuk dituzten hiztunekiko distantzia agerian uzteko eta beraz, berbaldian nabariki inplikatzeko, edo euskara batua erabiliz, berbaldi autonomoagoa egiteko.
|
|
|
Ingurumen batean bizi den jendeak hitz egitean sortzen duena da
|
bertako
hizkera. Hizkera hori ez da monolitikoa.
|
|
|
Gipuzkoako Goierrin %88 eusten diete bertako ezaugarriei helduek eta %74 ean gazteak. Esan liteke
|
bertako
hizkera eta estandarraren arteko bateratze prozesua orekatua dela, hein batean.
|
|
|
Diman helduek ezin hobeto eusten badie ere gazteak jada lerratu dira estandarraren atzaparretan, %52 an baino ez dizkie eusten eta herriko ezaugarriei. Hemen
|
bertako
hizkera eta estandarraren arteko bateratze joera bizia da. Eta bitartekorik ez bada jartzen epe laburrean pentsa liteke estandarra nagusiko dela osorik, bertako ezaugarriak galduz.
|
|
|
a. Herri euskaldunetan
|
bertako
hizkera indartzea. b. Euskara Batua herriko euskaran oinarritzea.
|
|
|
Herri euskaldunetan
|
bertako
hizkera erabili eta indartu behar da herri barruko ahozko jardunetan: Haur Hezkuntzan, Udalean eta herritarrekin hartu eman zuzena duten gainerako administrazio esparruetan, herri barruko irrati eta telebista saioetan, Elizan, batzar eta hitzaldietan, eta, jakina, lagunartean eta familian.
|
|
|
Durangaldeko bizkaitarrak, Goierriko giputzak eta Gasteiz aldeko euskaldun berriak, esate baterako. Pentsa dezagun, ba, ezin dugula erabili Arrasate
|
bertako
hizkera gor dina. Ados horretan ere, baina Batua erabiltzekotan, Arrasateko edo Leinzko batua erabiliko nuke.
|
|
|
Bigarrenik, lesakarra bera Euskara Batua egiterakoan
|
bere
hizkeratik abiatzen bada, euskara zuzenagoa eta biziagoa egingo du. Askozaz zuzenagoa eta biziagoa, ez berea ez inorena ez den eredua erabilita baino.
|
|
|
besterik ez dela. Hau da, Euskara Batua erabili behar duenean, ez duela
|
bere
hizkera beste batera, itzuli, behar.
|
|
|
Euskara batua indartzen eta sendotzen segitu behar dugu, baina ez nolanahiko euskara batua. Euskalkien ekarria gehitu diogu (nork
|
bere
hizkeratik abiatuta), euskara aberats, bizi eta goza garria egiteko. Baina hemen ere eginahalak bi norabide izanen ditu:
|
|
|
9 Arras baztertu behar genituzke, nire ustez behinik behin, nork
|
bere
hizkerakoak ez dituen hitzak eta esamoldeak hartu eta norberarenei egokitzeko egiten diren ahaleginak, baldin eta lehenak norberarenean errateko bertze biderik dagoe nean: bertan> ra> hartu eta alde> ra> esan beharrean, bertan> hibridoa sortu; irrati> hartu eta eleketari> esan beharrean, erratari> erabili edo butano> ren> rakada> erabili nahi izan eta, ez bat ez bi, butano> ren> harribitxia sortu, butano> ren> rezioa> edo antzeko esaldi bat erabiltzen ahal denean.
|
|
|
Hurbilketa hori gauzatzeko Nafarroa hartu da oinarri bezala, lurraldeari dago kionez batasun bat duelako eta hizkeraz, berriz, anitza delako1 Horrek aukera gehia go eskain zitzazkeen lurralde
|
bereko
hizkeren arteko lexikoaren bateratasunak eta berezitasunak erakusteko eta, bide batez, beste lurraldeetako hizkerekin erkatuz, baita
|
|
|
Baina horiek ere esanguratsuak gertatzen dira edozein hizkerari antzeman nahi zaionean. jaiki>/ > jeiki>/ > jiki>/ > xogi, > bulka (tu) >/ > bultza (tu), > usain>/ > urrin>/ > usin, > matel>/ > mazel> hitzek, esaterako, hitz bakartzat hartu behar ote dira? Egia da desberdintasunak fone tikan oinarritzen direla, baina hiztunentzat hitzak dira, bata darabiltenak ez baitute bestea ezagutu ere egiten; eta, edozein modutan, nahiz batak nahiz besteak, bakoitzak
|
bere
hizkera agertzen du. Beraz, hobe litzateke hitz bakartzat hartzera jotzea ahal den neurrian, eta azterketa maila fonikoaren alderditik egitea.
|
|
|
Pertsona izenordainok bizidunak eta gizaki eremukoak izanik, tokidenbora kasuak gaartizkiaz eraiki ohi dituzte, ez ekialdeko tradizioan, baina bai nagusiro erdi eta sartaldekoetan. Hala ere, ekialdearekin uztardura eginik, tahizkidun formak ere ezagunak ditu idazleonek
|
bere
hizkeran. Hala darabiltza, kasurako, zuetan> eta zuetara, > biak pluralak.
|
|
|
Eskualde euskaldunetan
|
bertako
hizkera aintzat hartu beharra ere aipatzen da:
|
|
|
Eskolako hizkuntza
|
bertako
hizkerara egokituz zona euskaldunetan, eta pixkanaka euskara batura hurbiltzeko mekanismoak ezarriz.
|
|
|
Laskorain ikastolakoek esan digutenez, beren hizkuntza eredu bakarra idatzian euskara batua da. Ahozkoan, ordea,
|
bertako
hizkera eta estandarra oso gertukoak dira, beraz ez dago alde handirik. Dena dela, ikastolan leku askotako irakasleak izanik, euren ohiko moldea erabiltzeko gonbita egiten zaie, ikasleekiko harremanetan aberasgarri delakoan.
|
|
|
Bestalde, ez dugu begien bistatik kentzen eskolaren funtzioen artean, Euskal Herriaren kasuko ezaugarri askotarikoak gogoan izanik (hizkera desberdineko atxikimenduak, adibidez), gure irudiz instituzio horrek balio dezakeela nork
|
bere
hizkera hobeto ezagutzeko, eta hortik hizkuntzaren erabilera joriagoa eta biziagoa sustatzeko etor daitekeen laguntza. Ezen, Lopez del Castillok dioen bezala (1988), hizkuntza estandarra ezinbestean irakatsi eta landu behar baitu eskolak, baina gogo onez hartu behar baititu, orobat, herri xehearen hizkeraren berezitasunak.
|
|
|
Umea eskolan sartu eta
|
bertako
hizkera ezin da izan etxeko hizkeratik oso bereizia. Etxetik dakarrena aintzat hartzea eta begirunez tratatzea jarrera egokia da ikasleari konfiantza emateko.
|
|
2009
|
|
|
...aren portaeranezdagofintasunik, eztahizkeran ere.Alderdi honetatik begiratuta tonu batasunagordetzendute biek.Alegia, nolako portaera era kutsi, halakohizkeraz baliatu elkarrekikotasuna biidazlanetakomaitemin duekgordetzendute.Portaera modu batdarioEtxeparek mamitutakomaite minduarietahizkera modubatdubereizgarri; bestelakoadaOihenartekitxu ratutakomaiteminduarenportaera etabestelakoa da, halaber,
|
bere
hizkera. Beraz, portaera desberdin horiekhizkeran islatzendira: joskera modu, hizte gi modu etafiguraerretorikoakeratzeko adierazpen modudesberdinak dara biltzate.
|
|
2010
|
|
|
Kristaua ez da bere ikuspuntuaren eta iritziaren jabe eta kudeatzaile. Nahiz eta imitatua den
|
bere
hizkera hainbat mekanismo eta estrategia diskurtsibo medio, kanpotik> enuntziatzen, eta, are, kanpotik kudeatzen da: entzun> > dioe? > Definitu gabea, funts gabea, orokorregia?
|
|
2012
|
|
|
subjektuak (itzultzaileak) eragin handia du objektuan (testuan), bere modura interpretatu eta itzultzen baitu, itzulpenean bere marka pertsonala utziz. Baina era berean, testu itzuliak ere izugarrizko eragina du subjektu edo itzultzailearengan,
|
bere
hizkera, mundu ikuskera edo irakurketa ohiturak alda baititzake.
|
|
|
Maiz ez du, izan ere, aipamen bezala ematen erlijio liburuetakoa den esana, edota aipamen bezala ematen badu ere, batek ez daki zeinetakoa den. Beste batzutan osoro
|
bere
hizkeran txertatua, kako eta ezer gabe, agertzen da eta ez da batere erraz halakoa antzematen. Esate baterako, Sacha Guitry zenduaz ari dela honela dio:
|
|
|
Mitxelena, bada, bera bezalako jende ikasiari edo erdi ikasiari zuzentzen zaio gehienetan. Horrek ez du esan nahi, ordea,
|
bere
hizkera, berak darabilen euskara, bestelako irakurleak ulertzeko modukoa ez denik. Ohartuko gara, usu erabiltzen dituela ahozko hizkeran erabili ohi diren esamolde eta adierazpideak nahiz esaera eta atsotitzak.
|
|
2021
|
|
|
jarraitu natzaio> jarraitu diot; (horren) eskatu zaio> (hori) eskatu dio. Beste batzuk garai
|
bereko
hizkeren artean (sinkronian): afaldu naiz/ dut, jardun dut/ naiz, dantzatu gara/ dugu, irten naiz/ dut.
|
|
|
31.5.2.1d Behar eta ahal modalak ere ager daitezke perpaus erlatibo jokatugabeetan, ko postposizio atzizkia harturik. Behar modalak osaera garbi, erregularra du, bat
|
bera
hizkera guztietan: [partizipio+ behar+ (e) ko].
|