|
2000
|
|
|
Victor Pradera nazionalista espainiarrak hasitako ildoa, Opus Deiren Unibertsitateak gero kanonizatua, aurreiritzi ideologikoz zamatua, egungo antolamendu instituzional administratiboa justifikatzeko eginkizuna duena, Euklidesen teorema haietan bezala aurrez emaniko hipotesia egiaztatua gelditzen dena. Nahiz eta horretarako gertaeren interpretazio interesatuak eman
|
behar izan
, bestelakoak badirela isilduz. Historiak erakusten dituen une eta gertaera eztabaidatuei garaileen komenentzien araberako bertsioa eman eta hori dogma bihurtu.
|
|
|
Alfabetatze eta Euskalduntze Koordinakundearen bideak bihurgune asko izan ditu sortu zenetik. Ia laguntzarik gabe bide luzea egina, era guztietako argudioak erabili izan dira urtetan ia-ia klandestinitatean aritu
|
behar izateko
, irakasleen maila, titulazio eta eskarmentu faltatik ikasgaietan —ikastoletan bezalaxe— terrorismoa bultzatzen zela ziurtatzera iritsi arte. Eta oraingoan, urtetako isolamendua gaindituta eta homologazioaren bidez normalizazioa lortuta, Eusko Jaurlaritzarekin akordioa berritu eta ikasturte berrirako dirulaguntzak adostu direnean etorri da Garzonen bahimendua.
|
|
|
Euskara hutsezko antzerkigintzak kartelera egonkorra izan
|
beharko
luke, gutxienez, Euskal Herriko hiriburuetan, eta aspaldiko behar hau asetzen ez den bitartean oso zaila izango da ikusleengan antzerkia euskaraz ikusteko zaletasun hori piztea.
|
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken urte honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi
|
beharko
lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan beharko lukete zeresana arlo honetan, batez ere euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi beharko lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan
|
beharko
lukete zeresana arlo honetan, batez ere euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
|
Agian azken garaian suma daitekeen joera da idazle berri batek ez duela atxiki behar aurretik sorturiko" kapila" batean. Nor bere kabuz abia daiteke literaturgintzan, uj batzuekin edo besteekin lerrokatu
|
behar izan gabe
. Kotoa zabaldu da.
|
|
|
" Izenik gabeko" idazle gero eta gehiagoren liburuak dira aipagarri. Gero eta gazte eta ezezagun gehiagok idazten dituzte kalitatezko lanak, freskotasun handiaz idatzi ere, eta betiko" behi sakratuek" literatura ona egin
|
beharko
dute, maila mantendu nahi izanez gero.
|
|
|
Idazle eta editoreen eskaerari erantzun dio, azkenik, Jaurlaritzak, 3 milioi (HIRU!) emanez liburuak itzultzeko. Hasiera batean, gainera, Baskongadetako idazleenak itzultzeko eskaini du dirua, baina kritika jaso ondoren atzera egin
|
behar izan
du: Nafarroako idazleenak ere itzul daitezke, kopurua mantenduz (beraz, hiru milioiok gehiagoren artean banatu behar!).
|
|
|
Egia da euskal literaturaz arduratzen den prentsa apurrean, plazaratzen diren liburuen berri eman egiten dela, baina askotan kontrazalean datorren (eta editoreak gehiago saltzeko idatzi duen) aipua izaten da. Beste askotan, ordea, hiru egunetan eta enkarguz kolaboratzaileak idatzi
|
behar izan
duen azalpen laburra eskaintzen da. Non daude ofizioz literaturaren azterketa egunez egun egin behar dutenak?
|
|
|
Bi horien izenean maiz eskaintzen zaigun euskal" kultura" horren aurrean, zerbait egiteko premia larria inon bada, Euskaltzaindian da. Hor izan
|
beharko
luke zinezko —eta ez itxurazko— habia eta egonlekua euskal kultura anitz eta zabalak, aukera bakarrekoa baino, euskarari berari bide desberdinak eskain diezazkiokeena. Horretarako, alabaina, Euskaltzaindiak bereganatu behar ditu hizkeraren neurria emateko ardura eta kezka, historiatik, tradiziotik eta lanetik datorkionari eutsita.
|
|
|
8 Galegoaren kasua oso argigarria da. Berez, portugalera eta galiziera hizkuntza beraren bi dialekto hurbil izan arren, —elkarrengandik hagitzez hurbilagoak, esaterako, bizkaiera eta gipuzkera baino—, bistan da lehenengoari aspaldiko ofizialtasunak zer nolako prestigio eta garapen kulturala ekarri dion, bigarrenak oraintsu arteko lege-babesik ezagatik, bazterkeria nabarmena pairatu
|
behar izan
duen bitartean.
|
|
|
/ zenburuak berak dioenez, Migel Unamunok bere bizitzan zehar euskararekiko izan zuen, edo, hobeki esan, izan zituen jarrerak jorratzeko asmotan natorkizue. Zer esanik ez, honi buruz lehen ere asko esan eta idatzi da, baina oraindik bazterretan entzun eta irakurri
|
behar izaten
ditugunak gogoan izanik, ez dut uste gaizki etorriko zaigunik Bilboko idazle eta filosofo handiak gure hizkuntzaz adierazi zituenak berriz maiseatzea, haiek testuinguru egokian hobeki ulertzeko.
|
|
|
Bistan da Unamunok aldez aurretik pentsatuak zituela bere hitzaldi mergatzaren ondorioak, baina horretarako izan zitzakeen arrazoien azterketa geroagoko utzirik, gatozen euskararen aurkako esaldien mamira. ...etorkiola kanpoko laguntzarik edo ofizialtasunik ez izatetik, artzain, baserritar, olagizon, marinel eta apaiz ilustraturen batzuen ahoetan oraindik kontserbatzen zen mintzaira zahar horri bere baitako egiturazko akatsek premia historiko berrietara egokitzen uzten ez ziotelako baizik, eta biziaren aldeko borrokak dinosauroak lurraren gainetik ezabatu zituen bezala, euskarak ere modu berean iraungi
|
beharko
zuela.
|
|
|
Gertakari hauek gogoeta eragin eta geure izpiritu kritikoa zorroztu
|
beharko
ligukete, ongi baino hobeki salatzen baitute zer nolako harreman arriskugarria ezar daitekeen zientzien —batez ere giza zientzien— eta talde nagusien interes ekonomiko-politikoen artean, zientzi ikerketen objektibotasunaren eta legeen berdintasunaren kaltean.
|
|
|
Lizardik malko poetiko asko isuri zituen, eta onartu
|
beharko
dugu noski denak ez zirela" ari dut negarra" esan beharrerainoko faltsuak izan. Maitearen heriotza, esaterako, gai" poetikoa" izanagatik, semearenean ez bezala esperientzia errealean oinarririk ez zeukana, oso trataera desberdinez aurkezten digu" Mattasunaren illetea"-n edo" Etxeko kea"-n; amonarena lantzen duenean berriz, alde handia dago" Amona" izeneko hartatik" Biotzean min dut" ezagunera:
|
|
|
Hala bide zegoen Xabier Montoia ere, eta sinets iezadazue bazukeela horretarako arrazoirik, ezagutzen dudan irakurlerik asegaitzena baita. Bost hizkuntzatan pairatu
|
behar izan
zituen negar guztiek eragindako nardak poema hau sorrarazi zion:
|
|
|
Norbaitek hori definizio moduan hartuko balu, berehala konturako da, hala ere, zabalegia dela artea definitzeko tresna gisa, labean ondo egindako legatz bat ere kabituko litzateke-eta artearen atalen batean; eta zabalegia den neurri berean, muga zorrotzegiak jartzen dituela pentsatzea ere litekeena da, artetzat onartu
|
beharko
baikenuke gorrotoa, nazka, barregura maltzurra, inbidia edota egilearenganako lastima sortarazten digun edozein lan.
|
|
|
Esate baterako: hik hire pinturarekin gizakia ren bakardadeak sortzen duen zirrara azpimarratzen duk behin eta berriro, tristura islatzen duk kolore ilun horiek erabiliz, bel du rra sortzen didak espazio geometriko huts eta ikaragarri ho riek oihalean jartzen dituanean, niri, kristaua eta katolikoa naizen honi, Jainkoak sortuak garela sinesten dudan honi, mundua ren edertasuna edozertan nabari
|
beharko
nukeen honi, gizakia bakarrik ez dagoela badakidan honi, gure transzenden tziaz jabetzen naizen honi... Hirea ez zetorrek nirea rekin bat, hi nirea desegiten saiatzen ari haiz hire lan horien bitart ez... Hi rea ez duk, beraz, artea; hi ez haiz artista, hire ustezko arte lan horiek ez zidatek niri ezertarako balio...
|
|
|
Chillida-leku izen xume bezain itsusia jarri dioten museo horrek, Donostiako Errekaldetik Galarretara doan errepidean dagoen museo horrek, balio bat badu gainerakoen gainetik: Chillida oraindik bizirik dago, eta ez da bera desagertu arte itxaron
|
behar izan
, bere lana guztion esku uzteko, berak Bachen musika adina maite duen baserri horretan. Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak.
|
|
|
Saiakera eta poesia berriro ere kaltetu. Jose Mari Sorsek Euskaldunon Egunka ri a-n adierazten zuenez, Ingalaterran antzeko neurri bat hartu zuten duela lau urte eta liburu denden laurdenak itxi egin
|
behar izan
dituzte, argitaletxeen% 20 desagertu direlarik. Frantzian indarrean jarri zen prezioen liberalizazioa, baina azken unean atzera jo zuen bertako gobernuak.
|
|
|
Irun.org enpresa pribatu batena bada, zer gertatzen da Irungo Udalak webgunea beste norbaitekin egitea merkeagoa edo komenigarriagoa dela iruditzen bazaio? Ba, bueno, akaso bukatuko du informatika enpresa horrekin duen kontratua beste norbaitekin kontratu hobea sinatzeko, baina domeinuari agur esan
|
beharko
dio: Irun.org ez da Irungo Udalarena (edo herriarena).
|
|
|
amaraunean sartzen den publizitatearekin bakarrik berma al daiteke prentsa elektronikoaren etorkizuna? Edo ematen duen bezala, beste zerbitzu batzuetara (telerosketa, bilaketak berezko bannerrekin...) jo
|
beharko
dute egunkariek euren iraupena ziurtatzeko?
|
|
|
Paperezko eta Interneteko edizioen arteko paralelismo eza hobeto ulertzeko, internautaren soslaia azpimarratu
|
beharko
litzateke: gaztea, diruduna eta lanetik konektatzen dena gehienbat.
|
|
|
Telebistaren edo irratiaren aurreneko urteetan gertatu zen bezalaxe. Urte batzuk
|
beharko
dira komunikabide berri hau nolakoa izango den jakiteko. Oraindik hastapenetan gaude, baina, dena den, gero eta laburragoa da herrialde aurreratuenek ateratzen diguten aldea teknologia alorrean.
|
|
|
Orrialdeak, teletestua erabiltzen zuen Prestel sistemaren bitartez igortzen ziren. Orduan urriak ziren komunikabide honen harpidedunak, telebista aparailuetan deskodetzaile bat jarri
|
behar izaten
zuten seinalea jaso ahal izateko. Esan dezakegu, bada, duela 20 urte jaiotako kazetaritza elektronikoa telebista kateetan finkatu zela teletestuari esker.
|
|
|
Estatu Batuetan, San Jose Mercu ry News kazeta izan zen lehen osoko egunkari elektronikoa 1994an. Hasiera batean zerbitzu berri hau erabili ahal izateko ordaindu
|
behar izaten
zen (5 dolar hileko), baina 1998ko maiatzaz geroztik doakoa da. Doakotasunaren joera hau egunkari gehienetara hedatu da.
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka, baina baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu
|
beharko
lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainena den bitartean, beste batzuentzat hip-hop-a edota bakailaoa izango litzateke.
|
|
|
331 -2) 5 Komunitaristek, hala nola perfekzionistak diren liberalek (Raz, Kymlicka), aitzitik, bizimodu onaren horizonteak ematen dizkigun ingurune kulturala babestu beharreko ondarea dela argudiatzen dute, gizabanakoa benetan autodetermina dadin nahi badugu, behintzat. Xede hori abiapuntutzat hartuta, estatuak esku hartu
|
beharko
luke gizabanako guztien autodeterminazioa praktikan bermatzeko, eta ez soilik dagoeneko merkatu soziokulturalaren aldetik babesturik dagoen talde kulturaletako kideena. Autore hauen ustez, esparru politiko beraren barruan eta elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta bizi diren talde kulturaletako kideek (beste hitzetan esanda, multinazionalak diren estatuetako edota multikulturalak diren gizarteetako kideek) eskubidea daukate beraien kulturek botere publikoaren babesa izan dezaten6.
|
|
|
Hilzorian dagoen kultura bat berpizteko, eta hauxe da hemen hartzen dugun jarrera, estatuak bere neutraltasuna alboratu
|
beharko
luke. Kultura bi (edo gehiago) lurralde berean elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta daudenean —guztiak legedian berdin babesturik daudela suposatuz, asko suposatzea dena—, hezkuntza elebiduna izateko eskubideak bermaturik egon beharko luke, hala nola administrazioaren edozein sailekiko harremanak hiritarrak aukeratzen duen hizkuntzan burutzeko, gure eguneroko bizitzan eragin handia duten bi arlo baino ez aipatzearren.
|
|
|
Hilzorian dagoen kultura bat berpizteko, eta hauxe da hemen hartzen dugun jarrera, estatuak bere neutraltasuna alboratu beharko luke. Kultura bi (edo gehiago) lurralde berean elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta daudenean —guztiak legedian berdin babesturik daudela suposatuz, asko suposatzea dena—, hezkuntza elebiduna izateko eskubideak bermaturik egon
|
beharko
luke, hala nola administrazioaren edozein sailekiko harremanak hiritarrak aukeratzen duen hizkuntzan burutzeko, gure eguneroko bizitzan eragin handia duten bi arlo baino ez aipatzearren. Eskakizun hauek autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete.
|
|
|
Europa eta nazioarteko testuingurua euskal esparruaren erreferentziatzat hartu zuten nazionalismoaren doktrinak, printzipioek, xedeek eta programek. Hasiera batean politika, gizarte, antolakuntza eta hauteskunde mailan indartu
|
behar izan
zuen Euskadin nazionalismoak; bigarren plano batean, berriz, Madrilgo gobernuari aurkeztu behar izan zizkion bere eskaerak, baita Espainiako dinamika politikoan parte hartu ere; horrez gain, hirugarrenik, nazioarteko mailara bideratu behar izan zuen bere politika, nazionalitateen mugimenduak markatutako bideari jarraituz. Nire ustez, hortaz, euskal nazionalismoaren doktrinak eta haren kanpo jarduerak koherentzia erakusten dute.
|
|
|
Europa eta nazioarteko testuingurua euskal esparruaren erreferentziatzat hartu zuten nazionalismoaren doktrinak, printzipioek, xedeek eta programek. Hasiera batean politika, gizarte, antolakuntza eta hauteskunde mailan indartu behar izan zuen Euskadin nazionalismoak; bigarren plano batean, berriz, Madrilgo gobernuari aurkeztu
|
behar izan
zizkion bere eskaerak, baita Espainiako dinamika politikoan parte hartu ere; horrez gain, hirugarrenik, nazioarteko mailara bideratu behar izan zuen bere politika, nazionalitateen mugimenduak markatutako bideari jarraituz. Nire ustez, hortaz, euskal nazionalismoaren doktrinak eta haren kanpo jarduerak koherentzia erakusten dute.
|
|
|
Europa eta nazioarteko testuingurua euskal esparruaren erreferentziatzat hartu zuten nazionalismoaren doktrinak, printzipioek, xedeek eta programek. Hasiera batean politika, gizarte, antolakuntza eta hauteskunde mailan indartu behar izan zuen Euskadin nazionalismoak; bigarren plano batean, berriz, Madrilgo gobernuari aurkeztu behar izan zizkion bere eskaerak, baita Espainiako dinamika politikoan parte hartu ere; horrez gain, hirugarrenik, nazioarteko mailara bideratu
|
behar izan
zuen bere politika, nazionalitateen mugimenduak markatutako bideari jarraituz. Nire ustez, hortaz, euskal nazionalismoaren doktrinak eta haren kanpo jarduerak koherentzia erakusten dute.
|
|
|
Euskal Herriko Autonomia Estatutua onartu eta Eusko Jaurlaritza eratu zenean kanpo politika berri bati ekin zitzaion, Euskadi, Espainia eta nazioarte mailako egoera oso konplexu batean. Euskal politika instituzionala deitu
|
beharko
genioke politika horri, nazioarteko harremanak ez baitziren nazionalistekin eta alderdiekin ordura arte izandako harremanetara mugatu. Euskal nazionalismoak bere nahi garrantzitsuenetako bat lortu zuen horrenbestez.
|
|
|
Geroago, 1936-1939 fasean, legezko gobernu batek gauzatu zuen kanpo jarduera, eta horrek izaera instituzionalaz hornitu zuen. Gobernu horrek, guztiok ezagutzen ditugun gertaera historikoak direla medio," Estatu funtzioak" bete
|
behar izan
zituen berehala, eta, horren ondorioz, bere subiranotasuna partekatu behar izan zuen. Eusko Jaurlaritzak estatuari zegozkiokeen funtzioak bete behar izan zituen ezinbestean, eguneroko bizitzan, egoeraren larritasunak bultzaturik.
|
|
|
Geroago, 1936-1939 fasean, legezko gobernu batek gauzatu zuen kanpo jarduera, eta horrek izaera instituzionalaz hornitu zuen. Gobernu horrek, guztiok ezagutzen ditugun gertaera historikoak direla medio," Estatu funtzioak" bete behar izan zituen berehala, eta, horren ondorioz, bere subiranotasuna partekatu
|
behar izan
zuen. Eusko Jaurlaritzak estatuari zegozkiokeen funtzioak bete behar izan zituen ezinbestean, eguneroko bizitzan, egoeraren larritasunak bultzaturik.
|
|
|
Gobernu horrek, guztiok ezagutzen ditugun gertaera historikoak direla medio," Estatu funtzioak" bete behar izan zituen berehala, eta, horren ondorioz, bere subiranotasuna partekatu behar izan zuen. Eusko Jaurlaritzak estatuari zegozkiokeen funtzioak bete
|
behar izan
zituen ezinbestean, eguneroko bizitzan, egoeraren larritasunak bultzaturik.
|
|
|
Adibidez, zenbait jelkide alemaniarzalek proposatzen zituzten kolaboratzeko edo negoziatzeko tentazioak saihestu nahi ziren. Nazien okupazioarekin batera, beste aldetik, Parisko Delegazioa desagertu zen, eta ordezkaritza hori derrigorrez beste hirietan jaso egin
|
behar izan
zen. Manuel de Irujoren esanetan, bost izan ziren nagusiak:
|
|
|
Horren adibide bezalaAintzinaaldizkaria dugu, kontserbadore eta abertzale kutsukoa, 1942 urteko ekainean berragertu zena, oraingoan A. Ospitalet eta Marc Legasseren zuzendaritzapean. Bi urte gehiagok pasatu
|
behar izan
zuten Herria aldizkariaren agerpena ezagutzeko. Herri a, Euska ld unaaldizkariaren ondorengoa, lehenengo euskal astekaria izan zena alegia," Journal basque-français hebdomadaire" epigrafearekin Baionan atera zen, 1944ko urriaren 19an.
|
|
|
Herri a, Euska ld unaaldizkariaren ondorengoa, lehenengo euskal astekaria izan zena alegia," Journal basque-français hebdomadaire" epigrafearekin Baionan atera zen, 1944ko urriaren 19an. Argitaratzeko baimena eskuratzeko, Pierre Lafittek, hogeita hamar urtetan komunikabide honen zuzendaria izango zenak, nazien aurka erakutsitako merituak azaldu
|
behar izan
zituen. Herriaez zen atera erbesteratuen eraginen ondorio bezala, eta honen helburu nagusia Iparraldeko biztanleria nekazaria izango zen, hain zuzen; horretarako, bertako euskalkiak erabiliko zituen.
|
|
|
Argitalpen honen aldizkakotasuna oso irregularra izan zen, neurri handi batean azkenean publikazioaren arduradun nagusia izan zen Isidoro de Fagoagaren bizitzaren aldaketen ondorioz. Horrela, 1951n, Fagoagak Argentinara joan
|
behar izan
zuenean, aldizkaria Buenos Airesen hasi zen argitaratzen, jakina, ideologikoki edo estetikoki aldaketa handirik sufritu gabe.
|
|
|
Frantziako okupazioarekin, Francorengandik ihes egiten ari zirenek berriz ere arriskuan ikusi zituzten beren bizitzak, naziek harrapatzen zituzten erbesteratuak Penintsulara bidaltzen baitzituzten. Inbasioak aurrera egin ahala, errefuxiatuek, Belgika, Frantzia eta Hitlerrek konkistatzen zituen herriak halabeharrez utzi
|
behar izan
zituzten edota haietan ezkutuan bizi. Normala denez, horrek, gehiegi ikertu ez diren beste ondorioekin batera, gure prentsaren desagerpena ekarri zuen.
|
|
|
Katalunian Vilaweb eta Galizian Vieiros zerbitzuen parekidea da Sareko Argia. Bitxiena, nire irudiz, zenbat itxoin
|
behar izan
dugun Euskal Herrian Katalunian duela bost urte asmatu zutena hemen egiten hasteko...
|
|
|
Lainotsu samarra, nolabait esateko, Edorta Arana irakasleak eraman zuen txostenari erreparatuz gero: Euskal Herrian saltzen diren egunkarietako eguraldi mapek Euskal Herria nola marrazten duten (nola marrazten ez duten, esan
|
beharko
genuke) aztertu zuen Aranak. Adibide bat besterik.
|
|
|
Talde lana, baliabide teknikoez ondo hornitua. Esan gabe doa, autoreka ez ezik, gaika eta aldika ere ezagutu
|
beharko
genituzkeela Euskal Herriaren nahiz Euskal Herriari buruzko gorabeherak, liburuez besteko euskarriak alboratzeke.
|
|
|
Ematekotan, seguru, Euskal Autonomia Erkidegoan eman
|
beharko
lirateke lehendabiziko pausoak. Betiere, sakoneko loturak izanik Ipar zein Nafarroako errealitate horiekin, geroko batean ondo atonduta ibil gaitezen denok.
|
|
|
Zalantzarik ez, nork, nola eta zertan ulertzen duen naziotasun horrek leku zabala
|
beharko
luke zeregin horretan. Baina hori, argi dago, beste upeleko sagardoa da.
|
|
|
Liburutegi nazionalaren auziari heltzeko, egokia iruditu zaigu, lehen kontaktu modura, hainbat adituri galdeketatxo bat igortzea. Gure asmoa, liburutegiak egungo gizartean duen eginkizuna zehaztu ondoren, Liburutegi Nazionalaren proiektuaren ahalgarritasun eta bideragarritasunaz galdetzea izan da, proiektua nork eta nola sustatu eta zuzendu
|
beharko
lukeen jakiteko asmoz. Horrez gain, Jon Bilbaok abian jarritako Eusko Bibliographia-ri buruz ere galdetu dugu, egitasmo honi berriro ere ekitea merezi duen jakiteko.
|
|
|
Biblioteka ez da biltegia, bibliotekariak bihurtu dira garrantzitsuak eta zerbitzu legez, laguntzeko daude, informazioa eta bibliotekako jakituria zabaltzeko. Beraz bezeroak erakartzeko toki alai eta interesgarriak bihurtu dira, eta bertan zer hartu zer ikasi, geure kezka eta premiak asetzeko adina eduki
|
beharko
luke. Norberaren bibliotekaren luzapena dugu, baina laguntzailea, bibliotekaria, bitarteko.
|
|
|
Bibliografia urtero argitaratzeak helburu estrategikoa izan behar luke. Konsortzioa lortu
|
beharko
litzateke erakunde guztien artean. Eusko Ikaskuntzak ahalegin berezia egin beharko luke eta ardura bere gain hartu.
|
|
|
Konsortzioa lortu beharko litzateke erakunde guztien artean. Eusko Ikaskuntzak ahalegin berezia egin
|
beharko
luke eta ardura bere gain hartu.
|
|
|
3.Inoiz Liburutegi Nazionala egingo balitz, ene ustez, Eusko Ikaskuntzak
|
beharko
luke eginkizun garrantzitsu hori bere gain hartu.
|
|
|
Halere, Internet ez da dena. Mota guztietako liburutegietako arduradunek beste eginkizun garrantzitsu bat ez bailukete ahaztu
|
beharko
: liburutegia beraien bezeroen topaleku atsegina eta kultur ekintza ezberdinak bultzatzen dituen erdigunea bihurtzea hain zuzen.
|
|
|
Filosofia honetan oinarriturik, ez al litzateke askoz ere interesgarriagoa izango liburutegi nazional erraldoi berri baten ordez arloka antolaturiko zenbait liburutegi nazional sortzea? Horrela, Biblioteka Nazional handi batek sortuko lukeen arazo ekonomikoa murriztu egingo litzateke eta probintziakeriak desegituratutako gure herri txiki honetan Biblioteka Nazionalaren kokapenak eragingo lituzkeen borrokak ere leundu egingo lirateke, biblioteka handi baten ordez zenbait biblioteka txikiago kokatu
|
beharko
liratekeelako. Informatikaren bidez elkarrekin loturiko zentro horiek guztiek osatuko lukete Euskal Biblioteka Nazionala.
|
|
|
Hori, noski, gaur egun amets bat besterik ez da, baina historian zehar sarritan gertatu den bezalaxe, gizakiok batzutan ametsak egia bihurtzeko gaitasuna izaten dugu. Halere, lan horri ekin aurretik, bi baldintza bete
|
beharko
lirateke: batetik, beharren azterketaren araberako plangintza zehatza eta sakona, martxan dauden eta sortu nahi genituzkeen liburutegiek zerbitzuaren bikoiztasuna eskaini ez dezaten.
|
|
|
batetik, beharren azterketaren araberako plangintza zehatza eta sakona, martxan dauden eta sortu nahi genituzkeen liburutegiek zerbitzuaren bikoiztasuna eskaini ez dezaten. Bestetik, nola ez, bideragarritasun azterketa zorrotzak argitu
|
beharko
liguke zentro berri horiek sortzeko eta kudeatzeko beharrezko den dirutza nola lor daitekeen. Horrelako Biblioteka Nazionala baina deszentralizatua ongi gorpuztu nahi bada, eta baliabide ekonomiko oso handiak behar direnez gero, nik gai honetan ikusten dudan irtenbide bakarra diru publiko eta pribatuaren arteko elkarlana da.
|
|
|
Proiektu honetan, Kultura Sailari dagokio Absys sistemaren mantentzeak sorrarazitako gastuak ordaintzea, agiri-fondoak eskuratzeko eta haien zabalkundea egiteko behar diren programak prestatzea eta aipatutako katalogoak jabego intelektualaren eskubideak errespetatuz erabiltzea. Horretarako, udal-liburutegietako arduradunek, aldiz, beren katalogoen kopiak eta bertan egiten diren eguneraketak bidali
|
beharko
dizkiote Kultura Saileko Liburu eta Liburutegi Zerbitzuari. Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak, azkenik, proiektua garatzeko eta eguneratzeko lanak kudeatuko ditu, eta funtzionatzeko arauak ezarriko.
|
|
|
Ezin da ahaztu, bestalde, Euskal Kultura Ondarearen 7/ 1990 Legea onartu zenetik Euskal Autonomia Erkidegoan 72 liburutegi berri sortu direla. Azpimarratu
|
beharko
genuke Eusko Jaurlaritzak azken hamarkada honetan ahalegin berezia egin duela gure erkidegoko liburutegien azpiegituraren garapena bermatzeko.
|
|
|
Horretaz gain, azpimarratu
|
beharko
genuke, Kultura Sailak, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eskutik, Euskadiko udal-liburutegietan lanean ari diren liburuzainen prestakuntza-beharrei erantzuteko eskaintzen dituen ikastaroak. Era berean, Liburu eta Liburutegi Zerbitzuak, udal-liburutegiekAbs y sprograma erabil dezaten prestaketa-ikastaroak ere antolatzen ditu urtero.
|
|
|
Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako. Koordinatzaile horiek euskararen normalizazioa lehentasuntzat hartu
|
beharko
dute, noski, eta hala izan dadin lortzeko haien esku egonen da proposamen zehatzak egitea (jendearekin euskaraz aritzeko gutxieneko euskara mailak ezartzea, prestakuntza planak, liburutegien seinalizazioa, euskarazko gai zerrendak sartzea, etab.) eta halaxe eginen dutela espero dugu. Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero sartzen direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua.
|
|
|
Legearen beste helburuetako bat da egoera antolatu eta egitura organikoa ezartzea. Gaurdaino Liburutegi Nagusia eta Liburutegi Publikoen Sarea izan direnak unitate bakar batean sartuko dira egituran, eta argi eta garbi zehaztuko da batera bete beharreko zereginak, egin daitezkeen lanak, etab. Legeak, gainera, aholkularitza organorik (bereziki Nafarroako Liburutegien Kontseilua) egon behar duen zehaztu eta horrek izanen lituzkeen osaketa eta eginkizunak finkatu
|
beharko
lituzke; ondare bibliografikoa babesteko bete beharrekoak ezarri; eta Nafarroako Liburutegien Sistemako beste liburutegi batzuekin, baita beste eremu geografiko batzuetakoekin ere, lankidetzan aritzeko aukera zabalik utzi.
|
|
|
Publikoen Sistemak, eremu euskaldunetan2, behinik behin, erabiltzaileek aukeratutako hizkuntzan eskaini
|
beharko
ditu ondotik zehazten diren kanpoko zerbitzuak.
|
|
|
Informazioz inguratuta bizi garen gizarte honetan arazoa dugu maiz, behar dugun informazio kopurua baino gehiago eskuratzen dugunean edo/ eta sarri behar dugun informazio hori falta dugunean. Honen ondorioz gizakiok desorientazio egoera bati aurre egin
|
behar izaten
diogu behin baino gehiagotan.
|
|
|
Guk dakigu zer dagoen sarean, bere erabilera nola antolatuta dagoen, kalitatezkoa den edo ez... Ezagutzaren kudeatzaileak garenez, informazio egokia nola optimizatu, eta erabili ahal izateko sarbidea nola erraztu jakin
|
beharko
dugu.
|
|
|
Hau zabalegia izan daitekeenez, teknologia berriek (batez ere Interneten oinarritutakoek) eta liburutegiek izan ditzaketen harreman orokorrak besterik ez ditugu aipatuko, aurrerago esan bezala egoera eta errealitate bakoitzak bere egokitzapen berezia
|
behar izaten
baitu.
|
|
|
Liburutegi digitala ikerketa eta irakaskuntza mundurako laguntza izan daiteke ikasketa planen informazioa zabaltzeko (programak, egin beharreko lanak, berriak...), irakaskuntza materiala erabili ahal izateko (artikuluak, datu baseak, multimedia materiala...), ikerketarako (proiektuak, aurrerakuntzak), Interneten eskura dagoen materiala kontsultatzeko loturak jarriz. Modu honetan liburutegi digitalaren eguneratzea geldiezina izango da eta bertan ikasleak bere lanak eta ikasketak egin ahal izateko
|
beharko
lukeen guztia eskura izango luke.
|
|
|
Informazio munduko profesionalak gaude alde batetik eta enpresa komertzialak bestetik. Erabaki gabe dago zeintzuk izango diren artxibo formatu egokiak, edo zein dokumentuei eman
|
beharko
geniekeen lehentasuna. Horretaz gain, honek guztiak diru kantitate handiak eskatzen ditu.
|
|
|
Ikuskizunaren mundu gurea txikia dela tamainaz badakigu baina ezin dugu onartu zikoitza izan dadila. Aurkitu
|
beharko
ditugu bideak Euskal ikuskizunaren magia areagotzeko. Asmatu beharko ditugu tranpak ñimiñoa dena erraldoi eta hotsandiko bihurtzeko.
|
|
|
Aurkitu beharko ditugu bideak Euskal ikuskizunaren magia areagotzeko. Asmatu
|
beharko
ditugu tranpak ñimiñoa dena erraldoi eta hotsandiko bihurtzeko. Izarrez beteriko gau batean, denak egin behar du dir-dir.
|
|
2001
|
|
|
Kulturgintzaren tenplu berriak, funtzional izateko agian bai baina, horren gainetik, batez ere nabarmentzeko sortuak diren eraikinak dira, berezko ikuskizun izateko, arreta erakartzeko, hiri berritua ren ikur bihurtzeko. Espektakularitatea lortu beharrez harroak eta ausardiazegindako apustuak dira, ikusmina sortu dutenak, eta horiei begira gaude. Geure buruari esanez konfiantza dosi bat jarri
|
beharko
dela arkitektoengan (Patxi Mangado, Rafael Moneo eta Saenz de Oiza, hurrenez hurren.) Zalantza, dena dela, ezin baztertu —behineko zalantza, noski— handikeria eta faraonismoa dariela eraikinei. Inguruan dutenarekin integratu ez baizik, hurbil duten hori gutxietsi, ukatu eta horrekiko kontrastean bilatzen dute nabarmenagotzea.
|
|
|
Na va rra, 1512-1530liburu mamitsuan bildu ditu eta azaldu garai hartako jendeen testigantza ezagutu gabekoak, orduan gertaturikoaz inork zalantzarik bazuen, behin betiko haizatzeko: konkista eta menperaketa izan zen hura, inbasioa eta okupazioa, indarpean makurtu
|
behar izan
zuenNa fa rroak.
|
|
|
0 Hor betidanik, mundura sortu ginenetik bai behintzat, betiko uste genuen gizaldia desagertu da behingoz. Beste berba zorrotzago batzuk erabiliko banitu bizitzarene rdira heldu naizela esan
|
beharko
nuke, eta hodeiertzera heltzeko neure tartea halandaze gero eta laburragotuz doala. Eta esperantzak?
|
|
|
(Eta inork uste balu arazo hori jada modatik pasea dela, on luke gogoratzea ez zaigula falta trapu zikin horiek aldizka, eta behin eta berriro, aurpegiratzen saiatzen zaigunik, Adolfo Careagaren hitzaurre mamitsuarekin jadanik bigarren edizioan doan Paginas de Sabino Aranalibu ruan, adibidez, behiala Manuel de Eguileor abertzale" sutsu" hark atera zigun De su alma y de su pluma deitoragarri haren isla. Egia esan, arazoaren mamira joanez gero, seguraski Arana ez litzaiguke arrazistago agertuko garai hartako gainerako espainol eta europar politikariak baino, baina testuinguru horretan juzgatu
|
behar izanez gero
ere, ene ustez komenigarria litzateke hori lehenbailehen geuk egin eta geure historiaren puntu ilun hori behin betiko argitzea, Sabino Aranaren gainean zenbait abertzaleren artean oraindik dagoen hagiografia nahia eta ezin ukituzko tabu absurdo hori erabat baztertuz).
|
|
|
Izan ere, prozesu berria hasi besterik ez dela egin esan daiteke, eta oraingo sorpresa hau, seguraski, ez da azkena izango. Batzuek pentsatu
|
beharko
lukete beren orain arteko" etorkin-kolonoen" boto poltsak honezkero urratu handia duela eta hemendik aurrera hortik gero eta boto gehiago galduko dituztela, etengabeko jarioan, bertoko alderdien mesederako. Geure aldetik, bihotz-bihotzez eskertu beharko diegu gure herriaren alde erakutsi duten borondate on eta zintzotasuna, haiekiko inoiz izan dugun zabarkeria etamesp rezioagatik mea culpaaito rtu eta adiskidetasun eta elkartze-bidean sakondu, guztion arteko lotura soziala sendoagotzeko.
|
|
|
Batzuek pentsatu beharko lukete beren orain arteko" etorkin-kolonoen" boto poltsak honezkero urratu handia duela eta hemendik aurrera hortik gero eta boto gehiago galduko dituztela, etengabeko jarioan, bertoko alderdien mesederako. Geure aldetik, bihotz-bihotzez eskertu
|
beharko
diegu gure herriaren alde erakutsi duten borondate on eta zintzotasuna, haiekiko inoiz izan dugun zabarkeria etamesp rezioagatik mea culpaaito rtu eta adiskidetasun eta elkartze-bidean sakondu, guztion arteko lotura soziala sendoagotzeko.
|
|
|
Presiopean idazten da eta behar baino txartoago argitaratzen da, lauzpabost urte argitaratu gabe egon den idazlea komunikabideetako parriletatik kentzen baita. Hor konpon, esan
|
beharko
dute egileek, eta askotxok esaten dute, baina hala ere ez da arintzen presioa.
|
|
|
Hor dago, hain zuzen, Ipar Euskal Herriko gizartearen bilakaerarako giltza bat. Gogoz menderatua izan den herri batean, agintea eta agintarien errespetua dogma gisara irentsi
|
behar izan
duen herri batean, boterearen eta boteredunen eskutik datorrena onetsi egiten da. Zuberoako Herri Elkarteak euskarari bere lekua ematea erabaki duenez, zuberotarrek ontzat jotzen dute.
|
|
|
Ikusgarri antolakuntza kontu batean ez soilik, edukian bertan agertu
|
beharko
litzateke euskaltzaleen —hots euskal izaera bizidunari ardura diotenen— eragina. Euskal kantuaren eraberritzaile gutxi direla iruditzen zait, ordea, eta 2000 urtean, disko bat plazaratu zuen Jean Bordaxar adibide bakartzat joko nuke.
|
|
|
Bistan da Europak bere fruituak ekarriko dizkigula 2002 urtean. Bego, haatik, aurtengoa, bide luze bezain malkar horretan aurki eman
|
beharko
dugun urratsa renseinale eta lekuko.
|
|
|
Kritikak, Txillardegiren aurreko lanekiko loturak eta bere estiloaren bilakaera aztertzeaz gain, nobela berria 1999ko literaturgintzaren testuinguruan analizatu beharko luke, eta hari buruzko iritzi bat bota. Ni ez naiz filologoa eta, beraz, ez naiz nobela honek
|
beharko
lukeen azterketa sakona egiten saiatuko. Nire irakurle-iritziaren azaleko aurkezpena egitera mugatuko naiz, eta iritzi hori defendatzeko oinarri batzuk aurreratzen saiatuko naiz.
|
|
|
Txillardegi ezagututa, espero zitekeen zerbait. Gaia nahikoa ezagutzen ez badut ere (epealdi horretako historialari adituei galdetu
|
beharko
genieke) pe rtsonaia nagusiaren diskurtsoan anakronismotzat har daitekeen zantzurik badagoela esango nuke: adibidez, euskararekiko duen gehiegizko kezka (L.M. Mujikak are gehiago sakontzen du norabide horretan, eleberria ren" tesismoaren" arriskuak kritikatzean, lehen aipaturiko kritikan hain zuzen ere).
|
|
|
Gertakari historikoen kontakizuna ere xeheegia da, artifizialegia, eta behin baino gehiagotan argumentuaren haria eteten duela esango nuke(" pedagogiaren arabera aritu
|
behar izan
du Txillardegik", Zapiainek dixit). Egileak hartu duen dokumentazio-lana zabala eta eskertzekoa da, noski, baina ez du ondo kudeatzen, eta eleberria rentzatzama bihurtzen du, berriro ere (alor horretan, bestalde, trama konspiratiboak bereziki atsegin dituela argi uzten du).
|
|
|
Gudu deskribapenek berek zaharkituak dirudite, baita Stendhalek 1839anarg itaratutako La Chart reuse de Parm e-ko Waterlookoarekinkonparatuta ere. Baina agian konparaketa hauek ez dira zuzenak, eta Txillardegiren nobela azken urte hauetan salmentaarrakasta itzela izan duten kiosko-motako nobela historiko ugarien artean kokatu
|
beharko
genuke. Agian.
|
|
|
Elementu horiekin nekez eraiki zitekeen nobela bikain bat, nahiz eta, Felipe Juaristik azpimarratu bezala, arin irakurtzen dela ezin ukatu; Putzu-ren estiloaz, ordea, ezer gutxi gehiago esan daiteke, trabarik egiten ez duela baino. Egia esan, formaren eta mamiaren arteko dialektikan mamiaren alde egin ohi duenetakoa naiz, baina soiltasun formalak, bertute izateko, ganora handiagoko euskarri bat
|
beharko
luke. Eta, tamalez (tamalez, diot, nobela hau literatur anbizio osasuntsuz beterik dagoelako), ez dut ustePutz u-k halakorik eskaintzen digunik.
|
|
|
Bi adibide erabiliko ditut nire ikuspuntuak azaltzeko. Lehenengoan gizarte-zientzien arloko kritika batek sortutako polemika izango dut hizpide; bigarrenean, kritikak ere nolabaiteko garrantzia izan
|
beharko
lukeen beste esparru batera salto egingo dut: literatur kritikarenera hain zuzen ere.
|
|
|
Ekinbide pribatuak (arlo publikotik dirulaguntzaren bat ere jasotzen duen ekinbide pribatu horrek) bultzadatxoak eta pizgarriak ematea gauzak hobetzeko (beste) bide bat izan daiteke. Itzulpenak egiten jarraitu
|
beharko
da, zer esanik ez, baina ikerlari euskaldunen sorkuntza-lanentzat gune gehiago ireki tzea ez da sekula soberan egongo. Ez arlo publikoan, ez eta pribatuan ere.
|
|
|
Ados: euskara hilko da, agian (XXI. mende honetan ehundaka hizkuntza desagertukodira munduan, eta ez litzateke harrigarria izango), eta, beraz, interesa dugunok jarraitu
|
beharko
dugu biziraupen horren alde borrokatzen. Baina hobeto joango litzaiguke, askotan, desegiteko arriskuan ez legokeen kultura normal batean biziko bagina bezala jokatuko bagenu (esaidazu maite nauzula, gezurra izan arren):
|
|
|
Inork ez ditu publikoki nobelarenbalio literarioak zalantzan jarri, eta irakurle batek baino gehiagok sorpresa har dezake liburu luze hori erosi eta iraku rtzen hasiz gero. Euskaldunon Egunkaria-n (1999-VII-17) Markos Zapiainek liburua neurriz kanpo goraipatu zuen bere iruzkin politiko-ideologikoan, excusatio non petitaha rr igarri batzuez lagunduta baina(" Jakina, pedagogiaren arabera aritu
|
behar izan
du Txillardegik...";" Zenbait goiargik[?] Putz uren soiltasun formala mesprezuzko imintzio aristokratiko batez arbuiatzen du...";" Irakurle osasuntsuak plazer hartzen du nola Hamaika pausorekin hala Pu tz urekin";"... ez da soziopolitika tratatu zentzudun bat..."). Diario Vasc o-ko Felipe Juaristik (1999-VIII-14), ordea, ez zuen busti nahi izan, eta Unamunoren Paz en la guerralibu ru arekiko konparaketa lainotsu batzuez gain, ezer gutxi esan du Txillardegiren azken lanari buruz (izan ere, kasik lerro gehiago eskaintzen dizkio idazle bilbotarraren nobelari Putzu-ri baino...).
|
|
|
Baina kritikak ez luke soilik iragan hori kontuan hartu behar. Kritikak, Txillardegiren aurreko lanekiko loturak eta bere estiloaren bilakaera aztertzeaz gain, nobela berria 1999ko literaturgintzaren testuinguruan analizatu
|
beharko
luke, eta hari buruzko iritzi bat bota. Ni ez naiz filologoa eta, beraz, ez naiz nobela honek beharko lukeen azterketa sakona egiten saiatuko.
|
|
|
1990eko hamarkadan Great Whale izeneko egitasmohidroelektriko berri bat bultzatu zuen Quebeceko gobernuak, La Grandekoekin egin zutenaren jarraipena nonbait. Erantzun moduan, beste kanpaina handi bati ekin
|
behar izan
zioten. 1992ko otsailean Nazioarteko Uren Epaitegiakcree-ak kaltetzen zituen Kanadaren eta Quebecen politika hi droelektrikoa kritikatu zuen (Niezen 1998:
|
|
|
Baina nirea baino ugariagoa duzu Gotzon Garaterena. Nire bi liburu horiek berriro argitaratu
|
beharko
liratekeela esaten dit Joakin Berasategik, aspaldian agortuta daude eta. Zerbait egingo dugu.
|
|
|
Artxibo gero bihurtzen dira. Nirearekin ere berdin egin
|
beharko
da. Horretan hasten denak ez du lan erraza hartuko.
|
|
|
Zer moduzko harrera egiten zien jendeak zure eskariei? Laguntzarik izaten zenuen, ala bakarbakarrik jardun
|
behar izaten
zenuen lan horretan?
|
|
|
Zoko-gizona izateko, makina bat aldiz hitz egin
|
behar izan
duzu, eta izaten duzu jendaurrean. Nola moldatzen zara horrelakoetan?
|
|
|
aztoratu egiten baita gizona, oraindik ere, nola ez, egiteko dituen lanetan murgiltzeko aukera galarazten diotelako. Aitorpenak aitorpen, bestelako kontuak ere sarri entzun
|
behar izan
ditu Zavalak urte hauetan guztietan. Herri-literatura, izan ere, ez da beti orain bezala balioetsia izan, eta horixe da, hain zuzen, Zavalari galdetu dioguna, ea duela urte batzuk bere inguruko jendeak baliorik ematen al zion haren lanari.
|
|
|
Gailurrean dagoenari azkar bilatzen zaizko ajeak, eta, aurkitzen ez badira, asmatu egiten zaizkio. Zavalarena ez da horretan salbuespena, eta, laudorioekin nahasi, kritikak ere entzun
|
behar izan
ditu sarri. Kritika horietako baten arabera, biltze lan hutsa omen da Zavalarena.
|
|
|
Izan ere, mundua aldatu egingo dela dioten tesiekin erabat bat nator, bai enuntziatuarekin behintzat. Gertakari historiko hainbatek izaten du bertute hori, mundua aldatzearena, batzuetan urteak
|
behar izaten
dira aldaketa horietaz jabetzeko (Daviden tenplua suntsiaraztea erromatarrentzat gerra-ekintza ziztrin bat ez zen izango beharbada, juduen matxinada zapaltzeko ekintzatxo bat, baina oraindik ere ematen du zeresana), eta irailaren 11n garai berri bat zabaldu dela uste dut nik ere. Beste kontu bat izango da zertan gelditzen den garai berria eta nora eramango gaituen, baina etorkizuna izarretan irakurtzea lortzen dutenen esku bakarrik dago hori jakitea, zientzia maite dugunok izarretan astronomiaren ikerketaobjektua ikusten baitugu, hainbeste jakintsu arabiar eta mundu osokoen jakin-minak bultzaturik, eta, tarteka, poesia izpiren bat edo beste.
|
|
|
Baina etorkizuna gerorako utziz, egun hauetan askotan irakurri dugu gertatutakoaren definizioa, eta oraindik ere irakurri
|
beharko
dugu: Zibilizazioen arteko txokea izan omen da, Kulturen arteko txokea.
|
|
|
Lau urte barru hiritarren %40k izango du Internet eta jendea ordaintzeko gertu ager dadin hiru baldintza
|
behar izango
dira: banda zabala, eduki eragingarriak eta komunikazio seguruak.
|
|
|
1935 urtean Einstein-ek, Boris Podolsky-k eta Nathan Rosen-ek distantzia handitara kokaturiko partikulen arteko koerlazioa aztertu zuten, Mekanika Kuantikoak deskribatzen ez dituen aldagai ezkutuen beharrizana frogatzeko asmoz. John Bell-ek, 1964 urtean, aldagai ezkutuak izanezge ro esperimentalki behaturiko zenbait probabilitatek limite jakin batzuk baino txikiagoak izan
|
beharko
luketelafrogatu zuen. 1982 urtean Alain Aspect-ek limite horiek gainditu egiten direneko esperimentua burutu zuen, aldagai ezkuturik ez dagoela erakutsiz eta Mekanika Kuantikoa renosotasuna, bada, egiaztatuz.
|