|
2000
|
|
|
" Untzi bat helburu bezala nabigatzea duen untzi bat dirudi, baina bere helburua ez da nabigatzea, baizik eta portu batera iristea. Gu nabigatzen ari gara,
|
baina
ez daukagu babestzat hartu genukeen portuaren ideiarik. Berritu egiten dugu horrela bertsio mingarrian argonauten formula menturazale hura:
|
|
|
Joan San Martinen(" Joseba Sarrionandia...", Egan, 1986, 3 alea, 203 or.) iruzkinak liburuaren balorazio orokorra egitera jotzen du. Alde batetik, darabiltzan gaiak askotarikoak izanik, gure mendeko kezkak sakontzen, aztertzen eta planteatzen dituela esaten du,
|
baina
ez direla saio sakonak aurreratzen du, azaletik eginak, subjektibotasunez beteak direla dio eta hausnarketa sakonak baino gehiago, iradokizunak direla esaten du. Gaiek eta ideiek elkartasunik ez dutenez," kuriositatez beteriko liburua" dela esaten du baina zehaztasuna eta sakontasuna falta zaiola gehienetan.
|
|
|
Atal honetan aipatzen ari diren genero aldetik sailkagaitz gertatzen direnen artean berriena dugun hau hiztegi baten modura eratua dago eta tankera ezberdineko osagaiez taiutua. Hiztegi baten tankera du,
|
baina
ez da" hiztegia bakarrik, ipuin laburrak, saio tipi ugariz osatzen da" egileak berak dioenez," eta aforismoz, eta munduaren lau partetako ene auzokoen aipuek hornitzen dutela". Osagai ezberdin horien elkartzetik sortzen dena sorpresa da ordea:
|
|
|
Liburu hauetako narrazioak solteak dira, elkarrekin loturarik gabeak,
|
baina
ez da beste gabeko gehikuntza formula hutsez eginiko egitura, berariaz egina baizik. Honezkero jakinaren gainean gaude, Sarrionandiaren obretan dena dagoela, zentzu batean ala bestean, literaturaren zerbitzutan pentsatua.
|
|
|
Liburu horren aipamena egiterakoan, kritikatu eta baloratu egiten du egilearen eginahala eta fruituaren arteko harremana. Sarrionandiak inoiz idaztea sinesgarri litzatekeen testuak dira berez, tankeraz, aipatzen dituen autoreengatik, erabiltzen dituen gaien taxuarengatik,
|
baina
ez dira idatziak dituen liburu horretakoen aipamen zuzentzat jo behar. Zehaztasunak, izenburu eta data zertzeladak emanez, sinesgarria den entorno literario bat sortu nahi du.
|
|
|
Kartzelako errealitateak kanpokoari buruzko amets guztiak errematatzen ditu: " izarrak suzkoak omen dira/
|
baina
ez naute berotu." (38 or.)
|
|
|
Geroxeago askoz poesia politikoagoa egin badu ere, ez zen horrela gertatu idazten hasi zenean. Bada poema politikorik, noski, bere Izuen gordelekuetan barrena liburuan,
|
baina
ez zen hau bere ardatza. J. Sarrionandiak metaliteratura aukeratu zuen bide bezala.
|
|
|
Iñaki, mutiko perestua da biziki,
|
bainan
ez da arras besteak bezalakoa eta jendeek ez dute ulertzen ez eta ere onartzen zozotzat hartzen baitute.(...) Jendekilan ezin akomidatuz, abere batekin adixkidetzen da Iñaki, zozo batekin hain zuzen. (Maiatz 22)
|
|
|
Bukatzeko, hendaiarrak erabilitako euskalkia izango dugu komentagai: " kostaldeko euskalkia erabiltzen du idazle Hendaiarrak,
|
bainan
ez da traba handirik alde hortarik eta kondaketan sartuz gero, ororen buru, irakurt errexa da testoa." (Maiatz 22)
|
|
|
Finean, dena osotasun batean dago, lehena eta oraina, elementu pila baten batuketa gara: nitasun bat behar dugu
|
baina
ez gara gauza monolitiko bat. (...)
|
|
|
Hona hemen arestian aipaturiko giro hori aukeratzeko arrazoiak: " Hegoaldea modelo sinboliko gisa hartu dut, hori ez da berria, Faulknerren kasua hor dago.(...) geografia intimo bat sortu dut; benetako errealitate geografikoa antzeman daiteke,
|
baina
ez dago asmo dokumentalik." (Argia 1561) Gainera, geografia intimo honi Izurkiz izena eman dio. Hots, sinbolismoz beteriko izena:
|
|
|
Bigarren lan honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko zaigu: izan ere," guzti hau estilo arin eta hurbil batetik kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe,
|
baina
ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
Errealitateari lotutakoak gehienak, Euskal Herrian kokatuak, Urolan bereziki, paisaia identifigarria baita oso. Errealitate horretan politikak (badakit esateko modu bat dela,
|
baina
ez zait bestelako hitzik ateratzen) toki aparta du. Kezka, samina, itxaropena ere bai.
|
|
|
Memoriarekin asko jolasten dut, hildakoak, bizirik daudenak, modu ezberdinetara agertzen dira pertsonaiak, hori bai. Ipuinei aniztasuna ematea gustatzen zait,
|
baina
ez dut pertsonaia galeria bat osatzeko intentziorik izan. (Deia)
|
|
|
Arretaz irakurri behar dira, hizkuntza landua bezain zaindua baitarabil idazleak,
|
baina
ez da trinkoa, ezta samurra ere. Gogorra da, Azpeitiko altzairua lakoxe malgutasun gutxi du.
|
|
|
Egunkari ezberdinetan estiloari buruzko hainbat iritzirekin topo egin dugu. Juaristiren aburuz," ez da gaizki idatzitako nobela, areago esango nuke, erraz irakurtzen da, hasi eta buka esaten den bezala;
|
baina
ez du gaur egun euskal nobelagintzak batik bat lortu duen maila erdietsi." (Pergola 87) Garikoitz Berasaluze, ordea, honela mintzatzen da:
|
|
|
Estiloa ere sortu duela esango genuke. Juan Luis Zabala, Bukowski, garai bateko Montoia, Enrico Brizzi eta beste batzuk datozkigu burura, Iturriagaren lehen nobela hau alderatzerakoan,
|
baina
ez da erraza antzekorik topatzea. (Gara)
|
|
|
maila metadiegetikora. Honela, istorio ezberdin hauek tartekatuz doaz eleberrian barrena,
|
baina
ez dira atal ezberdinen bidez bereizten.
|
|
|
Kanpoko literaturan, García Márquez, Neruda, Cortazar, Carpentier, Dostoievski...
|
Baina
ez dakit nire liburuan horien arrastorik ageriko den. (Zabala, Juan Luis:
|
|
|
Nik uste baino poliziakoagoa izango da.
|
Baina
ez da ohiko nobela poliziakoetakoa ere. Hala ere, eleberri poliziakoen artean bada bereizketa bat.
|
|
|
Eta, bestetik, akzioari garrantzi handiago ematen diotenak egonen lirateke. Azken hauek lehengoaren antz handiago dute,
|
baina
ez dira betetzen generoaren ezaugarri guztiak" Pasaia Blues" ez da akzio hutsezkoa. Nobelak baditu, hala eta guztiz ere, hainbat eta hainbat ezaugarri, nobela beltzen ezaugarriekin bat datozenak, adibidez, badu sintesirako ahalmena, esaldi laburrak erabiltzeko joera...
|
|
2001
|
|
|
Nobelan narratzaileak konpromisoaz bere iritzia ematen digu: "
|
Baina
ez zegoen libre izaterik" (76.or.), diosku.
|
|
|
Orain ametsen erreinua da. Beste norbaitek erantzuten du(
|
baina
ez hari," neskatxa" bati ari baitzaio):
|
|
|
Beste literatur formek eta beste hizkera batzuek ere zeresana izan dute.
|
Baina
ez da zalantzarik zinemak eratu duela zati handi batean abangoardiaren hizkera, eta horixe izan dela Atxagarengan indarra izan duen moldea. Mende hasieraren ondoren ikusmenak, gero eta indar handiagoa hartu du gure bizitzan, telebistaren bidez, eta horregatik, literaturaren eta zinemaren arteko loturaz jarduteak interesa du, neurri handi batean, gure literatura ez ezik, gure begirada ere eratu duelako zinemak.
|
|
|
Hiru aipamenetan, etorkizuna heriotzarekin lotzen da.
|
Baina
ez da hori orain garrantzizko duguna. Ispilua urezkoa da, airezkoa da, hodeizkoa ere bai, ilargia bera eguzkiaren ispilua da, eta Fata Morgana airean agertzen den bezala, zeru armadak hodeietan agertzen dira.
|
|
|
" Gure harmak nahi dituzu, hartzera zatoz
|
baina
ez dauzkizut emanen.
|
|
|
Itzuli, itzuli egiten da bidaiaria liburuan, baina berriz irteteko, horrela bidaiaren biribiltasuna azpimarratuz. Eta hemen da(
|
baina
ez hemen bakarrik, gero ikusiko dugunez) Sarrionandiaren eta Coleridge ren arteko lotura. Biek bilatzen dute biribiltasuna, eta biengan dago antzeko joera bidaiari buruzko iritzietan.
|
|
|
Errebeldea den pertsonaia da Sarrionandiak agertzen duena,
|
baina
ez da XX. mendearen hasierako pertsonaia, Eliot irakurri duena baino.
|
|
|
Itzuli da Sarrionandia dramatizaziora, esan beharrekoa beste izaki baten ahoan jarriz. Hemen desagertu egin da lehen pertsona,
|
baina
ez ote da hori, azken batean, bere ahotsaren antzaldaketa?
|
|
|
" Presoa zelda bazterrean bakarrik mintzatzen bezala.
|
Baina
ez, armiarma bati galdetzen dio" Noiz arte?". Armiarma, berehala, zintzilikatu eta haria luzatzen jeisten da.
|
|
|
|
Baina
ez harea bakarrik
|
|
|
" Gu poetak gara,
|
baina
ez gara mundura heldu haro berririk igortzera, ez lur berririk" (MZ, 37)
|
|
|
Ekintzaren eta literaturaren artean du orain bihotza erdibitua Sarrionandiak.
|
Baina
ez hori bakarrik, orain ere zalantza iraultzaren funtziora luzatzen da, Marginalian argitaratu testu honen arabera, nahiz eta Sarrionandiak utopian sinestu:
|
|
|
Ez da zuzen, mimesia, adierazten; elaborazio poetikoak, kreazioak, agindu egin du. Idazlea egoera limiteak deskribatzen ari da,
|
baina
ez du hizkera politikoak agintzen, hizkera literarioak baino. Hizkera literarioaren seinale lirateke hurrengo hauek:
|
|
|
Geroztik, bere presentzia uka ezina da.
|
Baina
ez Holan bakarrik, Kirmen Uribek ohartarazi zidanez lotura handia dago Sarrionandiaren poesiaren eta prosaren artean. Bat gatoz horretan.
|
|
|
Hizkera literarioaren ezaugarri bat ziurra ez izatea bada, mugikorra izatea, hiru espresabideok horretarako aproposak dira. Idazleak pasarte batean zerbait esaten du, eta harago beste bat antzekoa,
|
baina
ez guztiz berdina. Horrela ironiak, galderak eta paradoxak berebiziko indarra dute esanahia aldatzen duten neurrian, mugikorraren bizikuna sortzen duten neurrian.
|
|
|
Europako kulturaren dirdaia da liburuaren mezua.
|
Baina
ez hori bakarrik. Paradoxa, puntu honetan, bete betea agertzen da.
|
|
|
Irudimenaren itsasoetan noragabetzen diren kaiolak ediren ditut,
|
baina
ez zu haietan harrapatua" (IGB, 80)
|
|
|
Azken honetan, narratzailearen hitzak zuka hitz egiten du, baina pertsonaia anonimoa da hitz egiten duena, ez idazlearen itzala eta ezta ere fikziozko edo historiako pertsonaia ezaguna. Pertsonaia anonimoa, idazlearen ideologiaren ahotsa, noski,
|
baina
ez formalki idazlea. Azken ahots hau, nolabaiteko identifikazio zabal batekin lotzen da; ideia zabalduak eta onartuak omen direnak aipatu behar dituenean erabiltzen du Sarrionandiak ahots hori.
|
|
2002
|
|
|
Modalizazioaren aldaketak hirugarren pertsonatik bigarrenera ahalbidetu egiten du ikuspuntu objektibo horrekin haustea eta protagonistaren sentimenduak fokalizatzea. Bigarren pertsona narratiboak (M. Butorrek Modification obran [1957] egin zuen bezala) heriotzaren ikuspuntu fisiologiko bat ematen du,
|
baina
ez hori bakarrik, pertsonaiaren kontzientziaren bereizte horren bidez narratarioa protagonistaren ibilbide estugarriaren hartzaile testuala bihurtzen baita. Horregatik du halako indarra iheslariaren planoak, zeren eta, W.
|
|
|
Honetaz gain, lau eleberri plazaratu ditu Mintegik: 1985ean Azkue Eleberri Saria irabazi zuen Bai...
|
baina
ez (Susa, 1986 Berrarg. Elkarlanean, 1999), Legez Kanpo (Elkar, 1991), Nerea eta biok (Txalaparta, 1994) eta Sisifo maite minez (Txalaparta, 2001).
|
|
|
Mikel Antzak Miranderen Haur besoetakoa eleberriaren egokitze sozial eta ez hain aristokratikotzat jo zuen Bai...
|
baina
ez (1986). Bertan, gizarte arauen mugak gainditzen dituen amodiozko istorio bat kontatzen zaigu.
|
|
|
Woolfen antzera, bere eleberrietan kontzientzia voyeurista irudikatu zigun idazle honek sexuen arteko harremanetan konbentzioek nahiz maila sozialek eragiten dituzten zentsurak salatu baitzituen, gizakiaren berezko instintuak suntsitzen dituzten debekuak. D. H. Lawrenceren fijazio edipikoaren kontrastean, aita alaba arteko Elektra konplexua kontatu digu Bai...
|
baina
ez nobelan. Finean horixe baita eleberri hau:
|
|
|
Bi lagunen arteko aldea nobelaren amaieran egiten den baieztapenean dago: guardia zibilak zigorrik gabe geratzea," legezkoa" da,
|
baina
ez da justua. Beraz, legeak ez du justizia bermatzen, eta hortik nobelaren izenburuaren garrantzia:
|
|
|
Kortazarrek oroitarazi digunez, Felix Ibargutxi kazetariak 1987 urtea" Idazle guztiak aztoratu ziren urtea" izendatu zuen eta urte horretan sortutako eztabaida nagusiak laburbildu zituen. Ordukoak dira, halaber, Jon Juaristik Antología de la narrativa vasca actual liburuari egindako kritikak; Antton Azkargortak Atxaga, Iturralde eta Ordorikaren Henry Bengoa Inventariumi egindakoak; Pako Aristik A. Urretabizkaiaren Saturno nobelari egindako kritika misoginoa; Joxerra Garziak Laura Mintegiren Bai...
|
baina
ez! nobelaren idazkerari buruz esandakoak; Verines en egiten diren topaketen ostean Mikel Hernandez Abaitua eta Jon Juaristiren artean sortutakoak; Valentziako Galeuzcan sortutakoak...
|
|
|
Baina, gainera, argitaratzen dugunok harrapatuak gaude. Agertzea gustatzen zaigu, jendeak aipa gaitzala,
|
baina
ez da serioa jokatzen den bezala jokatzea. Beti kexatzen gara kritikari buruz, baina geu ere, idazleok, kolaboratzaile gara horretan.
|
|
|
Azken bi hauek Gerra Zibilaren gaia jorratzen badute ere, beren planteamendua ez da errealista, ezta gutxiagorik ere, gatazkak ez baitu baldintzatzen ez narrazioa ez haren azpian dagoen ikuspegi manikeoa. Euskal eleberrigintza babesleku izan zen defendatu nahi zen ideologia esentzialista, klerikalista eta tradizionalistarentzat,
|
baina
ez zen garaiko euskal gizartearen kronika izan inolaz ere. Narratzaile orojakile bat nagusitzen da, bere iritziak adierazteko orduan inongo dudarik egiten ez duena, eta pertsonaiak agente hutsak dira, ez dute eboluzionatzen.
|
|
|
Par.
|
Bainan
ez berenez ez bertzearen zathidun direnez, bertze ez baldin ba dira ekien arteko differentza ez othe suntsituko?
|
|
|
Eta parkatu.
|
Baina
ez dozu lehen lez, berea ez dan lekuan ipiniko. Mojak be, gonak laburtu egin ditue.
|
|
|
|
Baina
ez dago hori artez. " Cette"... horixe da berba egokia, Hor e," Beheko kalea be" be asmau dabe.
|
|
|
Berbok irakurri eta... barregurea edo.
|
Baina
ez dago hemen gezurrik.
|
|
|
Ez, ez; erdi galduak esan deutsut. Dakarren zikina hemen garbitzen deutset eta zeharo txukun dagozanean, biderako gertau daitezan adierazoten deutset, eta soineko barri zuriak soinean dabezala bialdu egiten dodaz, aske bialtzen dodaz,
|
baina
ez edonora joan daitezan. Doazenei betiko agurra egiten jake.
|
|
|
" Baltza" k etxean egoan bitartean, etxeko orduetan, jan edo edan egin eikean,
|
baina
ez txizik ez kakarik nasai egiterik ez eban izango, erremuskadaz, berba latzez eta idizilaren amenazuz be, ikasi eban, eta ondo ikasi be.
|
|
|
Bai, ba!
|
Baina
ez deusku onek behin ez behin samintasunik ekarri
|
|
|
esan eutsan ate gorriari. Parkatu,
|
baina
ez dakit zure izenik eta...
|
|
|
Han, ibar baketsu haretan hobeto; preminarik izate ezkero, uri haundira be, txakada baten heltzeko moduan. Seme alabengadik bereiz,
|
baina
ez urrinean.
|
|
|
Gero, iluntzean Nestor astiroago etxeratzen zan, hor hemen tabernaren baten sartuurtena nasai nasai eginez.
|
Baina
ez egotaldi luzeegirik. Uda udea izan ezik, Nestor etxean egoten zan berandu barik.
|
|
|
Azkuek men egin eban.
|
Baina
ez zan turdiduta, mutu geratu.
|
|
|
* Idatz & Mintz, 18, 1989 sartzen jakuz, eta euron izena eta esanahia aurkitu nahi deutsagu.
|
Baina
ez dogu beti lortzen. Adinekoek gogait egiten dabe eta ixilerazo edo baztertu egiten gaitue atxakiaren bategaz, jakin nahi dogun horretatik.
|
|
2003
|
|
|
Jose Basterretxea" Oskillaso". Orrialde osoko hamabi marrazkiz ilustratua dago,
|
baina
ez dira besteetan bezala egileak eginak, argitaletxearentzat lan egiten zuen Jesserenak baino.
|
|
|
Lehen idaztaldia baino askozaz geroago edo 84 inguruan, idazleak sarreran dioen bezala, kopiatu edo berridatzi egin zuen, eta agian, hizkera aldetik zerbait gaurkotu.38 Berridazte horren arrazoia, argitaratzeko bidea erraztea izango zen beharbada. Dakiguna da, Bilboko Aurrezki Kutxak aldi hartan eratzen zuen" R.M. Azkue Saria" delakora aurkeztu zuela,
|
baina
ez zitzaiola saririk eman.
|
|
|
Bada beste bizkaitar pertsonaje bat, Gabilondo, komunista eta ateo deklaratua, Fernandoren lagun handia, bizkaieraz mintzo dena,
|
baina
ez Gernikaldekoaz ez ekialdekoaz, ezpada Uribe kostako edo Mungiakoaren antza hartzen zaion berbaikuneaz. Beraren berbalditik atera daiteke Gatikakoa dela jatorriz, zeren baitio
|
|
|
Albokari bustiak ill grafiaz idatzi ohi ditu sarritan,
|
baina
ez beti, hala ere. Halakoak il grafiara ekarri ditugu, gaurko usadioari jaramonez.
|
|
|
Ez dakigu garbi, egia esan, mugatik edo barkuz etorri zen, baina Bartzelonara ailegatu zen edozelan ere. Han ere ba ei zituen kontaktuak (lagunak edo ezagunak) eta haietakoren batek utzitako portu inguruko etxe baten egon omen zen,
|
baina
ez gurasoak bizi ziren etxean. Soldadu izateko izena eman zuen, seguruago baitzen.
|
|
|
Ordukoa edo gerotxoagokoa izan behar du aitari egin zion erretratuak, 45eko data duena. Sariren bat ere jaso zuen erretratu horrekin eta orduko prentsan erreproduziturik azaldu zen.12
|
Baina
ez ei zen luzaro
|
|
|
Fisikari batentzako plaza bat ei zegoen eta han lan egiten zuen bere lagun batek, Dominguez zeritzanak, plaza hori eskaini ei zion. Bekario modura edo egon zen aldi baten,
|
baina
ez luzaro itxura denez, ze azkenean militar baten semea sartu zuten plaza hartan. Argitara dakargun elaberri honek idazleak ikertegi horretan lan egiten zuen aldia hartzen du, eta hango data errealitateari dagokion ala ez zintzilik utzirik urtea, elaberrian bezala, edo berandutxoago.
|
|
|
Valladolid-en urte bi edo egin eta ostean, Jose 19 urteko zela edo izango zen, aita, itsasgizona zenez," Cuerpo general de Servicios Marítimos" erakunde ofizialerako oposizioetara aurkeztu zen, itsasoratzeari utzi eta lehorrean familiarekin gelditzeko usteaz, eta oposaketok atera ondoren, familia Madrila aldatu zen bizitzera, aitak lan berria han zuen ezkero, eta Madrilen segituko du ikasketekin Josek. Unibertsitate ikasketak noiz amaitu zituen ez dakigu zehatz; agian 1933an2,
|
baina
ez da gauza segurua. Lizentziatura gerra ostera arte atera ez zuelako susmoa dugu, beste datu batzuen arabera.
|
|
|
Egunoro edegiten zuan markazko botila bat ardo bazkalorduan, eta sardinezko edo bokartezko edo zerbaitezko latatxu bat bazkariaren zain zegoela.
|
Bainan
ez pasatu inbidiarik, irakurle; egunoro edaten baduzu, markazko ardoa ardo arrunta bilakatuko zaizu eta egunoro jaten badituzu janari garestiak, patatak irudituko zaizkizu.
|
|
|
Halan ta guztiz ere dana entzun behar dute adi adi ayudanteek, ajola gutxi catedráticoek dioten guztia lehendik irakurrita eduki edo eurek baino hobeto ezagutzen badute gaia, ajola guti kirtenkeririk handienak entzun behar badituzte ere.
|
Baina
ez bakarrik adi adi entzun, hori ezta ezer, noizik behin baietzko burukadak ere eman behar dituzte. Eta dotrinako umeek ezagutzen duten gauza bat bada ere," Ooo!
|
|
|
Badirudi halako hizketa serioetan erabilitako izenak oso arrotzak izan behar zitzatekela: Einstein, Fermi, Oppenheimer, Dirac, Maxwell eta honelakoak...
|
bainan
ez, gehienak euskaldunak ziran: Zarra, Gainza, Panizo... eta beste honelako asko (1).
|
|
|
Itxi ahoa haginak juntatu gabe, arpegia luzeturik, eta eragin barruan mihiaz, toki batean geldituta utzi gabe, eta azkenean, erretzen eztuenean, ukutu haginekin eta jan. Orduan garagardo hotz txurrutada bat, eta beste kiskil bat hartu, beroa oraindaino,
|
bainan
ez hain mingarria aho barnean.
|
|
|
Isildu ziran orduan biak eta gehiago ezer esan gabe egon ziran etxerako ordua heldu arte. Gutxi faltatu zitzaien betiko hasarratzeko,
|
baina
ez batak eta ez besteak, ez zuten nahi betiko hasarratzerik.
|
|
|
Oso luzea egin zitzaion denboräa laurak jo arte igurikitzen, baina heldu ziran laurak azkenean, bai ta bostak ere,
|
baina
ez Gabilondo.
|
|
|
egundo ez da, beste ezetarako, horrenbeste diru batu izan gure eleizetan.
|
Baina
ez da hori bakarrik gure artzainak eskatu deuskuena. Gogora ekarri daiguzan, labur labur, eskatu deuskuezan beste gauza batzuk be:
|
|
|
Eta joan egin zinan.
|
Baina
ez bakarrik.
|
|
|
|
Baina
ez dogu bakerik egingo, geure bihotzetan benetako maitasun eta parkamen asmo sendoa sortuten ez badogu; gorrotoak, ikusiezinak eta mindurak alde batera itxiaz.
|
|
|
Eleiz artzainen salatzaile dira,
|
baina
ez hau edo hori, holan edo halan egin edo egiten dabelako, ez; eurak dinoenez, eleiz artzainok, Kristok nahi ez eban sistema baten zaindariak direalako baino eta beste barik.
|
|
|
Gaur hamabost, gure asteroko alkarrizketa honetan, aurtengo Pastoral egitaraua erabili genduan,
|
baina
ez genduan dana amaitu. Eta, behin hasitako gauzea amaituta ixtea behar beharrezkoa dogun ezkero, barriro be Karmelo Etxenagusia abadeari dei egin eta berari eskatu deutsagu, azaldu deiskula egitarau horren bigarren zatia.
|
|
|
edozein ordutan eta lekutan, beti daukaguz aukeran bide bi: bata, gorakoa, aldapatsu ta estua, baina gailur zoragarrietara eroaten gaituana; bestea, beherakoa, zabala ta itxura baten nekerik bakoa,
|
baina
ezaren leza sakonean amiltzen gaituana.
|
|
|
Bestelako bizimodua lehengoa, gure gurasoena, edo txikitan geuk ezagutu genduana." Eta horren antzeko beste esames negarti asko.
|
Baina
ez da hori Jaungoikoak gaur guri eskatzen deuskuna, ez da hori Loiolako Aita San Inaziok erakusten deuskuna. Hitzak alde batera itxita, egintzak eta ekintza behar ditugu.
|
|
|
Luzeegia, beharbada, egindako,
|
baina
ez ete deuskuz beronek argitzen, beste ezerk baino hobeto, zure izakerea, olerti bideak, asmoak eta ekintzak. Zure poesia lana aztertzerakoan, zure ikuspegi hau be kontuan euki beharrekoa da.
|
|
|
Hiru bat hilabete lehenago, apirilaren 24an, Ohorezko Euskaltzain egin eban Euskaltzaindiak, eta izendapen hori guztiz pozik hartu eban Jaimek.
|
Baina
ez eban berak etxe honetara etorterik izan, Agiria hartzeko: bezperan buruko ondoeza agertu jakon, eta gatx horrexek eroan euskun gure artetik, aste gitxi barru.
|
|
|
Mezearen beste euskal itzulpen bat be ezagutu neban, Jon Gurutz Ibargutxi abadeak bizkaieraz egina. Argitaratua izateko eleiz baimena be lortu ebala uste dot Bilboko gotzaitegian,
|
baina
ez eban argirik ikusi. Ez dakit zergaitik.
|
|
|
Eguneroko Meza da, liturgi arloan, Kerexetaren lan nausia,
|
baina
ez bakarra. Hor doguz, beste batzuen artean, Astegunetako Meza Otoitzak eta Jainko Erriaren Otoitza (1977), Elizearen otoitza (1982), (Orduen liturgiako Gorespenak eta Bezperak, era laburrean), Domeka eta Jaiegunetako Ospakizunak, Abade bagarik (1982) eta Fededunen Otoitza (1988).
|
|
|
Hutsune hori zergaitik ete zan jakin gurean, eskutitz bat egin ei eutsan San Martin adiskideari, eta baita honek erantzun garbia emon be: berak ez zituala holako liburuak bere listan sartzen,
|
baina
ez aintzat hartzen ez zitualako, horren ardurea beste norbaitek hartu ebalako baino...
|
|
|
Bai. Liburuok eginda dagoz;
|
baina
ez dira liburu lez argitaratu. Dakizunez, sakramentuok gotzainak emoten ditu, ez edozein abadek; eta, horregaitik, ale gitxi behar direala ta, multikopiaz baino ez dira egin.
|
|
|
1.4.2 Historiaren argiak hauxe erakusten deusku: gaur daukan baino zabalera handiagoa baeukala euki,
|
baina
ez goiko horreek dinoen bestekoa. b) Iparraldeko barbaroak (bisigodo ta frankoak) etorri ziranean, euskaldunak ez dakigu ziur zergaitik kontra jarri jakezan, eta holan euskereak be indar barria hartu eban. c) Erdi Aroan (Edad Media): hegoaldean, Errioxan eta Burgosko lurraldeetan be erabili izan zan euskerea.
|
|
|
Zertarako dan. Neure hitzaldi asko ez danak, aurretiaz idatzi be egiten dodaz,
|
baina
ez inon argitaratzeko asmotan, esan nahi dodana zehatzago eta laburrago esan ahal izateko baino. Badaukadaz hasita euskerazko idazlan apal batzuk, baina noiz eta zelan amaituko dodazan ez dakit.
|
|
|
G. Aresti bizkaitarra da izan, Bilbon jaioa eta bizia,
|
baina
ez eban bizkaieraz gauza handirik idatzi, eta ez ahaztu gure antologia" bizkaierarena" dala, ez" bizkaitarrena". Hor dozuz beste batzuk be, bizkaitarrak izan arren, euren euskal idazlan asko beste euskalki batzuetan egin izan dituenak:
|
|
|
Hainbat euskaltzalek, alkar harturik, eskatu geuntsan Euskaltzaindiari kontuz jokatu egiala arazo honetan; gu prest gengozala" h" batzuk (preminazkoenak) sartzeko,
|
baina
ez guztiak. Oker ez banago, Aingeru Irigaray euskaltzaina izan zan eskari honen buru.
|
|
|
Nik gaur hemen euskerearentzat holakorik eskatuko baneu, nekez urtengo neuke hemendik bizirik!
|
Baina
ez nik, ez zuotariko inok, ez daukagu holako asmorik, ez borondaterik.
|
|
|
Ez dozu liburu horren barririk aurkituko, ez Jon Bilbaoren Bibliografia oparoan, ez J.M. Torrealdairen Euskal Idazleak Gaur (Jakin, 1977) liburuan, ezta Auñamendiren Enciclopedia n be. Egarte hori ezizena da, jakina;
|
baina
ez idazle bakar batena, hirurena baino. Hiru abade eginbarri ezkutatzen dira horren azpian:
|
|
|
Beharbada, hiztegi honexek gordeko dau ondoen Montianoren izena.
|
Baina
ez da berau haren lan bakarra, ezta handiena be.
|
|
|
Egia esan, iurretarrok ez genduan sekula santan hori ontzat hartu eta geure nortasunari sendo eusten ahalegin handiak egiten genduzan. Durangogaz bat eginda bagengozan, hori legez holan zan,
|
baina
ez geure borondatez: Durangok iruntsi egin ei eban Iurreta, ni jaio baino urte gitxi batzuk lehenago.
|
|
|
Ba..., egia esateko, ez gauza handirik. Etxean, gure aita bertsozalea zan,
|
baina
ez bertsolaria. Zirikatzaile ona beste batzuk bertsotan jarteko, berak aurretik zelako halako bertso modukoren bat botata.
|
|
|
Zer gehiago behar da, ba, txalogarri izateko?
|
Baina
ez da hori bakarrik: horrezaz ganera, hamaika euskal esaera aberats eta herrikoi aurkituko dozu hor, baita hiztegi ugaria eta zabala, alkarrizketa bizi biziak eta jatorrak be.
|
|
|
Cancionero Popular Vasco (argitalpen bi egin ziran: bata, 11 tomokoa, musikazko laguntasun barik; bestea, 9 tomokoa, pianorako musika laguntasunagaz,
|
baina
ez kanta guztiak, aukeratuak baino). 1.001 herri kanta batu ebazan Azkuek, musika ta hitzak.
|
|
|
|
Baina
ez hori bakarrik, Ander. Beste jokabide bat be hartu neban, liburu horri esker:
|
|
|
Orduan meza osoa latinez izaten zan. Sermoia, bai, euskera hutsean izan zan,
|
baina
ez neuk egina. Ni Seminariora eroan ninduan abadeak berak egin eustan sermoia, Ibarragangeluko semea dan Don Domingo Zuluagak.
|
|
|
Euskereak bere bidea eginda eukan ordurako Derioko Seminarioan: bide estu, apal eta lotsorra,
|
baina
ez zan gitxi aldi haretarako. Ez dakit nori entzun neutsan, Don Casimiro Morcillo Bilboko lehenengo gotzainak edegi eutsala ate estu hori euskereari Derioko Seminarioan...
|