|
2017
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era
|
askotakoak
izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Baina kasu gehienetan, eskainitako landarea ez da izaten benetan droga osatzen duena. Aztertutako produktu
|
asko
ohiko landare aromatikoak izaten dira, eta horiei kannabinoide sintetikoak gehitzen zaizkie eragin psikoaktiboak izan ditzaten.? –
|
|
|
Katinona, Catha edulis (Khat) landarearen osagai aktiboa da. Landare hau psikoestimulatzaile moduan erabili da betidanik Afrikako lurralde
|
askotan
. Gehiegizko kontsumoak psikosia edo bihotzekoa pairatzeko arriskua areagotzen du.
|
|
|
Landare hau zuhaitz forman hasten da Hego Afrikan, batez ere Congo herrialdean. Bertan, altxor nazionala da eta tribu
|
askok
erabiltzen dute bai ehizan ateratzeko bai eta erlijio erritoetan ere. Izan ere, dosi txikietan ibogainak eragin estimulatzailea izango luke eta dosi handiagoetan eragin haluzinatzaileak agertuko lirateke.
|
|
|
Gabezia horrek 24 ordu inguru iraungo du eta kontsumitzaileak 2 egun ditu aurreko egoera normalera bueltatu arte. Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile
|
askok
energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko dituzte substantziaren kontsumoa eten ondoren. Gainera, kontsumo kronikoak neurotoxikotasuna sortuko du eta neuronen galera eragingo.
|
|
|
Egundaino ezagunak diren drogak, heroina kasu, legez kanpo daude eta haien eraginak ezagunak dira. 2005 urtetik hona, ehunka droga berri jarri dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu
|
askotan
hori da haiei buruz dugun informazio guztia. Droga horiek sintetizatzen dituzten laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten dituzte.
|
|
|
Izan ere, gorago azaldutako substantzia gehienen ezaugarri farmakologikoei buruz ezer gutxi dakigu. Legez kanpoko laborategietan ekoizten dira eta ez dakigu zein baldintzatan, baina gainera bertan lortutako produktuen inguruan ere ez dakigu
|
askorik
, ezta toxikotasunari buruz ere. Etorkizunean arazo larri bilaka ez daitezen, kontsumitzaileei informazio egokia helaraztea izan daiteke balizko kalteak minimizatzeko aukerarik egokiena.
|
|
|
Hala ere, haien afinitatea CB1hartzaile kannabinoidearekiko? 9 THC ak duena baino 20 aldiz altuagoa izatera hel daiteke. Beraz, kalamuaren antzeko eraginak izango dituzte (euforia, kitzikapena, barrea, gose eza?), baina efektua
|
askoz
indartsuagoa izango da. Horregatik, intoxikazioa eta eragin kaltegarriak (takikardia, aho lehorra, begien gorritasuna, ataxia, ikara atakeak?) agertzeko arriskua ere handiagoa izango da.
|
|
|
Ikerketa
|
askok
erakutsi dute ezen MIA jasaten duten emakumeek aukera gutxiago dutela kardiologiako giden arabera artatuak izateko, kateterismo bat egiteko eta behar den denboran arteria zabaltzeko (8). Emakumezkoek iskemia denbora luzeagoak izaten dituzte (17), batetik sintomak hasi eta LHMrako tarte luzeagoa izaten dutelako, eta, bestetik, LHMtik tratamendua jaso arteko epea ere luzeagoa delako.
|
|
|
Gainera, lehen hizkuntzarekin alderatuta, ezkerreko lobulu tenporalaren parte hartze txikiagoa hauteman zen; eremu hori hizkuntzaren prozesamendu semantikoarekin dago lotuta, eta entzutezko haluzinazioekin ere lotu izan da. Datu hori kontuan hartzen badugu, deigarria da ikusitako lan
|
askok
entzutezko haluzinazioak ama hizkuntzan aditzeko joera zegoela behatu izana.
|
|
|
Laburbiltzeko, aztertutako ekarpenek bi puntu azpimarratzen dituzte. Alde batetik, badirudi gaixo psikotiko elebidunek, azterketa psikiatrikoa euren ama hizkuntzan egitean, bigarren hizkuntzan baino deliriozko sintoma ugariagoak edo larriagoak adierazten dituztela kasu
|
askotan
. Beste alde batetik, badirudi ere gaixo psikotiko elebidunek entzutezko haluzinazioak euren ama hizkuntzan entzuteko joera handiagoa daukatela beste hizkuntzetan baino.
|
|
|
Pankreatitis akutua sailkatzeko, urte
|
askoan
Atlantako sailkapena erabili izan da, 1992an sortua (32). Sailkapen horrek baina, larritasun gutxiko pazienteak ere larrien taldean sartzen ditu, eta horregatik baztertua izan da.
|
|
|
ADHD DMS IV, arreta defizitaren eta hiperaktibitate/ inpultsibitatearen azpieskalak aztertzen dira, eta bakoitzean 9 sintoma, item edo galdera bitartez, erantzunaren arabera 0 eta 3 arteko puntuazioa ematen zaio bakoitzari (Ez= 0, Noizbehinka= 1,
|
Askotan
= 2 eta Etengabe= 3) (13). Hori horrela izanda, «Askotan» eta «Etengabe» erantzunetan sintoma hori positiboa dela kontsideratzen da eta sei sintoma edo gehiago daudenean ADHNaren diagnostikoa ezartzen da (Ebaketa puntua= 6; eta 12 puntu, gutxienez).
|
|
|
Bestalde, 100.000tik gorako ume norvegiar ikertu dituen ikerketa baten arabera, familiaz kanpoko aldagaiak modu orokor batean kontuan hartzen direnean, badirudi ADHNa izateko arrisku handiagoa dutela tabako esposizioa izan duten haurrek. Baina ikerketa familia barnean egiten denean neba arreben artean, lotura hori kasu
|
askotan
desagertu egiten da (9). Horren inguruan, ikerketa ugari egin dira.
|
|
|
Loaren inguruko kezkak eremu sozial, okupazional edo bestelako funtzionamendu eremuetan agertzen dira, ondoez edo hondamen kliniko adierazgarriekin. Loezinaren eratorriak desberdinak izan daitezke eta kasu
|
askotan
beste gaixotasun bati loturiko egoera komorbidoa da. Esate baterako, asaldura psikiatrikoei loturiko loezina% 40 agertzen da.
|
|
|
Nerbio sistema zentraleko (NSZ) depresoreak (alkohola, antsiolitikoak, antipsikotikoak, antiepileptikoak, analgesiko opioideak, besteak beste) baleriana zitokromo P450 substratua izanda, sistema horren bitartez metabolizatzen diren beste farmako
|
askoren
kontzentrazio plasmatikoak alda daitezke. Beraz, elkarrekintzak sortzeko arriskua altua da (lobastatina, ketokonazol, itrakonazol?).
|
|
|
Farmako mota
|
askorekin
elkarrekintzak sor ditzake (alkohola, antsiolitikoak, antipsikotikoak, antiepileptikoak, analgesiko opioideak, besteak beste).
|
|
2018
|
|
|
Zitokinek inguruan gertatzen denaren berri ematen diete zelulei, berauek erantzun egokia sortzeko. Prozesu
|
askotan
parte hartzen dute, hantura erantzunaz eta berezko eta hartutako erantzun immuneaz gain (18). Zitokina horien artean daude tumoreen nekrosiaren alfa faktorea (TNF?), interferoia (IFN) edo interleukinak (IL, IL?), adibidez.
|
|
|
Sistema immunea ardatz neuroendokrinoaren osagaien jariapenean aldaketak eragiteko gai da, HPA ardatza hiperaktibatzea eraginez. Horregatik, eta depresioarekin duen erlazioa argitu nahian, ikerketa
|
asko
egin dira sistema immune eta HPA ardatzaren inguruan. Horietako batek IFN, arekin tratamenduan zeuden minbizidun paziente batzuei zitokina hori administratzeak HPA ardatzean izan lezakeen eragina ikasi zuen, tratamenduak iraun bitartean depresioa garatzeko arriskua neurtzeko.
|
|
|
Gaixotasunaren etiologiari dagokionez, oraindik ezezaguna den arren, ikerketa
|
askok
adierazten dute faktore genetikoen, faktore psikosozialen eta neurotransmisioaren eta maila hormonalen asalduren konbinazioak depresioa eragin dezakeela (3). Depresio endogenoaren etiologia eta fisiopatologia argitzen jarraitzeko asmoz, azken urteetan hainbat hipotesi garatu dira, non gaixotasuna ikuspuntu ezberdinetatik aztertu den, eta horietatik aipagarrienak teoria monoaminergikoa eta teoria neurotrofikoa dira.
|
|
|
Teoria monoaminergikoa urte askotan zehar depresioaren teoria nagusia izan den arren, gaitzaren etiopatogenia soilik neurotransmisioan ematen diren alterazioen ondorioz gertatzen dela pentsatzea sinpleegia dela onartu dute adituek. Denboran zehar egin diren aurkikuntza berriei esker (adibidez, depresioak jotako gaixo
|
askoren
garun zatietako aldaketa morfofuntzionalak), egun gaixotasuna era zabalago batean aztertzen da, hipotesi gehiago proposatzeari bidea emanez.
|
|
|
Zentzu horretan, azpimarratzekoa da, batetik, emeen farmakozinetika ez dela arren berdina, eta benlafaxina erabilitako aurreko lan gehienak subjektu arrekin osatu direla. Bestetik, antidepresiboak probatzen dituzten ikerlan
|
askok
estresa hasi aurretik edo estres aldia hastearekin bat ematen dituzte farmakoak. Ikerlan honetan, farmakoaren administrazioa estresak bere efektua egindakoan hasi da.
|
|
|
Eta bestetik, arazoa egon daiteke odoleko glukosa maila eta haren garrantzia zein den ez dakitelako. Gure ustez datu horiek pentsatzera eraman behar gaituzte, batez ere mota horretako pertsonekin lan egiten dugunok, zeren kasu
|
askotan
erakutsi nahi diegu, adibidez, nola eragiten duen jarduera fisikoak haien patologian, baina garrantzitsuagoa da haien patologia ezagutzea (14).
|
|
|
Jarduera fisikoa erregulartasunez praktikatzea eta nutrizio egoki bat izatea beharrezko bi tresna garrantzitsu dira gaixotasun
|
askoren
tratamendu eta prebentziorako. Gaixotasun horiek pairatzen dituzten pertsonek haien inguruan beharrezko ezagutza izatea ezinbestekoa da beren bizi ohiturak era egokian aurrera eraman ditzaten.
|
|
|
Arestian esan bezala, jarduera fisikoak eta elikadurak hainbat gaixotasunetan eragin handia dutela gauza jakina da, gai horren inguruan ikerlan
|
asko
publikatuta baitago, horietatik gehienak interbentzio programak izanik (jarduera fisikoa edota dieta zehatzak ezarriz). Ostera, gaixoen ezagutza mailaren inguruan ez dago publikatuta lan askorik.
|
|
|
Arestian esan bezala, jarduera fisikoak eta elikadurak hainbat gaixotasunetan eragin handia dutela gauza jakina da, gai horren inguruan ikerlan asko publikatuta baitago, horietatik gehienak interbentzio programak izanik (jarduera fisikoa edota dieta zehatzak ezarriz). Ostera, gaixoen ezagutza mailaren inguruan ez dago publikatuta lan
|
askorik
. Horregatik, interesgarria izango litzateke nutrizioaren, jarduera fisikoaren eta beren patologien inguruan duten ezagutza nolakoa den jakitea; bestetik, ezagutza hori beren egunerokotasunean praktikara eramaten duten edo ez jakitea garrantzitsua da, etorkizunean emaitza horien arabera interbentzio programa eraginkorragoak diseinatu ahal izateko.
|
|
|
Anatomiaren eremura etorrita, esaterako, Terminologia Anatomica latinezko nomenklaturaren araberako terminoak eta terminologia tradizionalaren araberakoak daude gure inguruko hizkuntzetan. Euskarara ere ekartzen dira horiek, baina, gainera,
|
askotan
gertatzen da euskarazko betiko hitzak egotea kontzeptu horietarako. Oro har, maila bereko onarpena eman zaie termino guztiei.
|
|
|
10 langileko enpresa zuzendariak, goi teknikariak eta goi mailako profesionalak; II, < 10 langileko enpresa zuzendariak eta erdi mailako profesionalak; III, finantza kudeatzaileak, administrariak eta beste laguntza langileak, autonomoak, eskulangileen ikuskatzaileak eta eskulangileak ez diren langile kualifikatuak; IV, eskulangile kualifikatuak eta erdikualifikatuak; eta V, eskulangile ez kualifikatuak. Lanpostua da klase sozialen estratifikaziorako aldagai erabiliena soziologia, epidemiologia, osasun publiko eta beste zenbait arlotan,
|
askotan
klase sozialaren ordezkotzat erabiliz, lan honetan egin zen bezala.
|
|
|
Gizarte maila altuetako gurasoek, hezkuntza maila altuagoa izanik ere, pisu egokiko seme alabak izaten dituzte; elikadura osasungarriagoa, ariketa fisiko aktiboagoa, pisu kontrol hobea eta haurdunaldian zainketa egokiagoa izaten dituztelako ezaugarritzat (13,14). Beraz, ingurumen obesogenikoak maila sozioekonomiko baxuagoa duten familietako umeak
|
askoz
gehiago kaltetzen ditu (15). Ikerketa honetan aiten klase sozial baxua jaiotzako GParekin lotzen da, nahasleen doitzearen ondoren.
|
|
|
Aiten tabako kontsumoa 4 eta 7 urteetan gainpisuaren areagotzearekin lotzen da ikerketa honetan. Ez dirudi horren arrazoia mekanismo biologikoak direnik, amaren kontsumo aktiboak eragin
|
askoz
handiagoa izango lukeelako, dosi handiagoagatik. Tabakoaren kontsumoak haurdunaldian, epe luzera, umearen gosearen erregulazio sistema asaldatzen duela eta jaio ostean hazkunde konpentsatzaile oso azkarra izaten dutela uste izan da; baina litekeena da hori ere gurasoen faktore soziodemografikoekin lotuta egotea, haurdunaldian zehar erretzen duten familiak ikasketa maila baxuagokoak direlako eta, beraz, ingurumen obesogenikoagoan bizi direlako (12, 14, 17).
|
|
|
Dieta, halaber, lotuta dago gurasoen maila sozioekonomikoarekin (11, 25, 26); izan ere, klase sozial baxua duten populazioetan elikadura ez osasungarria ohikoagoa da. Horren arrazoia, alde batetik, gantz, azukre, gatz eta kaloria
|
askoko
eta mikroelikagai gutxiko janariak merkeagoak izatea eta eskurago egotea izan daiteke (1). Bestetik, gurasoen ikasketa maila zenbat eta baxuagoa izan, okerragoa da elikadura osasungarriaren inguruko hezkuntza eta arreta eskasagoa jartzen dute, oro har, seme alaben elikagaiak gainbegiratzean (22, 24).
|
|
|
Azaldutako oztopoek saio klinikoetako emaitzek ebidentzia zientifiko nahikoa lortzea galaraz dezakete, eta horrek SU
|
asko
baldintzapeko baimenarekin merkaturatzea dakar. Baldintzapeko baimena merkaturatze egoera berezi bat da, zeinean baimena urtero berraztertzen den, harik eta konpainiak ikerketa gehigarriak eginez beharrezko datu guztiak jaso dituela ziurtatzen duen arte.
|
|
|
Alde batetik, SUIa lortu duten zenbait medikamentu oraindik garapen fasean egongo dira; izan ere, SUI eskaera garapenaren edozein fasetan egin daiteke (2014 arte SUIa eskuratu zuten 1.406 medikamentuetatik% 32 fase preklinikoan zeuden,% 27 II fasean,% 22 I/ II fasean,% 13 I fasean eta% 6 III fasean (7)). Bestalde, beste hautagai
|
asko
ikerketa faseetan aurrera egin ahala eroriko dira. Hori ohiko fenomenoa da medikamentuen garapenean, baina SU kasuan, garapen prozesua erronka are handiagoa izan daiteke.
|
|
|
Sarri gaixotasun arraro batek kaltetutako biztanleria geografikoki sakabanatua dago eta patologia zehatz batean adituak gutxi izan ohi dira. Bestalde, kasu
|
askotan
tratatu nahi den gaixotasunaren historia naturala ez da ondo ezagutzen eta horrek entseguak diseinatzea eta interbentzioen onura zein arriskuak identifikatzea eragozten du. Horrez gain, SUen saio klinikoak gaixotasunaren aurkezpen heterogeneoa duten paziente talde txikietan gauzatzen dira, non maiz pazienteei egindako jarraipena ez den behar bezain estua izaten edota ez den denboran nahikoa luzatzen (8).
|
|
|
(2) ikerketan argitaratutako azken datuen arabera, minutu bakoitzeko 9 hildako suertatzen dira bai istripuetan bai indarkeriaren ondorioz, eta 2015 urteko heriotzen% 10,14 kausa traumatikoengatik izan ziren (talde bezala, prebalentzia handiko beste eritasun
|
askoren aurretik
jarriz, esaterako HIESa, zirrosia eta tuberkulosia) (1).
|
|
|
2010 urtean Donostia Unibertsitate Ospitalean 8 arteriografia egin zitzaizkien gaixo traumatikoei, eta zenbaki hori handituz joan da, 2016an 17 egin zirelarik. Enbolizazioek lesio hemorragiko
|
askoren
pronostikoa nabarmenki hobetu dute, heriotza tasa eta morbilitatea ez ezik, egonaldiak, konplikazioak eta, ondorioz, kostuak ere murrizten baitituzte aukeratutako kasuetan.
|
|
|
gernu egitearen egunerokoak pazientearen likido ahorakina ezagutzea baimentzen digu. Likido
|
asko
edaten duten emakumeetan gomendatuta dago gutxitzea (B GG); izan ere,% 25 jaitsiz gero, gernu kontinentzia hobetzen da (2 EM, B GG).
|
|
|
Gernu inkontinentzia ez da hilkortasunarekin erlazionatzen, baina emakumezkoaren osasunarekin zerikusia daukaten arlo
|
askotan
eragin dezake:
|
|
2019
|
|
|
Lehen mailako arretako medikuek pazienteen tamaina eta altuera neurtu behar izaten dute sarritan, eta informazio hori sistema informatikoan grabatu ohi dute. Datu base horietan,
|
askotan
, 89 eta 8900 bezalako balioak agertzen dira, unitate edo eskala ezberdinetan neurtu direla adierazten dutenak (bigarrena, 89 kilogramo= 89000 gramotan). Kasu horietan datu, faltsurik, ez badago ere (hots, 8900 egiazko datu bat da), datu basea inkoherentea izango da unitate nahasketaren ondorioz.
|
|
|
Datu falta da ikerkuntza klinikoan maiz gertatzen den arazo bat,
|
askotan
informazioa ez delako bere osotasunean jasotzen, zenbait aldagai ez direlako behar bezala jasotzen, edo pazienteek ikerketan parte hartzeari uzten diotelako. Mundu errealeko datuekin ere faltako balioak aurki daitezke (esate baterako, pazienteen analisiak egin eta grabatzen ez direnean, edo altuera edo neurria hartu baina zerbaitegatik behar bezala gordetzen ez direnean).
|
|
|
Ikus dezagun adibide bat:
|
askotan
, metodo estatistikoak edo grafikoak erabili ahal izateko, patologiak aldagai binario gisa kodifikatu behar izaten dira (hots, 1/ 0 balioak hartzen dituztenak, esate baterako, 1= pazienteak diabetesa badauka; 0= ez badauka). Horrela sortutako datu basea 0 z beterik egongo da, eta teknika estatistiko aproposak erabili dira egoera horri aurre egiteko.
|
|
|
Neurri handi batean, gure ahalmenaren araberakoa izango da erantzuna, hots, galdera bakoitzari erantzuten dioten datu base egokiak eraikitzeko ahalmenaren araberakoa... Eta, nolanahi ere, galdera
|
asko
erantzunik gabe geratuko dira.
|
|
|
Nahiz eta Ausazko saiakuntza klinikoak (RCT) jarraitu izaten tratamenduen efikazia/ efektibitatea eta segurtasuna ebaluatzeko gaur egun dugun tresnarik sendoena (gold estandarra), RCTetatik sortutako ebidentzia ez da nahikoa etengabe medikuntzan sortzen diren galdereei erantzun azkarra emateko, eta horrek aldakortasuna eta ziurgabetasuna eragiten du eguneroko osasun arretan.RWD datuek, zentzu honetan, abantaila dexente eskaini dezakete RCTekin alderatuta: merkeagoak eta azkarragoak izan daitezke (denbora errealean sortutako ebidentzia); RCTek erantzun gabe uzten dituzten zenbait galderei erantzuna emateko gaitasuna omen dute; normalean, RCTetan saiakuntzatik kanpo gelditzen diren paziente taldeen inguruko ikerketak RWDekin jorratu daitezke;
|
askotan
, RCTek egiten ez duten konparaketa, merkatuan dauden bi produktuen artekoa, RWDekin egin daiteke; RWD datuak erabiliz, medikamentuen benetako efektibitatea aztertu daiteke, beraz, ebidentzia sortu dezakete.
|
|
|
Beste arlo
|
askotan
legez, EK-k aurrera egingo badu, behar den langileria anitz eta dibertsifikatua garatzeko eta mantentzeko gaitasunari lotuta egingo du. Ikusita azkar aldatzen direla bai esku hartze klinikoen kopurua eta aniztasuna, bai horiek ebaluatzeko tresnak eta ikuspegiak, bat etorri behar dira garapen aukera horiek bermatzeko era eta langileen trebetasunak.
|
|
|
Funtsezko lana egiten ari dira, gaur egun, eraginkortasun konparatiboaren ikerketan, baina aurrera eramaten diren jarduera horiek nor bere bidetik doaz, eta
|
askotan
, errepikakorrak ere badira. Ebidentziaren aplikazioa ekoizpenarekiko atzerago badago, hein batean, informazioa bilatzen eta garatzen duten erakundeen artean, eta horien barruan ere, ikuspegi desberdin eta, isolatuak?
|
|
|
Adibide batzuk emateko, emakumezkoen sexu disfuntzioa, fobia sozial bihurtzen den lotsa, depresio bihurtzen den tristura edo opor osteko sindromea bera. Trastorno sinpleak edo pertsonalak, beraz, gaixotasun edo osasun arazo bihurtzen dituzte, erremedio farmakologikoren batekin lotuta, nahiz eta tratamendu horiek,
|
askotan
, zalantzazko eraginkortasunekoak izan. 3 Diagnostiko atalaseak murrizteak eragin dezake pertsona osasuntsu eta asintomatikoak gaixo gisa sailkatzea.
|
|
|
Azken ikerketek RNA ez kodetzaile laburren dibertsitatea azpimarratu dute, kategoria horren barnean klase ugariko RNA ez kodetzaileak bereiziz (mikroRNA, siRNA, piRNA?) (7). Horien artean, mikroRNAk dira orain arte gehien ikertu direnak eta minbiziaren testuinguruan tumore mota
|
askotan
miRNA horien adierazpenean asaldurak aurkitu dira, tumoreen garapenean duten funtzioa azpimarratuz (8).
|
|
|
Ildo horretatik, lncRNA identifikazioak eta orain arte ikertutakoek zelularen barruan funtzio garrantzitsuak betetzen dituztela ezagutzeak orain arteko genomen, transkriptomen eta gene adierazpenaren erregulazioaren inguruko ikuspegia aldatzea eragin du. Lehen emaitza hauek etorkizunean aurkikuntza zirraragarri ugari egingo direla aurreikusten badute ere, oraindik lncRNA hauen ikerketaren hastapenetan gaude eta ikerketa
|
asko
dago egiteko. Hasteko, lncRNAen eta haien adierazpen patroien identifikazio eta anotazio sistematikoa eta publikoa behar da.
|
|
|
Era berean, RNAn oinarritutako terapien garapena oraindik hastapenetan badago ere, lncRNA ugarik minbiziaren garapenarekin duten harreman estuak eta horietako
|
askok
zelula espezifikoetan duen adierazpenak ikerketa alor ezin interesgarriagoa bihurtzen dute minbiziaren aurkako borrokan terapia zuzenduen garapenerako (23).
|
|
|
Azken urteetan, teknologia berriei esker genetikaren arloan aurrerapen handiak egin diren arren, RNA ez kodetzaileen eta epitranskriptomikaren alorrean oraindik galdera
|
asko
dago erantzuteko. Lehenik, epitranskriptoma zein lncRNAen ezagutzan aurrerapausoak emateko RNAren paisaia osoa ezagutzea ezinbestekoa da.
|
|
|
Hala ere, ikerketa gehienak epigenoma eta epiproteomaren inguruan egin direnez, marka horien ezarpenak RNAn duen eraginak ezezaguna izaten jarraitzen du. Emaitza hauek tarteko, zalantzarik gabe RNAren biologiaren esparruan galdera
|
asko
dago oraindik erantzuteko. Hori dela-eta, berrikuspen honetan aipatutako RNAren biologiaren bi esparru berrietan fokuratu gara, horien inguruan ezaguna dena jasoz eta giza gaixotasunekin, zehazki leuzemia mieloide akutuarekin (Acute myeloid leukemia AML), duten harremana laburbilduz.
|
|
|
Ikerketa hauen emaitza argitaratu eta gero, hainbat herrialdetan zainketa aringarrietara bideratuta dauden zentroek interes nabarmena izan dute, gela berezi hauek euren pazienteen ongizatean eta bizi kalitate mailan ekar dezaketen onurak bultzatuta. Hala ere, aditu
|
askoren
aburuz, eta etorkizunari begira, terapia honen fidagarritasuna ziurtatzen duten ebidentzia enpiriko eta ikerketa gehiago liratekeela uste da (31).
|
|
|
Minbizi garapenen% 20 Hh seinalizazio bidea desregulatuta agertzen da, bai Hh proteinen gainadierazpena dagoelako bai bidean parte hartzen duten geneetan mutazioa agertzen delako. Hh bidearen gene
|
asko
onkogeneak edo gene tumore ezabatzaileak dira. Adibidez, funtzioaren galera dakarren Ptch1 genearen mutazioak, edo funtzioaren irabazia eragiten duten Smo, SHh eta Gli geneen mutazioak, larruazaleko minbizia eragiten dute, batez ere zelula basalen kartzinoma (43).
|
|
|
|
Askotan
bi termino hauek, aipuak eta erreferentziak, nahasten dira. Aipuak erreferentzia bibliografiko batera bidaltzen gaitu, eta erreferentzia bibliografikoak jatorrizko dokumentua lortu ahal izateko beharrezko informazioa ematen digu.?
|
|
|
Aipu eta erreferentzia bibliografikoen idazkera araututa dago estilo bibliografiko baten bidez. Estilo
|
asko
daude ikerlanaren arabera (AP, MLA, Chicago? ) eta medikuntzan gehien erabiltzen den estiloa. Vancouver?
|
|
|
Zotero, Endnote, Refworks eta abar kudeatzaile bibliografikoak dira, eta beste baliabide batzuetan aurkitutako erreferentziak antolatu eta aipuak eta erreferentziak sortzeko prestatuta daude. Oso baliabide onak dira erreferentzia
|
asko
kudeatu behar direnean (adibidez, tesiaren prestakuntzan) eta oso lagungarriak dira dokumentu bat idatzi behar denean (aipuak modu erraz batean sartzeko edo bibliografia sortzen laguntzeko).? –
|
|
|
Beraz, PRANen ekintza eremua oso zabala da, eta horrela behar du izan, arazoaren larritasunak hori eskatzen baitu, eta zalantzarik gabe eremu
|
asko
landu behar dira planaren arrakasta lortzeko.
|
|
|
Herrialde guztiak ari dira norabide berean lanean, baina tamalez oraindik gauza
|
asko
dago egiteke. Duela gutxi, antibiotikoen erabilera egokia bermatzeko mundu mailako astean (2018ko azaroan) Europar Komisioak eta Gaixotasun Infekziosoak Prebenitzeko eta Kontrolatzeko Europar Zentroak (GIKEZ) publikatutako datuen arabera, antibiotikoekiko erresistentziaren aurka lanean jarraitu beharra dagoela ondorioztatzen da.
|
|
|
Transmisioa ekiditeko, ezinbestekoak dira txertoak, eta osasun eta higiene neurriak (ospitale mailan jakina da eskuen higiene egoki batek duen garrantzia). Ospitaleetan eta animalien esplotazioetan mikroorganismo erresistenteak ekiditeko azpiegiturak aldatu lirateke (jakina da ospitaleetan infekzio
|
asko
isurbideetan eta aireztatze sistemetan hasten direla).
|
|
|
leloari jarraituz, abordatze holistiko bat eman behar zaio arazo larri honi. Horrek ez du esan nahi indibidualki gauza
|
asko
egin ezin dezakegunik, ezta gutxiagorik ere.
|
|
|
Hau da, zirujauek, pediatrek, familia medikuek, dentistek eta beste hainbat espezialistak, denek antibiotikoak preskribatzen dituzte. Ikerkuntza
|
askok
ondorioztatu dute preskripzio guztien% 50, desegokia, izan daitekeela (6).
|
|
|
Bestalde, antibiotikoen inguruko ikerkuntza
|
asko
gutxitu da. Farmako berrien ikerkuntza batez ere enpresa pribatuen esku dago, eta antibiotikoek, epe motzerako tratamenduak izanik, ez dute onura ekonomikorik ekartzen.
|
|
|
Laborategiek nahiago dute minbiziaren aurkako edota tratamendu kronikoen aurkako farmakoak ikertzen inbertitu (diabetesa eta hipertentsioa esate baterako).
|
Askoz
ere errentagarriagoak dira.
|
|
|
EAEn 2002 urtean, miokardioko infartu akutu (MIA) konparagarria (sexuaren araberako ezberdintasunik ez sintoma, elektrokardiograma eta entzima mailetan) izan zuten emakumezko eta gizonenezkoen artean, emakumezkoekin esfortzu terapeutiko txikiagoa egiten zela ikusi zen, desabantaila izan baitzuten Zainketa Intentsiboetarako Unitatera sartzeko, tronbolisia jasotzeko (gizonezkoen% 33ri vs emakumezkoen% 24ri), eta angioplastia (gizonezkoen% 48ri vs emakumezkoen% 29ri) eta kateterismoa egiteko (gizonezkoen% 10i vs emakumezkoen% 6ri) (37). Ordutik urte
|
asko
pasa badira ere, eta EAEn MIA duten pazienteak artatzeko protokolo bateratua finkatu bada ere, gizonezkoekin alderatuta MIA jasaten duten emakumezkoek tratamendu egokia jasotzeko aukera gutxiago edukitzen jarraitzen dute, nahiz eta arrakala txikitu den (38). Psikofarmakoen preskripzioaren inguruan egindako ikerketa kualitatibo baten arabera, osasun arazo berberen aurrean, emakumezkoen ahultasunaren inguruko sinesmen ideologikoak balorazio ezberdina eginarazten zien hainbat autonomia erkidegotako medikuei, Euskadi tarteko (39).
|
|
|
Badirudi, beraz, genero ikuspuntua kontuan hartzen duten gida kliniko eta protokoloak finkatzeak ez duela erabateko eraginkortasunik osasun profesionalen praktikan. Litekeena baita gaixotasunen sexu ezberdintasunen inguruko ezjakintasunaz gain, gizartean eta, beraz, osasun profesional
|
askorengan
errotutako genero aurreiritziek eragina izatea.
|
|
|
Urteek ez dute, ordea, gizartean, eta osasungintzan? errotutako genero isuria ezabatu, eta Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, ertz
|
asko
ditu emakumezkoetan desabantailak eragiten dituen fenomeno horrek (1): –Emakumezkoak eta gizonezkoak ezberdinak dira haien biologian, gizarteak esleitutako roletan eta familia eta komunitateko posizioan.
|
|
|
Odol analisietan ez zen asaldura hidroelektrikorik topatu. ZIUko medikuen ustez, gorputzak ordu
|
askotan
jasandako bihotz maiztasun altuak eta tentsio arterial altuak eragingo zioten nekea.? –
|
|
|
Iraupen luzeko oinezko lasteketa izanik, oinek eta hankek jasan zituzten ondoriorik gehienak.
|
Askok
erorketa txikiak izan zituzten; beste batzuek bihurrituak eta giharretako gainkargak; bakarren batek zuntz hausturaren bat... Batek oinazeak izan zituen, lehendik ebakuntza jasandako oinean.
|
|
|
Eta, horrez gain, lasterketak izaten diren inguruneagatik (3). Izan ere,
|
askotan
zaila da leku horietara behar den baliabidez iristea (irisgarritasun murritza dute); eta gainera, esparru geografiko handia hartzen dutenez, kontuan izan behar da zer eragin duten eguraldi txarrek eta ingurumeneko arrisku handiek.? –
|
|
|
Bat bateko heriotza izandako kirolariek, normalean, aurrez izan dute sintoma iragarleren bat. Baina aintzakotzat hartu ez edo gutxietsi egin dute; eta
|
askotan
ez dira jakiten, dela kirolariaren heriotzagatik, dela amnesiagatik. Bada ikerketarik, ordea, sintoma hauek aztertzeko helburuarekin.
|
|
|
Hala ere, kontuan izan behar da gure lanean tratamendua bete ez dutenen taldea, txikia izateaz gain, nahiko heterogeneoa dela. Horrela,
|
askotan
amaitu gabeko tratamendua kontsideratzen da pazientearen jarraipena egitea ezinezkoa den kasuetan, eta, ondorioz, atxikipena ezezaguna denean (adibidez, EAEtik kanpo bizitzera joan diren kasuak).
|
|
|
Zainketa horietan, beste gauza batzuen artean, komunikazioa funtsezko tresna bilakatzen da. Komunikazioa, esfortzua, ardura eta abilezia eskatzen duen alor bat da eta kasu
|
askotan
informatzearekin erlazionatzen den arren, hori baino haratago doan prozesua da. Lan honen helburua egoera terminalean dauden gaixo pediatrikoekin eta horien familiekin erizainak izan beharreko komunikazioa deskribatzea da.
|
|
|
Osasun alorrean, esfortzua, ardura eta abilezia eskatzen duen alorra da komunikazioa (11). Kasu
|
askotan
, pertsona batekin komunikatzea, zerbaiten inguruan informatzearekin erlazionatzen den arren, esan beharra dago, komunikazioa informatzea baino haratago doan terminoa dela. Komunikazioa prozesu bat da, non pertsonak sentimenduak, zalantzak, beldurrak, itxaropenak eta egonezinak konpartitzen dituen ahozko eta ez ahozko komunikazioa erabiliz (12).
|
|
|
Horretaz gain, zainketa aringarri pediatrikoen definizioan aipatu bezala, gaixoaren familia ere zainketen parte bilakatzen da (9, 14). Gainera, pediatriako pazienteetan, kasu
|
askotan
gurasoak edota ordezkari legalak dira gaixoaren osasunaren inguruko erabakiak hartu dituztenak (4). Hori horrela, osasun profesionalak gaixoaren familiarekin behar bezalako komunikazioa mantentzea funtsezkoa izango da, kalitatezko zainketa aringarriak ziurtatzeko (9, 14).
|
|
|
Egoera terminalean dauden haurrekin eta nerabeekin komunikatzeko, isiltasun uneak tresna terapeutiko moduan erabiltzea medikuek zein erizainek landu beharreko eta garrantzia duen alor bat da (9, 20). Landu beharreko alorra dela esaten da, isiltasunak kasu
|
askotan
deserosotasuna eragin eta horren aurrean hitz egiteagatik hitz egiten hasteko joera agertu ohi delako (20).
|
|
|
Helduek beren sentimendu, frustrazio edota arazoak modu batera edo bestera hitzez adieraztea lortzen badute ere, 11 urtetik beherako haurrei asko kostatzen zaie sentimendu edo emozioak hitzez adieraztea (28). Horregatik, kasu
|
askotan
jokoaren bidez adierazten dute gertatzen zaiena edo sentitzen dutena (12, 27).
|
|
|
Bestalde, haurra edo nerabea bere heriotza gertu dagoela sentitzen doan neurrian, iraganean izandako bizipenak errepasatzen hasi ohi da eta bizipen horiekin lotura duten jarrera desberdinak adierazten ditu. Ohikoa izaten da, esaterako, iraganarekin lotutako ametsak izatea, txikiagoak zireneko ipuinak irakurtzeko eskatzea, postura fetalean jartzeko beharra izatea eta gurasoen besoetan denbora
|
asko
igarotzeko edota haiekin lo egiteko nahia azaltzea. Beraz, jarrera horiek kontuan hartzeak haurrak edo nerabeak heriotzaren inguruan duen kontzientzia baloratzen lagun diezaioke osasun profesionalari (30, 31).
|
|
|
Pediatriako gaixo terminalen kasuak badu berezitasunik. Izan ere, haurren eta nerabeen adina eta erabakitzeko gaitasuna kontuan izanik, beren zainketez arduratu eta kasu
|
askotan
berentzat erabakiak hartuko dituen heldu baten beharra dute (4).
|
|
|
Gurasoentzat, seme alaba baten heriotza galera gogorrenetarikoa da eta kasu
|
askotan
gerta daitekeen injustizia handienetariko baten moduan bizi ohi dute (2, 9, 31). Gurasoei kezka handia sortzen die haurra edo nerabea minez egon daitekeela edo sufri dezakeela pentsatzeak eta ohikoa izaten da kulpa sentimendua agertzea (2, 8).
|
|
|
Entzute aktiboa ezinbestekoa da gurasoekin komunikatzeko orduan.
|
Askotan
gomendioen ordez, norbaitek beren beldurrak entzuteko beharra izaten baitute (9).
|
|
|
Gaixoaren senideen kasuan, aldiz, aipatzekoa da, gaur egungo gizartean, egoera terminalean dagoen haurraren edo nerabearen senideak alde batera uzteko joera nabarmentzen dela (9, 10, 12, 33).
|
Askotan
ez zaie gertatzen ari denaren inguruko azalpenik eskaintzen, baina nabaritu ohi dute gauzak ez doazela ondo. Informazio faltaren aurrean, ondorio propioak atera ohi dituzte eta ohikoa izaten da, anai arrebaren gaixotasuna, beraien jarrera txarraren ondorio dela pentsatzea (9,10).
|
|
|
Lan honen hasieran uste zenarekin eta errebisioan zehar aztertu diren erreferentzia
|
askorekin
bat, zainketa aringarri pediatrikoetan, egoera terminalean dauden gaixoei zainketak eskaintzeko orduan, komunikazioa funtsezko tresna da (1, 9, 12, 16).
|
|
2020
|
|
|
Erregresio fenomenoak melanomen kasuen% 35eraino iristen dira, eta melanoman beste tumore batzuetan baino 6 aldiz ohikoagoa da (12). Ikerketa
|
askok
frogatu dute immunitate sistemaren parte hartzea: tumorean infiltratutako linfozitoak T motakoak dira funtsean, eta horiek dira berezko erantzunaren bitartekariak (13).
|
|
|
Hori dela-eta, azken hamarkadan, tratamendu berrien beharra ikusita, immunoterapian oinarritutako medikamentuek indar handia hartu dute. Tratamendu immunoterapeutikoak erabiltzen hasi direnetik, melanomaren tratamenduan iraultza handia izan da, eta aurreko tratamenduekin baino
|
askoz
ere biziraupen tasa handiagoak lortzen dira. Immunomodulatzaileekiko terapiak arrakasta handia izan ditu (34).
|
|
|
Bestalde, Osasun Karpetaren inguruko ezjakintasunari dagokionez, deigarria izan zen pazienteen% 5ek ere ez zeukala sartzeko pasahitzik ikerketa hasi aurretik. Horrez gain, ikerketan parte hartzeko interesa erakutsi arren, paziente
|
askok
ez zituzten pasahitzak izapidetu. Gogoeta bezala, Osasun Karpeta gehiago ezagutzera eman litzateke, eta pasahitzak eskuratzeko bideak erraztu.
|
|
|
MV PCI, S PCI edo IRA PCI aukeraketa irizpide klinikoen arabera egiten da eta maiz, birbaskularizazio osoa pairatzen duten pazienteek egoera kliniko okerragoa dute. Aukeraketa alborapena leundu nahian, ezegonkortasun hemodinamikoa bezalako egoera klinikoak identifikatu eta estratifikazioa egin daiteke, baina beste faktore
|
asko
ez dira hain errazak identifikatzen eta sailkatzen. Beraz, emaitza hauek kontu handiz interpretatu behar dira, MV PCI estrategiaren emaitza okerragoak pazienteen egoera kliniko okerragoaren ondoriozkoak izan baitaitezke.
|
|
|
Felipek euskara
|
asko
maite zuen eta arlo guztietan defendatu zuen. Osasungoa Euskalduntzeko Erakundeak urtero antolatzen duen biltzarretako batean ezagutu nuen.
|
|
|
Araban antolatzen zenean hor aritzen zen beti antolaketa lanetan. Gogoratzen naiz orain dela urte
|
asko
, orduan Txagorritxu izena zeraman ospitalean lanean aritu nintzenean, berak ere bertan lan egiten zuela, eta ikerketa txiki batean datuen azterketa estatistikoa egiten lagundu zidala. Ordutik beti harreman onak izan genituen.
|
|
|
Egoera horietan Laguntza Bidezko Ugalketa Teknikak (LBUT) erabiltzen dira eta haien arrakasta espermatozoidearen aukeraketan dago. Gizonezkoaren ernaelezintasun
|
askoren
zergatiak ezezagunak direnez eta terapiaren ondorioak LBUT eta hormonen kontrolaren haratago doazenez, zergatien bide asoziatuak eta ernalezintasunean inplikatutako molekulen identifikazioak erabateko garrantzia dauka egun. Espermatogenesiaren azkenengo etapa, non espermatida biribila gameto maskulino funtzionala bilakatzen den, gakoa izan daiteke espermatozoidea aukeratzeko teknikak garatzean. Horren inguruko ezagutza oso tresna erabilgarria izan daiteke LBUTetarako beharrezkoa den gameto maskulinoa aukeratzeko metodoen diseinurako.
|
|
|
62 urteko emakumezkoa endokrinologoak modu periodikoan jarraitu zuen urte
|
askoan
zehar, Graves Basedow gaixotasunak eragindako hipertiroidismoa zela eta. Terapia aproposaz eta odol analisi bidez egoki kontrolatu zuen gaixotasuna.
|
|
|
Deskribatutako bigarren kasuan, emakumezkoari urte
|
askoan
zehar egin zioten jarraipena kontsultan. Bere odol analisietan nabarmena zen entzima pankreatikoen mailen handitzea eta bariazioa, eta hortaz urte horietan guztietan zehar haren diagnostikoaren izendapena honakoa izan zen:
|
|
|
Gurean, biztanleen% 54 euskalduna da. Geografiaren aldetik oso sakabanatuta gaude, hala, herritar euskaldun
|
asko
%Lekeitio esaterako% eta ez hainbeste %Basauri adibidez% dauzkaten herri txiki, ertain eta handiak dauzkagu.
|
|
|
Hala ere, gaixotasun hau ez dago LDLaren metabolismoari lotuta, landare esterol pilaketari baizik. Horregatik, landare esterol horien xurgapena blokeatzeko era
|
askotariko
tratamenduei jarraitu behar diete (16).
|
|
|
Kolesterolaren maila handia izateak ez dauka sintoma zuzenik eta, horregatik,
|
askok
ez dakite HFa dutenik. CVDa pairatzeko aukerak, atalase maila batetik gora (kolesterol maila totala >200 mg/ dL eta LDL C maila >100 mg/ dL) asko handitzen dira.
|
|
|
Hori dela-eta, LDL eta VLDL jariaketa murriztu egiten da, lipoproteina horien odoleko maila jaitsiz. CVDak murrizteko gai direla frogatu da (40,41); horiek, ordea,
|
askotan
ez dira ondo jasaten. Gaur egun hiperkolesterolemia familiarrean ez dira ez lehenengo, ez bigarren eta ez hirugarren aukerako tratamenduak.
|
|
|
Gaur gaurkoz, kolesterol maila egonkor mantentzeko zenbait terapia daude. Haien eraginkortasuna, ordea,
|
askoz
handiagoa da gaixotasuna goiz diagnostikatzen bada (49). Diagnosi goiztiarra garrantzitsua den arren, gaurkoo diagnosi tasa oso txikia da.
|
|
|
Hainbat faktorek emendatzen dute CVDa pairatzeko arriskua, baina haien artean LDL kolesterol (ingelesez Low density Lipoprotein Cholesterol edo LDL C) maila bereziki garrantzitsua da (1). Ondorioz, CVD goiztiar
|
askoren
kasuan pazienteek hiperkosterolemia familiarra (HF) daukate.
|
|
|
Kasu horietan, zunda bidez elikatzeko aukera ematen zaio gaixoari eta bere familiari. Zunda mota
|
asko
daude. Bi taldetan bana ditzakegu zundak txertatze lekuaren arabera (1 taula).
|
|
|
Kasu horietan, zunda bidez elikatzeko aukera ematen zaio gaixoari eta bere familiari. Zunda mota
|
asko
daude. Bi taldetan bana ditzakegu zundak txertatze lekuaren arabera (1 taula).
|
|
|
Hala ere, gaixotasun hau ez dago LDLaren metabolismoari lotuta, landare esterol pilaketari baizik. Horregatik, landare esterol horien xurgapena blokeatzeko era
|
askotariko
tratamenduei jarraitu behar diete (16).
|