|
2004
|
|
|
Bazuen, hori bai, haranaren inguruko herrian bizi zen morroi zahar zaharra, guk Bizkarroker deitzen geniona, eta enkarguak eta beste zenbait lan arin egiten zizkiona. Ordea Bizkarrokerrek laguntza eskasa eman ziezaiokeen, zeren gizon hark, guk ematen genion ezizenak
|
adierazi
bezala, bere onenaz aurrera baitzirudien ordurako, eta sarritan goiza besterik ez baitzuen egiten lanean. Bere bizikleta hartu eta herrira joaten zen bazkaltzera, poliki poliki, erortzeko beldurrez...
|
|
|
Gauaren iluna erabat barneratua zegoen Balantzategiko baso eta erreka txokoetan pausoak sentitu nituenean. Nahiz, ukuiluan aurrez aurre neukan saiateratik, ezer zehatzik ikusteko modurik izan ez, nire belarriak segituan
|
adierazi
zidan pauso haien jatorria: pauso arin eta sendoak ziren, dotoreak, oso dotoreak, benetan ederrak, nik jaiotorduan niretzat nahi izandakoak.
|
|
|
Egia handia da Pauline Bernardettek egun hartan
|
adierazi
zidana, neronek ikusi nuen garbi asko mendi mendian pasatako bolada hartan. Hasiera batean, luze egiten zitzaidan denbora, eta ahal izan guztietan freskura zeukan txoko bat aurkitu eta bertan gelditzen nintzen lotan.
|
|
|
Baina lekua, nahiz lorez betea egon, ez zen osoki lorategia, baizik eta kanposantua. Loreei gaina hartuz zutitzen ziren egurrezko hiru gurutzeek huraxe
|
adierazten
zuten.
|
|
|
—Barkatu, lagun, baina arestian
|
adierazi
bezala, zure esanetara nago. Morroia bataiatzea nagusiari dagokio.
|
|
|
Aukera bat egin beharrean aurkitzen zarela? Bada entzun berari, berak
|
adieraziko
dizu aukerarik onena. Arrisku latz batean zaudela?
|
|
|
Hantxe zegoen koska. Horregatik ez zituzten harrapatzen, elkarren artean sistema bat zeukatelako; arriskua bazegoen ala ez zegoen
|
adierazteko
baliatzen zitzaien sistema bat, hain zuzen ere. Ordea, zein zen sistema?
|
|
|
gorriak etxe barruan zeuden, eta gu berriz kanpoan. Artean bazen argirik, eta Usandizagak, xehetasun hura Genovevari
|
adieraziz
, lasai hartu zuen arnasa.
|
|
|
—Irrati bat eduki beharra daukatela etxean, derrigorrez —lagundu zidan La Vachek, Antiaju Berderen hitz haiei batere zentzurik ez ziela ikusten keinuz
|
adieraziz
. Baina nik bai, nik aurkitzen nien zentzurik.
|
|
|
Isilunea egin genuen biok, eta ahoa zabaldu eta lo txusta egitera nindoala
|
adierazi
nahi izan nion lagunari, logikaz pentsatzeak ordain hura zuela. Baina alferrik, ahoa zabaldu orduko begiak itxi zitzaizkidan, eta lo gelditu nintzen kolpetik.
|
|
2010
|
|
|
Aitzitik, Hego Afrikako afrikanerrek edo Quebeceko frankofonoek badukete, ez baitira hiru mende eta gehiago alferrik igaro haien bizilekura heldu zirenetik. Kontraste honek zera
|
adierazten
du: denborak ere eskubide kultural eta nazionalak ematen dituela, ez lurraldetasun hutsak.
|
|
|
Rawlsek moral normatiboan sinesten du, eta eszeptizismoak eta postmodernitateak ez dute honelako moralik bideratzen. Biek jarrera filosofiko osoak islatzen dituzte, hau da, teoria metafisikoak dira, eta egia erabiltzen dute kategoria bezala, egiarik ez dagoela edo bakarra ez dagoela
|
adierazteko
bada ere.
|
|
|
Konturatu zarenez, Etxeparek Laplace-ren teoria du eskuen artean eta hor azaltzen digu eguzkitik jaurtitako ziliporta modura sortua dela Lurra, zipriztin gisa, eta gerora bertan bizia agertu dela. Lerro trinko gutxi horietan ezkutatuta, lehen begiratuan ikus daitekeena baino nahikotxo gehiago
|
adierazi
zigun Jean Etxeparek, edo, behintzat, horrelaxe ulertu zuen Piarres Lafitte kalonjeak, eta bai gaitzetsi ere, Lafittek birritan argitaratu zituen-eta pasarte horren pozoiaren kontrako antidotoak.
|
|
|
Etchepare" artikulua paratu zuen, hainbat eta hainbat laudorio plazaratuz, tartean Beribilez une oeuvre eternelle dela, eta bai Etxepare medikua zela euskal idazle gazteen maisua, idazten. Horiez gainera, Lafittek liburuaren laburpena egin zuen, sei bat orrialdekoa, hasieran bertan argi eta garbi
|
adieraziz
, Beribilez itxuraz bidai liburu gisara agertu arren, mila eta bat gogoetarako aitzakia dela. Eta laburpen horretan honelaxe erantzun zion Etxepareri:
|
|
|
Lafitteren idatzizko hirugarren erantzun bat askozaz geroagokoa ekar genezake hona, 1974koa" Mende huntako Euskaldun idazleen pentsa bideak", baina uste dut nahikoa dela orain arte
|
adierazitakoarekin
. Edozelan ere, Haeckel i dion ezinikusia Piarres Lafittek darwinismoari berari proiektatu zion, eta gerora Herria astekaria erabili zuen nolabaiteko kreazionismoa zabaltzeko:
|
|
|
Bizente Aizpuruk liburu bi argitaratu zituen arren, ez duzu haren izenik aurkituko ohiko euskal literaturetan. Bestalde, Auñamendi entziklopediak eskaini dizkio bizpahiru lerro, baina, hiru libururen egilea dela
|
adieraziz
, eurotariko lehena, Itziarreko amabirjinari buruzkoa eta 1884an plazaraturikoa. Argi dagoenez, hor nahasketaren bat dago, izen bereko idazle bi bateratu direlarik, baina, esan gabe doa, ezinezkoa da Aizpuru ordiziarrak liburu bat idaztea artean jaio barik.
|
|
|
Jovenes sed castos gogor kondenatuz. Dena dela, gotzaina egilearen familiaren adiskidea zen, Aizpururekin hartu emanik izan ez arren, eta eskutitz bat idatzi zion,
|
adieraziz
liburua onartu egin zitekeela puntu batzuetan aldatuz gero. Bizente Aizpuruk ez zuen amore eman, ez zuen hitz bakar bat aldatu, eta Gasteizeko elizbarrutiko buletin ofizialean kondena dekretua aurkitu zuen, 1931ko martxoaren 16an argitaratua, hemen euskarara itzulita emango duguna:
|
|
|
Hiru espedizio nagusi burutu zituen, milaka kilometrotakoak. Kilometrotan ez ezik, bestela ere neur daiteke ahalegina; ikusi Armand Daviden obituarioan zelan
|
adierazi
zuen Hiriart Urrutik 1900ean:
|
|
|
Schleicher ek uste zuen eta Vinsonek harekin baterahizkuntzak klase batetik hurrengora igarotzen direla perfekzioaren bila, alegia, hobetuz doazela pentsamendua ahalik eta hobekien eta bizkorren
|
adierazteko
. Baina, naturala da hobekuntza prozesu hori, hots, naturala da hizkuntzen eboluzioa, gizakien borondateak ez baitu zerikusirik.
|
|
|
Baina, Julien Vinsonen diskurtsoan badago hirugarren ildo bat, hona ekarri nahi dudana. Euskara berez da desegokia zibilizaziozko kontzeptuak
|
adierazi
eta azaltzeko, eta, esan bezala, kondenatuta dago epe laburrean suntsitzera. Hau da, euskararen desagerpena era natural batez etorri beharrekoa bada, berez berez, darwinismo linguistiko horrek ikusarazi bezala, orduan zergatik ez utzi prozesu natural hori berez gerta dadin?
|
|
|
Erromako elizak erabakitakoa bezainbatean, Etxebarria anaia karmeldarrak lau dokumentu aipatzen ditu (hain zuzen 1860, 1909, 1941 eta 1950koak), elizak eboluzionismoari buruz unean unean erakutsi duen jarrera ofiziala
|
adierazten
dutenak, eta horrenbestez, neurri batean lau mugarri direnak edozein periodizaziorentzat. Dena dela, pasarte bat ostuko diot Etxebarriaren idazlanari, orduko euskal intelligentsiaren pentsaera zein izan zitekeen ilustratuko digulakoan:
|
|
|
Kontura gaitezkeenez, fixismo biblikotik abiatuta Etxebarria karmeldarrak" erdizkako billakaera" deitu duen horretaraino iritsi gara. Ohar gaitezen, erdizko ikuspegi horri kreazionismo eboluzionista esan ahal diogu, eta, Piarres Lafittek aurreko atal batean
|
adierazi
digunez, jainkoa du ezinbesteko: " Jainkoa da jautsi, munduaren ager arazteko, biziaren phizteko, gizonaren jal arazteko".
|
|
|
Nolanahi, XX. mendearen azken laurdenean gure artean onarpen zabala irabazi du eboluzioa ulertzeko era osozkoak, alegia, eboluzioa guztiz zorizkoa dela, edo hobeto, ez dela naturaz gaindiko inolako boterek proposituren batetarantz gidatua, Darwinek berak
|
adierazi
legez. Horixe erakutsiko digu, kasurako, Xabier Amuriza bertsolari bizkaitarraren Menditik mundura 1977ko liburuak.
|
|
|
Nik neuk 1980an lortu nuen lizentzia biologian. Aspaldi izan zen hori, artean gazte eta berde ginela, inoiz ederto
|
adierazi
denez. Egia esateko, ez dut oso ondo gogoratzen ikasketak amaitzean zer nekien Darwinen eta darwinismoaren gainean, nire memoria ez baita fidagarriegia.
|
|
|
Izan ere, behin eta programako lehen ikasgaietan gene jitoa, hautespen naturala eta horrelakoak aurkeztuta, hurrengo atal batean Jose Maria Basabe() jesuita eta antropologoak gizakiaren eboluzio bideak irakatsi zizkigun, gaur eguneko Homo sapiens delakora iritsi baino lehenagoko fosilak banan banan erakutsiz eta karakterizatuz. Kontua da azalpen xehe horren kolofoi gisa, aita Basabek parentesi txiki bat ireki zuela, eta, ikasleoi artez begira, zera
|
adierazi
zigun: zientziak aurkeztutako giza fosil horien errenkada luzetxoan, argitzeke dago Jainkoak fosil horietariko zeini ufatu zion gogoaren arnasa, hau da, noren gorputzari barneratu zion arima, hortik aurrera egiazko gizaki bihurtu zuena.
|
|
|
Cesarrek zigarro bat erretzen zuen bitartean azaltzen zizkigun kalkulu integralaren xehetasunak edota karbono molekulen egitura, eta Redini zegokionez, Adrianen amak termo batean ekarritako kafea edanez esertzen zitzaigun aurrean, kafe hari bere petakako koñak tanta batzuk gehitu ondoren j eneralean, eta halaxe hasten zen gurekin hizketan, etengabe galderak eginez, solasaldi bat sortu nahian. Adrianek bere modura
|
adierazi
zuen denon sentimendua: " Lehenago joan behar nian nire bizkar okerra zuzentzera.
|
|
|
Arsenal Bartzelona. Ikusi nahi duena etor dadila nirekin",
|
adierazi
zigun. " Joango al gara, Cesar?", esan zuen Redinek.
|
|
|
Nire aitaren gutunak ere hemen daude. Badakizu horrek zer
|
adierazten
duen."" Itzuli egin zizkiotela", esan nuen tontoki. " Bere bi anaiak frontean hil zirela adierazten du, eta guk dauzkagula orain haien gauza pertsonalak." Kartoizko kaxa seinalatu zidan:
|
|
|
Badakizu horrek zer adierazten duen."" Itzuli egin zizkiotela", esan nuen tontoki. " Bere bi anaiak frontean hil zirela
|
adierazten
du, eta guk dauzkagula orain haien gauza pertsonalak." Kartoizko kaxa seinalatu zidan: " Ekarridazu, mesedez".
|
|
|
" Goazen ba udaletxe aldera —esan zuen Cesarrek bankutik altxatuz. Letretakoen estiloan
|
adierazita
, ostatu horretako entsaladaren nostalgia daukat." Keinu egin genien monumentuaren ondoan zeudenei gurekin etor zitezen.
|
|
|
" Faxistek ere badute beren bihotz koxkorra —erabaki zuen Cesarrek— Ez dute beren kideak ahaztuta geratzerik nahi. Gainera plazako piramide moztu horrek hobeto
|
adierazten
du gertatutakoa. Piramide moztua, lepo moztua, bizitza moztua...
|
|
|
Gaizki uztartutako zerbait sumatzen nuen Cesarrengan. Nahiz modu bizian hitz egin, bere begiek ez zuten aldarte onik
|
adierazten
. Ez zirelako, agian, bere Lehen Begiak, baizik eta Bigarrenak.
|
|
|
Bidean, zerrategiaren paretik pasatzean, Virginia ikusi nuen. Tximeleta bat bezain arin zihoan orduan ere, eta ia ukitu gabe zeharkatu zuen Maderas de Obaba zioen zerrategi sarrerako laukia; ez zen bertan trabatuta geratu, nola Martin Teresaren gaitza
|
adierazi
zigun egunean. " Zu zara eta!
|
|
|
zapoak puztu egiten ziren eguzki biziko orduetan beroarekin, eta gero, tenperatura jaistean, zotin moduko bat sortuz ekiten zioten husteari. Haien munstro itxurak aginduaz bestera, zotina, kantua, goxoa zen, delikatua, apur bat infantila, eta batzuetan, hitz modukoak sortzen zituen, edo hala iruditzen zitzaion behintzat entzuten zienari, kantuak zerbait
|
adierazten
zuela. Villa Lecuonako terrazatik ere entzuten zitzaien batzuetan, eta, amari sinestera," ikusi eta ikasi" i ku si e ta i ka si— zioten, zentzuzko mezu hori zabaltzen zuten mundura.
|
|
|
Ordu arte oker ibili nintzela esan nion neure buruari, eta nire arazoaren soluzioa koaderno hartan bertan egon zitekeela. Gorilaren begiratuak ez zuela beharbada" hire aita hiltzailea izan zela iruditzen al zaik?"
|
adierazi
nahi, baizik eta" lasai zaitez, etzazu alferrik sufritu, orrialdeotan idatzitakoa arretaz aztertuz gero bakean geratuko zara". Koadernoa mesanotxearen kaxoitik atera eta flexoaren argi azpian kokatu nuen.
|
|
|
Erne jarri nintzen.
|
Adierazten
zidana kobazulo ilunerako bidea zen. Hotelera joaten hasiz gero Berlino ikusiko nuen, baita Lehen Begiekin ere.
|
|
|
Mesanotxeko erlojuak eguerdiko hamabi eta erdiak zirela
|
adierazten
zuen. Eguna grisa zen.
|
|
|
Bera morroi bat da." Irribarreka zegoen, baina, berriro ere, gaitzaren ondorengo aurpegia zeukan. Bere olio koloreko begiek ez zuten inolako pozik
|
adierazten
; krudela bihurtzen zuten irribarrea.
|
|
|
Ez nintzen fidatzen. Nola edo hala, Teresak bion artean gertatutakoa
|
adieraziko
zion, umiliatu egingo zuen nire aurrean. " Ba, ez dakit nola egingo dugun.
|
|
|
Ez zait gustatzen inork atzetik begiratzea." Atea itxi zuen. " Deituko dizut menuarekin",
|
adierazi
zidan beste aldetik.
|
|
|
" Egia esan, ez dakit. Tiroteoa izan den tokian geldituko zen noski."" Non izan da tiroteoa?" Don Pedrok zehaztasunez
|
adierazi
zion zein bidegurutzetan desbideratu zen Bernardino eta bera zekartzan autoa; ez hain zehazki leku hartatik bailararaino egindako ibilera. " Gaztainadi bat zeharkatu dudala uste dut", esan zion.
|
|
|
Juan berriro janari marmitekin azaldu zenean, don Pedrori antsia jaulki zitzaion. Nahi zuen gordeleku hartaz haratago pentsatu, atera espirituz zulo hartatik eta sinetsi salbabidean zegoela, bizitza luzea izango zuela heriotzari ihes egin ondoren, eta eutsi egin behar ziola, baina gogoak ez zion obeditzen, eta bere burua hil izan balu agian hobeto egongo zela
|
adierazten
zion. Aukera hura ere galdua zuen orain, gordelekurako bidean Juanek pistola eskatu ziolako harri zulo batean ezkutatzeko.
|
|
|
Batez ere Bernardino, bere lagun gizajo hura; poesiak egiten besterik ez zekiena eta horregatik hila, hantxe, bere aurrean. " Beste astebete hemen, eta erotu egingo naiz",
|
adierazi
zion Juani. " Hiru egun, eta abiatu egingo gara", agindu zion gazteak.
|
|
|
Beti kontu berbera emakumeekin. Berari dirua eskatzen zioten; Pirpori eman egiten zioten, edo
|
adierazi
non aurki zezakeen. " Zer ondo!
|
|
|
Ez nuen berarekin hitz egin nahi, ez bazen bere aitormena entzuteko: " Koadernoko gorilak egia
|
adierazten
zuen, hiltzaileekin ibili nintzen gerra garaian. Damututa nago".
|
|
|
Orduan mutilak hamabi urte edo horrela izango zituen, baina horiek denak baino bost aldiz gehiago zen buruz. Eta Lubisek egia
|
adierazi
zion garbi. Pantxorekin ez zegoela fidatzerik.
|
|
|
Solasaldietara azaltzen zen maisuetako batek, Bernardinok, poesiak idazteko ohitura zuen, aldian behin Zaragozako aldizkari batean argitaratzen zituenak, eta don Pedrok hirurogei urte bete zituen egunean difamazio ahaleginak aintzat hartu eta hala
|
adierazi
zion oturuntzaren ondorengo poema luze eta ditiranbikoan: " hartza esaten dizute, eta baduzu, bai, harekin antzik, zeren zure ahoan eztia izaten baita maiz".
|
|
|
" Ardura ez badizu, aholku bat emango dizut lagun bezala —esan zion Corgean doktoreak— Zaindu egin behar duzu. Litekeena da zuk ere anaiaren joera izatea."" Zer joera?"" To commitsuicide." Bera argudioka hasi zenean, hartza izan zela eta ez bere burua botatzeko joera, Corgean doktoreak" zeuk ikusiko duzu, nik esan dizut ene ustea"
|
adierazi
nahi zuen keinu bat egin zion. Eta bera isildu egin zen, ez zuen gehiago protestatu.
|
|
|
Falangistak, Espainian Mussoliniren doktrina estuenik jarraitzen zutenak, halaxe apaintzen ziren. " Ejerzitoaren alde nago, ez da besterik." Gaztearen hitz egiteko moduak halako kultura bat
|
adierazten
zuen, eta Degrela kapitainak apaiztegitik —herri txikietako mutilen" goi eskola" bakarretik— pasatakoa izango zela pentsatu zuen. " Ez ditut losintxak maite.
|
|
|
Sotanaz jantzita, pistola gerriko barrenean zuela, Fray Victor oihuka zebilen fusilatutakoen artean: " Hemen ez daude denak!"" Fray Victor esaten diote",
|
adierazi
zion Marcelinok. " Joan eta ekar ezazu", esan zion kapitainak.
|
|
|
" Mozkortu egin duk hire osabak ordaindu digun bazkarian, David. Zaldia dela uste dik",
|
adierazi
zidan Ubanbek. Opinek bizkarrean eman zion Pantxori.
|
|
|
Sebastianek botila huts bat zeukan eskuan, koilara batekin jotzen zuena. Kinketako batekin asaltoen hasiera edo bukaera
|
adierazten
zuen; kinketako larriekin, boxeolarien azpi kolpeak.
|
|
|
Maiteago ditu zaldiak pertsonak baino". Komentarioaren transkripzioak adeitasuna
|
adieraz
lezake, sinpatia keinu bat berarekin geundenon aldera. Ez zen izan horrelakorik.
|
|
|
" Ez zaitez kezkatu. Zaldia gustukoa baduzu, zuretzat izango da",
|
adierazi
zion Berlinok. " Konponduko gara, noski", gaineratu zuen Angelek.
|
|
|
Jaiotzarako estalpe oso bat bere Haur, Guraso eta abereekin. Don Ramon apaizak, kaperaren ardura zuenak, Berruguete berri bat geneukala gure artean
|
adierazi
zuen orduan, eta Artearen Historia erakusten zigun fraideak taila haien laudorio bat idatzi zuen kolegioko aldizkarian. Eta Adrianen atzetik, artista bezala, ni neroni nentorren, soinua jo nuelako Eguberri haietako ospakizunean.
|
|
|
poliki, isilik, etengabe— berari buruzko susmo iluna; baina pisu handiagoa zeukan, halere, maitasunak.
|
Adierazi
egin nahi nion benetan gertatutakoa, eta nire begia erakutsi: puztua, mindua, egin berri zidaten injustiziaren ikur.
|
|
|
" Ulertu beharra daukazu, ezin dugu gure artean eduki. Beste ikasleen gurasoek ez lukete onartuko",
|
adierazi
zion Angeli. " Inork ez du sagar ustelik nahi izaten zakuan", baieztatu zuen Angelek adorez.
|
|
|
Begiak egoera berrira ohitutakoan, don Jaime esaten zioten gizon beltzarana ikusi zuen, eta hainbat soldadu haren atzean. " Pentsatzen nuen bezala, sardinak dira",
|
adierazi
zien don Pedrok kontserba lata bat erakutsiz. Esaldia osatzeak indarra kendu izan balio bezala, zahagi baten gainean eseri zen.
|
|
|
Berriro ere bere mundualdian pentsatu nahi izan zuen, bere gurasoengan, bere anaiarengan, Ameriketan ezagututako hainbeste lagunengan. Baina bere gogoak, tontoki, egin berria zuen inbentarioaren datuak
|
adierazten
zizkion etengabe: bost olio zahagi, hamaika ardo zahagi, hamasei gaileta kaxa, hamarna kiloko hiru atun lata
|
|
|
Edateko, berriz, beste gauza batzuk gustatzen zaizkio." Leihoraino joan eta begira jarri zen. " Zuen etxea baino beheraxeago zegoen bikiekin",
|
adierazi
nion. " Orain ez daude.
|
|
|
" Ez al duzue jaitsi behar? Gautzen ari dik",
|
adierazi
zigun garrasika. " Beste ordubete du gautzeko, Joseba!", esan zion Lubisek.
|
|
|
Aldian behin, alkandora hura astindu eta garrasi egiten zigun. Ezer
|
adierazi gabe
, soilik bere sasoia erakusteko.
|
|
|
" Nor da?", galdetu nuen. " Bruna, basozainaren alaba",
|
adierazi
zidan Sebastianek pozik. Ubanbek arnasa hartu zuen bete betean:
|
|
|
Gelditu, utzi alkandora lurrean, eta galtzak eranzten hasi zen. " Orain hitz egiten hasiko zaiok, David",
|
adierazi
zidan Sebastianek txalo txikiak joaz. Eta hala zirudien, Bruna joandako aldera begira jarri eta hitz egiten ari zitzaiola.
|
|
|
Pantxok prismatikoak begietara eraman zituen. " Bazetorrek, atera duk bere gordelekutik",
|
adierazi
zigun. Jantzita azalduko zelakoan nengoen, edo bere gorputza nolabait gordez; baina ezer gabe itzuli zen.
|
|
|
Ama sukaldeko atean azaldu zen, eta afaria mahaian zegoela
|
adierazi
zidan, ez luzatzeko telefonoan. Martin ez zen isiltzen.
|
|
|
Alaska hotelera joateko arrazoia
|
adierazi
zidan. Ubanbe aurkeztu beharra zegoela munduaren aurrean, eta ospakizun bat egingo zutela kazetarientzat.
|
|
|
" Josebak esaten du horrela beltzez pintatuta modernoago gelditzen dela", esan nion. Amak ezpainak zimurtu zituen iritzi hark merezi zion fede gutxia
|
adierazteko
. " Etorriko al zara bazkaltzera?"" Seguru", erantzun nion.
|
|
|
" Lau marmita zeuden hor basoko zoko batean, eta esnea edukiko zutelakoan ireki ditugu. Baina gasolina zeukaten",
|
adierazi
zidaten. Eta ez ziren gezurretan ari, segituan antzeman nien nik.
|
|
|
Promotoreak ez zuela halako galdera konkreturik nahi
|
adierazi
zuen erantzunaren ondoren, ez lehen egun hartan, eta jantokiko mahai nagusian eserita zegoen talde batengana luzatu zuen besoa. Hantxe zeuden Berlino eta nire aita; baita Degrela koronela ere.
|
|
|
" Nola zen, ba, David, niri hainbeste gustatzen zitzaidan Hesseren esaldi hura, egun hartan euliak ere aspertzeraino errepikatu nizuna?". " Zergatik dago nigandik urruti zoriontsu izateko behar dudan guzti guztia?",
|
adierazi
nion. Berak barre egin zuen:
|
|
|
Ezer gertatuta ere, ni salbu nengoen. " Nik uste nuen eskoletarako ari zirela lanean",
|
adieraziko
nion guardien tenienteari.
|
|
|
Baina, zer babesten zuen? Hatzek ez zidaten lehengo ahaleginetan objektuaren txikitasun eta gogortasuna baizik
|
adierazten
. Jarraitu, ordea, gutuna haztatzen eta eraztun baten forma hartu nion.
|
|
|
Nire buruan ideia bakar bat zebilen jiraka, ziztu batean, ziba trinko bat bezala: Virginiak bere nahia
|
adierazi
zidala. Nirekin hasi nahi zituela festak, alargun gelditu zenetik lehenengoak.
|
|
|
Ondo ulertzen ez nuena
|
adierazteko
modu hura zen, hitz bakar bat ez jartzea gutunean. Baina, ondo pentsatuta, zer espero nuen?
|
|
|
Mary Annek eta biek etziko irakurketa aski prestatua dutela
|
adierazi
dit gero. Aurkezpenak berak egingo dituela, baina testuak Mary Annek irakurriko dituela.
|
|
|
intimitate osagaia bikoiztu egin da. Ondo ezagutzen ditudan kontuak
|
adierazi
ditu orduan. Franco eta Hitler besotik hartuta ibili zirela, eta Gernikako bonbardaketa(" zibilen aurkako lehena historian") haien azaña izan zela.
|
|
|
Egun batean, Carlosek gimnasia egiten hasi behar genuela
|
adierazi
zigun, eta footing egitea ere komeni zitzaigula, eta Etxeberriak eta Ramuntxok erretzeari utzi behar ziotela, forma fisikorik gabeko militanteak problema besterik ez zuela ekartzen. Etxeberriak, orduan, ezezko borobila eman zion eta alde egin zuen bileratik.
|
|
|
Borrokara itzuli ezean, Ramuntxok eta Etxeberriak kastigua jaso zutela. " Ni ere berekin joango naiz
|
adierazi
nion azkar— Aspaldi honetan elkarrekin ibili gara, eta hemendik aurrera ere halaxe nahi nuke."" Horixe jakin nahi nuen", esan zidan Papik eskuetan zeukan sukalde liburua apalera bihurtuz.
|
|
|
Mesedez!", eskatu nion tinko. Ekarri zidaten azkenean, eta barruko aldea erakusteko
|
adierazi
nion erizainari. Gernikako oihala hantxe zegoen, bere tokian.
|
|
|
Xaguen intziriak bailiran sartzen zitzaizkidan nota haiek buruan. Xaribariaren bukaeran itzuliko nintzela
|
adierazi
nien nire bi kideei, eta muino batera igotzen zen bidetik abiatu nintzen.
|
|
|
neure burua entregatuko nion poliziari. Edo, gordinago
|
adierazita
—erretorikarik gabe etab.—, traizioa egingo nion organizazioari. Papik hartutako erabakia, gure taldea Mediterraneora bidaltzekoa, lagungarri izango zitzaidan.
|
|
|
" Mugitu egin behar dugu!", esan zuen guardien kapitainak bidetik. Bi txalo eman zituen hitz haiek agindua zirela
|
adierazteko
.
|
|
|
Hitz egiten ari zen bezala bera ere tarteko zela erakusten zidan. Organizatuta zegoela, orduko hitz batekin
|
adierazteko
. " Nola deitzen diate hiri, Joseba?", esan nion.
|
|
|
Ez zen kontu berria, noski. Ispiluak ere egunero
|
adierazten
dit egia hori.
|
|
|
Medikuak dio bihotzeko beste ebakuntza bat duela". " Beste aukera duk hegan hobeto ikastea",
|
adierazi
dut. Baina Mary Annek ezin zion bere kezkari eutsi eta azalpenak ematen jarraitu du.
|
|
|
Kopeta neurriz gain ilundu eta ia builaka erantzun dio Mary Anni: " Zer
|
adierazi
nahi didazu kontu horiekin. Kaxak garraiatzen jarriko nauzula?
|
|
|
Gu gainditu eta zuhaitz baten hostailan ezkutatu da. Poztu egin naiz, eta Josebari
|
adierazi
nahi izan diot zein harrigarria zen gertatutakoa. Tximeleta hura, monarcha bat (Lizen urtebetetzean aske gelditutako bat, ezbairik gabe) justu mitxirrika euskal hitza lurperatua zegoen lekutik atera dela, berpiztu egin balitz bezala, edo, zehatzago, haragizkoa bihurtu eta hegan atera bere hilobitxotik.
|
|
|
" Badakik nor etorri zaidan burura hilerrian?", esan dit bideari berriro heldu diogunean. Polikiago joan zedin
|
adierazi
diot, oso bizi baitzihoan bidean gora. " Hiri ari zaik hegaldi mina pasatzen baina niri ez —esan diot— Nor etorri zaik burura?" Bera nire pausoan jarri da.
|
|
|
" Baietz diote. Hirurok joango zaretela",
|
adierazi
zigun azkenean kezkatu aurpegiarekin. Karta mazoa eman zidan.
|
|
|
" Munduko izaki bizidun zaharrena" ikustera joan gara gero, hiru mila urte inguru omen dituen sekuoia, eta Mary Annek bere izenaren historia
|
adierazi
digu. Ez dela beti orain bezala General Sherman izan, hasiera batean Carlos Marx bataiatu zutela.
|
|
|
Bertako gizonak ontzitegian lan egiten duelako aukeratu dugu. Agian baliatuko zaizue informazioa lortzeko orduan." Alde egin aurretik, Papik dena konponduta zegoela
|
adierazi
zigun, erreserbatuta geneukala gela, eta panfletoak ere han zeudela jadanik kartoizko kaxetan" apunteak" bailiran. Azterketa batzuk egin behar zituzten ikasle errepikatzaileak izango ginela.
|
|
|
Joseba eta Triku azaldu ziren. " Begira nola dauzkan belaun koskorrak",
|
adierazi
zigun Maribelek. Urratuta zeuzkan, odoletan, zarakarrekin.
|
|
|
Gainera, bere lehen ipuin liburua argitaratzera zihoan" Ramon Garmendia" ezizenez. Bileretan ere erlojuari begiraka hasten zen lehenengo hogei minutuak bete orduko, eta handik aurrera hamaika modutara
|
adierazten
zuen bere aspertua. Carlosi kosta egiten zitzaion jokaera hura eramatea.
|
|
|
Baina abuztuaren lehen astean oreka hautsiko zuen zerbait gertatu zitzaidan. Ezin dut bestela
|
adierazi
: aldaketa bat sumatu nuen nire nortasunean.
|
|
|
Banekien oso erorita zegoela Villa Lecuonan polizia nire bila azaldu zenetik. Bisita hark
|
adierazten
zuenagatik, noski, eta miaketa traketsa izan zelako. Jostundegi guztia hankaz gora jarri zutela jakin nuen, eta alde egin zutenean denetarik zegoela lurrean barreiatuta, soinekoak eta oihal pusketak, botoiak eta titareak.
|
|
|
Elpeor mineral que hay. Los hombres tienen que trabajar desnudos por el calor, y si se les cae una pizca encima les quema la piel." Ezjakin ginela
|
adierazi
genion, eta berak orduan meatoki haien historia kontatu zigun xehetasunez. Ingelesak zirela haien jabe.
|
|
|
Gainera apreta zahar batzuk eman dizkidate. Berehala, herrira jaitsi beharra daukatela
|
adierazi
didate. Ateratzera doazenean, basoan aurkitu dudanari Frantzia aldera eramaten banau lau duro zilar emango dizkiodala jakinarazi diot.
|
|
|
Donostiatik atera eta berehala inspekzio bat egitera nindoala esan nien nire bi kideei, eta treneko poliziari deitzeko eskatu nion errebisoreari. Niregana etorri zenean, kargu batekin hitz egin nahi nuela
|
adierazi
nion, hil edo biziko gai bat zela, eta dena ondo burutuz gero berak hilabeteko oporra irabaziko zuela, eta baita domina bat ere agian. Altsasu izeneko geltokitik deitu nuen, eta Nafarroako gobernadorearekin egin nuen ituna:
|
|
|
Antzinakoak ziren denak. Otorduak prestatzen zizkidan Adela artzain andrearen sukaldean maiz aipatzen zen otsoa; bailarako lehen etxean, Beheko Errotan, artoa ehotzen zuten, eta haren kalaka entzun ahal zen arratsaldeetako bakean; osaba Juanen zaldiak ikustera hurbiltzen ziren askok ez zuten euskara beste hizkuntzarik ezagutzen, eta nirekin egokituz gero, eta ez espero bezala Lubisekin," caballo, caballo"
|
adierazten
zidaten hatz erakuslea begira eramanez: zaldiak ikusi nahi zituztela, alegia.
|