|
2000
|
|
|
" Ezen, jaunak, orrialde hauetan dena baita posible, dena baita egia eta gezur, dena errealitate eta amets, dena pasio eta eldarnio, dena literatura eta magia; edo agian ez, agian orrialde hauek guztiak jolas bat baino ez dira, jolas existentzial bat, non batek ez baitu euskarririk aurkitzen inon, eta oro zaio mozorro, oro labainkor eta sinestezin...". Eta ondoren,
|
adierazi
nahi duen ideiaren atari gisa, lau txiste kontatzen ditu, eta denak barrez lehertu beharrean jarri dituenean, beste azalpen hori irteten da bere ahotik, ezari ezarian: " Aldarte ona du bai liburu honen irakurleak, aldarte umoretsua, eta distantzia; baina beste gauza bat ere aitor dezadan:
|
|
|
" Klaro, noski! Nola entzungo ditu, gaur jai-eguna zuen-eta!",
|
adierazten
du arduradunak, harritzen hasirik.
|
|
|
Neurri batean, behinik behin, baliagarria zait. Eta, orduan, horregatik
|
adieraz
dezaket orain niretzat auto ilara poliki doala. Irratia jarri dut.
|
|
|
Ezinbestean, eguraldia du hizpide jarraian. Eta, horretan ari dela, trumoitsu dagoela
|
adierazi
nahian edo, zeru berundua esamoldea erabiltzen du euskara gazteleratuz. Zeru berundua, ahoan dastatzen dut metafora.
|
|
|
Zerk eraman ninduen hura pentsatzera? Zein datu erabakior nituen halako izugarrikeria bat
|
adierazteko
–
|
|
|
Minutuak aurrera zihoazen, ez geldo ez azkar, betiko martxan baizik, gupidagabe. Baieztapen honekin
|
adierazi
nahi dudan gauza bakarra da biziak aurrera jarraitzen zuela, desioa zerbait eternoa zela oraindik, eta ber  tsoak eta elurra beti izango zirela errugabeak. Kontsolamendu eskasa nolanahi ere, ezen han barnean bizia ez baitzen jada gure baitakoa:
|
|
|
Kontsolatuko al ditu egiak lagunen bihotz kraskatuak? Sinetsiko al dit norbaitek
|
adierazten
badut William Lang paraxutista oinaztarri baten gainean zamalka galdu zela sekula betiko?
|
|
|
Kanpoaldetik entzuten ziren orroek (eta atea zabalik egon izanak) sarrerazi ninduten; estreinako aldiz sartu ere, egia esa  tera, ezen ni ez bainaiz sekula aparteko kirolzalea izan. Beraz, kuriositate hutsez sartu nintzela
|
adieraz
dezaket, ez berariazko zer batez. Iragarkiek azaltzen zutenez, meeting handi bat ospatzen zen.
|
|
|
Hilotz zen, eta idorki zegien irribarre. Luxuzko anteojo batzuk zeuzkan eskuineko eskuan, ezkerrez maingua baitzen, hark berak minutu batzuk lehenago
|
adierazi
zidanez. Eta adierazi, hain zuzen ere, ordoki lohi bat zeharkatzen ari ginelarik, non begiztatu ahal izan baikenituen gizairudi gogoangarriak eta aitzurketa axolagabean ziharduten aurpegi luzangak.
|
|
|
Luxuzko anteojo batzuk zeuzkan eskuineko eskuan, ezkerrez maingua baitzen, hark berak minutu batzuk lehenago adierazi zidanez. Eta
|
adierazi
, hain zuzen ere, ordoki lohi bat zeharkatzen ari ginelarik, non begiztatu ahal izan baikenituen gizairudi gogoangarriak eta aitzurketa axolagabean ziharduten aurpegi luzangak. Ikuskizun hura aipatu nion orduantxe, eta isiltzeko agindu zidan hark, ezker besoa falta zuela, eta ezintasun hark zeharo mingosten ziola aldartea.
|
|
|
Barrearen eta ordokiaren ondoren, adiskide egin ginen. Trena bortizki binbilikatzen zen, musker neurriz kanpoko edo hautsi bat bailitzan, eta agureak zeinak, ahalkez edo nik asmatu ezin izan nuen beste ezein gizabide zela medio, bere izena sekula ez baitzidan
|
adierazi
horzdurari eutsi behar izan zion bizpahiru alditan, oso denbora epe laburrean. Egoera hura desatsegina izanik ere, lagun egin ginen.
|
|
|
Egoera hura desatsegina izanik ere, lagun egin ginen. Bion arteko harremana adeitsua izan zen, aurkez aurke baikeunden, eta
|
adierazi
zidan maisua zela eta alargun liberala. Beroa jasanezina zen eguerdi parte hartan, eta ohartarazi genion ikuskatzaileari aire girotua ez zebilela ongi, baina, era berean, ezkutuan adierazi nahian bezala tresna itzalita zegoela eta ez zegoela hartarako eskubiderik.
|
|
|
Bion arteko harremana adeitsua izan zen, aurkez aurke baikeunden, eta adierazi zidan maisua zela eta alargun liberala. Beroa jasanezina zen eguerdi parte hartan, eta ohartarazi genion ikuskatzaileari aire girotua ez zebilela ongi, baina, era berean, ezkutuan
|
adierazi
nahian bezala tresna itzalita zegoela eta ez zegoela hartarako eskubiderik. Ikuskatzaileak bosgarren aldiz txulatu zizkigun txartelak, eta mamu harrigarri baten antzera desagertu zen gero.
|
|
|
Ikuskatzaileak bosgarren aldiz txulatu zizkigun txartelak, eta mamu harrigarri baten antzera desagertu zen gero. Labur labur komentatu genuen desagertze txundigarria; biok, segur aski, gauza bera pentsatu genuen, ezer
|
adierazi
ez bagenuen ere. Binbilinketa apur bat baretu zen; ez, ordea, sargoria, eta agurea sortasun astun batek jo zuen.
|
|
|
Ez litzateke ezinezkoa izango gauzak nola gertatu ziren zehatz mehatz
|
adieraztea
, kronologia deitzen den hori eskrupulosoki errespetatuz, saihesbideak ekidinez, oroimenak eskaintzen dizkizun hutsuneak eta babesak alde batera utziz; ez litzateke, ez, batere zaila izango, eta agian horrela jokatu litza  teke, erarik zuhurrenean ez ezik ortodoxoenean ere. Baina honako istorio hau ez da kronika poliziako bat edo biografia baten kontatze soil hotza, eta narrazio honek halako intentziorik ez duenez eta benetako intentzioaz ez dugu hemen ezer esango, irakurle zolia ez iraintzearren batik bat, barkatuko zaigu xehetasun kronologikoetan ezen ez oroimenak agintzen dizkigun pasarteetan nahiz gertakarietan, edota istorioaren garapenarekin (eta egiarekin, beraz) zerikusirik izan zezakeen txikikerietan estuegi ibili ez bagara; eta ez, esan bezala, estu ibiltzea bereziki nekosoa gerta zitekeelako, baizik eta estutasun horretatik askatzeak, gure ustetan, bizitasun pixka bat ekarriko liokeelako aditzera eman nahi den kontakizunari.
|
|
|
Eta zer esaten zaio ezkara  tzean topatzen duzun auzo zendu ibiltariari? Irribarre egin nuen berriz ere, baina hatzen dardarizo nabarmenek beste zerbait
|
adierazten
zuten, nik neure buruari ezkutatu nahi niona. Ezin uka dezaket:
|
|
|
Gauza da, halako joan etorri urdurietan nenbilela, ama eta arreba ikusi nituela, halako batean, ezkaratzetik irteten. Estura
|
adierazten
zuten haien mugimenduek eta ibilkerek. Nora zihoazen?
|
|
|
Abenidako Magris gozotegian ogia, kruasanak eta egunkariak erosi nituen, igandero bezela. Etxera bueltan, Tomasekin egin nuen topo, eta erlojua konponduta zeukala
|
adierazi
zidala gogoan dut. Hamar eta erdiak Abenidako erloju erraldoian, euri fin desatsegina emeki emeki kaleak bustiz; ogiak eta, poltsan; aterkia; San Donatoko horretan,; semaforoa; auto beltz bat, burrundara betean; laborrizko garrasiak nire gibelean.
|
|
|
Argi fokoek begiak itsutu zizkiguten, ez genuen asmatzen kameren aurrean zein jarrera hartu. Patxi Otsotzarmendiren hitzaurrea luzea izan zen, txuria eta biguna, morborik gabea; programaren xedea argi
|
adierazi
zuen, uste okerrerako biderik utzi gabe, esanez saio hura elkarkidetasunezkoa zela, anaien arteko solas bihozkor polit bat, gure esperientzia borti  tzetatik lezio zorrotzak ikasteko aukera ezin hobea zela, beti bezala, Oinazeak orduak luze ditu berezi hura, baina, aurrez ikusle minberak ohartarazi nahi zituela, badaezpada ere, han bizitzaren laztasuna ez areagotua baina bai bere horretan azal ... " Eta auskalo esan zuen atzera Otsotzarmendik ahots hari apurtuz, bai, auskalo non dauden hondamendi eta giza zoritxar hauen arrazoiak.
|
|
|
Bere bizitzako beste aro batean, akaso amnesia txar batek jota, izaki ignaro bat ere izan omen zen. Baina izaera hori ere, disimuluaren bitartez, ondo eraman omen zuen, gabezia hartaz inor ez konturatzeko moduan eraman ere; hain ongi ikasi omen zuen disimulatzen, non baieztapen apodiktiko biribil eta injeniotsuak
|
adierazten
ez ezik, buruz ikas zitezkeen gauza ez ohiko guzti guztiak ikasi baitzituen, hala nola zientziari buruzko jakinkizun guztiak. Alde horretatik, gizaki bakar, pribilejiatua zen, jainkoen ezpalekoa; bere memoria eidetikoari esker, ikusten zuen oro garunetan artxiba  tzen zuen, argazki kamera baten azkartasunaz eta objetibitatez.
|
|
|
Baina ez al dugu, ordea, orain minutu batzuk esan emakume honek sekulako trebezia zuela baieztapen apodiktikoak jaulkitzeko? Bada, halaxe
|
adierazi
dugu, bai, eta ez, horratik, oker. Honetan zetzan, hain zuzen ere, emakumearen zorigaitz berdingabea:
|
|
|
Halaxe, bada,
|
adierazi
nahi dugu ez dakigula oso ziur eta ez du askorik inporta, ohartuko da irakurlea zer aldatu zitzaion lehenik Brown jaunari, ezker eskuko hatz txikiko azazkala, ala eskuin eskukoa; edota biak batera aldatu zitzaizkion, edo zein aldaketaz jabetu zen lehenago. Ez dakigu, era berean, zer eguraldi egiten zuen Brown jaunaren eskuan aldaketa txiki hura gertatu zen egunean, euria ari zuen ala eguzkia zegoen; badakigu, ordea, zein egun zen, eta hori jakinik, eguraldia ere nolakoa zen jakitea baino gauza errazagorik ez dago.
|
|
|
Erabateko itxuraldaketa esan dugu, oker ez bagaude, baina ez dugu orain kolpetik
|
adieraziko
zertan zetzan aldaketa bitxia; epeka emango dugu horren berri, apurka apurka, hitz lasterraren harmoniara egokiturik, ez horrenbeste intrigari eustearren izan ere, kontakizun honetan, intriga ez baitago itxu  raldaketaren zernolakotasunean, beste zerbaitetan baizik, ezpada kontaeraren arnasa bere gradazio egokian ematearren. Beraz, eta on  tzat jo dugun apiril euritsuaren buruan, lehen aldaketa hatz txikietako azazkalena izan zen.
|
|
|
Oinak ere badauzkagu". Irribarre keinu bat azaldu zen haren ezpain aparrez inguratuetan osaba Gilitoren kontura, baina keinua hain txikia izan zen, eta apar geruza, berriz, hain ugaria, non neke izango baikenuke eta hau ez da kontalariaren estu ibiltze/ ez ibiltze kontura soil soilik mugatzen, ezta fisonomia irakurketa huts batera ere zehatz mehatz
|
adierazten
keinu hura alaitasun xumekoa izan zen edota etsipen maxkalekoa. Nolako edo halako, gure aldetiko ezin erabakitze honek ez luke, inolaz ere, narrazioaren gardentasuna lainaje umel batean murgildu behar, zeren zinez aurrera baitezakegu xehetasun honi buruz aitortu dugun jokaera zalantzatiak ezen ez ezjakintasunak, eta are gutxiago zabarkeriak ez dituela gradu erdi batean ere aldatzen gertaeraren koordenadak.
|
|
|
Beraz, etxeak behea jo zezanean, lurrarekin bat egin eta bere habeak hondakin bihur zitezenean, Brown jaunak pentsatuta zeukan botila bat xanpaina zarataz irekitzea frantsesa jakina, eta mozkortzea ere bai akaso, aspaldiko partez. Eta,
|
adierazi
dugun bezala, asteburu hartan ezer berezirik gertatu ez zenez, bada orain guztiz harrigarria izango litzateke esatea Brown jaunak ez zituela pentsatuta zeuzkan gauza guztiak egin; beraz, ez dugu halakorik esango.
|
|
|
Eta egiaz arrazoi zuen, bai. Ez gara hemen xehetasun aspergarrietan luzatuko, soil soilik
|
adieraziko
dugu Brown jauna froga errefutaezinak lortzera iritsi zela dastamenaren aldaketari buruz, eta horren erakusgarri gisa aipatuko dugu elikatze ohiturak guztiz aldatu edota egokitu behar izan zituela, nekearen nekez; froga errefutaezina ez zen, ordea, dastamenera soilik mugatzen. Esan bezala, astelehen ilunabarrez gertatu zen dastamen aldaketarena, hori gauza segurua da.
|
|
|
Esan bezala, astelehen ilunabarrez gertatu zen dastamen aldaketarena, hori gauza segurua da. Gainerako sentzumenak noiz aldatzen joan zitzaizkion, alegia aste hartako zein egun jakinetan, ez genuke zuhurtasun osoz esaten jakingo, baina gutxi gorabeherako hurbilketa batek ere guztiz eusten dio kontakizunaren espirituari eta hariari eta erakargarritasunari, eta berdin izango da eta berdin ez bada, berdintsu
|
adierazten
badugu asteartean aldatu zitzaiola usaimena beti ere, hori bai, ustekabean; asteazkenean, ikusmenar; ostegunean, entzumena; eta ostiralean, ukimena; beste era batera ere izan zitekeen noski, hori ez dago ukatzerik, eta akaso lehenago aldatuko zitzaion en  tzumena ikusmena baino, eta ukimena, beharbada, ez zitzaion ostiralez mudatuko, neurri handi batean ukimena esku berrien jabetzarekin aldatut... Nolanahi ere eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan sor dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan behar dugu Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat, lehen egunetan batik bat.
|
|
|
ez, jakina. Eta gauzak zuzen esatearren,
|
adieraz
dezagun behingoz ez zirela oharkabean pasatu, eta lehen aipatu bezala, aitzakiak eta estrategiak zirela medio, egin zuela aurrera nola edo hala, ahal izan zuen punturaino: belarriak belarriorde ziren; begietan lentilla ilunak ipini zituen; orbaina etxeko istripu baten ondorio zen; aho  tsarena, katarro gogaikarri baten errua; denetarako bazuen erantzuna Brown jaunak, arrazoibide erraza, naturala, sofistikaziorik gabea; eta horrexegatik sinesten zion jendeak, ez zuelako atziperako gogo gaiztorik, erantzuna sano sano botatzen zuelako, zer ezkutaturik ez balu bezala.
|
|
|
Berdin dio gainera, edo berdin behar du izan, honezkero; ezen, lankideen iritziak ez baitu axaleko garrantzirik ere Brown jaunaren itxuraldaketaren garapenean, eta ez dugu horretaz puntu honetan gehiago sakonduko. Hala ere, eta iritzi pertsonal bat zilegi bazaigu,
|
adierazi
nahi genuke Brown jauna errugabea zela, ez zela inpostore bat, eta, beraz, bere burua defendatzeko gezur errukitsu batzuk asmatu behar izan zituela ezinbestean, ez maltzurkeriaz, eta alde horretatik uste osoa daukagu lankideek gogo onez hartuak izango zituztela gizagaixo haren hitz sinpatikoak, jakina baita gizakiak ez duela egia dena sinesten, sinetsi nahi duena baizik.
|
|
|
Oinazea ez da asmatzen. Harritu egin zen hitz haiek entzutean, eta ezezagun egin zitzaizkion eta ulerkaitz; nolanahi ere, mistizismoz beteta iruditu zitzaizkion, eta mezu ezkutu gisa
|
adierazten
ari zitzaiola apaiz batengana joateko, hark ekarriko ziola benetako barne bakea. " Ni apaiz batengana, mekaguensandios", jarri zen su eta fu Brown jauna, irainka eta maldizioka, inoiz ez bezala.
|
|
|
Nola ulertu behar zen usapal guztien hilketa? Zer
|
adierazi
nahi ziguten moraleja horren bidez. Hil egin zela amodioa?
|
|
|
Zergatik bortxatu zuten anfiteatro osoan zegoen sirena bakarra? Zer
|
adierazi
nahi ziguten ekintza arbuiagarri horrekin. Gu ere, azkenean, bortxatuak izango ginela?
|
|
|
" Olibondoa xurgatzen duzun ama basati...". Negarrari ekin genion gero, Edurtxo Caterpilarrek behin eta birritan
|
adierazi
zigun arren amonatxo haurdunena parodia bat zela, halako antzerki satiriko bat. Baina guk eta horrexegatik jakin nuen beste hiru gonbidatuen izaeraz eta minduraz beste begi batzuekin ikusten genuen oro, anestesiaren edo maitasunaren begiekin, guk edaniko ardoaren ozpinduak zer berezi bat, hondar berezi bat utzi baitzuen gugan, sentiberatasun isuria biziki areagotzen zuena; guk, hortaz, ezin ikus genezakeen graziarik halako satira beltz batean, edota azafatek beren borondate on guztiarekin egun batzuk atzera erakutsi ziguten show gaztaina lerden beroarekin, hienaren larrutzeari edo Afrikako ume gosetuen gainean egiten ziren txiste gordinei irribarrerik txikiena ere egiten ez genien modu berean.
|
|
|
Gertakari txiki ezusteko hark nire baitan sortu zuen ondoeza ez dut orain aditzera emango; soil soilik esan behar dut, betidanik gogaitu izan nauen komunikazio inkomunikazio dikotomiak sortzen dituen arazo nire ustez konponezinekin akordatu nintzela orduan ere ezinbestean, eta, atzera, nire teoria ezkorra, nahi bada, eta agian atzerakoi samarra ere bai, baina ez horregatik okerra edota enpirismorik gabea sendotu egin zen, kasik errefutaezin bihurtzeraino. Mila froga eman nitzakeen gizakion arteko komunikazio ezintasunari buruz; horietatik bat aukeratzekotan, nire izate guztia aspaldidanik zauritzen duen adibidea aukeratuko nuke zalantzarik gabe, ezinago argi
|
adierazten
zuelako nire teoriaren funtsa batetik, eta, bestetik, ni neurrigabeki eta desesperatuki mintzen ninduelako. Zenbat gutun bidali nizkion nik neure maite kuttun bihotzekoari, gaxte gaxtetatik hasi eta gaurko neure zahartzaro ubel honetaraino?
|
|
|
Bakarra ere ez. Eta tristea da esatea, baina zer
|
adierazi
nahi du etsenplu odoltsu horrek. Bada, ezinezkoa dela komunikazioa gizakion artean.
|
|
|
Bai. Eta arrazoibidea arrazoizkoago izan zedin, eta sakonago, idazle txekiar buruzuri baten ahotik hauxe
|
adieraziko
nuke jarraian: " Gizakiak eternitatea irrikatzen du, baina ezin lor dezake haren suzedaneo bat baizik:
|
|
|
" Nire estasi bakarra onanismoa da". Eta keinu egin zidan ezker begiaz, keinu berezi bat, keinu bat zeinaren bidez eta gauzak bere onetik gehiegitxo ateratzen saiatu gabe
|
adierazi
nahi baitzidan ederki ezagutzen zuela nire iragana, alegia nire iragan onanista, eta ez ibiltzeko orain larritasunekin eta are gutxiago oraindik hura ezkutatu nahian; eta bekainak okertzeko modu ezohiko harengatik eta gero, ukabila itxi eta eskuari eman zizkion astindu azkar eta, batik bat, bortitzengatik, iruditu zitzaidan barre egin nahian zebilkidala gizagaixo suharra, bi arrazoi zirela medio: bat, neure iragana ezkutatu nahi izateagatik; bi, bizimodu hura utzi izanagatik.
|
|
|
Sinets al zitekeen, benetan, titi bizkarroi mintzo entzumen xurgatzaile haiena? Supituan, Ana Morena han goran eserita ikusirik, erruki izara batek estali zituen nire begi argi unatuak, eta irribarre sortzez garbi bat egin zen nire ezpainetan, irribarre elkarkidetasunezko bat nolabait
|
adierazteko
; ezen, Ana Morenaren amarruaz jabetzearekin batera, ohartu bainintzen emakume haren ausardiak gehiago balio zuela, inondik ere, ustezko memoria eidetikoak baino, mila aldiz gehiago gainera; ausardia behar zen, gero, gezur txiki harekin hango jende hantusteak engainatu nahi izateko! Eta dagoeneko harrapatua zutela jakinik ere, ez al zen, bada, urkamendira igo, inoiz ez ahazteko moduko sendotasun harroz!
|
|
|
Eta halaxe al zen, benetan?
|
Adierazi
al dut nola ekarri gintuzten Oinazeak orduak luze ditu saioko zortzi gonbidatuok. Ez?
|
|
|
Edurtxo Caterpilarrek hartu zuen hitza ostera: " Esan, Armando maitea, oinaze izugarri hura guri, teleikusleoi, mundu orori
|
adierazi
behar bazenio, zein kolore aukeratuko zenuke?". " Kolore bat?".
|
|
|
Orduan bai haserre gorria! Armando Bonillak
|
adierazi
nahi izan zuen putakumea ez zela zehazki atsotitz bat, zera zela gehiago, irain bat... Baina, bai zera!
|
|
|
" zer da?", galdetu zidan bere begiekin. Eta orduan Da Vincik esaten zuena
|
adierazi
behar izan nion aurkezle prestuezari: " Inork ezin dezake basiliskoa hil, animalia batek izan ezik:
|
|
|
" zeure baitaz oroitzea da". Eta, horren segidan,
|
adierazi
zuen bera ez zela bizi izan, ez zelako bere buruaz oroitu nahi. " Zer oroigarri izan dezaket neure buruaz?", galdetu zion erretorikoki bere buruari, eta galdera hori aprobetxatu zuen lehen aipatu dizkizuedan astakerien berri emateko.
|
|
|
Bere kabuz, diruaren akuiluz, etorriko zenik ere izango zen apika; ez naiz ni horien artean zenbatzekoa, Jainkoak ongi daki hori edo jakingo luke, aspaldian hila ez balitz; era berean, dagoeneko ohartuta egongo da irakurlea Oinazeak orduak luze ditu programa ez zela programa arrunt bat; zerbait izatez gerotan, gehiago zela epai bat, non gonbidatuak eta irakurleak jakin behar luke gonbidatu hitz horri zein zentzu eman ez baitzuen defentsarako aukerarik txikiena ere, nire aurretik joan ziren gizagaixo guztien paraderoak ezinago argi erakusten duen moduan. Baina epai bat zenik ere ez nuen bete betean uste; beste errezelo batzuk egiteko ere ikusten bainituen han hemenka arrazoiak, oraindik
|
adierazi
ezin dizkizudanak bestalde, baina denboraren joanak egia bihurtu zituenak nire begien argitan. Berririk aurreratu ez, baina nahikoa da begien bistan degoena irakurleari azaltzearekin:
|
|
|
Basiliskoa hiltzen lagundu izanagatik lortu nuela barkazioa? Baina kondenatua ez izateak ez nintzela epaitua izan
|
adierazi
nahi ote zuen, akaso. Ez al zen nahikoa kondena hiru aurkezle haien jipoiketa pairatu behar izana?
|
|
|
Eta orduko neke fisikoa izugarria bazen, zer esan bestelako akidurez? Nola
|
adierazi
hitz sotilez oinaze psikikoaren zama eramanezina. Nola ahaztu nire programakideen paradero beltza?
|
|
|
Noizbait irten ziren, baina, hiru errege magoak, eta Otsotzarmendi jaunak hartu zuen atzera hitza programaren nondik norakoak eta helburuak eta audientzia maila aipatzeko, eta
|
adierazteko
, era berean, etortzear zela oraindik interesgarriena, biziena, hunkigarriena, eta jarraitzeko, beraz, bertan kieto, sekula ikusi gabekoak behingoz, eta ezin hobeto gainera, ikusi nahi izanez gero. Eta, hurrena, Maria Morena aipatu zuen teatralitate handiz, eskuin besoa bere osotasunean luzatuz eta besapeko izerdi orban lotsagarria nabarmen erakutsiz, ene irudikotz, baina ez aurretik han zeuden ikusle ordurako desmadratzen nahiz odolusten hasiei fin portatzeko esateaz ahaztu gabe, isiltasun eta errespetu osoz.
|
|
|
Hermafrodita guztien gisa, gure hiena hau ere espiritu bikoi  tzekoa zen, eta, beraz, aldabera bere ekintza guztietan. Horiek guztiak neuk azaldu nizkien hiru aurkezle ezjakinei, eta
|
adierazi
nien, behin hartara jarrita, hiena hilobietan bizi  tzen ohituta zegoela, eta gorpuak jaten zituela, eta, horrez gain, giza ahotsak ezin hobeto imitatzeko gaitasuna zuela, eta, amarru horretaz baliaturik, gizakiak bat batean irensten zituela; piztia ezinago hipokrita zela ere esan nien, ehizatzen zituen animaliak oro negar gezurtien artean irensten baitzituen. Eta amaitzeko esan nien hienak gorroto zituela zakurrak, eta, aldiz, otsoekin oso gustura kopulatzen zuela.
|
|
|
Ikusleak hainbestean portatu ziren, txukun antzera, hainbat hitz zantar entzuteko zorigaitza izan bagenuen ere. Tximinoena, aldiz, hobe dut ez
|
adieraztea
. Irudimen sukartsuenak ere ez luke lizunkeria laurdenik ere irudikatzerik izango (eta uste dut horrekin nahikoa esanda dagoela).
|
|
|
Ana Morena gaixoa, argi erraldoi haien pean, nola hala saiatu zen Deereren itaun gaiztoei erantzuten; arbel txikian idatzi zituen erantzun guztiak, bere laburrean, eskas suertatu ziren, ezgai, eta orduan Julen Deereren errezeloek gorputz hartu zuten ikusle odolberoengan, eta neskatxa iruzurgile lotsagabe baten gisa ikusi zuten ia guztiek. Edurtxo Caterpilarrek, ordea, egoerak har zezakeen traza gaiztoaz jabeturik, hitz hartu zuen segituan, eta
|
adierazi
zuen Ana Morena andreari ez zitzaiola nahikoa beta eman bere gor mututasunaren nondik norakoak azaltzeko, eta legezkoa zela aukera hura eskaintzea. Halaxe jakin genuen guztia.
|
|
|
Harritzarra aise jaso zuen gerri pareraino, amen batean; behin hantxe eroso ipini zuelarik, hamalau txortaldi jo zizkion segidan, su eta fu, begiak zuri zuri, mihia hortzartean dantzari, espasmodikoki. Neu izan nintzen txalojole bakar; beste milaka begi ezin zabalduago haiek zer
|
adierazi
nahi zuten ez dut sekula jakin.
|
|
|
Eta, halaxe, egoera hits hartan, udazken inoiz sentitu gabeko hartan, Armando Bonilla, goragalearen inertziaz, aitorpenari lotu zitzaion atzera, jada terapia hark soil soilik salbatuko balu bezala itolarri kosmikotik. Eta halaxe
|
adierazi
zuen, inork galdetu gabe, Armando Bonilla izatea erabaki zuenez geroztik, gauzak ez zirela hobeto joan, okerrago baizik, askoz ere okerrago baizik: " Gero gerokoak esan dut lehen, oker ez banago, zeren, jendeak ez baldin badaki ere, etxeko artxiboan bilduta dauzkat munduko errefrau guztiak, bilduma oso bat, eta horretarakoxe etorri nintzen hona, dohakabe inozoa, bost milioi horiekin nire artxibo erraldoi hori argitaratuko nuelakoan".
|
|
|
Hurrengo egunetan ez zen Kandido eskolara azaldu, eta gaixo zegoela
|
adierazi
zuen haren auzoko batek.
|
|
|
Txarra, txarra. Zuk esandako horrek ametsak egunez egiten dituzula
|
adierazten
du.
|
|
|
Lotsatuta balego bezala. Bazirudien ez zuela
|
adierazi
nahi gure etxean irabazitako dirua nora eramaten zuen. Eraztun handi distiratsu bat zuen hatz batean, eta egia zen nonbait ezkontzekotan zela.
|
|
|
Begiak argitu zitzaizkion. Bere izorra gaia mugitu omen zitzaion sabelean, asmoa
|
adierazi
nionean.
|
|
|
Bere onetik irtenda zegoen, pozez zoratzen, eta nire geroko bizitza igaro zitzaion begien aurretik, latina asko ikasiko nuen, eta gero sotana beltzez jantziko ninduten. Herrira azaltzen nintzenean, ni noren semea nintzen galdetuko zioten, eta berarekin zer ikusirik banuela
|
adieraziko
zuen. Harrokeriaz erantzungo zuen.
|
|
|
Ahoa ireki, eta ama jakinaren gainean jarri behar nuela
|
adierazi
beharrean, isildu, eta neure hatz baldarrez banatu nuen ilea gehiago. Migelen aiherkundeak ez ziren txantxetakoak.
|
|
|
Hamar urte edo nituen. Ez da erraza bolada hura zer izan nuen
|
adieraztea
. Hego haize egunetan, artoaren beroa nabaritzen duzu aurpegian; berak adierazten dizu uzta iritsia dela.
|
|
|
Ez da erraza bolada hura zer izan nuen adieraztea. Hego haize egunetan, artoaren beroa nabaritzen duzu aurpegian; berak
|
adierazten
dizu uzta iritsia dela. Ametsaren ondorenek haurtzaroaren uzta iritsi zitzaidala agertu zidaten bezalatsu.
|
|
|
Lehena ez da sekulan ahanzten eta... Dena dela, beti hemen izango nauzuela
|
adierazi
nahi nizuen.
|
|
|
Sermoian ari zen apaiza: ...laburra izan zenik"; eta ziur nengoen Andre Madalen eta Altza, Felipe ikasiko nituela, zaila izango zitzaidan noski, baina gelan sartuko nin  tzen;" deabrua azaldu zitzaionean hiru proposamen zikin egin zizkion"; desiratzen nengoen astelehena iristeko, eskolara joango nintzen, eta lagunei erakutsiko nien, nola lortu nuen galdetuko zidaten guztiek, baina nik, harro, hura hutsa zela
|
adieraziko
nien;" gizona ez da ogiz bakarrik bizi"; hobe izango nuen, beharbada, astelehenean eskolara ez eramatea, abestiren bat ikasten nuenean eramango nuen; patrikatik atera nuen esku ahurrean ezkutatuta, eta oso ederra iruditu zitzaidan;" Sanctus, Sanctus, Sanctus", eta meza amaitu zenean, kalera irten, eta aitari galdetu nion:
|
|
|
Baina urrutitik begiratzen nion auto hari. Anaiaren beldur nintzen, eta banekien nik noiz ukituko zegoela hura, bere jabetasuna
|
adierazteko
.
|
|
|
Eta huraxe zen niretzako seinalerik txarrena. Goizean artoa aletu nahi nuela
|
adierazi
banuen ere, oraingo honetan jasan nuen ongi izebaren petralkeria. Ireki irekiak zituen hatzak bere buru gainetik, eta oinazea irristatzen zitzaien ganbarako hormen errainuan.
|
|
|
Nik ere nahiago beste egoera batean ezagutu izan bazintut, baina honezkero zaila dirudi
|
adierazi
diot nahi baino hotzago.
|
|
|
Gainera, ordurako iluna sartzen hasia zen eta, bai han bai izugarri atsegina egin zaidan zabu erral  doian, pozarren ibili gara. Hori
|
adierazten
zuten, behintzat, eserlekutik eserlekura gurutzatu zaizkigun begirada gero eta konplizeagoak.
|
|
|
Nire uste apaltxoan, horixe da zorion  tsu izateko modu bakarra
|
adierazi
du. Elkarrekin bizitzen jarriz gero, akabo.
|
|
|
Nik aurrena baiezkoa egin diot buruaz, ongi nengoela
|
adierazteko
; baina, egia esatera, ongi gaizkitua nengoen. Ezezkoa egin diot hurrena; oparia ez zela Dabidena adierazteko, baina Rubenek jarri didan ezulertu aurpegiari erreparaturik, honela esan diot:
|
|
|
Nik aurrena baiezkoa egin diot buruaz, ongi nengoela adierazteko; baina, egia esatera, ongi gaizkitua nengoen. Ezezkoa egin diot hurrena; oparia ez zela Dabidena
|
adierazteko
, baina Rubenek jarri didan ezulertu aurpegiari erreparaturik, honela esan diot:
|
|
|
Orduan nik atzo bere gelara eramatea ahantzi zitzaidan oparia luzatu diot. Baina ez diot atzo pentsatutako ezertxo ere
|
adierazi
. Gure ordez egoera bera mintzo zela iruditu zait.
|
|
|
Ez diot minik egin gura", errepikatzen zidan larrusendo hark, niri minik eragin ez balit bezala). Hurrengo egunetan, berak ez zuen gaia berriro ere hizpidera ekarri nahi izan, esan beharrekoa esana zegoela
|
adierazten
zidan, maite ninduela errepikatzearekin batera. Eta harrezkero noraezean ibiltzen hasi nintzen, bakarrik, nahiz eta Teresaren laguntasuna ezinbestekoa gertatu zitzaidan:
|
|
|
Kontratuan ez zen halakorik
|
adierazten
segitu dute, eta iskanbilak luze jo du.
|
|
|
Jostaketa luze eta samur baten ondotik, Rubenen arnasketa geldoa ohetik datorkidala, gaurkoan ere eguneko bizipen nagusienak laburbiltzen saiatuko naiz. Eta Ruben aipatu dudanez,
|
adierazi
nahi dut berarekin gero eta gusturago nagoela, eta nor sentiarazten nauela. Eta berari ezertxo ere aipatu ez badiot ere, gaur burutazio txoro bat izan dudala:
|
|
|
Eta Ruben aipatu dudanez,
|
adierazi
nahi dut gaur berarekin ibili naizela erosketak egiten. Hiritik ehun bat kilometrora, merkatalgune handi batean erosketak egiteko eta baz  kaltzeko geratu garenean, Danek esan digu:
|
|
|
Eta Ruben aipatzen ari naizenez, ez dut
|
adierazi gabe
utzi nahi gaurko iluntzeko itsasaldia. San Frantziskora inguratu, eta Danek hiriaren ikusmira ezin hobea eskaintzen zuen muinora heltzean, ezusteko bat eman digu:
|
|
|
Orain, biak bietara, saltoki batzuk ikustera joan dira. Sentitzen dut, baina tamalez ezin dizut ezer gehiago
|
adierazi
. Bakar bakarrik esango dizut desira  tzen nagoela benetako dutxa bat hartzeko, eta ohea, eta, ça va de soi, Castro auzunea ikusteko.
|
|
|
Eta zinez, hala zela ikusi dugu, eta are gehiago zubira abailtzen zen laino oro irenslearekin; eta are gehiago, behin ibiltzen hasirik, burdinazko armiarma sare erraldoiak sentiarazten zizun dardarizo fin zorabiagarriarekin. Baina horrekin batera, nahiz eta Rubenen alboan joan, Gran Canyon edo Zion Canyonen bezala, zubiak bertigoa sentiarazi dit, eta Niagarako urjauzietan edo Death Valleyn bezala, halako erakarpen hipnotizagarria (Niagaran, urjauzietan zeuden krisi telefonoen antzera, ez naiz harritu hemen ere EMERGENCY PHONE AND CRISIS COUNSELING gorriak ikusirik; Preteritok
|
adierazi
digunez, urtean zehar asko omen dira beren buruaz beste egiteko toki hau hautatzen dutenak).
|
|
|
Guztiarekin, eta Rubeni
|
adierazi
ez badiot ere, nik gero eta gaizkituago egin dut zubian aurrera (bertigoa eta suizidioaren ideiek sentiarazi didaten egonezinari autoen burrunba gogaikarria gehitu behar zitzaion). Baina benetako larridura artean sentitzear nuen eta lainoak kasik zubi osoa bere mende hartu duen batean gertatu da.
|
|
|
Hara, Dabid, nik barkatu behar bazaitut, barkatu egiten zaitut, baina onartu beharra daukagu gure harremana" impasse" handi batean dagoela. Beharbada zure harreman berri horren beharra genuen non geunden argi ikusteko
|
adierazi
diot, eta nire hitzetan Teresaren hitzen oihartzuna antzeman dut. Ez dakit.
|
|
|
Niri eman didaten helbidea hau da
|
adierazi
digu zirkinik egin gabe eta paper bat luzatzearekin batera. Gustura ez bazaudete, nahi izanez gero agentziara deituko dut.
|
|
|
Ematen du oporretan ere estresaturik ibili beharra daukatela
|
adierazi
du Rubenek, estresatu aditza esatean, eskuarekin airean marratxoak marrazten zituela.
|
|
|
Orduan niri deitu zidan, kirioak airean zituela, baina batez ere lotsaren lotsaz zer esan, nola esan ez zekiela. Nire aholkuen kontrara, gertakariak bere alde azaldu nahi hartan eta lana behar bezala egin zuela
|
adieraztearren
, nahitara zauri bat eragin zion bere buruari. Baina handik gutxira lapurrak harrapatu zituztenean, denen begien bistan geratu zen Dabiden koldarkeria jokabide okerra.
|
|
|
Ni ere halaxe sentitu nintzela
|
adierazi
nion, neure burua maratoia amaitu duen lasterkari batekin alderatuz. Eta Karmelok barre egin zuen, barre sarkorra, eta niri on egin zidan ikusteak, aspaldiko partez, oraindik ere norbaiti barrea eragiten ahal diodala.
|
|
|
Mapa hori bidailagunen ahotan egon da ibiltzen hasi garenean (Preteritok, esate baterako,
|
adierazi
du Manhattanen bakarrik Afrika osoan baino telefono linea gehiago dagoela). Baina mapa hori ez dut orriotara ekarri nahi izan munduaren egoeraz hitz egiteko (hori egiten nuen Dabidekin, batez ere" luxuzko ertzain" egin aurretik), neure buruaz hitz egin beharra dudalako baizik:
|
|
|
Dabidek ispiluekiko menpekotasuna nuela
|
adierazten
zidan halakoetan, eta nik ezen  tzuna eginez erantzuten nion gehienetan (Dabiden trufak gorabehera, eta sekula aitortuko ez zuen arren, bera ere gero eta gehiago baliatzen zen dendaurretako kristalez orrazkera edo jantziak doi bat txukuntzeko). Eta ni Dabiden hitz horietxekin oroitu naiz Las Vegasera hurbildu bitartean, neure burua furgonetaren leihoko kristalean ispilatua ikusten nuela.
|
|
|
Epaileak (Laura) eten bat egin du epaiketaren seriotasuna argudiatuz, baina fiskalak (T)
|
adierazi
du galdeketa itxuraz zentzugabe horren bidez lortuko duen emaitza argigarria izango dela eta, arren, aurrera egiten uzteko.
|
|
|
jarraitu du begirada apalduz. ...abekeriaz jokatu nuela eta lotsagorritu egiten naiz hau esatean, baina gure presidenteari nirekin une atsegin askoak igaro zitzakeela agindu nion, ezin argiago agindu ere, arazoen zama pixka bat arintzen lagunduko niola eta, horrekin batera, ez nuela inondik ere haren familiaren estabilitatea kolokan jarriko, nik berarekin egotea aski bainuen; baina presidenteak guztietan uko egin zidan, guztietan
|
adierazi
zidan ez zuela nahi. Eta Clintonen aldeko goraipamenekin amaitu du.
|
|
|
Nik, esate baterako, egundo inori aitortu ez diodana azaldu diot (gaur inon ez da erlijioaz hitz egiten): Maritxu Teilatuko, Ekialdeko Erregeetan edo Olentzerorengan sinesteari uzten zaion bezain molde naturalean utzi niola nik Jainkoarengan sinesteari; horrekin batera
|
adierazi
diot, beharbada haur denboran asko errepikatzearen poderioz, Aitagurea edo Agurmaria bezalako otoitzak zentzurik gabeko zurrumurru baten antzekoak iruditzen zaizkidala (ez diot aitortu, alabaina, beharbada haur denboran Amabirjinaren garbitasun eta errugabetasun erabatekoak hainbeste nabarmen  tzearen poderioz, adoleszentzian Agurmaria errezatzen hasi, eta, barnetik irteten zitzaidan halako bul...
|
|
|
Haiek ere ez dira berandutu eta aparkalekura 15:30ak aldean agertu dira. Danekin lauretan geratuak ginenez, freskagarri bat hartzera joan gara (gehienek Grand Canyoneko jaitsialdia egin dutela
|
adierazten
duen elastikoa erostera: I hiked the Canyon).
|
|
|
Baina furgonetara sartu, eta, kanpinerantza abiatu aurretik, bidailagunek argazki saioari ekin diote, gehienek jaitsiera egina zutela
|
adierazten
zuen elastikoa ordurako soinean zutela.
|
|
|
engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia
|
adierazi
du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula. Presidente batek, garbitzaileek, taxistek edo irakasleek ez dituzten pribilegioak gozatzen ditu, eta neurri berekoa izan behar du herritarrekiko duen exigentzia.
|
|
|
Defentsak ez du argumentu gehiegirik behar bere bezeroaren errugabetasuna frogatzeko. Lehenik eta behin,
|
adierazi
nahi dut fiskalarekin bat eta ez dugula presidentearen iragana zertan kontuan hartu; aitzitik, atzoko adierazpenenetatik datu bat, datu oso esanguratsu bat nabarmendu nahi nuke: honaino ekarri gaituen auzi honen jatorrian edozein arrazoi dagoela ere, Lewinsky andereñoak amarru makur bat prestatu zuen gure presidentea harrapatzeko, eta horrek guztiz baliogabetzen ditu bekadunaren amodioaren benetakotasunaz esandako guztiak.
|
|
|
Aspen inguru horretan, eski estazioetarako bide seinaleak bezala," Gold mine" diotenak nabarmendu dira, eta neure barrunbeetan, oso sakonean bada ere, oraindik ere urre doi bat topa daitekeela pentsatu sinetsi nahi dut. Bruselan erosi nuen aldizkariko artikuluan, hitz bat agertzen da norberaren baitan dagoen urregorria
|
adierazteko
: " Autoestimua".
|
|
|
Danek ere beroari aurre egiteko oso molde propioa du, eta hala
|
adierazi
digu ilunabarrean, ibilaldia amaitutakoan, furgonetan jaso gaituenean:
|
|
|
Gauza bera pentsatu dut arratsaldean Arches era itzuli garenean, izan ere hango haitzetako asko eta asko elefanteen forma berekoak baitziren. Eta, kasualitatez, antzeko zerbait
|
adierazi
dit Tomek, atseden hartzeko sarritan geldituz nindoalako:
|
|
|
Orduan ez zitzaidan bururatu, baina gerora pentsatu izan dut bidaiariren batek txanpon batzuk uzten ahal zizkidala, baina ez. Orduan ez nuen pentsatzeko adorerik ez astirik izan eta, txoferrak mesprezuzko imintzioak egiten zituela ikusirik, nola edo hala" Noizbait jaitsiko al zara?"
|
adieraziz
, autobusetik alde egin beste irtenbiderik ez nuen izan: burumakur, hutsaren hurrengo, ezin umiliatuago...
|
|
|
Eta orain, familiarekiko harreman horri nolabaiteko tamaina hartua genionean, gutxien espero nuenean, hara non banandu egin garen, zinez, edo banantzekotan gauden, zinez, edo..... Eta hala ere, orain familiakoei ezin bada ezer esan, ez jakin nola
|
adierazi
. Baina egia esatera, nahiz eta orain denengandik urruntzeko beharrizana sentitu, nahiz eta kontraesan izugarria izan, familia babesgarria egiten zait, eusgarria, larrialdietarako 24 ordutan prest dagoen sorospen zerbitzua:
|
|
|
" Orain Times Square ra joango gara afaltzera eta gero pub en batera. Nire erasoari ekiteko ordua heldu da",
|
adierazi
du Adelak ezpainak mihiaz igurtzi, eta donuts en azukrea zaratatsu ahogozatzearekin batera. Baina haiek ezin izan dute ulertu ni leher egina nagoela eta gelan geratzea nahiago dudala, eta ez zuten ulertuko ezta sabeleko minez nagoela eta hilekoa une batetik bestera jai  tsiko zaidala esan banie ere.
|
|
|
Fiskalak (T) orduan
|
adierazi
du ez dugula geure burua zertan engainatu. Gaineratu du halako salaketen atzean maltzurrak, egon, beti egon izan direla, baina bere ustetan harremana amaitutakoan sortu zirela eta, guztiarekin, hori beste epaiketa baterako gaia dela.
|
|
|
Gaurkoz honetan amaitzen da epaiketa saio hau
|
adierazi
du azkenik epaileak (D). Ez ahantzi bihar egunsentia ikusteko jaikitzekoak garela oroitarazi du Danek.
|