|
2000
|
|
|
Kode Zibilari dagokionez, argi dago Frantziako Kode Zibilak bolada berria ireki zuela, hain zuzen ere, Alemaniako BGB (Burgerliches Gesetzbuch) Kode Zibilak itxi zuena, 1900 urtean. Artean, hainbat kode hainbeste herri eta estatutan,
|
Espainiakoa
ere barne. Betiere, kodearen ideia bera, garaile eta indartsu.
|
|
|
Bolada berri horri, arrazoi osoaz gainera, Kode Zibilaren kulturarena esan ohi zaio, batez ere, herri latindarretan. Frantzia, Belgika, Italia, Portugal,
|
Espainia
... guztiak dira tradizio horren katebegiak. Orduantxe gorpuzten da Europako herrietan Kode Zibilaren lerrakera eta ikuskera hori, Britainiako Uharteetako Common Law pentsamoldearen aurrean.
|
|
|
Alta, Euskal Herriko Iparraldean ez bezalaxe, Hego Euskal Herrian luze iraungo du Kode Zibil baten egikerak. Egin ere, 1889 urtean egingo da hori
|
Espainia
osorako, foru zuzenbideari lotsa gordeta, apurrean bada ere. Lotsa apur horrek ekarri du, gerokoan ere, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa, bateko, eta Nafarroa, besteko, foru zuzenbide zibilaren jabe izatea13.
|
|
2002
|
|
|
|
Espainiako
egoerari buruz gehiago jakiteko, berriz, Rfos Martm, J., Cabrera Cabrea, P.J., Mil voces presas, Madril, Univ. Pontificia de Comillas, 1998.
|
|
2005
|
|
|
Argi osotan ikus daiteke, aurrekoaren ondorenez, Grotiusen meritua dela, lehendik formulatuta zegoena (Zizeron,
|
Espainiako
teologo klasikoak...), hau da, zuzenbidearen sormenean giza arrazoimenak duen zeregin nahitaezkoa, baliagarri zela zuzenbide naturalaren teoria osoa ere ontzeko, Jainkoarengan baino, laikotasunean eta moralitatean zituena bere hastapenik indartsuenak.
|
|
|
Euskaldunak ikerketa objektu bezala aukeratu izana, lehenik eta behin, kasualitatearen emaitza da. Nire
|
Espainiarako
bidaiak haien nazioarekiko eta lurrarekiko interesa piztu zidan baina, egia esateko, oraindik ere gehiago estimatu nituen hauek, ondoren, hegoaldeko eta iparraldeko euskal probintzietan barrena bidaia espezifiko bat egin nuenetik eta bertako eskualde menditsu eta urrutienetan aste batzuk eman nituenetik. Baina oraindik ere beranduago, gai honi buruzko ikerketa —bitarteko bizigabe edo liburuekin bakarrik— egiten jarraitzen nuenean, geroz eta erakargarriagoa gertatzen zitzaidan euskal hizkuntzaren, herriaren eta lurraren singulartasuna.
|
|
|
Ikerketa honekin erabat lotuta daude zenbait galdera: ze herri bizi izan ziren lehenik
|
Espainian
eta Portugalen?, ze bidetik iritsi ziren haiek hona?, ze nahasketa eta banaketa ezagutu zituzten bertan. Hauei erantzun bat ematea ezinbestekoa da, zinez, beste hainbat kuestio ere argitzeko:
|
|
|
|
Espainiarako
bigarren bidaiarekin (1801), euskal hizkuntza ikertzera bakarrik zuzenduta zegoena, hizkuntzaren arazoak era oso eta behin betiko batean hartzen du bere lekua Humboldtengan. Karaktere nazionalarekiko erreflexioak, orain, hizkuntzaren arazoarekin gurutzatzen dira.61
|
|
2006
|
|
|
Eztainua ekarriko zuten Kornuallestik ere eta, agian, baita Bohemiatik ere. Sizilian, Tarenton, Frantzian eta
|
Espainian
ere ezagutu zen komertzio mizenikoa.
|
|
|
Baina beti izan dute xede konkistatzaileen agintea sendotzea, herri konkistatuak xurgatuz. Aldiz, Kojeverentzat begien bistakoa da Alexandro prest zegoela,
|
Espainia
, Frantzia edo Ingalaterra inoiz izan ez diren bezala, bere konkistek sortu eremu politiko berrian Mazedonia eta Grezia osoa disolbatzeko, eta eremu hori gobernatzeko osotasun berriaren arabera askatasunez (arrazoimenaren arabera) aukeraturiko gune geografiko batetik.
|
|
|
(Ez da harritzekoa, beraz, Alexandre Kojevek berak, Frantziako kanpo arazoetarako goi mailako funtzionario gisa ziharduela, eta aipatu ideietan oinarrituriko Inperio zentzudun baten bila lanean, txosten sekretu batean Franco garbitzea eskatzea — il faudra tout pour eliminer le Caudillo—,
|
Espainia
oztopo baitzen zentzuna munduan zabaltzeko orduan.)
|
|
2007
|
|
|
Euskal Herriak ez du hezkuntza sistema propiorik, nahiz eta saioak izan diren euskal hezkuntza eraiki nahi izate horretan[...] eta ondorioz, euskal haurrek eskolaren bitartez jaso dituzten kultur eduki eta identifikazioa, Frantziako eta
|
Espainiako
estatuei dagokiena da.216
|
|
|
Euskal hezkuntzaren inguruko gure saiakerak, bigarren pauso batean, nahitaez hartu behar du ere kontuan egun euskal hizkuntz komunitateak —guretzat erreferente nagusia denak— bizi duen egoera soziolinguistikoa. Euskal hiztunak, jakina den bezala, espainol eta frantses hiztunekin batera bizi dira eta, egiaz, unitate instituzional ezberdinetan daude banatuta, hala nola,
|
Espainiako
" Euskadi" n eta" Nafarroa" n, baita Frantziako" Pays Basque" n —Pyrenees Atlantiques en barruan— Kontua da nahasketa hark eta sakabanaketa horrek ez dutela batere errazten" euskal komunitate linguistikoa" identifikatzen —ez barrutik ez kanpotik— eta, are gutxiago, berori osotasun nazional bezala garatzen. Horren lekuko da, adibidez," euskal" izenlagunaren beraren ohiko desitxuratze bat, non berori askotan eta bakarrik —aipamen linguistiko oro bazter utziz— Euskal Autonomia Erkidegoa den errealitate juridiko politikoari eta bertako edozeri —baina kanpoko ezeri— atxikitzen zaion.
|
|
|
" Hizkuntzek, egiaz, nazioak banatzen dituzte[...]. Nazioen arabera ematen den giza generoaren banaketa, hizkuntzen arabera ematen den banaketa baino ez da" 202 Azpimarratu behar da, horrekin batera," nazioa" Humboldtentzat kontzeptu linguistiko kulturala dela —ez juridiko politikoa—, eta horrek, euskal kasuan,
|
Espainiako
eta Frantziako Estatuen arteko muga gainditzen duela. Horregatik hitz egiten digu" kasualitatez bakarrik elkarrengandik banandutako euskal nazioaren bi zatiez", bai eta ohartarazten ere" euskaldun guztiak —nagusi ezberdinen araberako euren banaketaz gain— bat datozela hainbat gauzatan" 203 Horien artean garrantzitsuena hizkuntza da eta, finean, horrek ematen dio bide euskal nazioaz hitz egiteko.
|
|
2008
|
|
|
|
Espainian
Fenomenologia ri buruzko lehenbiziko ikerketa garrantzitsua Valls Planak Del yo al nosotros (1971) liburuan egindakoa da. Liburuaren irakurketa bat eskaintzen du, baina kapitulu batzuk oso motz geratzen dira eta egitura teorikoa mugatua (Hyppoliterekin konparatuz gero).
|
|
2009
|
|
|
Alemanek ez dute Nietzscheren Alemaniaren kontrako kritika eta estatuaren kontrakoa bereizten, ideologia estatalean murgilduta eta" alienatuta" baitaude. Estatu alemaniarrak, estatua, aberria, gizartea, Jainkoa, morala, denak sartu dizkizu zaku berean (gaur
|
Espainian
gertatzen den bezala).
|
|
2010
|
|
|
Ildo berberari eusten diote Domingo Sotok, Alfontso Castrokoak, Florentziako Antoninok eta sumista guztiek ere, lege terminoaren gaineko iruzkinak egiten dituztenean. Bide bertsutik, Martin Azpilkuetak artez azaltzen du gai hau, eta, orobat, Gregorio Lopezek ere,
|
Espainiako
errege Alfontsok Partidetan betekizun hori galdatzen baitie bere legeei. Pentsamenduildo horretatik ere, zuzenbide zibilaren iruzkingileek baieztatzen dute legea manu erkidea izan behar dela, guztion onurarako ezarritakoa; horixe azaltzen du Accursioren glosak ere, lehen aipatu tokian.
|
|
|
Granadan jaio zen 1548 urteko urtarrilaren bostean
|
Espainiako
filosofian, teologian eta zuzenbidean ohoratua izango zen Francisco Suarez.
|
|
|
Arazoari aurre egiteko, lehendabizi, guztiz premiazkoa da Suarez bera bere garaian kokatzea, edo, hala nahi bada, bere pentsamenduaren aldian. Horretarako hitz egin behar da Salamancako Eskolaz, hura baitzen XVII. mendean,
|
Espainiako
monarkia gailurrean zela, hainbat pentsalariren hezileku, eta, areago, pentsamendu jakin baten sorterria: pentsamendu hori izan zen aro berri baten ataria, lehendik zetozen eskolastikari eta tomismoari geroko iusnaturalismoaren ateak ireki zizkiena.
|
|
2011
|
|
|
Orain frankismoaren exilioko pentsamendua birreskuratzeko ahalegintxoren batzuk egiten ikusten ditugu
|
Espainian
, eta Mana Zambrano da haizatzen ari diren izenetako bat. Ez da edozeinen gustukoa.
|
|
|
27 urte zituen orduan Txillardegik, eta ingeniaritza ikasketak amaitu berriak. Soldaduskako azken sei hilabeteak egiten ari zen Ferrolen, Francisco Franco
|
Espainiako
caudilloaren jaioterrian. Eta han idatzi zuen, duela 50 urte, Leturiaren egunkari ezkutua, euskal literaturaren historian lehen nobela modernotzat jotzen dena.
|
|
|
Ez hilobiengatik, baina hirurek XX. mendeko autoreengan egon den kezka poetiko filosofiko politikoaren eskalak bezala eskaintzen dituztelako Mediterraneoaren magalean. Bi Mundu Gerrak,
|
Espainiako
gerra zibila, mendebaleko espirituaren larria, etorkizun berri baten esperantza komunistak, faxismo eta nazismoen gora: gogoetagai politak, ikasturteko lanak ahaztu eta, oporraldi baterako.
|
|
|
Benjaminek Frantziatik ihesi Portboura ibili duen bidea, urte eta erdi lehenago Machadok norabide kontrarioan egin du
|
Espainiatik
ihesi. Niretzat Portbou orain arte gerra zibileko kontuen oroipen bat baino ez zen, konturarik gabeko paisaia bat kontakizun zaharretan lausotuta.
|
|
|
98ko belaunaldiaren jarraipenean, herri espainol xehearen materialismo narrasak gogait eragiten dio. Baina, Unamunori ez bezala, hori mistiko espainoletan errefuxiatu baita, horietan bai fedearen eta bai
|
Espainiaren
esentzia bera sumatuz, Machadori Espainia tradizional bulgare horretan(" que ora y bosteza") erlijioa ere bulgarea egiten zaio. Bera erlijio pertsonal intimo, bizi, sozial batez bakarrik interesatzen da, dogmak eta folklore erlijiosoak (Eliza) lagata.
|
|
|
98ko belaunaldiaren jarraipenean, herri espainol xehearen materialismo narrasak gogait eragiten dio. Baina, Unamunori ez bezala, hori mistiko espainoletan errefuxiatu baita, horietan bai fedearen eta bai Espainiaren esentzia bera sumatuz, Machadori
|
Espainia
tradizional bulgare horretan(" que ora y bosteza") erlijioa ere bulgarea egiten zaio. Bera erlijio pertsonal intimo, bizi, sozial batez bakarrik interesatzen da, dogmak eta folklore erlijiosoak (Eliza) lagata.
|
|
|
Machadok razionalismoari mugak jarri eta erlijioa galdatuko du, baina, batetik hori intimitate pertsonalera bilduz(" Señor, ya me arrancaste lo que yo mas queria"), bestetik sozialismoaren espiritu modernotara zabalduz. Kristautasunaren espiritua ederresten duenean, espresuki ohartarazten du, bere jarrerak ez duela zerikusirik" con esas filosorias catolicas, mas o menos embozadaMachadoren interesa erlijioaz eta kristautasunaz
|
Espainiaren
eta herri espainolaren interesari lotua dabil, kritikoki batzuetan, apologetiko beste batzuetan. Badaki debozio herritarrarekin sarkastiko izaten, baina herri espainol zarpail hori bera herri errusiarra bezalakoxe espirituala ere kausituko dizu.
|
|
|
Badaki debozio herritarrarekin sarkastiko izaten, baina herri espainol zarpail hori bera herri errusiarra bezalakoxe espirituala ere kausituko dizu. " Rusia y
|
España
se encontraran un da como dos pueblos hondamente cristianos, cuando los dos sacudan el yugo de la iglesia que los separa". Herri espainola bere barnemuinean sakonki espirituala, esentzialki kristaua da.
|
|
|
Antonio Machado Alvarez, Manuel eta Antonio poeten aita, filosofiako irakaslea eta literaturzalea, folklore eta ahozko herri literaturaren biltzaile eta ikertzaile puntarengoa izan da
|
Espainian
, bi semeek euren poesian jarraituko duten herrikoitasun ildoa prestatuz. (Walter Benjamin ere, bere lagun Gershom Scholemekin, tradizio judu herritarraren estudioan permatu da).
|
|
|
Herritasunaren edo espainoltasunaren gogoetan, edonola ere, poeta andaluzak maiz erabiltzen du herriaren baliokidetzat arraza kontzeptua, garaiko zenbait euskotar barkazio gabekoren antzera. " Escribir para el pueblo es escribir para el hombre de nuestra raza", etab.
|
Espainia
behiala loriatsu, orain endekatuaren hastio errepikatua gorabehera —" la España de charanga y pandereta..., devota de Frascuelo y de Maria" —, arraza espainolaren indarrean uste osoa dizu: " mas otra España nace/... con esa eterna juventud que se hace/ del pasado macizo de la raza".
|
|
|
Herritasunaren edo espainoltasunaren gogoetan, edonola ere, poeta andaluzak maiz erabiltzen du herriaren baliokidetzat arraza kontzeptua, garaiko zenbait euskotar barkazio gabekoren antzera. " Escribir para el pueblo es escribir para el hombre de nuestra raza", etab. Espainia behiala loriatsu, orain endekatuaren hastio errepikatua gorabehera —" la
|
España
de charanga y pandereta..., devota de Frascuelo y de Maria" —, arraza espainolaren indarrean uste osoa dizu: " mas otra España nace/... con esa eterna juventud que se hace/ del pasado macizo de la raza".
|
|
|
" Escribir para el pueblo es escribir para el hombre de nuestra raza", etab. Espainia behiala loriatsu, orain endekatuaren hastio errepikatua gorabehera —" la España de charanga y pandereta..., devota de Frascuelo y de Maria" —, arraza espainolaren indarrean uste osoa dizu: " mas otra
|
España
nace/... con esa eterna juventud que se hace/ del pasado macizo de la raza". Arrazak herri xumearen nobletasuna esan gura du, egiazko Espainia," nobleak" gabe (jauntxoak, Eliza); edo espainol jator guztiak —eta, kasu! — klase diferentziarik gabe.
|
|
|
" mas otra España nace/... con esa eterna juventud que se hace/ del pasado macizo de la raza". Arrazak herri xumearen nobletasuna esan gura du, egiazko
|
Espainia
," nobleak" gabe (jauntxoak, Eliza); edo espainol jator guztiak —eta, kasu! — klase diferentziarik gabe. " En el pueblo entramos todos, sin distincion de clases, cuantos sentimos el destino comun a los hombres de nuestra raza" (El Quinto Regimiento).
|
|
|
Faxisten aurka errepublika defendatzen duen oro" es pueblo, hondamente pueblo y, por ende, el elemento constructor y fecundo de la raza"... Zer da
|
Espainia
–Arraza da.
|
|
|
Arraza berdin herritasuna berdin nazio espainola: "
|
España
[...] lleva siglos de vida propia, perfectamente definida por su raza, por su lengua, por su geografia, por su historia y por su aportacion a la cultura universal"; nazioaren kontzeptu" erromantiko" edo alemana omen delako erdeinatu horixe alegia! Autore euskotarrak irakurri eta eskandalizatzen diren horiek, garaikide espainolak ez dituztela irakurtzen, pentsatu da.
|
|
|
hori askotarikoa da, baina esentzialki beti bat; aldeak alde," tout se resout en France pure", dena" sa profonde unite" ak lotzen du. Lehen Mundu Gerran iparralde nahiz hegoaldeko jendeek, bestela hain diferenteak, (Machadorentzat ere
|
Espainiaren
batasuna zentzu komunaren ebidentzia bezalatsu da:
|
|
2012
|
|
|
" legion de ceros". Historikoki,
|
Espainiako
Errege Katolikoek eta beren instituzio eraginkorrenak, Inkisizioak, bihurtu zuten Espainia pluralista Espainia monokolore, monolingue(" monos" grekoz Bat da). Hortik aurrera, Espainia gero eta dekadenteago bihurtu zen (bere politika megalomanoa gorabehera).
|
|
|
" legion de ceros". Historikoki, Espainiako Errege Katolikoek eta beren instituzio eraginkorrenak, Inkisizioak, bihurtu zuten
|
Espainia
pluralista Espainia monokolore, monolingue(" monos" grekoz Bat da). Hortik aurrera, Espainia gero eta dekadenteago bihurtu zen (bere politika megalomanoa gorabehera).
|
|
|
" legion de ceros". Historikoki, Espainiako Errege Katolikoek eta beren instituzio eraginkorrenak, Inkisizioak, bihurtu zuten Espainia pluralista
|
Espainia
monokolore, monolingue(" monos" grekoz Bat da). Hortik aurrera, Espainia gero eta dekadenteago bihurtu zen (bere politika megalomanoa gorabehera).
|
|
|
Historikoki, Espainiako Errege Katolikoek eta beren instituzio eraginkorrenak, Inkisizioak, bihurtu zuten Espainia pluralista Espainia monokolore, monolingue(" monos" grekoz Bat da). Hortik aurrera,
|
Espainia
gero eta dekadenteago bihurtu zen (bere politika megalomanoa gorabehera).
|
|
|
Egungo akademian ohorezko lekua duten bi pentsalari dira —Kant eta Heidegger, hain zuzen— aurreko bien aurkari zuzenak. Urteak pasatuta ere tinko jarraitzen du Kanten itzalak egungo eremu filosofikoan,
|
Espainian
eta Hego Amerikan, besteak beste, jarraitzaile sutsuak dituzten Habermas, Rawls eta abarren eskutik. Heidegger ere eroso dago akademian, Derrida, Nancy eta besteen eskutik (Espainian Heidegerren jarraitzaileek ere badute beren txokoa).
|
|
|
Urteak pasatuta ere tinko jarraitzen du Kanten itzalak egungo eremu filosofikoan, Espainian eta Hego Amerikan, besteak beste, jarraitzaile sutsuak dituzten Habermas, Rawls eta abarren eskutik. Heidegger ere eroso dago akademian, Derrida, Nancy eta besteen eskutik(
|
Espainian
Heidegerren jarraitzaileek ere badute beren txokoa). Hegelen eta Adornoren jarraitzaileak, aldiz, susmagarriak dira akademian.
|
|
|
Bi adibide. Raul Zelik ek, Lagun armatua liburuan, Habermas eta
|
Espainian
haren inguruan dabiltzan mandarinak salatuko ditu Europan zehar uniformismo politikoa, non arazo zehatz edo partikularrak desagertzen diren, zabaltzeaz. Habermasen politika europeistak" kafea guztiontzat" adierazten du.
|
|
|
Intelektual gehienek bat egin zuten kausa horrekin: Habermas Alemanian, Glucksmann Frantzian, Savater
|
Espainian
izan dira ezagunenak. Badiouren hizkuntzan," materialismo demokratikoaren" ideologia borrokatu behar dugu, baina ez kanpotik, barrutik baino:
|
|
2013
|
|
|
hortik omen dator galbidea. Esaterako,
|
Espainian
, hiritartasunari lotzen zaion ikasgairen bat proposatu da batxilergoan, nonbait, erlijioak utzitako hutsunea betetzeko, nonbait, balioak irakasteko. Alde batera utziz ikasgai berriak izan ditzakeen alderdi doktrinarioak (konstituzioa, monarkia...), azpimarragarria da ikasgai horretarako gehien erabiltzen den testuan zer nolako baieztapenak egiten diren (El Pas, 2011ko maiatzaren 22an):
|
|
|
Ez da ahaztu behar arrazoi zientifikoak aipatuak izan direla bazterketak justifikatu ahal izateko: duela ez asko, esaterako, nazismoaren garaian edo
|
Espainian
bigarren errepublikaren garaian alderdi eskuindarren (eta katolikoen) eskutik. Beste adibide bat:
|
|
2016
|
|
|
(Testua hitzez hitz hartuz gero,
|
Espainian
sozialistarik ez dela bat bakarra sekula egon, ondoriatu litzateke).
|
|
|
aurrerapen intelektual eta moralarekin, ondorio gisa ei dator nagusitze politiko, ekonomiko, militarra. Horrek, printzipioz (historiari hautespen natural biologikoaren eskema gainezarriz gero), historiako lege orokor gisa balio du antza.103 Alabaina historian maizegi gertatzen da kontrarioa, eta hautespen naturalak behin jaso zuena eraisten ere badakiela, aitortzen da; 104
|
Espainiaren
kasuak erakusten du.105 Kapritxoso samarra da, hortaz, biologiatik kanpora bederen, hautespen naturala delako hori.
|
|
|
XIX. mendearen hondarretik XX.aren erdi aldera arte, sozial darwinismoak Europan eta Ipar Amerikan hainbat pentsabide politiko eta kultural ezberdin elikatu du: laissez faire liberalismo barbaroenarentzat aitzakia ‘zientifikoa’ eskaini du (Marx eta Engelsek jada seinalatu dutena), hainbat gerra zuzenesteko balio izan du (USArena
|
Espainiarekin
, esate baterako, Kubako auzian), kolonialismoa eta inperialismoa ederresteko, programa eugenesiko itxuragabekoak inspiratu ditu (eta ez nazistak bakarrik; USA edo Suediako antzutze programak ere bai, exempli gratia). Sozial darwinismoak batez ere arrazismoa oinarritu du, eta hortik harako nazionalismo modernoak, nazional-sozialismo alemana bereziki.108
|
|
|
/ I am the Sword"), erregeak eta esklaboak esleitzen dituena, hautespen naturalaren agentea.110 (Are famatuagoa R. Kiplingen The White Man' s Burden poematxoa da, inperialismora gonbita Ipar Amerika gazteari,
|
Espainiaren
harrotasuna Kuban eta Filipinetan apurtu berri duena baina interpretazio eztabaidatukoa). 111 Gerran eta garaipenean argitzen da" the greatness of the race" (J. Davidson). 112
|
|
2021
|
|
|
4 Gaztelako Erreinutik
|
Espainiako
Inperiora, ordena berria ezartzeko prozesu horien baitan ulertu behar ditugu, besteak beste, 1492tik aurrerako kolonialismoa, baliabide naturalen ustiaketa mugagabea (zer esanik ez 1545ean Potosiko meatzea ‘deskubritu’ ondoren), Nafarroako Erreinuaren konkista (1512), euskararen bueltako zigor eta debekuak, juduen eta musulmanen kanporaketa (1492 eta 1501, hurrenez hurren), komunero gaz... Frantziako Errepublikan ere ezagunak dira saio uniformatzaileak.
|
|
2022
|
|
|
Itzulpen hau Galaxia Gutenberg, S.L., Bartzelona(
|
Espainia
) argitaletxearekin egindako hitzarmenaren arabera argitaratu da.
|
|
|
Ordena sozialaren bermatzaileek filosofia errotik ezabatzeko bulkada gaur arte mantendu da, forma ezberdinen pean. Hurbilekoena ondoz ondoko hezkuntza erreformetan aurki dezakegu, modu argian
|
Espainian
, baina baita beste herrialdeetan ere. Horietan, humanitateen bitxikeriatzat hartuta, baztertu egiten da filosofia ikastea eta, era horretan, espazioa ematen diote gaur egun ordena elikatzen duenari:
|