|
2000
|
|
|
Sakratua eta Profanoa liburu ezagunean horretaz luze mintzatu zen Durkheim. Era berean, Bibliako hiztegietan datorrenez," santu" hitza ez omen dator hebraieraz" berri eta garbi izan" aditzera eman bide zuen hadasetik, baizik eta moztu, bereiztean aditzera ematen
|
zuen
hitzetik. Alegia, mundu profano honetatik ihes egin eta Jainkoaren zerbitzura jartzetik.
|
|
|
—Ohartu al haiz ezen Villagrandeko dukeak eta Mantillanako kondeak ere guztiz atsegin dutela ene kakategia, eta gaur ere hantxe eginen dituztela beren egitekoak, baldin dukeak atzo eman
|
zuen
hitza betetzen badu bederen...?
|
|
|
Ispilu ilunean, alabaina, nire irudiaren isla baizik ez zen, ñaño, ttar eta zimurduretan kizkurtua. Ene mihiak indar berezia egin
|
zuen
hitz bakoitzeko silaba bakoitzean, iduriz eta ahoskeraren garbitasunak egiaren argiaz hornituko zuen nire argudioa.
|
|
|
Beti bezala, Otsotzarmendi jauna izan zen hitza hartu zuena. Hor aritu zen oharkabean baina etengabe errepikatzen zituen auskalo eta auskalo artean (eta noizbehinka batek daki eta zer gerta ere bezalako leloak ere ahoskatuz), baina lasaitasunez hartu
|
zuen
hitza oraingoan, kalapita gehiegizkorik gabe, sustu jasan berriaren harra kosk eta kosk ari balitzaio bezala oraindik. Programaren xedeak eta helburuak, eta audientzia mailaren garapen arrakastatsua ordu eta erdiz azaldu ondoren, Ana Morena andrearen aurkezpen aski teatrala egin zuen berriro, zeluloideko izar handi bat aurkezten denean bezalaxe, eskuin besoa neurriz kanpo luzatuz.
|
|
|
Izugarria". Edurtxo Caterpilarrek hartu
|
zuen
hitza ostera: " Esan, Armando maitea, oinaze izugarri hura guri, teleikusleoi, mundu orori adierazi behar bazenio, zein kolore aukeratuko zenuke?".
|
|
|
Deereren behementziaz nahikoa nazkaturik, Otsotzarmendi jaunak hartu nahi izan
|
zuen
hitza, itaunketari ukitu gizakorrago bat eman nahian, baina Deerek ez zuen men egiteko inolako intentziorik. " Jakin behar du jendeak, jakin behar du etxeko teleikusle errespetagarriak, gizaseme dohakabe itxurako hau, gizaseme onanista zikin hau zer den, zer izan den, gizarteak berriz inoiz halakorik pairatu beharrik izan ez dezan".
|
|
|
Hirugarrenak ez
|
zuen
hitzik esaten.
|
|
|
Argi zegoen maisuak ere bazekiela gertatutakoaren berri, baina ez
|
zuen
hitzik esaten. Egoerak ihes egin zion, eta errudun aurki  tzen zuen bere burua.
|
|
|
Etxekoandreak beretik, hura zela ta erreprotxezko hitz batzuk izan zituen Belerentzat: egin zuen haserre figura, esan
|
zuen
hitz xakarren bat; ez ziren, alegia, haiek jende aurrean erabiltzeko manerak. Bele, ez baitzuen halakorik espero, alaba burlatiaren barreek, etxekoandrearen hitzek, baina, batez ere agian, Juneren begirada lausoak, pixka bat aztoratu zuten, pixka bat gorritu zen, eta Xani istant batez, zeharka, lotsamenez begiratu zion.
|
|
|
" ez", esan zuen," ridikuloa da". " Ez!", esan zuen Xanek, haren gerria besarkatuz; hura zatekeen Raissak espero
|
zuen
hitza, desio zuen tendresiazko laztana; une hartan, hain bolublea zirudien; Xan sukartuta zegoen;" Raissa...", xuxurlatu zuen; baina ja Raissa apur bat urrundu zen, ja bereizi zen, ja bazihoan bere besoen artetik. " Ez", esan zuen Raissak, irribarre maxkal bat eginez; ja suak utzi zuen, ja baretu zen; aldi berean triste eta alegera zegoen;" ezin dut", esan zuen.
|
|
|
Belek kaset bat jarri zuen. Rock musika zen, Xanek ez
|
zuen
hitzik ere aditzen. Isilik joan ziren, autobian sartu ziren arte.
|
|
2001
|
|
|
Bertan, Hego Afrikako gobernu arrazistaren aurkako pankarta eta arma, Indotxinako triskantza begi bistan jartzen zuen irudietako bat, munduko edozein bazterretan tiroka ari zen soldaduaren piura eta... erabat ziur ez nagoen arren, esango nuke orduko" grisak" ere ageri zirela, barrikada edo gisa horretako zerbaiten aldamenean. Eta argazki horiez guztiez osatutako collage a gainditu nahirik, gure aldizkariaren nahia aldarrikatzen
|
zuen
hitza: " Pakea!"
|
|
|
Pantxo ez en sekula herrira joaiten, salbu bere gatu bat eri zelarik edo janaria erosi behar zuelarik. Hala ere, norbaitek zerbait erraiten ziolarik ez
|
zuen
hitzik ateratzen: egiten zuen munduan bere gatuekin bakarrik bizi balitz bezala.
|
|
|
Baina ez zen mugitu ere egin. Ez
|
zuen
hitzik esan. Bortitzago bultzatu nuen, ohetik bota arte.
|
|
|
Adi zegoen Lucas haiei begira Matias heldu zenean. Bizikleta zuhaitz batean bermatu eta irribarre exageratua egin zion Lucasi, baina ez
|
zuen
hitzik esan bankuan eseri arte:
|
|
|
Baina batxilerreko laugarrena hasterakoan lotsagarria zen amarekin agertzea. Bazegoen ia mehatxua egiten
|
zuen
hitza ere, amazulo esaten zitzaion kalean amarekin edo amaren inguruan ibiltzen zen mutikoari.
|
|
|
e) Esan dudana, adei eta deduz, ez du apika ulertu gazteagoren batek, eta ez nioke nik kulpa larririk egotziko. Bada, niri orobat gertatu zitzaidan delako ertainekin, Bizkaian nonbait erabiltzen omen den eta Erkiagak behin bederen idatzi
|
zuen
hitz ezezagun horrekin. Hobe nukeen mediano edo esan balidate, erdaraz ere bai baitakit ezinbestean eta horrela esanik adituko bainuen esanahia.
|
|
|
Ardien kontatzen zebilela, tanpez, lurrera erori zenetik hil aitzineko urteak halaz, ohean etzanik gastatu zituen. Ez
|
zuen
hitz egiteko ahalik, semeari terrentan eskatzen ziona salbu:
|
|
|
Arrapostua ukanik, bat batean urde hazleak eta besteak, edangiari bizkarrez zutik, mikroaren aurretik pasatu ziren. Estatuaren ordezkariak urratu
|
zuen
hitzen lehen bidea.
|
|
|
Buru makurtze bat egin eta egongelara joan zen. Ez
|
zuen
hitz egiteko gogorik eta nik ulertu egin nuen. Ez genuen mokadurik ere jan.
|
|
|
Juliak ziurtasunez hartu eta zerbait idatzi zuen paper batean. Ez
|
zuen
hitzik esan. Komunikazioa eten zutenean, libretatik idatzitako papera moztu, tolestu eta poltsan sartu zuen.
|
|
|
Urrezko belarritakoek adatsaren kixkurrekin bat egiten zuten eta ilargi erdi itxurako lepoko bat bularren arteko erretenean murgildurik, arnasarekin bat jostari mugitzen zitzaion. Louisek ez
|
zuen
hitz erditxo bat ere esan otordu guztian, eta behin eta berriz oinaze imintzioak egiten zituen. Zuri zuria zegoen eta izerdi tantak emaro irristatzen zitzaizkion bekokitik behera.
|
|
|
Bere aulkiaren hankari ostikoz jo, lurrera eraitsi, eta botila pusketa lepoaren kontra indarrez ezarri nion. Stevek ez
|
zuen
hitz erditxo bat ere esan, baina arnasa nabarmenkiro larritu zitzaion. Odol xirripa mehe bat hasi zitzaion kristala zegoen tokitik behera jarioan.
|
|
|
Ñañarroak ez
|
zuen
hitz erditxorik ere esan eta burumakur egon zen lipar batez. Segidan, burua poliki poliki jiratu zuen niregana.
|
|
2002
|
|
|
Beste aldetik, ETAren esplikazioa dago: bere biraketa estrategikoa esplikatu egin zuen ETAk," Madril edo Parisek esango dutenak berdin dit" esan
|
zuen
hitz bitan" abertzaleen arteko adostasuna dagoenez gero". Jakina, hori esan bai, baina korrika joan zen Zuricheko zitara Aznarrek bidaliekin egotera, oso logikoa den bezala, bestalde, zeren eta denok dakigu gauza batzuk esaten direla baina gero beste gauzak egitean beste aldera begiratzen dela.
|
|
|
Anak ez
|
zuen
hitzik a eratzeko
|
|
|
Imanolek hartu
|
zuen
hitza.
|
|
|
Eta aita –Jaxinto– jostailu mutu bat zen amaren eskuetan, sekula iritzirik ez zuen gizona. Ai, nola egoten zen Sara, halakoetan, aitaren hitzen baten zain!, baina aitak ez
|
zuen
hitzik ere esaten, eta haren isiltasuna amaren aldekoa gertatzen zen, ororen buruan. Halaxe bizi izan zen Sara hogei urtetan, eta halaxe ohitu zen, finean.
|
|
|
Ia ez zebilen autorik, baina bat agertu orduko, bazter bazterreraino arrimatzen zen aita, bidea hain zen estua eta ikuspen laburrekoa. Ez
|
zuen
hitzik egiten, autoa gidatzen jarria baitzuen arreta osoa. Boleroen kasetea kendu eta jazzeko bat ipini nuen.
|
|
|
Zalaparta batean hasi omen zen klasea. Isiltasuna lortu zuenean, pertinentzia hitza hizpidera etorri, eta bere aurpegiaren adibidea  jarri omen
|
zuen
hitzaren esanahia argitzeko: " nire aurpegia guztiz pertinentea da nire zaletasunarekiko:
|
|
|
Eta orduan, orduan bakarrik, Euskaltzaindiak, eztabaida askoren ondoren, beste hitz bat aipatuko dut orain," ohiko" onartu zuen, lehenbiziko aldiz, berriz ere diot," ohizko" delakoaz ez baitzuen ezer ere esana lehenago. Eta hori hobetsi
|
zuen
hitz honen betiko tradizioko forma" ohiko" delako, eta XX. menderaino hola erabiltzen zutelako, erabiltzen zutenek, jakina, Iparraldekoek: Goyhetche da salbuespen bakarretakoa.
|
|
|
Beste adibide bat: Bernardo Atxagak Bilboko Bidebarrieta liburutegian eman zuen hitzaldi famatuan, zati txiki batean baino ez
|
zuen
hitz egin euskal kulturaren egoera tamalgarriaz, eta, hala eta guztiz ere, sekulako oihartzuna izan zuen (halakoak entzutea oso ezohikoa den seinale). Pello Lizarralde, bestalde, Larrepetit bere azken eleberria zela-eta egin zizkioten elkarrizketetan euskal literaturaren orainaz tonu kritikoan mintzatu zen, halakoak esanez (besteak beste):
|
|
|
" Ez hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute-eta". Eta Txillidak ez
|
zuen
hitz egiten, guti komunikatzen zuen. Ihes egiten zion jendeari.
|
|
2003
|
|
|
Garai hartan batzuek idatzi egiten genuen, eta ondoren irratirako ahots egokia zuten profesionalek irakurtzen zuten. Beraz, entzuleak oso berandu jakin
|
zuen
hitz haien sortzailea nor zen.
|
|
|
Bazekien euskaraz, baina aukera gutxi
|
zuen
hitz egiteko. Manzanillon burdindegiko ugazabekin hitz egiten zuen, gure lehengusuak ziren.
|
|
|
Ainhizek begiak zabaldu zituen, bien gorputzak gelditu zirelarik, elkarri so. Eta orduan susmatu
|
zuen
hitz horien esanahi osoa, logela hartan etortzeko zegoena... Eta beldur izan zen une batez.
|
|
|
Eraikitzaileak ez
|
zuen
hitza bete eta gaur egun patioan baimenduta dago baloiarekin jolas egitea.
|
|
|
Karmelo Landak hartu
|
zuen
hitza hurrengo astean105 Haren ustez, pozgarria zen ikustea UEUren helburuen inguruan adostasun zabala zegoela, bereziki «UPVk ez bezalako helburuak betetzen dituela UEUk, hura baino urrunago doala, euskara hutsez egiten dela, ikasle irakasle harreman herrikoiak ezartzen dituela». EHU, ordea, ez zen euskal gizartearen agerpena, Espainiako Estatuaren erakundea baino.
|
|
|
Ondoren Pilartxo Etxeberriak hartu
|
zuen
hitza. Berak Ildefonso Gurrutxagaren ikerketa filologiko eta etimologikoa landu eta aztertu ditu.
|
|
|
Eta ez dakit hitz bakarra epitafioa izan daitekeen. Eta ez dakit Urbano Malanda Balak epitafioa idazteko asmorik ote
|
zuen
hitz hori idatzi zuenean. Baina munduko epitafiorik onena iruditu zitzaidan hura niri.
|
|
|
45 urte bakarrik zituen artean. Hogei urte gehiago bizi izan zen, baina, adiskideek ahalegin guztiak egin zizkioten arren, ez
|
zuen
hitzik gehiago egin, ez zirudien bizien artean jarraitzen zuenik. 1936an hil zen.
|
|
|
Kafesneari eragiten zion bitartean jarraitu
|
zuen
hitz egiten.
|
|
|
Ez
|
zuen
hitz gehiagorik esan. Tiro hots bat entzun, eta Pello zerraldo erori baitzen.
|
|
|
Rakelek ez
|
zuen
hitzik esan. Bat batean energiarik gabe geratu zela zirudien.
|
|
|
Baina inork ez zuen alde egiteko asmorik erakutsi. Marlenek hartu
|
zuen
hitza.
|
|
|
Orduan Josebak hartu
|
zuen
hitza, eta esan zion horretan nik ez nuela erru guztia. Berak bakarrik galdu zuela iparra, eta txorakeria asko esan eta egin zituela.
|
|
|
Kamioiari emana zioten, baina trenari... Kepak, baina, ez
|
zuen
hitz erditxorik esan eta trenari begirik kendu gabe egon zen, harria baino isilago.
|
|
|
eraman nazazue preso, nik baino hobekiago dakizue non dagoen Boz. Ez
|
zuen
hitzik harilkatu. Odola zerion.
|
|
|
Izoztuta bezala gelditu zen. Nerabe tontolo baten antzera gorritu zen, eta ez
|
zuen
hitzik adierazten asmatu. Berriro presatu genuen, suhartasun handiagoz eta guztiok batera, eta gizajoa negar kontsolaezin batean lehertu zitzaigun.
|
|
|
Eta Pausanias pausatuta (jakintsuek horrelaxe antzekoak esatera erakusten didatenez), Aristofanesek hitz egin behar omen zuen, baina betekada ala beste zerbaitegatik zotinak jo zuen halabeharrez eta ezin
|
zuen
hitz egin; baina bere aldamenean etzanda zed goen Eriximako medikuari esan zion:
|
|
|
Erantzunik ezean, Véroniquek hartu
|
zuen
hitza: banekien zeuk ez zenuela ezer egingo eta hauxe ekartzeagatik etorri naiz.
|
|
|
Bisitariak nire desafio tonua antzeman zuelakoan nago. Zutitu egin zen, eta tartetxo bat behar izan
|
zuen
hitz egiteko.
|
|
2004
|
|
|
Munduko herri askotan izena ez zaio jartzen jaio berriari hitz horrek esan nahi duenaren arabera, edo egun horretan halako santu baten gogorapena egokitzen delako, ez, hitzak entzuten duenaren belarrietan soinu polita, edo gozoa, edo sendoa, ume horrentzako soinu egokia iruditu eta. Enduranceren amarentzat soinu polita izango
|
zuen
hitz horrek, baina inoiz gertatutakoaren berri balu, eta emandako izenaren esangura jakin, minkorra den iskirioa geratuko da emakume eder, harro eta duin honen oroitzapenarekin bat eginik.
|
|
|
Eta datu horrek are larriago bihurtzen du Mitxelenaren ardura: batetik, egiantzeko tesiak aldeztu zituen euskaldunon hizkuntzazko jatorriari zegokionez; bestetik, berriz, ez zuen aintzat hartu behar bezala nolako testuinguru nazionalean bota
|
zuen
hitzetik hortzera erabilia izan den bere esakunea. Ezin esan behinik behin zuhur hitzik itzuri zitzaionik, holako egoeretan hobestekoak izan arren.
|
|
|
Pablo Neruda nor izan zen eta zer egin
|
zuen
hitz gutxitan azaltzea ezinezkoa da, hainbeste eta hainbeste idazlan argitaratu baitzituen eta hain eragin handia izan baitzuen hiritar aske izan nahi zutenen artean. Dena dela, oso laburki bada ere, zertzelada bat edo beste azalduko dugu hemen goi mailako idazle honen lanari eta bizitzari buruz.
|
|
|
Neskatoa atariraino etorri zen, segundo batez gora begiratu zuen, Pablorenera. Bete zituen ontziak esnez, begiratu zuen gora, eta igual ez
|
zuen
hitzik esan edo keinurik egin, baina Pablori iruditu zitzaion bekainak altxatu zituela eta eskuarekin agur ere egin ziola, eta ezpainekin esan ziola" bihar ere etorriko naiz", eta igual" guapo" ere esan ziola, deskuidoan, eta azkenik, asto gainera egin zuela salto, trebetasun harrigarriz eta begirada Pabloren leihotik kendu barik, azken baldintza horrek asko zailtzen zuen arre...
|
|
|
Espioi lanbidearen alderdi makurrak ziren haiek. Trenean inork ez
|
zuen
hitzik atera: agente guztiek (bost ziren, Müller barne) beren pentsamendu beltzetan galdurik ematen zuten:
|
|
|
Izan ere, indar hutsa zen Lantza, indar itzela, ongirako zein gaizkirako erabil zitekeen energia. Eta Lantzaren Ahotsak ez
|
zuen
hitzik erraten, ez behintzat Munduak ezaguturiko ezein hizkuntzatakorik, baina hitz egin zidanean, nire ama hizkuntzaz mintzatu balitzait bezain ongi ulertu nuen.
|
|
|
Aitak harrizko aurpegierarekin entzun zituen nik negar zotinek desitxuraturiko ahotsaz eta zezelka esaten nituenak. Nire bakarrizketa luzean zehar ez
|
zuen
hitz bakar bat ere atera. Ezta keinurik ñimiñoena ere, haserrea edo ulertzea, amorrua edo errukia adieraz zezakeenik.
|
|
|
Landauk berak hartu
|
zuen
hitza:
|
|
|
Wittgensteinek bilera osoan ahoskatu
|
zuen
hitz bakarra bota zuen orduan:
|
|
|
Josebak, inguruari jaramonik egin gabe, totelka baizik ezin
|
zuen
hitz egin.
|
|
|
Eta ongi bete
|
zuen
hitza!
|
|
|
" Horrek ezin dik tanatorioa izan" erantzun zion Harakinek. " Seguru leku egokira ekarri gaituela?" bota
|
zuen
hitzetik hortzera.
|
|
2005
|
|
|
Euskararen egoeraz hitz egiterakoan, gazte nintzela, diglosia izan zen egoera deskribatzeko eta definitzeko Txillardegik »uste dut» proposatu
|
zuen
hitza. Gero, egoera diglosiko horretatik irteteko Normalkuntza izan da hitza.
|
|
|
Ez
|
zuen
hitz gehiagorik egin. Beharrik ere ez, garbi baitzegoen zerbait gertatu zela, bai horixe!
|
|
|
Beharbada antzekotasun formalagatik gertatu zen nominalismoa, bietanematen baitziren gizon armatuen eboluzioak. Eta beharbada alarde foralengainbeherak lagundu egin
|
zuen
hitzaren jatorrizko kontzeptua galdu ahala, hitzarenesanahia ere aldatzen, zertarako eta hain zuzen jatorrizko kontzeptuaren ordezegiten zen beste ekintza hura izendatzeko. Ez litzateke harrigarria, kontuan hartutaIrunen gutxienez 1708az geroztik bakantzen hasiak zirela teorian urtero beharzuten alarde haiek, derrigorrezkoak izanagatik (OASM: 106) 29.
|
|
|
Bertold Brechtek esaten
|
zuen
hitz arruntekin hunkitu behar dela jendea. Hori egiten saiatu naiz, hitz arruntenak bilatu eta horiekin idazten.
|
|
|
Tocari arrazoia eta kontsolamendua emateko hartu
|
zuen
hitza Luis Almansa talantedun konstituzionalistak: " elkar lagun dezakegu hemen ez baitago inor gu babestuko gaituena".
|
|
|
Azkenik, aurkezpenean, Urtxintxa Aisialdi Eskolako koordinatzailea den Juan Inazio Orexak hartu
|
zuen
hitza. Urtxintxa eta Ttakun haur eta gazteen aisialdian euskararekin bat egiteko ahaleginean lanean urteetan dabiltzala esan zuen," hori izan da gure kezka nagusia".
|
|
|
Gazte garaian gustuko zuen etengabe hitz egitea, honetaz eta hartaz, edozertaz; baina jatetxean bigarrengoz hasi zenetik nahiago
|
zuen
hitzik ez ahoskatu, irribarrea ahoan zebilen batetik bestera, inolako kexarik gabe egiten zituen lan nekezenak, eta gainera dena egiten zuen ondo. Beti izan zuen esku ona.
|
|
|
Afaltzera gonbidatu nuen lehenengo aldian –sukaldariok beti eramaten ditugu jatera gure ligeak–, pediatriaz hitz egin zidan etengabe. Hasieran ez
|
zuen
hitz egiten, baina, edalontzia pare bat aldiz hustu ondoren, bere lanaz hasi zitzaidan hizketan: zirujauek zeukaten prestigioa pediatrei zegokiela esan zidan sutsu, bekainak asko okertuz, zirujauen prestigioa nire errua balitz bezala.
|
|
|
Noizbehinka semeak deitu egiten zidan, ez ote zen hobea ospitalera eramatea: ez
|
zuen
hitz egiten, ez zuen esaten ziotena ulertzen, baina nahiago nuen polizia agertzea eta haiek arduratzea.
|
|
|
Silviak, indar ezezagun bati obedituz, lagun bati eskatutako gona motza jantzi, ilea garbitu eta solte utzi, eta, Marcok ederra zegoela esan aurretik ere, desiratua izateko prestatua sentitu zen estreinakoz. Eta han, ibai aldamenean, Italiako zeru puska lekuko zuela, bere amonak definituko
|
zuen
hitz katolikoz, lotsa galdu zuen.
|
|
|
Inportanteena kontatu behar zion oraindik. Gurrek jarraitu
|
zuen
hitz egiten, hala ere:
|
|
|
Handik bostehun bat metrora, zubi bateko petrilean abandonatu zuen berriz. Simonek jarraitu
|
zuen
hitz egiten:
|
|
|
–Joan zara komunera gaur, don Fermin? –gero Baloirekin jarraitu
|
zuen
hitz egiten don Juanek–: Hamar eta erdietan joaten da egunero komunera don Fermin.
|
|
|
Azkenik, elizako atarian ikusi genituen lagunak, harrizko bankuetan eserita. Kixmik goitik behera begiratu zidan baina ez
|
zuen
hitzik egin.
|
|
|
Barruan, lagunak mahai baten inguruan eserita. Ramones topera ari zen, eta inork ez
|
zuen
hitz egiten.
|
|
|
Batzar haietako batean, OICko idiskoa atxilotu zutela zabaldu zen; haren kide batek hartu
|
zuen
hitza, bere lagunaren" potroak" goraipatzeko, ez baitzuen, nonbait, txintik ere atera, eta alderdiaren egitura osoa poliziatik babesturik geratu zen hala. Ukabila jasorik, Internazionala kantatu zuten denek, eta goraka ekin zioten, Ixkoren omenez.
|
|
|
Afaria prestatzen lagundu genion Albertori, eta, dena prest genuenean, Adela jaiki egin zen. Ia ez zuen afaldu, eta ahalegin handia egiten
|
zuen
hitz egiteko eta afari atsegin bat eskaintzeko. Agurtzerakoan, samurki besarkatu ninduen.
|
|
|
euren hizkuntzaren dekadentzia ere, aurrera begira, ziurtasunez aurreikusteko modukoa da. Hala ere euskarak, herritxo honen gaurko txikitasuna alde batera utzita, garai batean
|
zuen
hitzen kopurua eta formen aniztasuna mantendu ahal izan du. Leku izen eta abizen berberek, zein hain zuzen aldatu gabe eta neurri handi batean erraz ulertzeko era harrigarrian gorde diren, garai bateko erro asko gorde dituzte, beti ere, egungo hizkuntz erabilerari gehiago edo gutxiago arrotzak zaizkionak.
|
|
|
Atelierrera zetorrenean, Jean Marie sindikalista huxtuka errezibitzen zuten: ez
|
zuen
hitzik ahoskatzen ahal.
|
|
|
Jarriko zituztela behiak eta behor batzuk, eta ez zutela askoz gehiago. Martinek ez
|
zuen
hitz egin ere izan nahi. Etxe horretan zegoen guztiak Asun pizten zion.
|
|
|
– Batekin eta bestearekin egin
|
zuen
hitz, eta denek esan omen zioten baietz, ezer ez egitea ere, baina armadoreek mehatxu egin zietela tutua jotzen ez bazuten, beraiek etorriko zirela jotzera eta jendea sobran zeukatela Ternuarako. Egia da, bai, diosaleko tutua jo zitzaiola Francori gure herrian.
|
|
|
Ikasia zion ederrik, hilabetean. Bazekien zer esan nahi
|
zuen
hitz hark," kamarada", bazekien komunismorako ari zirela lanean lanari utzi ziotenean.
|
|
|
Orro lokaztua egin zuen zoruan buelta erdia emanik, bere kapitain gazteari beha gelditu zen lehen ofiziala, ahalgeturik. Ezin
|
zuen
hitzik, otarrean hiltzen ari den urraburua ematen zuen, ezpainka.
|
|
|
Itsasoak eramana izan behar zuen. Inork ez
|
zuen
hitzik atera nahi, sentinako txapetara beha geunden hamabi gizon gordin.
|
|
|
Zegoenaren parekoan etzan nintzen, nirea ez zen arren. Begiak zabaltzeke egin
|
zuen
hitz, doinuan zuen ezagun.
|
|
|
Ezpainak garbitzen zituela egin
|
zuen
hitz, zerbietaren ostetik, esana ezkutatuz.
|
|
2006
|
|
|
Marcosek hartu
|
zuen
hitza ondoren. Entzuleei gogoratu zien duela 400 urte Don Quijotek aurre egin ziela Gaztelako haize errota batzuei, eta ondoren Sancho morroiarekin eztabaidan aritu zela, erraldoiak zirela batek, haize errotak besteak.
|
|
|
Zure barneko mamuak noiz ikasi
|
zuen
hitz egiten?
|
|
|
Eta harritua izan nintzen, zerenTomek ere nik bezalako amets ber berak baitzituen. Baina ez
|
zuen
hitz egin. Amildegiko hilketaren, ametsaz, non Kingsley gizon ilunak Nanyrenama bota zuen amildegitik behera.
|
|
|
Anek baiezkoa egin zion. Ezin
|
zuen
hitzik ebaki. Beldurrez dar dar bazegoen ere, ez zuen Geppert bakarrik utzi nahi.
|
|
|
Burua nahasi samarra zeukan. Ez
|
zuen
hitzik ere ateratzen. Basoan edo herriko bidean ikusten baninduen, ezkutatu egiten zen.
|
|
|
Arrazoi oso desberdinak zirela-eta sartu zen afera hartan. Artean apur bat izuturik bazegoen ere, atsegin gaizto bat sumatu
|
zuen
hitz egin zuenean.
|
|
|
–Guk badakigu zer gertatu zen –erran
|
zuen
hitzak begiratuki ahoskatuz– Atzo goizaldean Goldberg bilduma lapurtu zuten gizonetako batekin hitz egin genuen.
|
|
|
Une hark izan zezakeen tentsio apurra kentzearren berriketan hasten nintzen ni, erizainok gaixoekin egiten dugun moduan, praktiketan ikasita nekien hori. Julianek, aldiz, ez
|
zuen
hitz erdirik esaten, ezta nire galderei erantzuten ere, eta neuk ere isiltzea erabaki nuen. Harrezkero, isiltasun osoz egindako operazioa bihurtzen zen oherako prestatze hura, eta isilik jardute horrek halako zeremonia kutsua ematen ziola esango nuke, egunero errepikatzen ziren keinu eta mugimenduekin, ballet baten koreografia edo erritu jakin baten pausoak balira bezala.
|
|
|
Edo bezpera gaueko nire arima biki hura agure erkindu bat zela ikusi berri banu bezala. Ez
|
zuen
hitzik esan, baina irribarrez geratu zitzaidan begira, egun on esanez bezala, edo nigan eguzki jaioberria ikusiko balu moduan.
|
|
|
Ez dakit nondik atera nuen ideia hori; Oriolek ez zidan halako ezer adierazi, baina begiratuen tentsio hark guztiak nondik edo handik lehertu behar zuen: ia ez
|
zuen
hitz egiten, eta aizkorarekin egurra mozten aditzen nuenean aizkora kolpe haietan haren indar guztia barruntatzen nuen, eta bera une horretan zer imajinatzen ari ote zen...
|