|
2001
|
|
|
Gainera, ez dugu ahaztu behar erabiltzaile asko haur eta gaztetxoak izaten direla eta oso erraz galtzen direla eta
|
pertsona
helduek baino ur behar handiagoak izaten dituztela eta, beraz, parkeak behartuta daudela zerbitzu eta mantentze lanetan mailari eusten.
|
|
|
Parametro antropometriko batzuek orientatzen gaituzte, garai horretako nutrizio premiak
|
pertsona
helduarenak baino proportzioz handiagoak zergatik diren ulertzeko unean lagungarri ditugulako.
|
|
|
Azken batean,
|
pertsona
helduak aisialdi interaktiboagoaren bidez dibertitzea nahi genuke, jasotzen dutenaz galderak egin eta kritikatzeko gaitasuna emango diena.
|
|
|
Ingurunea ezagun ez duen neurrian, haurrak sekulako ezbeharrak sor ditzakeenez, ahalegina egin dugu beti
|
pertsona
heldu edo arduradun baten zaintzapean egon daitezen, oinarri oinarrizko segurantzi neurriak hartzeaz ahantzi gabe.
|
|
|
Ipini gorago leihoko karel edo eskubarandak,
|
pertsona
helduaren gerriaren parean ez badaude.
|
|
|
Ingurunea ezagun ez duen neurrian, haurrak sekulako ezbeharrak sor ditzakeenez, ahalegina egin dugu beti
|
pertsona
heldu edo arduradun baten zaintzapean egon daitezen, oinarri oinarrizko segurantzi neurriak hartzeaz ahantzi gabe..
|
|
|
Era berean, bihotzeko arrisku faktore bat gutxienez duten diabetikoen% 13k baino ez du jarraitzen prebentzio tratamendu hori. American Diabetic Association ek egunero 81 eta 325 miligramo aspirina hartzea gomendatzen die diabetea eta bihotz eritasuna duten helduei, edo, gutxienez, bihotzeko arriskua duten
|
pertsona
helduei. “Gure emaitzen arabera, aukera paregabea da diabetikoetan bihotzeko eritasuna, krisi akutua eta bihotzeko gaixotasunagatiko heriotza arriskua murrizteko”, adierazi du Deborah Bk.
|
|
|
Bestalde, produktu horiek Europako Erkidegoaren siglekin etiketatuta egon behar dute, Europako segurtasun markari dagokiona, eta produktuak kalitatea bermatzen duen eta kalterik egiten ez duela berresten duen kontroletik igaro dela bermatzen du. Halaber, etiketan nahitaez adierazi behar da objektu horiek “bakarrik” erabili behar direla uretan, haurrak zutik eta
|
pertsona
heldu baten etengabeko zaintzapean egiten duen eremuan. Nolanahi ere, produktuan arduraduna eta jatorrizko herrialdea identifikatu behar dira.
|
|
2002
|
|
|
Denbora aldatu egiten da pertsona batetik bestera, baina
|
pertsona
heldu gehienek egunean zazpi eta bederatzi ordu artean lo egin behar izaten dutela kalkulatzen da.
|
|
|
Batez ere nerabe eta
|
pertsona
heldu gazteei eragiten die herrialde garatuetan bereziki, baina haurren artean ere kasu ugari izaten da, garapen bidetan diren herrialdeetan gehienbat.
|
|
|
Bi sexuetako 54
|
pertsona
helduk probatu zituzten zortzi laginak: erabiltzaileek gelen itxura, kolorea, usaina eta aparra, baliatu ondoren larruazalean uzten duten lurrina, produktua urez kentzeko erraztasuna eta transmititzen duten hidratazio sentsazioa baloratu zituzten.
|
|
|
Paperen inbertsioa:
|
pertsona
heldua infantilizatu egiten da, zaharrak menderatzen du. Kasu gutxi batzuetan, zaintzaileak xantaia emozionalak eta neurrigabeko eskakizunak izaten ditu, eta, ondorioz, aita, ama, senarra edo emaztearen funtzioa bigarren mailan uzten du, bikotean edo familian ondorio negargarriak dituela.
|
|
|
Hala ere, kontsumo pribatuaren proportzio oso antzekoa izanik, espainiarrek erosketen %11 besterik ez dute ordaintzen beren ordainketa txartelekin (36.466 milioi euro urtean); Europako herritarren batez bestekoak, berriz, erosketen %22, 1 ordaintzen du “plastikozko diruarekin”, hau da, bikoitza. Desoreka horrek ordainketa txartela erabiltzen duten 17 herrialde kontinental nagusien zerrendako hamabigarren postuan jartzen du Espainia (seigarrenean, azaleragatik), eta
|
pertsona
heldu bakoitzak urtean batez beste 1.900 euro gastatzen ditu. Europako batez bestekoa 2.600 eurokoa da heldu bakoitzeko, eta rankingaren buruan Norvegia edo Britainia Handia daude, 6.000 eurotik gorako per capita gastuarekin.
|
|
|
Baina prebentziorako tratamendurik onena kaltzio eta proteina gutxiko dieta egitea da, toxikoak saihestea, hala nola tabakoa eta alkohola, eta ariketa fisikoa egitea aldizka. Dietak kaltzio kantitate egokia bermatzen ez duenean, prestakin farmakologikoekin osatu behar da, kontuan hartuta
|
pertsona
helduak egunean 1.000 miligramo kaltzio behar dituela eta dosi hori handitu egiten dela haurdunaldiarekin edo menopausiarekin batera. Adineko pertsonetan beharrezkoa izan daiteke bitamina elkartzea, kaltzioa xurgatu eta erabiltzeko.
|
|
|
Kirolean egunero behar diren proteinak Egunero behar den proteina kopurua gai eztabaidagarria da, faktore askoren araberakoa baita. Adinaren araberakoa da; izan ere, hazkunde aldian beharrak
|
pertsona
heldu baten beharren bikoitza edo hirukoitza dira, gure hestearen eta gure giltzurrunen osasun egoeraren araberakoa, eta, horren ondorioz, handitu egin daitezke gorozkiek eta gernuek eragindako nitrogeno galerak eta egiten den kirol mota.Kontsumitzen diren proteinen balio biologikoaren araberakoa ere bada, baina, oro har, gomendio guztiak balio biologiko handiko proteinei dagozkie beti.... Munduko Osasun Erakundeak pisua duen kilogramo eta egun bakoitzeko 0,8 g hartzea gomendatzen du.
|
|
|
Harlemek azaldu zuenez, “haurrak arrisku horien eraginpean daude, pisua dela eta, helduek baino aire gehiago arnasten dutelako eta elikagai eta ur gehiago kontsumitzen dutelako”. “Haren nerbio sistema, digestio aparatua eta immunitate sistema edozein
|
pertsona
helduenak baino askoz ere delikatuagoak dira”, gehitu zuen. OMEko zuzendariak beste deialdi bat egin zien herrialde aberatsei, eta salatu zuen “ez dutela lortzen nazioarteko mailan adostutako garapenerako laguntzen BPGaren %0, 7ko kuotaren erdia”.
|
|
|
Alkohola saltzea legezkoa bada, haren sustapena legezkoa izan behar da. Publizitatea kontsumitzaile diren
|
pertsona
helduei bakarrik zuzenduta dago, merkatura birbanatzeko. Ez da haur eta nerabeentzat.
|
|
|
Printzipio aktibo horien bidez, sendagai ugari merkaturatzen dira sukarra, min arinak edo hotzeriaren sintomak hobetzeko. Adituek uste dute kontsumitzaile askok,
|
pertsona
helduenek barne, ez dakitela analgesiko horiek giltzurrun akats bat, gibeleko arazo bat edo digestio hemorragia bat eragin dezaketela. Eta, batez ere, oso kezkatuta daude, paziente askok gaizki nahasten baitituzte produktu bat baino gehiago printzipio aktibo berarekin eta izen komertzial desberdinekin.
|
|
|
Aldez aurreko gogoetak Espazioaren neurriak hartu ondoren, mahaiak gutxieneko ergonomia arauak betetzeko izango duen altuera baloratu behar da lehenik. Idazmahaia
|
pertsona
heldu batek erabili behar badu, haren altuera kontuan hartu behar da, eserita dagoenean oinak lurrean bermatuta izan ditzan (ez zintzilik) eta besoak mahai gainean egon daitezen gutxi gorabehera urdailaren parean (ez oso baxu, ez oso altu). Mahaia haur edo gazte batentzat bada, ez da ahaztu behar altuera txikiagoa duela baina hazten jarraituko duela.
|
|
|
Ehuneko handi batean, menopausia ondoko emakumeek desmineralizazioa izaten dute, eta hori lotuta dago
|
pertsona
heldu sedentarioaren ezaugarri diren muskulu masaren galerekin. Frogatu denez, ariketa fisikoak aldaketarako joera txikiagoa eragiten du, hau da, gizabanakoaren muskulu masa eta hezur masa babesten eta handitzen laguntzen du.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, bazilo hau
|
pertsona
helduen urdailen %60tan dago, baina pertsona kolonizatu gehienek ez dute sekula ultzerarik ezta sintomarik ere izango.
|
|
|
Nolanahi ere, orain haur txikia ez da erabiltzaile bakarra:
|
pertsona
helduen eguneroko bizitzan ere ohiko bilakatu direnez, automobileko atean daramatzate edo aurpegia eta eskuak freskatu eta xahutzeko darabiltzate, adibidez.
|
|
|
Sexuaz jarduteko filmak lagungarri ditugu baina mitoak iraunarazten dituzte eta, gainera, gaztetxo eta nerabeei ez ezik,
|
pertsona
helduei ere okerreko ezagutza transmititzen diete.
|
|
|
Haurrei sexuaz kontatzen zaienak eta esaten zaizkien hitzek baino askoz ere eragin biziagoa dute beren hezitzaileen, gurasoen, irakasleen jarrerek, sexuaren aurrean inguruko
|
pertsona
helduen jarrera hautematen baitute.
|
|
|
Hortaz,
|
pertsona
heldu, arduratsu, orekatu eta, zergatik ez, ahal den neurrian, zoriontsu bihurtzeak geure sentimenduak bereiztea, azaltzea eta zaintzea ere agintzen digu.
|
|
|
linfozitoak zelula immunologikoak dira, eta mikroorganismo inbaditzaileak suntsitzen laguntzen dute, gorputza bakterio espezifikoetatik babesten dute, birusak suntsitzen dituzte, ehun arrotzei erantzuten diete, hala nola transplanteei, eta, gainera, sistema immunologikoaren erregulatzaile gisa jarduten dute. Ascensión Marcos ikerketaren zuzendariaren arabera, “garagardoa neurriz kontsumitu ondoren, linfozitoak handitu egin dira hasierako fasearekiko eta abstinentzia fasearekiko; beraz, edari hori neurriz kontsumitzeak,
|
pertsona
heldu osasuntsuak direnean, gure organismoaren immunitate erantzuna hobetu dezake”. Garagardoa neurriz kontsumitu ondoren, CSICeko ikertzaileek serie gorriaren parametroak (hematiak, hemoglobina eta hematokritoa) nabarmen hobetu zirela ikusi zuten, abiapuntuko egoerarekin alderatuta.
|
|
|
Azterlanean, hainbat hilabetez, lau aldizkari espezializaturen zenbakiak aztertu dira, eta haien orrialdeetan zenbait iruzkin egin dira, haien ustez “doako indarkeria, izaera sexista nabarmena duena eta gustu txarreko argazkiak” nabarmentzen dituztenak. AVACUren arabera, bideojokoek ez dituzte haurrak
|
pertsona
heldu oldarkor bihurtzen, baina “indarkeria normaltzat hartzen dute eta haren aurrean sentikortzen dira, eta horrek portaera bortitzak eragin ditzake”.
|
|
|
Elikagai freskoetan izurriteei eta gaixotasunei aurrea hartzeko pestizidak erabiltzea onartzen den arren, batez ere frutetan eta barazkietan, gainditu ezin diren balio maximoak ezarri dira. Hala ere, arau horietako gehienak
|
pertsona
heldu baten batez besteko kontsumoan oinarritzen dira, eta, beraz, ez dira haurrengan aplikatzen, eta oraindik ez dira ezagutzen pestiziden ondorio batzuk. Pertsona batzuek beherakoa edo buruko mina izaten dutenean, ez da baztertu behar pestizidek eragindako kutsadura.
|
|
2004
|
|
|
Hobe
|
pertsona
heldua aldamenean
|
|
|
Adingabea babesteko hautatua izanez gero, familia edo
|
pertsona
helduari harrerak dituen alderdiez ikastaro teoriko praktikoa emango zaio: lege aldetiko informazioa, honelako haur babespearen pleguak, haurra bere familia biologikotik bereizteak izan ditzakeen inplikazio eta ondorioak, umea ingurune berriari egokitzeko pausoak, jatorriko familiari egin beharreko bisitak nola bideratu eta, jakina, neskato edo mutikoa bere jatorriko familiarekin itzul daitekeela argi eta garbi uztea.
|
|
|
Horregatik pediatrek aholkatzen dute nini direnean bertan irakasten hastea, kontu garrantzitsu bat gogoan izaki: igeriketa programek ez dute bermatzen haurtxoaren autonomia; beraz, nerabezarora heldu bitartean, hobe da
|
pertsona
heldu batek neskato mutikoak zaintzea.
|
|
|
Mendebaldeko
|
pertsona
helduarentzat, zein dira gainditzea gehien kostatzen diren irakaskuntzako eragozpen eta oztopoak?
|
|
|
Diabetes mota horrek adin ertaineko
|
pertsona
helduei eragin diezaieke.
|
|
|
Elikagaien osagaien metabolismoan, elikagai konplexuak oinarrizko unitate bihurtzeko prozesuan eta produktu organiko askoren sintesian parte hartzen du. Mineral horren eginkizun guztiak betetzeko, onargarritzat jotzen da
|
pertsona
heldu osasuntsuek 150 eta 500 mg/ egun bitarteko hartze maila izatea. Magnesioaren funtzioak Magnesioa zeluletatik kanpo eta zelulen barruan dago gure organismoan.
|
|
|
Hor sortzen da seinalea, orain arte metatutako zantzu guztien arabera, hormona espezifiko batek, leptinak, gosea erregulatzen duten mekanismoetan parte har dezan. Alde horretatik, badirudi
|
pertsona
heldu baten gizentasunerako joera bizitzako aste gutxiren buruan zehaztu daitekeela, hormona horrek jateko gogoa erregulatzeko duen intentsitatea aztertuz. Oregon Health Sciences University ko (OHSU) Richard Simerlyk zuzendutako ikertzaile talde batek lortutako emaitzen arabera, obesitaterako joera eragiten duten mekanismoetan leptinak duen zeregina espekulatiboa baino gehiago da.
|
|
|
Sulfito horiek hautsetan gehitzen dira ganben buruak belztea edo melanosia saihesteko. Legeriaren arabera, sulfitoen eguneko kantitate onargarria (DDA) 0,07 mg da pisu biziko kilo bakoitzeko, eta 70 kiloko
|
pertsona
heldu batek 49 miligramo hartzen ditu egunean. Erakundearen arabera, sulfitoen arazoa bikoitza da.
|
|
|
Eguneroko tiamina beharrak, batez ere karbohidratoetatik datorren energia beharrarekin lotuta daude. Energia 4.400 kJ bakoitzeko 0,33 mg behar dira (1.051 Kcal inguru) eta, beraz,
|
pertsona
helduentzat eta haurrentzat 0,5 mg/ 1.000 Kcal hartzea gomendatzen da. Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Nutrizio Sailak deskribatzen dituen “Espainiako biztanleentzat gomendatutako janaldiak” tiamina eskakizunak adinaren, sexuaren eta egoera fisiologikoaren arabera ezartzen ditu.
|
|
2005
|
|
|
Kantitate handiak dira(
|
pertsona
heldu batentzako 1 µmg gomendatzen da egunean) eta etiketan iragarritakoak baino lau bider handiagoak.
|
|
|
Katarra edo gripe prozesuak txertoak leundu ditzake, baina bakterioen arnasketa infekzioekin konplikatzen badira, gaixoari bihotz gutxiegitasuna eragin diezaiokete”, azaldu du Juanjo Calvo mediku geriatrak Donostiako Zorroaga Egoitzan. Prozesu horiek, jatorrian, arinak dira, eta ez lukete ondorio handirik izango, baina
|
pertsona
helduengan konplikatu egin daitezke, arnas eta bihotz gaitasun funtzional txikia dutelako”, azaldu du Calvok. Ikusminak izateko zailtasunek, adineko pertsonek berezkoak, larriagotu egiten dute prozesua.
|
|
|
Espainiako hestebete eta fianbreak kontsumitzen dituen
|
pertsona
helduaren profila 35 eta 49 urte bitartekoa da, eta ez dago gehiegi kezkatzen dietarekin, eta urtean batez beste 311 euro gastatzen ditu produktu horietan, TNS Worldpanel aholkularitza enpresaren txosten baten arabera. Ikerketak erakutsi duenez, klase ertain eta altuko bi seme alaba dituzten bikoteek, klase ertain eta altukoek, gastatzen dute gehien haragi produktu horietan, batez bestekoa baino ia %50 gehiago, urtean 500 euro inguru.
|
|
|
Hori da bainugelarako proposamen berritzaileenetako bat:
|
pertsona
helduei eta mugikortasun murriztua dutenei sarrera errazten dieten plater estraplanoak, zentimetro gutxi batzuetako hustubideekin konbinatuta, desnibel tradizionalak kentzen dituztenak haiek salbatzeko. Diseinu horrekin, platera zolan sartuta geratzen da, lurraren arrasean.
|
|
|
Izan ere, kontuan hartzen diren datuek ez dute zalantzarako edo zalantzarako biderik ematen Munduko Osasun Erakundeak (OME) izurritea eragin dion arazo bati aurre egiteko erabaki sendo eta eraginkorrak hartzeko orduan. Horren arabera, mila milioi
|
pertsona
helduk baino gehiagok gehiegizko pisua dute, eta horietatik 300 milioi, gutxienez, gizenak dira. Espainian, obesitateak indize altua du 6 eta 12 urte bitarteko adin taldean, eta %16, 1eko prebalentzia du.
|
|
|
Marka horiek lerro bertikalak edo horizontalak izan daitezke, dagokion pisuko telefonilloaren botoiaren ondoan pintatuak, normalean, honako hauek adierazten dituztenak: zenbat kide bizi diren etxe horretan, baliozko objekturik badagoen, noiz irtengo den eta jabea
|
pertsona
heldua den. Horregatik, seinale horietakoren bat detektatzen badugu, ezabatzen saiatu behar dugu, lapurrek irakur dezaten.
|
|
|
Gainera, ia 1.100 iragarki jarriko dira RENFEko metroan eta geltokietan, eta 5.000 kartel eta 100.000 liburuxka banatuko dira. Munduko Osasun Erakundearen (OME) kalkuluen arabera, mila milioi
|
pertsona
helduk baino gehiagok gehiegizko pisua dute mundu osoan, eta horietatik 300 milioi gizenak dira gutxienez. Hori dela eta, OMEk “XXI. mendeko epidemia” gisa kalifikatu du obesitatea.
|
|
2006
|
|
|
Guruinaren barnean atxikitako sebo sekrezioak minik gabeko tumorazio gogorra osatzen du, goi betazalean eta
|
pertsona
helduetan, batik bat, nekez haur eta gazteetan.
|
|
|
Hodia
|
pertsona
helduetan buxatzea
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak aholkatzen du
|
pertsona
helduek egunean sei gramo baino gehiago ez hartzea (2,4 sodio).
|
|
|
Hiru
|
pertsona
heldutik batek kolonean metano kopuru handia biltze ezagun hori badirudi famili herentzia gisa datorkion ezaugarria duela; egiari zor, ez du inolako zerikusirik elikagai jakin batzuen kontsumoarekin.
|
|
|
aztertu ziren: ibilgailuaren aspaldikotasun eta segurtasuna, gidariaz gainera beste
|
pertsona
heldu bat laguntzaile modura zihoan, eskola garraioak familiari eragiten dio gastua, etab.
|
|
|
Haurren erdiek 12 urte baino gutxiago dutenean, gidariaz aparte, beste
|
pertsona
heldu batek egon behar du autobusean, honen ardurakoa izango baita haurrak zaintzea.
|
|
|
CONSUMER EROSKI k egiaztatu duenez, autobusen %8tan ez zegoen
|
pertsona
heldurik (gidariaz gainera), haurren zaintzaz arduratzeko.
|
|
|
Adin txikikoei ibilbidean lagunduko dien
|
pertsona
heldu baten presentzia jeneralizatu bada ere, badira oraino hutsuneak: CONSUMER EROSKI ko teknikariek egiaztatu zutenez, Malagan azterturiko autobusen %46tan ez zihoan laguntzailerik, garraio zerbitzu garestienetako bat daukaten hirietako bat izan arren (batez besteko tarifa 90 euro da hilean, ikasleko).
|
|
|
Hobe da zuek beste hainbat gurasoekin ere elkar hartzea, autobus geltokian beti
|
pertsona
heldu bat egon dadin (9 urtetik beherako haurrak direnean, bereziki).
|
|
|
Etxeko txikienak entretenitzeko eta, aldi berean, gelako dekorazioaren berri emateko modu bat eskulan errazak egitea da. Adinaren arabera, baliteke
|
pertsona
heldu bat egotea prozesu osoan sorkuntza gainbegiratzeko, guraizeekin edo itsasgarriarekin haurrek elementuren bat hondatu ez dezaten. Ideia oso sinplea da, kartoizko txori koloretsuez betetako etxetxoa irudikatzen duen koadroa sortzea.
|
|
|
Edonola ere, bromatuen kasuan baino zifra handiagoak izan arren, aditu taldeak esan du elikagai horietan oinarritutako dieta normal batean perfluoratuen batez besteko kontsumoa ez dela «berehalako kezka» maila toxikologikoan. Azterketaren arabera, egunean 0,1 mikrogramo sulfonato perfluorooktanoko (PFOS) pisu kilo bakoitzeko batez besteko kontsumoa izango litzateke
|
pertsona
heldu batentzat, eta 0,07 mikrogramo arte kilo bakoitzeko, perfluorooktanoatoaren (PFOA) kasuan. Hala ere, kasu jakin batzuetan funtsezko aldeak egon daitezke eguneroko dieta osatzen duten elikagaien arabera.
|
|
|
Ergonomiari dagokionez, bizkarraldearen eta asentuaren neurriak garrantzitsuak dira. Sofa erabili behar duten
|
pertsona
helduak haren gainean eserita daudenean, besoak eta oinak erabat bermatuta egon behar dute, jarlekuak belaunen atzeko aldean presiorik egin gabe. Gainera, lunbarrak bizkarraldearen gainean jartzen saiatu behar da, bestela gehiegi bortxatu eta mina eragiten baitute.
|
|
|
Maiatzean da ehunekorik handiena (%64, 4), eta abenduan kontsumitzen da gutxien (3,75 kilo pertsonako). Bakarrik bizi diren
|
pertsona
helduek osatutako etxeak dira barazki eta barazki freskoen kontsumitzaile handiak. Zehazki, 160 kilo hartzen dituzte urtean pertsonako, urteko batez besteko per capita kontsumoaren bikoitza (80,5 kilo).
|
|
|
Kontuan hartuta gatzaren eguneroko beharrak txikiak direla (4 g gatz eguneko), eta gatz gehiegi hartzeak hipertentsioarekin zerikusia izan dezakeela, badirudi beharrezkoa dela elikagaien edukia murriztea. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera,
|
pertsona
helduen gatz kontsumoak ez luke egunean 6 g baino gehiago kontsumitu behar. 10 urte bitarteko haurrentzat, muga 4 gramokoa da, eta 7 urtetik beherakoentzat, 3 gramokoa.
|
|
|
Bidaiatu al dezakete haurrek laguntzailerik gabe? Arau orokorrak ezartzen du haurrek bakarrik bidaiatu ahal izango dutela hegazkinez bost urtetik aurrera, baina adingabearen tutoreak, bere sinaduraren bidez, erantzukizun deskargua eginez, helmugan
|
pertsona
heldu bat, identifikatu ondoren, bidaiari txikiaren zaintzaz arduratuko dela bermatzeaz gain. Zerbitzua aldez aurretik ordainduta, 12 urte bete arte, kabinako tripulazioko kide bat arduratuko da adingabearen zaintzaz hegazkineko bidaian.
|
|
|
Metilmerkurioaren %95 arte traktu gastrointestinalaren bidez xurgatzen da arraina jatean. Normalean, xurgatutako mailak ez dira arriskutsuak
|
pertsona
heldu batentzat, baina hala izan daitezke oraindik garatzen ari den fetuarentzat. Metilmerkurioaz gain, dioxinak eta bifenilo polikloratuak dira arrainean metatzen diren eta fetuan eragina izan dezaketen beste kutsatzaile batzuk.
|
|
|
Eta, haren iritziz, esku hartze programak ezar daitezke, «ekintza ugari» egiteko. Horien artean, elikadura programa egokia, jarduera fisiko erregularra garatzea,
|
pertsona
heldu helduengan eta zahartzaroan jarduera kognitibo eta sozialak mantentzea eta arrisku faktoreen eragina murriztea.
|
|
|
Pobrezia eta gabeziak Hamarretik ia batek pobrezia eta gabezia iraunkorra izan ditu aldi berean, eta ehuneko hori nabarmen handitu da familia handietan edo guraso bakarreko familietan bizi diren haurren kasuan. Beraz, pobreziak eta gabeziak etengabe eragiten diete Espainian haurrak dituzten familiei, eta horrek aukera ematen du adingabeak ardurapean dituzten familiei laguntzeko berariazko politikak egiteko beharra azpimarratzeko, batez ere familia ugariak badira edo
|
pertsona
heldu bakarra badute buru. Gainera, haurtzaroak, gure herrialdean, beste populazio talde batzuek baino pobrezia arrisku handiagoa izateaz gain, pobrezia kronikoagoa du, eta egoera horretan egoteko aukera handiagoa.
|
|
2007
|
|
|
Dena dela, oraingo
|
pertsona
heldu batzuk ordezko familian edo umezurztegian hazi eta hezi izan dira, eta emozionalki egokia izan dute bizipena eta inongo arazorik gabe egokitu dira egoera berriari.
|
|
|
Kontzeptu hori psikologiari aplikatu zaio, miserian bizi diren haurrak edo muturreko egokierak jasaten dituzten
|
pertsona
helduak, zailtasunak gainditzeko ez ezik, horietatik indarberriturik jalgitzeko ere gauza direla adierazteko; pertsona horiek eutsi, iraun eta, bai beren buruentzat, bai gizartearentzat, esker oneko den bizitzara heltzea lortzen dute.
|
|
|
Egituratu gabeko jolasak dituen alderdi mesedegarrietako bat, haur batzuk(
|
pertsona
heldurik gabe) elkartzen direnean, talde lanean aritzen, gauzak partekatzen, negoziatzen, gatazkei konponbidea bilatzen eta ematen eta nork bere ikuspuntua defendatzen ikasten dute.
|
|
|
Kataluniako Ikus Entzunezkoen Kontseiluak Hezkuntza ikus entzunezkoen inguruan gaiaz eginiko liburu zurian ondorioztatzen denez, umetxoek urtean ikasturteko 23 egunen baliokidea ematen dute gogoko programetara begira (hauek
|
pertsona
helduentzakoak badira ere).
|
|
|
Honelako gazta anoa batek, 100 gramok,
|
pertsona
heldu osasuntsu batek egunean kontsumitu behar duen kaltzio kopuruaren (EAK, egunean aholkaturiko kopurua) ia erdia dauka.
|
|
|
Jakina denez, mendebaldeko gizarteotan kontsumitzen dugun zuntz gutxi (eskas) horrek lotura hertsia du osasun arazo eta gaixotasun arazo larri batzuekin (idorreria, kolesterol altua, koloneko minbizia?) baina jendeak horren ongi ez dakiena da
|
pertsona
heldu batek egunean gutxienez 25 do 30 gramo zuntz hartu behar dituela.
|
|
|
Bermatu bertan izango direla behar adina
|
pertsona
heldu haurrak kontrolatzeko; neurri hori are eta hertsiago hartu duzu ospakizuna igerilekutik edo ur iturrietatik gertu egiten bada.
|
|
|
Ura ezinbestekoa du gure organismoak:
|
pertsona
heldu sedentarioak egunean bi litro ur edan behar du, bederen.
|
|
|
Ura, egarria hobekien kentzen duen edari freskagarria ez ezik, gure organismoak zuzen funtzionatuko badu ezinbestekoa dugu: horren froga,
|
pertsona
heldu sedentario batek egunean bi litro ur hartu behar ditu.
|
|
|
Aldakuntza sozial eta teknologikoetara egokitzeko ezagutza eta gaitasunak eskaintzen dizkie eta, horrekin batera, erabakiak hartzeko, balio berriak lantzeko, gaiei buruzko bestelako irispideak baliatzeko eta egungo gizarte biziki aldakor honetan ongi moldatzeko aukera ematen die
|
pertsona
helduak jasotzen duen informazioak.
|
|
|
Gure garaiak bereizgarri dituen aldaketa latzetara
|
pertsona
heldua etengabe egoki dadin laguntzen dute.
|
|
|
Mundu zabalean 2010 urterako jostatzeko kontsola edo ordenagailua 80 milioi
|
pertsona
helduk erabili ohiko dutela aurreikusia dago; beraz, egundaino haur eta nerabearena omen zen mundu horretaz adintsuak ere gozatuko dira.
|
|
|
Informazioa anoako ematen da eta,
|
pertsona
heldu batek egunean kontsumitu behar duen eguneko kopuru orientagarriaren (EKO) arabera, nutrienteak zein portzentajetan hartu behar diren agertzen da bertan.
|
|
|
ez abusatu Egunean sakarina duen bi litro freskagarri ez gainditzea gomendatzen da. Eguneko Irensketa Onargarria (GH) 2,5 mg/ kg (kg) da egunean, hau da, 175 mg 70 kg ko
|
pertsona
heldu batentzat. Sakarina kantitate hori bi litro freskagarri karboniko gozaturi gehitzen zaio.
|
|
|
Carvajalek dioenez, «nortasunaren nahaste jakin batzuei ere, hala nola muturreko nortasunaren nahaste eskizoideei, oldarkortasun, oldarkortasun eta hiperaktibitate handiagoa agertzeari eta substantzia toxiko gehiegi erabiltzeari». Estresaren preludioa Hipokanpoaren tamaina txikiagoaren eta estres postraumatikoaren arteko elkarketa horri dagokionez, Antonio Armariok, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko Biologia Zelularreko, Fisiologiako eta Immunologiako ikertzaile eta irakasleak, gogorarazi du aurreko azterketetan
|
pertsona
helduekin ikusi zela, eta orain ere lan hipotesi bat dela bere ikerketa taldeak erabiltzen dituen animalia ereduetan. Armariok azaldu duenez, orain arte argitaratu diren azterlan gehienetan ikusi da hipokanpoaren tamaina txikiagoa ez dela estresaren ondorio, preludio bat baizik, pertsonaren aurrean zaurgarriagoa egiten baitu.
|
|
|
Zirkulazio istripu bat ikusi izana edo istripu horretan zuzenean parte hartu izana traumatikoak izan daitezkeen bi gertaera dira, eta kopilotua konfiantzazko elementu gisa jardutera behartzen dute. Horregatik, ez da beti ona izaten lehenengo ibilaldietan laguntzeko gidatzen dakien
|
pertsona
heldu bati (lagunari edo senideari) eskua botatzea. Nolanahi ere, egiten bada, laguntzaileak oso gaixo egon behar du eta ez du urduri jarri behar gidatzen duen pertsona.
|
|
|
Horregatik, denbora luzez gidatu gabe egon ondoren berriro egitea erabakitzen denean, garrantzitsua da autoeskola batera jotzea, ezagutzak freskatzeko eta prestakuntza profesionalen esku uzteko. Gidatzen jakiteak ez du esan nahi irakasten jakiterik; beraz, lagunaren lekua betetzeko prest dauden
|
pertsona
heldu guztiak lagunak eta familiak ez dira aukerarik egokiena. Gidatzen ari denari konfiantza eta segurtasuna transmititzea da garrantzitsuena, pertsona batzuek urteetan pilatzen dituzten bizio eta errutinen ordez.
|
|
|
Urritasunak osteoporosia, muskulu ahultasuna, hausturak eta hainbat minbizi mota ekar ditzake, bai eta gaixotasun infekziosoak eta kardiobaskularrak ere. Tradizioz, astean behin baino gehiagotan gomendatu izan da eguzkitan jartzea aurpegia eta besoak, baita elikagaien bidez bitamina hartzea ere, bitaminaren eguneroko beharrak asetzeko (5 mcg
|
pertsona
helduentzat). Baina elikatze bidea ezinbesteko bihurtzen da, kontuan hartzen badugu, pertsona zahartu ahala, eguzki esposizioak ez duela halako eraginik izaten.
|
|
|
Espainian" oso gutxiengoa" den arren,
|
pertsona
helduei edo baliabide gutxi dituztenei eragiten die gehienbat.
|
|
|
«Badakigu, hala ere, paziente aktiboek batez beste hiru urte gehiago bizi dituztela, aktibo ez dauden gaixoek baino bizi kalitate eta autonomia pertsonal handiagoarekin», azaldu du. Emakume sedentarioagoak SemFYCk egindako ariketa fisikoaren sustapenari buruzko ikerketaren emaitzen arabera, emakumeak gizonezkoak baino sedentarioagoak dira, eta, paradoxikoki, zaharrak (%27, 2) dira
|
pertsona
heldu aktiboenak (%27, 2), eta atzetik, 65 eta 74 urte bitartekoak (%26.7). Ikerketaren arduraduna den Montserrat Romaguerak dioenez, ikerketa horren alderdirik deigarriena Espainiako biztanleria gaztea da sedentarioena.
|
|
|
Dietistaren berreziketa bazkaltzen irakastea da Neurriz kanpoko irenstea Bistan da tripakadekin batera izaten diren kaloria, gantz eta azukreen arteko desproportzioa handia dela. Adibidez, bonboi kaxa erdiak eman ditzakeen 1.200 kilokaloriek
|
pertsona
heldu osasuntsu baten energia beharren erdia betetzen dute. Arratsalde berean sei pastel jan badira, kaloriak 1.300era iritsiko lirateke, hau da, egun batean emakume batek behar duen energiaren %60 baino gehiago hartuko luke.
|
|
2008
|
|
|
Espainian biztanleriaren %35 erretzaile dela kalkulatu izan da, eta %65ek aldez edo moldez tabako kea nozitzen du, Kataluniako Onkologia Institutuak (KOI) Espainia osoko 2.500
|
pertsona
heldurekin eginiko azterlanaren arabera.
|
|
|
Katilubete salda hartuta (200 ml), 13 kaloria hartzen ariko ginateke, eta
|
pertsona
heldu batek 2.000 hartu behar lituzke egunean (hori da Eguneroko Kopuru Gomendatua).
|
|
|
Ceutan eta Melillan, aldiz, ez dago haurrak babesteko berariazko legerik, eta Andaluzian, Gaztela Mantxan, Murtzian eta Valentzian, adin horretarako egokiak ez diren bideojokoetarako sarbidea ikus entzunezko edukiei buruzko araudi “anbiguo” batek arautzen du, AIren arabera. Izan ere, AIk deitoratzen du ez dela esplizituki debekatzen bideojokoen salmenta, alokairua edo hedapena, Bestalde, nahiz eta PEGI kodeak bideojokoen edukia eta adinaren araberako sailkapena deskribatzen duten ikono batzuk proposatzen dituen, AI azterketak erakusten du bideojokoak saltzen dituzten mendeko pertsonek eta bideojokoak erosten dituzten
|
pertsona
helduek ez dakitela ikono horien esanahia. Horregatik, gurasoak ezin dira behar bezala bideratu bideo-jokoak erosteko orduan.
|
|
|
Hala berretsi dute zenbait ikerketak, besteak beste abuztuan ‘Alimentary Pharmacology and Therapeutics’ en argitaratutako batek. Zentro anitzeko azterketa horretan, konstipazio diagnostikoa zuten 274
|
pertsona
helduk hartu zuten parte. Ausaz eman ziren, 6 astez kontsumitzeko, edo proba (bifidobakterio mota batekin hartzitutako esnea) edo termikoki tratatutako jogurta.
|
|
|
8 eta 17 urte bitarteko biztanleria taldearen presio sistolikoa puntu bat hazi da duela hamar urtekoarekin alderatuta; baina diastolikoa hiru aldiz handitu da. Eta horrek esan nahi du… Badakigu presio sistolikoan puntu bat igotzen den bakoitzean %10 handitzen dela haurra hipertentsioa duen
|
pertsona
heldu bihurtzeko probabilitatea; badakigu, halaber, Afroamerikako nerabeek zuriek baino arrisku handiagoa dutela historiaurrean, eta duela gutxi ezkerreko bentrikulu hipertrofia aurkitu dugu hipertentsioa duten lau haurretatik batean. Hipertentsioaren kontrako tratamendua eman behar zaie haurrei?
|
|
|
Hori dela eta, Lealek onartzen du prozesua neurrigabea dela lortzen diren emaitzetarako, eta behin eta berriz esaten du ukitutakoek oso ondo informatzen dutela hura jaso aurretik. Hala ere, komunikazioa hobetu nahi duten
|
pertsona
helduentzat aukera ona izan daiteke. Hala ere, azpimarratu du arriskuak kontuan hartu behar direla eta panazea ez dela izango pentsatu behar dela.
|
|
|
Hala ere, Harvardeko azterlanean kalkulatutako batez besteko irenste maila 313 miligramokoa izan zen egunean, eta horrek esan zuen litekeena dela populazio orokorra gomendatutakoa baino gutxiago hartzea. Orain dela gutxi egindako beste azterlan batzuek, hala nola University of North Carolina eta University of Colorado Health Sciences Center (Denver), “American Journal of Clinical Nutrition” aldizkarian ere argitaratua, adierazten dute ikerketa gehiago egin behar dela
|
pertsona
helduek (gizonek, oro har, edo emakumeek, menopausia ondoko aldian) behar dituzten kolina mailak zehazteko. Bestalde, muino dosi handiak (10 gramo/ egun), osagarri edo osagarri dietetikoen bidez sortuak, oka, sialorrea (listu ekoizpen handiegia) eta izerditzea izan dira.
|
|
|
Sudanen, 2004ko Haurtzaroari buruzko Legearen hizkeraren anbiguotasunak aukera ematen du haurrak heriotzara kondenatzeko, 1991ko Zigor Kodearekin bat. Araudi horren arabera,
|
pertsona
heldua honela definitzen da: “ezaugarri natural zehatzen arabera ezarri da pubertaroa, eta 15 urte bete ditu … (edo) 18 urte izatera iritsi da… baita pubertaroaren ezaugarriak agertu ez badira ere”.
|
|
|
), hori egiaztatzen saiatzen dira. Gorputzeko gantza galtzean eraginkorragoa dirudi mantenugaien proportzioa aldatzea dietako kaloriak murriztu gabe Kasu honetan, gorputzaren osaeran (gantzaren ehunekoa eta muskulu masa gantzik gabea) eta gehiegizko pisua duten
|
pertsona
helduen ariketa maila ikertu dira, hamar astez merkataritza prestakin hiperproteiko bat kontsumitu ondoren (proteinaren %52, karbohidratoen %33, gantzaren %15), dieta isokalorikoari jarraiki, eta ariketarekin konbinatuta. Ikerketaren emaitzak" Nutrition & Metabolism" aldizkarian argitaratu ziren apirilean.
|
|
|
Zortzi urtetik beherako haurrekin ere hasten dira kasuak. Orain arte, mellitus 2 diabetea(" ez intsulinodependentea")
|
pertsona
helduekin lotu izan da, eta, horietan, faktore genetikoak, obesitatea (gogoratu behar da horien% 80k gehiegizko pisua edo obesitatea dutela), dieta desorekatuak (oso energetikoak eta azukre sinpleetan aberatsak), sedentarismoa eta zahartzea pisu handiko faktoreak izan dira. Gaur egun, diabetes mota hori kasu guztien %90 eta %95 bitartekoa da.
|
|
2009
|
|
|
Magnesioak hipertentsioari nola eragiten dion ere aztertu izan da; azken ikerketa 2006an egin zuten(
|
pertsona
helduekin), Newcastleko Unibertsitatean (Erresuma Batua), eta lau urte lehenagoko meta analisi batek agertu zituen ondorio berberetara iritsi zen: magnesioak arteria presioari nola eragiten dion ikusteko egin ziren probek ez zuten lortu emaitza aski sendorik.
|
|
|
Galleta pakete batek 1.000 kaloria ematen ditu, eta
|
pertsona
heldu batek 2.000 behar izaten ditu egunero.
|
|
|
Gaur egun, zazpi urteko haur batek informazio gehiago dauka, erromatar enperadore batek zeukana baino. Gizarte sareak, solasguneak, eztabaidaguneak... Gazteentzat Internet da plaza publikoa, eta hor egiten dituzte harremanak.Zer jarrera hartu behar dute gurasoek. Internetek aukera ematen du gazteek euren mundua zabal dezaten, hori hala da, baina, aldi berean, areagotu egiten du harremanen azalkeria, eta horrekin batera, konfiantza falta ere bai, eta bizi esperientzia sakonak trukatzeko zailtasuna ere izugarri handitzen du.Muga bat jarri behar dela iruditzen zait, eta hori gurasoek egin behar dutela, baina, ahal den neurrian, deus inposatu gabe, elkarrizketa erabiliz.Arauak ulertu egin behar dira lehenik, eta gero onartu.Komeni da, beraz, gazteak elkarrekin bilduz jar daitezela harremanetan, eta ez bide birtualetatik.Harreman fisikoak ordezkaezinak dira.Azken bi hamarkadetan gertatu diren bi fenomenok aldatu egin dituzte giza harremanak.Lehena telebista izan da.Gurasoek eta seme alabek arreta gehiago jartzen diete pantailan ageri diren irudiei, eta elkarren arteko hizketa isildu egiten da.Ondorioz, familia bihurtzen da leku berean bizi den arrotz multzo bat.Bigarren fenomenoa Internet da.Telebista baino askoz hobea da, ikuslea ez delako pasiboa.Aktiboa da.Internet bidez pertsona asko ezagutzen ditugu, baina haren etxeko ataria soilik ezagutzen dugu, ez barru barruan dagoena, eta hortxe dago arazoa.Gainera, bizitzak ez du ematen dozenaka, ehunka lagun min edukitzeko adina, eta Internetek besterik pentsaraz diezaguke.Ezinezkoa da.Lagun onak esku bakarreko hatzekin konta daitezke, edo bi eskuetakoekin, asko jota.Eta hori aurrez aurreko harremanean landu beharra dago.Gurasoek seme alaben lagunak izan behar dute. Seme alaben lagunik onenak izan behar dute gurasoek.Mugak ere jarri behar dituzte, baina ekuazio horretan dago gakoa, mugen eta adiskidetasunaren arteko ekuazioan.Beharrezkoa da gure seme alabak harritzea, eguneroko errutinatik irtetea, gure galeren eta frustrazioen berri ematea, seme alabek uler dezaten gure bizi esperientzien bidez ez beti onak, gainera, sentiberago egiten garela, gizatiarrago, eskuzabalago.Sekula ez da gaur beste garatu entretenimenduaren industria, eta sekula ez dira izan pertsonak gaur bezain tristeakEz zaizu iruditzen gurasoak adiskidetzat hartuta, seme alabek oker uler dezaketela harreman horren muina. Adiskide izan behar dela esaten dudanean, ez dut esan nahi seme alabek aurrez antzeman behar digutela zer egingo dugun, seme alabei nahi dutena egiten utzi behar zaiela, gehiegi babestu behar direla edo haurrek gurasoak manipulatu behar dituztela.Egun, haurrek manipulatu egiten dituzte gurasoak.Adiskide izateak esan nahi du gure irudi ezin hobea ematea seme alabei, gehiago besarkatzea, maitekorragoak izatea eta eskuzabalagoak; eta aldi berean, mugak jartzen jakitea, ezetz esaten ikastea... Hau da, oreka lortzea autoritatearen eta afektibitatearen artean.Ez dirudi erraza oreka hori lortzea.Ez da erraza, ez.Baina egiten ez badugu, nola prestatuko ditugu gure seme alabak bizitzak jartzen dituen erronkei aurre egiteko, krisiei, estualdiei, desilusioei... Gure seme alabak ez baditugu prestatzen beste gizaki batzuekin harremanak edukitzeko. Ez dugu egingo baldin eta arau eskuliburu oso zorrotz eta azalekoa hartzen badugu oinarri; eta nahi duten guztia egiten uzten badiegu eta eskatzen duten guztia erosten badiegu, orduan ere ez dugu egingo.Era horretan jokatuz, kontsumitzaileak soilik sortzen ditugu, kreditu txartel baten zenbakiak.Eskola porrota, jazarpena, bullying a, aspaldiko arazoak dira eta gizarte guztietan ageri direnak.Zergatik ematen diegu halako garrantzia gaur egun. Gero eta ohikoagoa da haurrak eta gazteak krudel jokatzea elkarren artean, eta sentimendurik ez erakustea besteen minarentzat.Gero eta enpatia gutxiago dago, bestearen lekuan jartze hori.Adimenaren funtziorik garrantzitsuenetakoa da, eta inon ez dute lantzen.Zer egin behar litzateke. Gurasoek eta irakasleek lagundu behar lituzkete seme alabak, ikus dezaten nola bizi den hain ongi ez dagoen jendea, langabeak, adinekoak, gaixoak... Gure haurrak ez baditugu behin eta berriz horretan entrenatzen, ehunka aldiz, ez dute garatuko gaitasun hori.Eta horren faltan, liderrak sortuko ditugu, oso txarrak, beren zilborrari baino begiratzen ez diotenak.Guztiok ezin ditugu eduki maila handiko ikasketa, lan bikainak eta aitortza handiak.Arrakastaren gizartean, nola erakutsi jendeari arrakastarik gabe bizitzen. Egungo gizartea obsesionatuta dago garaipenarekin, podiumarekin, lehenengo izatearekin.Baina gutxi batzuk soilik irits daitezke horra.Baina izan gaitezke hamargarrenak, ehungarrenak, milagarrenak, duin eta zoriontsu, eta hori irakatsi daiteke, eta irakatsi egin behar da.Tamalez, gizartearen agenda paranoikoak kontrakoa sustatzen du.Seme ...trakoa sustatzen du.Seme alaben lagunik onenak izan behar dute gurasoek, baina horrek ez du esan nahi haiek nahi duten guztia egiten utzi behar dietenikZuk baduzu seme alabarik. Hiru alaba dauzkat, eta izugarri maite ditut.Esaten duzun hori egiten duzu haiekin. Egiten dut, eta zenbaitetan nire hutsegiteak onartu behar izaten ditut, barkamena eskatu... nahi dudalako nire alabek uler dezaten zer den
|
pertsona
heldu izatea: bere hutsegiteak onartzen dituena.Duela urte batzuk, alaba zaharrenak aurpegiratu zidan jende asko hartzen nuela kontsultan, hitzaldi asko ematen nituela, baina azkenaldian ez nuela denborarik berekin hitz egiteko.Begietara begiratu nion, besarkatu eta esan naion:
|
|
|
Hanburger handiagoak 200 kaloria gehiago izaten ditu, eta menua osatzen duten gainerako jakiek dituztenei gehituta, 1.500 kaloriatara irits gintezke, eta hori erruz da:
|
pertsona
heldu batek egun osoan behar dituen kalorien erdia baino gehiago.
|
|
|
Bira garaietan, saiakuntzak eta funtzioak arratsalde gauetan programatzen dira, denbora gehiago ematen da gosaltzeko, otordu arina egiten da eta afaria osoagoa da, eta emanaldiaren ondoren eguneko mantenugai nagusi bihurtzen da. Horrela,
|
pertsona
heldu osasuntsu batentzat gomendatutako eguneroko gutxieneko hiru janaldiak hobeki betetzen dira. Elikadura eta argaltasuna:
|
|
|
Menuen prestakuntza erraztu eta bizkortzeko premisarekin, baina oreka dietetikoa alde batera utzita, plan honen helburua da informazio osoena eskaintzea, errezeta erraz eta errazekin eta eguneroko dietan aukera osasungarriak egiteko sukaldaritza azkarreko trikimailuekin. Irakurlearen asteko menuen planean bezala, menu erraza
|
pertsona
heldu osasuntsuen nutrizio eskakizunak betetzeko planifikatuta dago (18 urtetik 55etik 60ra). Halaber, menua familia osoarentzako janari osasuntsuaren erreferentzia izatea nahi da.
|
|
|
Aukeratutako elikagai motak eta prestatzeko moduek erreferentziazko biztanleriarentzat kalkulatutako 2.000 kaloria ematen dituzte egunean. Balio horrek, oro har, kontuan hartzen du
|
pertsona
heldu osasuntsu batek behar duen energia gastua, bizitza oso aktiboa izan dezan. Janari azkarra baina osasungarria Menu berri horiek prestatzeko, oso errezeta errazak eta azkarrak erabiltzen dira.
|