|
2001
|
|
|
Orain arte esan liteke idazle bakar baten obra oparitu diogula mundu zabalari, Atxagarena hain zuzen(...). Lehenik eta behin gogoan izan behar dugu munduan idazle asko dagoela, eta apur batzuek baizik ez dutela lortzen beren
|
lanak
itzuliak izatea. (...) Zaila da, beraz, merkatuaren inertziari kontra egitea, eta ez guretzat bakarrik(...).
|
|
2003
|
|
|
Gaia aipatu zidanean ideia bi etorri zitzaizkidan burura: bata, behin eta berriro esaten dela gure inguru honetan gaurko idazleei buruz hitz gutxitxo egiten duela kritikak, eta, beraz, mugak gaurkotasunera hurbiltzen hasi behar genuela, horrek dakarren arriskuarekin, baina guk proposatu behar genuela, eta geroak esango duela; eta bigarrena, kanpora begira zenez, batez ere,
|
lanak
itzulita zituztenen inguruan hitz egin behar zela.
|
|
2004
|
|
|
Besteak beste, lan hauek egingo ditu aurten: kultura politikei buruzko nazioarteko biltzarra, literatura aldizkari baterako bideragarritasun azterketa eta euskarazko
|
lanak
itzultzeko diru laguntzak aztertzea. Ilusioa piztu du Planak, baina baita polemika ere.
|
|
2006
|
|
|
4 John Ogilby(), eskoziar poeta, Esoporen fabulak eta Homero eta Virgilioren
|
lanak
itzuli zituena. Antza denez, itzulpenak ez ziren oso onak izan.
|
|
2009
|
|
|
–Menpeko esaldiak eta erlatiboak saihesteko, jatorrizkoan baino askoz ere puntuazio marka gehiago erabili dut?. Errastik eskarmentua du literatura
|
lanak
itzultzen: euskarara itzuli ditu, besteak beste, Harold Pinterren Maitalea eta beste antzerki lan batzuk Jokin Zaitegi bekari esker eta Jenny Valentinen Violet Parken bidetik gazteentzako liburua (Alberdania).
|
|
2010
|
|
|
guk finantzatu eta guk banatuko genuen, homogenizazio bat emanez. Horrela, Santillana eta Casals argitaletxeekin hitzarmenak egin genituen, haien
|
lanak
itzultzeko?.
|
|
|
Guztira bosna eleberri eta olerki liburu idatzi zituen, hamazazpi istorio labur bilduma A Hundred Camels in the Courtyard (1962) eta Points in Time (1982) dira ezagunenak eta bi bidaia liburu. Itzulpengintza lan mardula egin zuen, eta liburu klasiko askorekin batera 1960ko hamarkadatik aurrera Marokoko ipuin kontalarien
|
lanak
itzuli zituen. Idazle arrakastak itzalean utzi zuen bere konposatzaile lan oparoa.
|
|
2011
|
|
|
Atzerriko literatur
|
lanak
itzultzerakoan, aukera amaigabe horretatik zein lan euskaratu hautatzerakoan euskaraz sortutako literaturak ments ditun genero, literatur molde eta erregistroak dituzten lanak itzultzea izan liteke agian irizpideetako bat, edo hala ez bada ere, irizpidea horixe izan ote den etortzen zaio bati gogora Groucho eta ni irakurtzean.
|
|
|
Atzerriko literatur lanak itzultzerakoan, aukera amaigabe horretatik zein lan euskaratu hautatzerakoan euskaraz sortutako literaturak ments ditun genero, literatur molde eta erregistroak dituzten
|
lanak
itzultzea izan liteke agian irizpideetako bat, edo hala ez bada ere, irizpidea horixe izan ote den etortzen zaio bati gogora Groucho eta ni irakurtzean.
|
|
|
Hurrengo urteetan Jokin Zaitegik bide bertsutik jarraitu zuen, eta bai berak, eta bai Euzko Gogoan idazle gisa aritu zirenek, literatura klasiko eta unibertsaleko
|
lanak
itzuli zituzten. Itzulpen luzeak, askotan lehenik Euzko Gogoa aldizkarian argitaratu ziren, eta gero aparteko lan edo separata gisa (adb.
|
|
2012
|
|
|
Jakintsuen tinta sakratuagoa da martirien odola baino dio Koranak; eta al Haythamek tinta asko isuri zuen, bai preso egon zen hamar urte horietan, eta baita handik aurrera ere. Kalifa hil zenean, egia aitortu, eta eskolak ematen, greziarren
|
lanak
itzultzen, eta ikertzen jarraitu zuen bizitza osoan.
|
|
|
Bere The Translator, s Invisibility (1995) liburuan, Venutik hainbat herrialdetako itzulpenen historiak aztertzen ditu aipatutako bereizketa oinarri hartuz, eta azterketa horretatik ondorioztatzen du ingelesa bezalako literatura, handi? edo, indartsuetan?, non literatura itzuliak leku oso txikia betetzen duen, metodo domestikatzailea erabili izan dela atzerriko literaturetako
|
lanak
itzultzean. Literatura minorizatuetan, aldiz, itzulitako liburuen portzentajea handiagoa izan ohi da, eta itzultzaileak gehiago lerratzen dira metodo atzerriratzailera.
|
|
|
Beraz, helburu horrekin ekin zion Ametzagak obra klasikoak euskaratzeari, eta Plinio gaztearen, Eskiloren eta Zizeronen
|
lanak
itzuli zituen. Azken horren Adiskidetasuna lanaren hitzaurrean argi adierazten digu itzulpena egitera bultzatu duen helburua:
|
|
|
Ele itzulketa, zelan edo alan esan bear, edozein gorputz iñarkun baizen sendo ta tinkoa da idazten ikasteko, batez be idazkera berezi beiñena eskuratzeko. Asko dira erbeste izkuntzetan orrelaxe jardunik idazlari punterengo egin diranak; gerkeratik edo lateratik olerkiak naiz itz lauzko
|
lanak
itzuliaz, zenbatek igon daben ospearen mendi tontorreraiño! Gure artean, Orixe ta Zaitegi, Larrakoetxea ta Ibinagabeitia batik bat.
|
|
|
Autore eta literatura hain desberdin horien hautaketak desberdintzen du batez ere Santi Onaindia Orixe, Ibinagabeitia, Larrakoetxea nahiz garaiko beste itzultzaile batzuengandik. Mundu osoko literaturetako
|
lanak
itzuli nahi izan zituen euskarara, eta, zentzu horretan, aurrerago aztertuko ditugun Mirande, Aresti eta Sarrionandiaren itzulpengintzara hurbiltzen da. Gogoraraz dezagun, gainera, Onaindia 1909an jaio eta 1997an hil zela, eta bere bizitzaren bukaerara arte itzultzen jarraitu zuela.
|
|
|
Horregatik hartuko ditu begi onez hainbat idazlek atzerriko literatura
|
lanak
itzultzeko egindako ahaleginak: –uste dut Shakespeare, Poe, Sofokles eta Platon itzultzen duten euskaltzaleek lan beharrezko bat egiten dutela?
|
|
|
Argi ikusi dugu, beraz, Mirandek gustuko zituen
|
lanak
itzultzen zituela. Ez zituen, bere aurreko euskal itzultzaile gehienek egin bezala, iragan mendeetako autore, prestigiotsuen?
|
|
|
Literatura eta itzulpena estuki lotuta daude, beraz, Sarrionandiaren gogoetan. Atal honetan argi erakusten duenez, munduko literatura ezin da itzulpenik gabe ulertu; hizkuntza bakoitzean idatzitako
|
lanak
itzuliko ez balira, ez legoke munduko literaturarik: –Munduko Literatura «itzulpen eremu» bat da?
|
|
|
eta, prestigiotsuetako?
|
lanak
itzuli ohi zituzten, eta batez ere literatura horietan, kanoniko, edo, klasikotzat?
|
|
|
Jada ez dago hain garbi zer den zeren itzulpen, ezta itzulpenak (bir) sorkuntza eragin duen ala sorkuntzak itzulpena. Izan ere, ikusi dugu Sarrionandiak bere testuetan txertatu dituen autoreen erreferentzia eta oihartzunek eraman dutela batzuetan autore horien
|
lanak
itzultzera, eta beste batzuetan, berriz, testuak euskaratzen lortutako eskarmentuak bultzatu duela itzulitako testu horiek imitatuz testu berriak sortzera.
|
|
|
Bihotzondoa hartzeko prest duenari edozerk eragin diezaioke. Non eta Filipinetan euskaltzaletu zen eta han hasi zen olerkiak idazten; lehenbizi bere gogoko poeten
|
lanak
itzultzen eta gero bere bereak sortzen. Honela dio Luis Arostegik haren Olerki Guztiak liburuaren sarreran:
|
|
|
Mendebaldeko psikologiak ez zuen 1960 arte ezagutu. Urte horretan hasi ziren bere
|
lanak
itzultzen. Portaeraren zientzietan egindako ekarpena aztergai eta eztabaidagai dago oraindik.
|
|
|
Haur eta helduentzat, urruntzeko eta betebeharrak ezkutuan uzteko unea da. 2 Etxeko lan apur bat egunero Lehenengo egun horien ondoren, komeni da haurrek beren
|
lanak
itzultzea eta egun bakoitzean zeregin pixka bat egitea. Egunean ordu erdi edo 45 minutu izan daiteke.
|
|
2013
|
|
|
«Autore zaila da». Onartzen ditu Jean Louis Davant idazle, euskaltzain eta pastoral egileak Miguel Unamunoren
|
lanak
itzultzeko izandako nekeak. Baina ez da soilik literaturaz ari.
|
|
|
Uste dut, tradizio filologikoaren fruiturik umoena Jean Baptiste Orpustanen eta Aldekoaren frantsesezko eta gaztelerazko literatur historiak, aurrez aurre, direla, eta, tradizio horretaz baliatu behar garenetan, bertara jo genukeela.Hortik aurrera tradizio horri eusteak eta beronen emaitzak ingelesez globalizatzea, berritasunarenizenean, jardun antzu eta atzerakoia dateke. Aldekoaren eta Orpustanen
|
lanak
itzuli lirateke tradizio horretako eredurik miresgarrien eta ez filologikoen gisara.
|
|
2015
|
|
|
Hiru testuen aurkezpena eta horien arteko alderaketa egin zen programa hartan.Hiru xedeko itzulpenaShakespeareren zale amorratua zen Ametzaga, eta idazle britainiarraren obra euskarara ekartzeko xedea zuen. Hamlet, Macbeth, Julio Kaisar eta Uda gau bateko ametsa
|
lanak
itzuli zituen, baina horietan lehena baino ez zuen argitaratu. Xabier Irujo Ametzaga bilobak itzulpenaren hitzaurrean azaltzen duenez, hiru helburu nagusi zituen Ametzagak liburua itzultzerakoan:
|
|
2016
|
|
|
Munduko literatura eta teoriak sormenerako zutabe bat izan arren, itzulpenari ez zion oraindik (geroago ez bezala) garrantzi handirik ematen. Euskal antzerkiko garaiko obra gehienak, metafisiko eta eskas, tzat zituen, eta gabezia horri aurre egiteko proposatzen zen bide bakarra Espainiako belaunaldi errealistaren (Sastre, Lauro Olmorena)
|
lanak
itzultzea zen. Atxaga, baina, oso adierazkorra zen puntu horretan:
|
|
|
(Bizitza liburua). Santi Onaindiak Teresa Santaren
|
lanak
itzultzen jarraitu zuen eta, horrela, 1989an 379 orrialdeko Santa Teresa. argitaratu zuen Larrean.
|
|
2018
|
|
|
Itzulpena ez da inoiz jatorrizko obra izango, argi du hori Bego Montoriok (Bilbo, 1959). Aurrenekoz, Tahar Ben Jellounen Bakarkako isolamendua ekarri zuen euskarara, 1990ean, eta ordutik era askotako
|
lanak
itzuli ditu. Azken boladan, batez ere, komikiak itzuli ditu; gaztelaniatik eta frantsesetik.
|
|
2019
|
|
|
Familiaren estatus ekonomikoari esker, lanik egiten ez zuen jauntxo gaztea bilakatu zen euskal kulturaren mundu txikian. Poliglota, bere kasa ikasi zuen euskara, eta alemanezko poesia
|
lanak
itzuli zituen, Euzkeltzale Bazkunaren eta P. Zamarriparen metodoez lagunduta. Soldadutzan abantailak lortzeko asmoarekin hizkuntza gaitasun titulu bila zebilela, aitak N. Oleaga abokatuarekin harremanetan jarri zuen.
|
|
2021
|
|
|
Hura Susa argitaletxearen sortzailea eta bazkidea da. Munduko Poesia Kaierak bilduma du argitaletxeak, eta munduko poeten
|
lanak
itzultzen dituzte euskarara. Egun batean, sail horretarako lan bat egiteko prest egongo al nintzen galdetu zidan Otamendik.
|
|
|
Literatur
|
lanak
itzultzeko, idazlea izan behar al da?
|
|
|
" Urrezko Vespa" ipuineko protagonista bolada onean dagoen euskal idazlea da, Penguin argitaletxeak bere obra argitaratu du eta horrek" literaturaren panteoian sartzen zaitu" (132 or.). Alegia, atzerrian argitaratzea, norberaren
|
lanak
itzuliak izatea, izan da, nolabait, idazle protagonistaren legitimazio bidea.
|
|
|
Itzultzaileen lanbidearen alderdi kolektiboa bistaratzen du, ostera, Jon Alonsok idazle itzultzaileak Katebegi galdua lanean (1995). Itzultzailea da ogibidez Alonso, eta administrazioko itzulpen lanak ez ezik, Saramago, Cortázar eta Levi Strauss ekarri ditu euskarara, bai eta Olasagarre eta Serrano Izko euskal idazleen lanak gaztelaniaz eman ere.45 Bere
|
lanak
itzultzea, ostera, ez du gogoko, eta ez du inoiz halakorik egin, norberaren testuak autoitzultzea aurreko lanaren bertsioak egitea dela iritzita:
|
|
|
Euskararen espezifikotasunari lotutakoak (genero marka esaterako) edota, jolas itzuli ezinak eta emandako
|
lanak
itzultzeko zailtasuna ere aipatzen dute idazle eta itzultzaileak idazlearen hizkuntza hautuari buruzko gogoetarekin batera (232).
|
|
|
Nolabait esan, idazten ikasteko ariketa da itzulpena Kirmen Uriberentzat (2013). Itzulpenarekiko harremana du, halaber, bere
|
lanak
itzuli diren aldetik. Bi hautu egin izan ditu Uribek:
|
|
|
Idazle lanean, gogorrena egiten zait, hain zuzen ere, forma zaintzea, zuzentzea, etab. Beraz, errespetu guztia itzultzaileei, baina oso urrutiko kontua egiten zait" (idem). Ez du sekula inoren
|
lanak
itzultzeko lanik hartu, ezta ariketa literario gisa ere, eta" oso nekosoa" egiten zaio itzulpen jarduna (idem). Itzulpenak euskaraz irakurtzeko lana hartu izan du, ostera:
|
|
|
Liburu horrekin irabazi zuen Euskadi Sariak diru hornidura gehigarria du itzulpenerako eta Martinek animatu egin zuen proposamen eskuzabal batekin, laguntza honetaz gain sariaren beraren dirua eskaini baitzion itzulpenaren kargu egin zedin, itzultzaileek lana behar litzatekeen moduan egiteko normalean izaten ez dituzten baldintzetan beraz (Begiak Euskadi Sariarekin ematen duen brontzezko estatuatxo batera doazkio, arbola bat, hagina beharbada, punta aldera giza aurpegi bat duena, eta astuna denez eta azpia feltroz estalia, galeriako atea zabal edukitzeko erabiltzen dutena, baina sariei zeinen garrantzi gutxi ematen dien erakutsi ahal izateko plazera sarituari berari uztea erabaki du). Askotan egin ohi den galderari buruz berriz, alegia, zergatik ez dituen Martinek berak bere
|
lanak
itzultzen, bi ipuinekin izandako esperientziaz baliatzen da ezinezkotzat jotzeko. Lana nekea eta aspergarria egiten zitzaion, egile izateak baimentzen zuenez etengabe traizionatzen zuen testua, eta zailtasunak aldentzearren, edo hobetu asmoz, hainbeste urruntzen zen jatorrizkotik non une batetik bestera birsortze bat bilakatzen baitzen emaitza, lehenengo bertsioa baino hobea agian, inondik inora ez jatorrizkoa.
|
|
|
Juliaren benetako ametsa berak hautatutako
|
lanak
itzultzea eta idazlea izatea da. Hona hemen nola azaltzen den ideia hori Juliaren eta Harriren arteko elkarrizketa batean:
|
|
|
Bada, ordurako, dagoeneko erabakirik dauka: " ez du haren lanik inoiz gehiago itzuliko" (438 or.); eta gura dituen
|
lanak
itzultzeko hautua egiten du: Montauk eta Fragebogen (335, 629 or.). Harrigarria da, halaber, errazago egiten zaiola beste lan batzuk itzultzea, Martinen idatziak itzultzea baino:
|
|
|
Hutsune akademiko horiek eragin nabaria dute traumari buruzko lanen gaineko ikerketen sakontasun eta hedapenean. Idazle jakin batzuen
|
lanak
itzultzen badira ere, euskaraz eginiko hausnarketak eta kritikak, hau da, euskaraz ondutako kritikagintza eta pentsamendua, ez dira kanpora ateratzen. Bi hizkuntzen arteko zubigintza ahula horma bihurtzen da indarkeriari buruzko eztabaidetan; horren adibide, Donostia 2016k elkarbizitzaren izenean antolatu zuen Saizarbitoria eta Aranbururen arteko elkarrizketan, nabarmena izan zen zubigintza gabezia, eta hori gabe ezinezkoa da komunikazio eraginkorra (Donostia 2016:
|
|
2022
|
|
|
Izan ere, ez da gauza ohikoa katalanezko lanekin topo egitea Landako gunean. Azken hamar urteetan, argitaletxeak bide emankorra egin du euskarazko
|
lanak
itzultzen, eta, atzo, horien aurkezpen berezi bat egin zuen Durangon. «Behin hona etorrita, jendea elkartu behar genuen», azaldu du Jordi Panyella editoreak.
|
|
|
Angel Erro eta Rikardo Arregi itzultzaileak saritu dituzte haur literaturaren kategorian, Lawrence Schimelen Early one morning eta Bedtime, not Playtime!
|
lanak
itzultzeagatik. 9.000 euroko saria jasoko du bikoteak.
|
|
2023
|
|
|
Baina memoriak bere bidea egin dezan eskatu nahi dugu. Suntsitu eta desagerrarazi zituzten herrien oroimena aldarrikatzearekin batera, oraindik bahituta dituen
|
lanak
itzultzeko eskatzen diogu Nafarroako Gobernuari. Bailara oso baten duintasuna eta bestelako mundu baten aldeko ametsa islatu zituen borroka baten ondarea diren heinean, gure lanek aitortza, egia eta argia merezi dute.
|
|
|
Elosegik irakurle berezitzat hartzen du bere burua
|
lanak
itzultzeko orduan, hein batean, berak baitu irakurleari istorioa kontatzeko ardura. Eleberriaren izenburua itzultzean, hika jartzea erabaki zuen; liburua irakurrita, hori iradokitzen ziolako testuak.
|
|
|
14 Antolatzaileek berea izango dute saritutako lanak argitaratzeko eskubidea. Gainontzeko
|
lanak
itzuli egingo zaizkio eskatzen dituenari.
|
|
|
La lengua minoritaria no encierra a ningún escritor, porque siempre va acompañada". Egile horietako batzuek beren
|
lanak
itzultzea erabakitzen dute; izan ere, Eva Gentesen esanetan," Para muchos autotraductores sistemáticos, la autotraducción se convierte en una parte integral del proceso creativo". Gentesek berak esaten digu autoitzulpena fenomeno kolektiboa dela euskaraz, galizieraz eta katalanez idazten duten egileen artean, baina autoitzulpenak egiteko motibazioak, maiztasuna, itzulpen prozesua, itzulpenen norabidea eta ikusgarritasuna, ostera, askotarikoak direla.
|
|
|
Etengabeko elkarrizketan egiten dituzte itzulpenak egileak eta itzultzaileak? Idazleek beren
|
lanak
itzultzen dituztenean, sormen lanak itzuli barik egokitu egiten dituzte beste hizkuntza batean ematerakoan. Lanak itzuli ondoren, idazleek jatorrizkoak berrikusten dituzte eta bigarren bertsioak eragindako birsortze lana egiten dute?
|
|
|
Etengabeko elkarrizketan egiten dituzte itzulpenak egileak eta itzultzaileak? Idazleek beren lanak itzultzen dituztenean, sormen
|
lanak
itzuli barik egokitu egiten dituzte beste hizkuntza batean ematerakoan. Lanak itzuli ondoren, idazleek jatorrizkoak berrikusten dituzte eta bigarren bertsioak eragindako birsortze lana egiten dute?
|