|
2003
|
|
|
Alderantzizko prozesuan, hau da, euskaratik beste hizkuntzetarako itzulpenaren alorrean, University of Nevada Renon kokaturik dagoen Basque Studies Center ek eta EHU UPVk sinatu berri duten akordioa dugu. Azaldu dutenaren arabera, urtero bi nobela gutxienez eta beste zenbait
|
lan
itzuliko dira euskaratik ingelesera, euskal literaturari mundu anglosaxoniarrerako leihoa zabalduz. Ongi.
|
|
2010
|
|
|
Urte franko ditugu aditzen zein eskasa den
|
lan
itzuliei euskal irakurleak bihurtzen dien harrera. Erantzun ustez kaskar horrek ez du kanpoko lanak etxekotzeko ekimena bazter uztarazi.
|
|
|
1456an kometa ikusi zuenetako bat Johann Müller astronomo eta matematikaria izan zen. Ptolomeoren zenbait
|
lan
itzuli zituen dio Kristina Zuza astronomoak. Horregatik zegoen hain jantzita astronomia kontuetan.
|
|
|
Horra Mila eta bat gau, horra Korana bera. Duela hogeita hamar, berrogei urte hasi dira esnatzen, zenbait
|
lan
itzultzen. Arabistak, jakina.
|
|
2011
|
|
|
Linok gaitasun aparta erakutsi zuen bertsoak euskarara itzultzean. Liturgi testuetatik 31 olerki edo bertsozko
|
lan
itzuli zituen, gehienak latinetik. Baina batez ere gaztelaniatik egin ditu olerki edo bertsoen itzulpenak; hona adibide batzuk:
|
|
2012
|
|
|
Italian, Frantzian eta AEBetan eman zituen eskolak. Euskarara itzulita hiru liburu Pessoaren zenbait
|
lan
itzuli zituen italierara, eta 1975ean munduratu zen narratzaile gisa, Piazza d Italia kontakizun bildumarekin. Guztira 40 hizkuntzatara itzuli duten haren lana; tartean euskarara.
|
|
|
Venutik, itzulpen metodoak deskribatzeko, Even Zoharrek proposatutako hipotesien antzekoak erabiltzen ditu. Berak dioenez, literatura itzuliak posizio zentrala duen literatura sistemetan, jatorrizko lanen eta
|
lan
itzulien arteko bereizketa nahiko lausoa da: itzultzaileak ez du bere hizkuntzak eskaintzen dizkion aukera linguistiko eta literarioetara jotzen itzulpena egitean; aitzitik, hizkuntza arrotzaren (gehienetan menperatzailearen) ereduak bereganatzen ditu, nahiz eta horrela xede hizkuntzako arau edo joeren aurka joan.
|
|
|
dagokionez. Jatorrizko lanen eta
|
lan
itzulien arteko bereizketa oso argia da, aldiz, literatura itzuliak polisistema jakin batean toki periferikoa betetzen duenean; kasu horietan, itzultzaileak xede hizkuntzan ongi errotutako ereduak erabiltzen ditu testu arrotza itzultzeko, eta, ondorioz, itzulpena ez da lehen kasuan bezain, egokia, izango.
|
|
|
jo izan diren literaturen artean, Asiako zenbait tradiziotako poemakinteresatu izan zaizkio. Hala, Tu Fu (712), Li Po (701) eta Wang Wei (699) poeta txinatarren zenbait
|
lan
itzuli ditu, baita Omar Kheyyam() poeta pertsiarraren eta Ho Xuan Huong() vietnamdarraren zenbait poema ere, edota Yamazaki Sokan(), Matsunaga Teitoku(), Enamoto Kikaku(), Kobayashi Issa(), Takahama Kyoshi() eta beste hainbat poeta japoniarren haikuak. Sakutaro Jaguiwara() japoniarraren ipuin bat ere tartekatu du Hamairu ate antologian.
|
|
|
Ikusi dugu Sarrionandiaren liburuen laurden bat inguru itzulpenek osatzen dutela, eta sorkuntzazko lanetan ere oso nabarmena dela itzulpenaren presentzia. Izan ere, Sarrionandiak sorkuntza eta itzulpena nahasiz eraikitako jolas literarioen helburuetako bat, hain zuzen,
|
lan
itzuliak lan originalen maila berean jartzean datza, eta, bide batez, bi jarduera horien arteko bereizketa erabatekorik ez dagoela gogoraraztea. Horixe egiten du, esate baterako, itzulpen apokrifoak, berak sortutako testu, originalak?, alegia?
|
|
2013
|
|
|
Euskarara ekarritako literatur itzulpenen kritika publikoaren azterketa egin genuenean (ikus Ibarluzea, 2011), euskal literatur sistemara ekarritakoen katalogoaren berri (egilearenberaren zein lan dauden itzulita, herrialde bereko zein
|
lan
itzulita dauden, zer beste itzultzailek itzuli izan dituen lanok...) emateko joera hori berori nabarmendu genuen:
|
|
2015
|
|
|
Eta, paradigmetara itzulita, geureak ez ezik, geurekiko aurreiritziak ere hausteko. " Euskal gaiak denak izan daitezke", azaldu du Colerak," baina badago iruditeria finkatu bat euskal gaiak zer diren, euskalduntasun bezatu bat, eta hori eteteko balio dezake zenbait literatur
|
lan
itzultzeak".
|
|
2018
|
|
|
Arazo bat da, euskaldunok balio altuko kultura hori euskaraz jasotzea ere garrantzitsua baita».Apalauza ez da hain ezkorra. Euskarazko itzulpenekiko errezeloak gainditzen ari direla uste du, eta
|
lan
itzuliak irakurle taldeetan maizago irakurtzen direla da horren erakusgarri harentzat.«Lehen baziren aurreiritzi kaxkar batzuk, etxekoa literatur itzulpenaren aurretik jarri behar zela, eta itzulpenak ez zirela benetako euskara... Hori asko leundu da», erantsi du Markuletak.
|
|
|
Euskaratik egindako itzulpenen kopurua ere hazi egin zen zentsuraren bigarren aldian: 13
|
lan
itzuliren berri ematen du Nor da Nor datu baseak9, gehienak (9, hain zuzen ere) gaztelaniara egindakoak (hiru lan itzuli ziren euskarara, eta bat katalanera).
|
|
|
Euskaratik egindako itzulpenen kopurua ere hazi egin zen zentsuraren bigarren aldian: 13 lan itzuliren berri ematen du Nor da Nor datu baseak9, gehienak (9, hain zuzen ere) gaztelaniara egindakoak (hiru
|
lan
itzuli ziren euskarara, eta bat katalanera).
|
|
|
Torrealdaik zedarritutako hirugarren zentsura aldiari dagokionez, betiere Nor da Nor datu baseko literatur itzulpenen inguruko datuei jarraikiz, 10 184 literatur
|
lan
itzuli ziren aldi horretan, gehienak haureta gazte literaturakoak. Euskaratik itzulitako 25 lanak11 batez ere gaztelaniaz emanak dira (aztertu beharrekoa da bertsio elebidunetan emandakoak diren, esaterako, eta bertsio elebiduna izatea zein funtziori dagokion:
|
|
2019
|
|
|
Hortik gehien interesatzen zaidana da idazle askok, estandarrari uko egin gabe, literatur etekin handia atera izan diola dialektoari. Guretzat interesgarria da idazle italiarrek bizi duten dialektoak/ estandarra harreman hori ezagutzea, eta agian gure
|
lan
itzulien katalogoan literatura italiarrak halako presentzia izateak badu zerikusirik, gure subkon  tzientean badarik ere, euskalkiekin. Ez dakit bizkarra eman diegulako den, baina, idazleon lana da; ez gara, oro har, askorik saiatu euskalkiei literatur etekina ateratzen.
|
|
2021
|
|
|
Sapiroren esanetan, itzulpenaren funtzio ideologikoa munduari begiratzeko modu jakin bat zabaltzeko nahiari zor zaio, eta, zentzu horretan, literatur lanen zirkulazioa kanpo faktoreek baldintza dezakete; adibidez, erregimen autoritarioen irizpideek. Hori dela eta, Sapiro literatur
|
lan
itzulien balizko zirkulazio motez ari da: zirkulazio ofizialez eta ez ofizialez, alegia (Sapiro, 2014:
|
|
|
Jean Santeuil. Gogoko zituen idazleen estiloak imitatuz, pastiche batzuk ere ondu zituen, eta John Ruskinen zenbait
|
lan
itzuli zituen bere amak lagunduta.
|
|
2023
|
|
|
Zehazki, 2015 urtean sortu zuten Etxepare Laboral Kutxa saria, jatorriz euskaraz idatzitako literatura lanen itzulpenak saritzeko. Ordutik, hainbat
|
lan
itzuli dituzte. Besteak beste, Katixa Agirreren Amek ez dute nederlanderara, iaz; Bernardo Atxagaren Soinujolearen semea japonierara, 2021ean; eta Eider Rodriguezen Bihotz handiegia gaztelaniara, 2020an.
|