|
2006
|
|
|
unibertsitate mailako soziolinguistika irakaskuntza eta ikerkuntza nolakoak ditugun jakin beharra, nahiz eta zenbaki honetan irakaskuntza landuko den. Horretarako, Euskal Herrian ditugun unibertsitateetara eta unibertsitate mailako bestelako irakaskuntzetara ere
|
joan
gara nolako egoera dagoen jasotzeko asmoarekin; zenbaki honetan lortutakoa adierazten dugu.
|
|
2007
|
|
|
Era berean, sektorea inoiz baino sendoago dago bere oinarrietan. Nora
|
joan
nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza:
|
|
|
Era berean, sektorea inoiz baino sendoago dago bere oinarrietan. Nora joan nahi duen eta nondik
|
joan
nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza:
|
|
|
Sarri askotan gertatzen zaigu langintza honetan ari garenoi edozein lekura
|
joan
eta zenbat langile garen, zenbat ikasle ditugun, zenbat eta nolako egoitzetan ari garen eta horrelako hamaika galdera erantzun behar izatea: izan ere, gure ikasguneetatik milaka eta milaka ikasle pasatu badira ere, ezjakintasun handia dago gure jardueraren inguruan.
|
|
|
• Behin behinekotasunetik espezializaziora; sektorea duintzera jo behar dugu. Giza baliabideen
|
joan
etorriarekin amaitu behar da. Behin euskaltegi batean lanean hasita, ibilbide profesionala bertan garatzeko bideak jarri behar dira.
|
|
|
Alfabetatzeari ekiteaz gain, Batzorde honek helduak euskalduntzeari ere ekin zion eta urteak aurrera
|
joan
ahala, bigarren arlo honek, ikasle kopuruari dagokionez, lehena nabarmen gainditu zuen.
|
|
|
Bestalde, aurrez aurreko irakaskuntzan, urtetik urtera urrituz
|
joan
da ikastaroen trinkotasuna (asteko ordu kopurua), eta autoikaskuntza bidezko ikastaroen arrakasta ere urrats bat gehiago izan daiteke bide horretan.
|
|
|
Ikaslearen tipologia aztertzerakoan, hau da, seguruenik, aldaketarik gutxien izan duen ezaugarria. Izan ere, emakumeak beti nagusi izan badira, areagotuz
|
joan
da nagusitasun hori, eta 1995 ikasturtean% 64 izatetik, 2005% 69 izateraino heldu dira.
|
|
|
EAEko helduen euskalduntze alfabetatze sektorea normalizatuz
|
joan
den neurrian, eta euskaltegien homologazioa ere burututa (irakasleen gaitze prozesua barne), euskaltegietan diharduen irakasleria ere neurri batean egonkortuta dagoela esan daiteke. Ez da urtero irakasle berrien premia handia duen sektorea.
|
|
|
EAEko helduen euskalduntze alfabetatze sektorea normalizatuz
|
joan
den neurrian, eta euskaltegien homologazioa ere burututa (irakasleen gaitzeprozesua barne), euskaltegietan diharduen irakasleria ere neurri batean egonkortuta dagoela esan daiteke. Ez da urtero irakasle berrien premia handia duen sektorea.
|
|
|
Bestalde, irakasleen lan baldintzak pixkanaka hobetuz
|
joan
badira ere, oraindik bide luzea dugu euskara irakasten gurekin aritu nahi duen edonori lan baldintza duinak eskaintzeko. Oraindik aje asko ditugu eta zenbait lekutan irakasleak topatzeko zailtasun handiak.
|
|
|
Urteak aurrera
|
joan
ahala, eta AEKn bertan izandako pentsamolde ezberdinen harira, banatu egin zen erakundea, eta hortik abiatuz sortu ziren orain AEK eta IKA moduan ezagutzen ditugun bi erakundeak. Egun bi erakundeok dira Nafarroan lurralde osoan euskara ikastea posible egiten duten euskaltegien sareak, euskaltegi sare publikoak ez baitu horretarako biderik ematen.
|
|
|
Euskaltegi hauek egoitza finkoak dira eta hauetan urtero eskolak ematen ditugu. Honez gain, euskaltegi hauetatik kanpora hainbat lekutara
|
joan
ohi gara. Esanguratsua da Sakanan urtero herri batean edo bestean sortu ohi dira taldeak, edo Erriberan Cascanten eman ditugu eskolak oraintsu arte; Faltses beste adibide bat izan daiteke.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere
|
joan
zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
Euskalduntzeari begira bada ba eginbeharra. Ez dakiten hauek, nekez ikasiko dute etxean euskara orain arte egin ez badute; eskolaroa ere
|
joan
zaie, beraz, pertsona hauek euskaltegietan euskaldundu ditugu.
|
|
|
HEA mugimenduak 1970eko hamarkadan ditu bere sustraiak. Garai hartan, Hegoaldean bezala, euskal kultura eta euskararen aldeko interes bizia zabalduz
|
joan
zen jendarte osoan. Euskara ikasteko gogoa hedatu zen eta han hemenka euskarazko kurtsoak antolatzen hasi ziren, izan dadin lagunen arteko talde informaletan, herriko kultur taldeetan ala hizkuntza irakasteko herriko elkarteetan.
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean euskaraz hitz egiteko ohitura hartuz
|
joan
daitezen lortu nahi da. Baina egitasmoa hedatuz doa eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
Irakasleen prestaketa dimentsio berria hartuz
|
joan
zen. Gero eta usuago antolatzen ziren hitzaldiak, ikastaldiak, mintegiak..., zenbaitetan oso egitura formalak hartuz:
|
|
|
Gainera, urteak dira zenbait azterketa ez direla aldatu. EGA azterketa sortu zenetik urte asko
|
joan
dira, baina oinarrian azterketak berdin jarraitzen du. Funtsean, ariketa berdinak dira (oraingoa laburragoa), itemen zailtasun maila eta zenbait ebaluazio irizpide aldatuta.
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten
|
joan
da, modu progresiboan. Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira).
|
|
|
Urtetik urtera egitasmoen eta partaideen kopurua hazten
|
joan
da, modu progresiboan. Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira).
|
|
|
Duela 20 urte EBI AEKren ildo didaktiko modura ezarri zen eta sistematikoki aplikatu. Esperientzia asko burutu ziren handik aurrera, baina urteekin, berriz, sistematikotasun hori galduz
|
joan
da, eta gaur aplikaEuskaltegitik kanpoko eguneroko jardunean osatu behar du ikasleak euskaltegiko lana. Giro erdaldunetan, ordea, aukera hori oso murritza denez, euskaltegiaren esku gelditzen da egoera normal batean nolabait gizarteari edo inguruari dagokion zeregina.
|
|
|
Borondate eta motibazio handiarekin ere, marko juridiko politikoak ez zuen laguntza handirik ematen batetik, baina bestetik, hizkuntza erabiltzeko esparruak gutxi eta urrunak izaten ziren askotan. Edo ingurune euskaldunetara
|
joan
, edo ernatzen hasita zegoen kulturaren munduan sartu behar zen: literatura, musika, irakaskuntza, hizkuntzalaritza,...
|
|
|
• Baserrietan edo herri euskaldunetako familietan egonaldiak ez ziren gauza berria, hizkuntzaren ingurune naturalean eta jatorrizko hiztunekin egun batzuk pasatzea, euskaraz 24 orduz eta bere inguruan txertatuta. Euskara ondo ikasteko baserrira
|
joan
behar zelakoa erdi mitoa bihurtuta zegoen ordurako. Hasieran norberak bilatzen zuen halako aukeraren bat, baina 1980tik aurrera zerbitzu modura hasi ziren antolatzen.
|
|
|
EBIren hutsunea ez, baina normalizazioaren gaineko hausnarbide hura baztertuz joateko arrazoi suertatu zen 1990en amaieran agertu ziren ekarpen didaktiko berriak, gerora HABEren HEOKen plazaratu zirenak eta sektore osoan eragina izan zutenak. EBI neurri handi baten haietako batzuetan aitzindari izan zela esan badaiteke ere, lana hizkuntzaren pedagogian zentratuz
|
joan
zen sasoi hartan.
|
|
|
Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez gero, aurrerago ere
|
joan
daiteke.
|
|
|
Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar. ...ahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin zer nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko bidea antolatzea. e. Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez gero, aurrerago ere
|
joan
daiteke.
|
|
|
Izan ere, azken urteotan adineko kategoriara iristen ari den belaunaldia aurrekoak baino erdaldunagoa da Arabako eskualde batzuetan (Hego Euskal Herrian bezala, oro har), ordura artekoa baino. Hau da, herri eta eskualde askotan euskararen altxorra galtzen
|
joan
da belaunaldiz belaunaldi, orain adineko kategoriara iristen ari den belaunaldiarengan joera horrek hondoa jo duen arte; hau da, Arabako lur gehienetan eta Gasteizen, euskaldunak ia desagertuta egon arte. Horregatik gertatuko zen erabileraren jaitsiera adinekoen artean, aztertu den hamazazpi urteko tartean.
|
|
|
Arestian ikusi dugu euskararen kale erabilera, duela hamarkada batzuk, ia hutsaren hurrengoa zela, ia erabateko elebakartasuna zegoela. Beranduago, aldaketa soziopolitiko eta soziolinguistikoen eskutik euskararen kale erabilera gorpuzten
|
joan
da, pixkanaka pixkanaka, eta bere presentzia oraindik ere oso apala den arren (%4), hamazazpi urteko tartean bikoiztera iritsi da. Pentsa liteke elebakartasuna iragan hurbileko kontua dela, eta oraina, belaunaldi gazteenen eskutik, elebitasun edo eleaniztasunerako igarobidea (elebitasuna inoiz posible balitz, bederen).
|
|
|
Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin. Gero eta gehiago dira, kostaldea uzten dutenak Lapurdi barnekaldera baita BaxeNafarrora bizitzera joateko, nahiz eta egunero
|
joan
etorriak egin etxetik lanera joateko eta bertatik itzultzeko.
|
|
|
Adibidez Altzürüküko etxart familia. dominika nagusia kantaria zen eta Madalene familia dantzari bateko neskarekin ezkondu zen. Familia parisera
|
joan
zen, senarra eliza handi bateko giltzain 40 urtez eta emaztea dantza irakasle euskal etxeko taldeetan. hiru haur sortu zeizkie, Niko mutiko zaharrena musikari bilakatu zen, Jean kantari eta katti gaztena dantzari. Familia zuberoaeraz bizi zen, zuberoako kantu zaharrak ikasiz eta erabiliz pariseko euskaldunekin, langile, sehi ala iheslari.
|
|
|
Gaur egun, horrelako kirolek, ikusmira barik, deitora sorrarazten dute. Animalienganako begirunea ikusmolde batetik beste batera
|
joan
delako. Horrenbestez, esan daiteke, beldur barik, 2007 urteko San Andres egunean horrelako saiorik ez dela gertatzen Euskal Herrian.
|
|
|
Prestakuntzaren alorra landu dugu gutxien orain arte, sorkuntza eta zabalkundean eman ditugulako ordu gehien. Bi alor hauetan dugun egitekoa oraindik handia dela jakinda ere, prestakuntza beharrezkoa da iparra galdu gabe, kultur sorkuntzaren bitartez eta kulturgintzaren esparruan nora
|
joan
nahi dugun, zergatik eta zertarako jakiteko. Datozen urteetan abian jarri eta landu nahi dugun bidea da.
|
|
|
Lerro batzuk gorago aipatu den lanean (Mart� nez de Luna, 2010) esaten genuen azken bi hamarkadetan lurruntzen
|
joan
direla, abertzaletasunaz kanpoko sektoreetan batez ere, urte batzuk lehentxeago pilpilean zeuden euskarekiko lilura eta miresmena. Hori ez ezik, hizkuntza horren aldeko jarrera eta atxikimendua zalantzan jartzen hasi direla aipatzen zen; izan ere, euskararen aldeko hizkuntza politikari kutsu politizatua, ideologikoa, eta erabilera partidista leporatu zaizkio.
|
|
|
Inkesta Soziolinguistikan, gainera, horren zergatiaz hausnartzen da: " Beherakada horren atzean azken urteotan hirigune erdaldunagoetatik gune euskaldunetara bizitzera
|
joan
direnen hizkuntza ezaugarriak daude." (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, 2012: 16) Kontraesanak kontraesan, azken buruan, lan egokia egin den lurralde, sektore, eremu edo guneetan, gutxi asko, emaitzak jaso dira eta, aldiz, interbentziotik kanpo gelditu diren gainontzekoetan atzerakada edo, onenean, geldiunea gertatu dira.
|
|
2008
|
|
|
Gauzak asko aldatu dira harez geroztik. Eztabaida ez da agortua, baina garai bateko jarrera itxiak samurtuz
|
joan
dira, eta gaur egun inork ez du zalantzan jartzen, zein ere teoria linguistikoren aldekoa den, corpusak beharrezkoak direla hizkuntza ‘den bezala’ aztertu nahi bada (Rojo 2002). Corpusak, gainera, ez dira hizkuntzalaritzaren arloko ikerkuntzan soilik erabili, hiztegigintzan (batez ere), hizkuntza irakaskuntzan, hizkuntza teknologietan (teknika estatistikoak aplikatzeko, itzulpen automatikoan, hizketaren tratamenduan...) eta beste zenbait arlotan ere bai.
|
|
|
Hastapenetan, ikasleek nik uste baino gutxiago menperatzen zuten ordenagailua eta proiektuaren nondik norakoaren azalpenari zein zerbitzu berrietan izena emateari (wetpaint, blogsome, google docs, gravatar...) aurreikusita nuena baino denbora dezente gehiago eman behar izan genion. Aipatu behar da, urteak aurrera
|
joan
ahala, euskaljakintzara iristen diren ikasleen prestakuntza eremu horretan gero eta handiagoa dela. Hori dela eta, egun, ez da beharrezkoa denbora gehiegi zeregin hauetan xahutzea.
|
|
|
Beste gelakoekin beste horrenbeste egiten da. Euskal idazle garaikide baten kontakizun baten hasiera ematen zaie ikasleei eta, ondoren, egutegi zehatz bat eta hainbat baldintza jarraituz, istorioa ostzen
|
joan
behar dute:
|
|
|
Eta Kanadara
|
joan
zen sei hilabetetarako. Eta hori ere ondo baino hobeto etorri zitzaigun gutako batzuei.
|
|
|
Eta hori ere ondo baino hobeto etorri zitzaigun gutako batzuei. Kanadara
|
joan
baikinen, 1982ko udazkenean, hango berri ikusi eta ikastera. Eta Kanadan, Quebecen ibili ginen bitartean, Erramun izan genuen gidari.
|
|
|
Gizona ezkontziaz oroitu adina
|
joan
eta;
|
|
|
herri mugimendu indartsu horrek bi motatako arerioak ukan dauzkala. Arerio izendatzen ditugunek eragindakoak, hots, euskararen eta euskal unibertsoaren aurkako jokabideak behin eta berriz daramatzenek sortuak Alde desberdinetatik agertzen
|
joan
litezke etorkizunean ere. Herri subiranoen bitartekoak handiak baitira kalte egiteko erabili nahi direnean.
|
|
|
Euskal Kultur Erakundearen sorkuntza Pizkundea federazioaren obra nagusia izan zen. 1989ko maiatzean, Pizkundearen ordezkariak, Jean Haritschelar, Jakes Abeberry, Txomin Heguy et nihaur
|
joan
ginen Kultur Ministeritzara," Euskal kultur zentroa" sortzeko helburuarekin, dozier andana bat besapean, aurrekontu
|
|
|
Irakasle nintzen, ene emaztea erizain. Quebecera
|
joan
ginen eta abentura berri bat hasi genuen.
|
|
|
Halere,
|
joan
den maiatzaren 8an (2008/05/08), eskualde hizkuntzak eztabaidagai izan dute Frantziako Legebiltzarrean, gobernuaren deklarazio baten ondotik. Kultura eta Komunikazioko ministroak parlamentuko debatea kudeatu du.
|
|
|
Halere holako bilduma beharrezkoa zela pentsatu dugu, Erramun Baxoken urratsetan ibilten saiatuz. Esperientza enpirikoak nora, nola
|
joan
ez digu esaten. Ikerketa fidagarrien bidez, deskripzio ojektuen bidez, azalpena etor daiteke, gure indarrak non eman genituzkeen erakusten duen azalpena.
|
|
|
Hizkuntza gizakiaren bizitza osoa hartzen duen errealitatea izaki, fronte askotan borroka egin beharra gertatzen zaio hizkuntza eskubideak babestu eta hizkuntza normalizatu nahi duenari; eta kontsumismoan erabat murgildurik bizi garenontzat, gero eta garrantzi handiagoa hartuz
|
joan
den esparrua da kontsumitzaileak bere egunero jardunean sustatu eta garatzen duen hori. Beraz, arlo horretan hizkuntzari ematen zaion lekuak zein deslekuak nabarmen markatzen du herritarraren hizkuntzarekiko (edo hizkuntzekiko) jarrera, praxia, balioespena eta abar.
|
|
|
Gero eta garrantzi handiagoa hartuz
|
joan
den esparrua da kontsumitzaileak bere egunero jardunean sustatu eta garatzen duen hori.
|
|
|
Jakin mina pizten zuen Vianako Nafarroa Oinez jaian parte hartu zutenen jatorriak. Gehienak Nafarroatik bertatik
|
joan
dira; hamarretik sei, zehazki. Hamarretik hiru, berriz, Euskal herriko gainerako herrialdeetatik.
|
|
|
Jakin mina pizten zuen Vianako Nafarroa Oinez jaian parte hartu zutenen jatorriak. Gehienak Nafarroatik bertatik
|
joan
dira; hamarretik sei, zehazki. Hamarretik hiru, berriz, Euskal herriko gainerako herrialdeetatik.
|
|
|
Gehiengoak, lagun (%51, 4a) edo familiarekin (%43a)
|
joan
dira eta haien motibazio nagusienak, euskarari laguntzea (%53, 1a) eta Ikastolari laguntza (%44, 3a) izan dira.
|
|
|
5 Gehiengoak, lagun (%51, 4a) edo familiarekin (%43a)
|
joan
dira eta haien motibazio nagusienak, euskarari laguntzea (%53, 1a) eta Ikastolari laguntza (%44, 3a) izan dira, kontuan hartuz, inkestatutakoen gehiengoak, 2007ko Oinezek lortutako irabazien kopurua, Bianako Erentzun Ikastolara doala, dakiela.
|
|
|
• Egia esan, emaitza kezkagarriak lortu ditugu azterketa honetan, batez ere, euskararen eta espainiaren arteko harremanen inguruan. Emaitza kezkagarrien artean ezin dugu aipatu gabe utzi euskaldun (IELa) euskalautonomi erkidegoan (EAEan) tasuna identitate munduan agertzen diren beste hizkuntzekiko joera negatiboak ere —palak badira ere— Gaur egun eraikitzen ari den elebitasunetik eleaniztasunera
|
joan
beharreko diskurtso berrian, nola interpretatu euskalduntasun mundua positiboki ez kokatzea?
|
|
|
Batera hartuz gero, demografia adierazle horiek zenbait joera demolinguistiko ikusteko erabil daitezke, esaterako, H1 ama hizkuntzaren belaunaldien arteko transmisioa, hizkuntza iraupena, hizkuntza ordezQuebeceko gutxiengo anglofonoaren demografia indarra ahuldu duen faktore nagusietako bat da ingeles hiztun askok Quebeceko probintziatik kanpora emigratu dutela eta Kanadako gainerako lurraldera
|
joan
direla bizitzera.
|
|
|
(Bourhisetik moldatua, 2001a). zio joerekin. Adibidez, Quebeceko gutxiengo anglofonoaren demografiaindarra ahuldu duen faktore nagusietako bat da ingeles hiztun askok Quebeceko probintziatik kanpora emigratu dutela eta Kanadako gainerako lurraldera
|
joan
direla bizitzera (Dickinson, 2007; Jedwab, liburuki hau; Floch eta Pocock, liburuki hau). Exogamiak edo hizkuntza desberdinak hitz egiten dituzten senar emazteen indizeak hizkuntza gutxiengoen bizindarrari eragiten dio.
|
|
|
Horrela, behin sartuta, gaztelera presentzia irabaziz
|
joan
zen, 1986ra arte. Urte horretan ordura arteko eredua (euskararen zentraltasun kuantitatibo eta kualitatiboa zuena alegia) hautsi eta kanal bikoizketara jotzea erabaki zen:
|
|
|
Gaztelera presentzia irabaziz
|
joan
zen, 1986ra arte. Urte horretan ordura arteko eredua (euskararen zentraltasun kuantitatibo eta kualitatiboa zuena alegia) hautsi eta kanal bikoizketara jotzea erabaki zen.
|
|
|
Bi mundu horien arteko mugak desagerraraziko ditu eta igorle gisa aritzen den kanal bat eta milaka hartzaileen arteko norabide bakarreko harremana hautsi egingo du. Telebista izendatzen dugun hori, aldatuz
|
joan
da eta are eta gehiago aldatuko da, epe laburrean, eskaerapeko ikus entzunezko zerbitzuen erabilera normaldu, ordenagailu, telefono mugikor zein bestelako kontsumo plataformak zabaldu eta etxeetan iturri desberdineko edukien kudeaketa
|
|
|
Zabalkunde fisikoa garestia da, are gehiago ale kopuru murritz baterako. gehituz
|
joan
da azken urteotan: ordenadore pertsonalak eta autoedizioprogramek errazago eta merkeago egin baitzuten paperezko edizioa aldizkari txiki batentzat, teknologia informatiko berdinak are errazago eta merkeago egiten du edizio digitala.
|
|
|
Euskal hedabideen arteko indar zentripetu beregain bat sor lezake kala berean aritzeak. Eta, indar hori areagotzeko, euskarazko hedabideen artean sustatu litzateke euskarri askotarikotasunean aritzeko izpiritua, horrek laguntzen baitu eduki berarekin, era askotariko transformazioei esker, batetik kontsumitzaile gehiagorengana heltzea eta, bestetik, enpresa desberdinen artean
|
joan
etorriko produktuen jario adostu bat egituratzea.
|
|
|
C. Azen. irudiko kasua. Aren antzekoa da, baina inbertsioarekin lortuko genukeen hiztun kopuruak maximoen kurba gainditzera garamatza eta zalantzakoa da, datu orokorrak ikusita, hortik gora
|
joan
daitekeenik, edo" prezio" berean joan daitekeenik behintzat. Beraz marra berdera arteko (y’) hiztun berri lortu arteko inbertsioa egingo genuke erabiltze politiketan eta K – (y’ Ier) baliabide, ezagutza sustatzeko politiketan erabiliko genuke (a’ hiztun sortzeko), bietatik hiztunak lortuz.
|
|
|
C. Azen. irudiko kasua. Aren antzekoa da, baina inbertsioarekin lortuko genukeen hiztun kopuruak maximoen kurba gainditzera garamatza eta zalantzakoa da, datu orokorrak ikusita, hortik gora joan daitekeenik, edo" prezio" berean
|
joan
daitekeenik behintzat. Beraz marra berdera arteko (y’) hiztun berri lortu arteko inbertsioa egingo genuke erabiltze politiketan eta K – (y’ Ier) baliabide, ezagutza sustatzeko politiketan erabiliko genuke (a’ hiztun sortzeko), bietatik hiztunak lortuz.
|
|
2009
|
|
|
16 urterekin Gipuzkoara
|
joan
zen lanbide heziketako ikasketak egitera. Euskaraz egin nahi zituen eta, Nafarroan hori ezinezkoa zenez, Gipuzkoara joatea erabaki zuen25 Herrialde horretan ikasten zuen bitartean, Nafarroako hizkuntza politikaren atzeranzko aldaketak bere horretan jarraitu zuen.
|
|
|
2002ko eguberrietan Iruñera
|
joan
zen bizitzera. Urte horretako udan Nafarroako Auzitegi gorenak 372/ 00 FD31 baliogabetu zuen; epaiaren arabera, dekretua onesteko prozeduran funtsezko forma akatsak egon ziren.
|
|
|
17 urterekin, Iruñera
|
joan
zen ikasten jarraitzera. Nafarroako hiriburuan egin zituen lagunen bitartez, pixkanaka euskarara hurbildu eta 19 urterekin euskaltegian matrikulatu zen, Unibertsitatean Historia ikasten zuen bitartean.
|
|
|
Nafarroan 22 urte
|
joan
dira Euskararen Foru Legea onartu zenetik. Lege hori Nafarroak bere ibilbide luzean zehar euskara normalizatzeko izan duen arau bakarra izan da.
|
|
|
Hala ere, idazki honetan ez dut azterketa tekniko hutsa egin nahi eta, asmo horrekin bat, zuen begietara istorio bat ekarriko dizuet, edo hobe esanda, hiru istorio ezberdin; hirurak beste hainbat nafarren istorioak. Eta istorio horien bitartez Nafarroan, azken 25 urtean, euskararen inguruan azpimarratzeko izan diren
|
joan
etorriak ezagutuko ditugu. Finean, euskaldunen hizkuntza eskubideez ari garenean, pertsonez mintzo baikara.
|
|
|
Hau da, Yahoon zerbait sar zenezakeen katalanez, baina Olén Porrot hura oso garrantzitsua izan zen: dena pikutara
|
joan
zen, eta, jakina, bazirudien haiek ez zirela gaiztoak eta beste guztiok ginela gaiztoak. Garai hori batzuetan neketsua izan zen, baina asko lagundu zigun, denbora izan genuelako funtsezko lan bat egiteko, eta pixkanaka pixkanaka egin zen.
|
|
|
" Nik berrogei garrantzitsuenetan jartzeko esan nuen, eta ez nintzen kezkatu zein ziren". Eta langilea, berrogei garrantzitsuenak jarri behar zituena, Googlera
|
joan
, 40 jarri, eta katalana 37 zegoenez sartu egin ginen, eta 41.a, ez dakit zein zen, kanpoan geratu zen.
|
|
|
Egia da gure gobernuak aldatuz
|
joan
direla. Hasieran baino jarrera askoz hobea dute katalanarekiko, baina hasieran gogor egin zuen kontra, katalana maila globalean ez lehiatzeko.
|
|
|
kalitatezko lan asko argitaratu du, euskararen historia soziala argitzen lagunduz18, eta ezagutza horren ildotik ari da EHSrako lan metodologia prestatzen. Bulego tekniko bat osatuz
|
joan
da Euskaltzaindia, azkenik, 2007an hasi eta 2008an zehar, Nick Gardner bertako buru izanik.
|
|
|
Ez gara hemen langintza konkretu eta delikatu horren xehetasun teknikoak azaltzen hasiko: Nick Gardner-ek horren guztiaren aurkezpen argia egin berria du, Euskaltzaindiaren
|
joan
den urriko biltzarrean, gai horren aurkezpenean egindako agerraldian. Irakurleak horren interesa izango balu Euskaltzaindiaren horri buruzko argitalpenean aurkituko du hortaz beharrezko argibidea.
|
|
|
Aldaketa orok, ordea, mesfidantza zabaldu ohi du bazter askotan, egoera berrira egokitzeko koordenatuak oraindik definitzeke egoten direlako maiz. Mesfidantza beldur ere bihur daiteke, arbuio, malenkonia, baldin eta mundua kax kax ate joka datorren uneak norbere komunitatearen desintegrazio prozesuarekin bat egiten badu denboran; ez dago urrunera
|
joan
beharrik adibide bila: galdu dira Foruak, mugitu dira aduanak, ezarri dute derrigorrezko soldadutza, erlijioa atzeraka hasi da apurka apurka eta hurrengo urteetan gizartearen kohesio elementu nagusi eta ia bakar izateari utziko dio, hazi dira hiriak, fabrikak, etorkinoldeak... eta hara hor Arrese Beitiaren deitoreak edota Txomin Agirreren manikeismoak.
|
|
|
Azkenik, globalizazioaren aroko talde nortasunen inguruan egin diren beste ekarpen interesgarri batzuk transnazionalismoarekin zerikusia dutenak dira: alegia, kapital, merkantzien zein migrarien jario hazkorren, jatorrizko herrialdetik harrerako herrialderako
|
joan
etorrien, telefonozko komunikazioen, satelite bidezko irrati telebistaren zein interneten eskutik espazio fisiko nazionalaz haratago osatutako nazio nortasunari deritzo transnazionalismoa (Karim 2003). Ikuspuntu honetatik burututako ikerkuntzak agerian uzten du nola testuinguru gero eta kulturanitzagoetan, gaur egungo migrariek ez duten beren jatorrizko nortasunari uko egin beharrik, harrerako herrialdean integratu ahal izateko; aitzitik, jatorrizko nortasuna elikatu eta adieraztea harrerako jendartean integratzeko estrategia bat izan daiteke.
|
|
|
erkidegoak deseginez, gizabanako absolutu bihurtu eta, horrela, gizarte burgesa eratzea. Balore horien bidez burgesiaren mundua eratuz
|
joan
da, sostengua eman baitiote kapitalaren etengabeko metatzeak behar duen esparru ideologikoari. Ildo horretatik," herria" kontzeptuari" hiritar" kontrajarri zaio, lehenengoaren azpian komunitatea baitago historiaren subjektu gisa; bigarrenaren azpian, berriz, gizabanakoa da eskubideen hartzailea.
|
|
|
Euskal hiztun herriak bere tokia, alegia, botera galtzen
|
joan
da historian barna, maila guztietan galdu ere, nahiz ekonomikoan, nahiz politikoan, hala kulturan nola hizkuntzan, edo diskurtsoa eraikitzeko ahalmenean. Eta horra hor non agertzen diren demokratikoki eskubide gehiago eta interes babestuagoak dituzten erdal komunitateak, egituratuagoak, antolatuagoak, indartsuagoak, handiagoak.
|
|
|
Dagoeneko zazpi urte
|
joan
dira euskaltegietan irakasle hasi nintzenetik. Garrantzi handia eman diot beti nire formakuntzari, eta horretan ordu asko eman ditut.
|
|
|
1949 Bilbora
|
joan
zen ingeniaritza ikasketak egitera
|
|
|
amore eman, eta estatu hizkuntza ofizialaren aurrean belaunikatu. Asimetriaren legeak bere logika ezartzen du hizkuntzen erabileran, eta hizkuntza minorizatuaren aldeko politikak egiten diren kasuetan ere —Euskadin, adibidez—, hiztun menderatuaren gaitasun komunikatiboa higatzen eta kamusten
|
joan
da. Ahozkoan batik bat.
|
|
|
Halako idealismo txar batek lausotzen du hizkuntza militantearen begirada, hizkuntzaren inplikazio sozialak, nazionalak eta politikoak globalki hautematen ez dituenean. Nazio kulturalaren dimentsioan hasten eta bukatzen dira halakoaren
|
joan
etorriak, nazio kultural orok nazio politikoaren babesa eta euskarria ezinbesteko baldin badu ere.
|
|
|
Oraindik kanpo aldeko aldakuntzetan sinetsirik bizi gara. Urteak alferrik
|
joan
zaizkigu. Ez baitugu ikasi zertan den nazioaren muina zinez eta benetan.
|
|
|
Jarrera horren aurrean, Txillardegiri hitzok atera zitzaizkion: " Pazientzia hartu zuten eta zulora
|
joan
ziren". Gurean ere ez al da boladan dagoen hitza?
|
|
|
Ni ez besteak oro alai daude. Arratsalde argia gaurko hau, eta
|
joan
etorri bizia kalean..." (50 or.); b) Gandiaga leihotik kalera begira amarekin: " Inor ikusten duzu barrez, irribarrez edo poz aurpegiz ala?, galdetu zidan [amak].
|
|
|
Erabilera esparruak etengabe sortzen
|
joan
behar da. Donostian, orokorrean gainerako lekuetan bezalaxe, euskararen erabilerak bilakaera apala darama.
|
|
|
Beste gai gehienetan bezala, gizarteari eskatzen ari zaion edozein ahaleginetan Administrazioak eredu izan behar du eta zer esanik ez hizkuntzaren normalizazio politikan. Administrazioak aurretik
|
joan
behar du euskalduntze prozesuan eta euskararen erabileran.
|
|
|
Adibide gisa, hona hemen aipu batzuk: " Udan zehar, euskaltegira
|
joan
nintzenean, aurrerapauso handiak eman nituen; alabaina, egunerokotasunera itzuli nintzenean, nire maila berriz jaitsi zen". Talde horretako ikasle batzuek azpimarratu dute eskolatze prozesuan euskara galdu egiten dutela eta heldutasunean hizkuntza hori berreskuratzeko beharra izaten dutela.
|
|
|
Hurrengo aipuek nahiko ohikoa den jokabidea adierazten dute: " Hasiera hasieratik espazio eta egoera guztietan erabiltzen nuen euskara, baina urteekin erdararen erabilera nagusitzen
|
joan
da lagunartean, jatetxean, aisi aldian". " Gauza da kasu batzuk alde batera utzita, ni erlazionatzen nintzen pertsona guztiek zekiten euskaraz hitz egiten, baina gaztelaniaz hitz egiteko joera hartu genuen eta hau gaur egun ere mantentzen da"
|
|
|
" Une hauetan, euskarak garrantzi handia du, eta hezkuntza arloan lan egiteko ikasi egin dut derrigorrez". ..., baina besteekin komunikatzeko orduan, ezer jakingo ez banu bezala sentitzen naiz... urteek aurrera egin ahala zenbait oinarri (gramatikalak, semantikoak, sintaktikoak...) ikasi nituen, baina komunikatzeko erabilera ahaztu egiten zitzaidan... hitzak ikasten nituen zerrendak buruz ikasiz, itzulpenariketak egiten nituen, testuak irakurtzen nituen, hutsuneak betetzen nituen testuetan... euskaltegira
|
joan
behar izan nuen emaitza hobeak lortzeko, batez ere hitzezko komunikazioan. Barnetegian oso esperientzia ona izan dut:
|
|
|
Txillardegi maisua eta adiskidea ezagutu nuenetik hona mende laurden luzea
|
joan
zaigu. Ordukoan euskara batuaren ezarpenari eustea eta euskararen corpusaren normalizazioa ziren arrangura nagusiak.
|
|
|
Urteak
|
joan
urteak etorri, gauza batzuk aldatu direlako gogorra daukat eta hizkuntzaren bariazioaren gaineko ikerketak, faktore geografikoen garrantzia guztiz ezabatu barik, faktore sozialak eta estilistikoak gomutan erabilita egin behar dira ezin bestean (honen gainerako Gaminde 2009a ikus daiteke).
|
|
|
Tailerraren alderdi operatiboa ongi
|
joan
zen, bai antolaketa, bai koordinazioa. Guraso taldea bera ere oso ona izan zen, elkarrekin esperientziak konpartitzeko aukera eta jarrera erakutsi zuten.
|
|
|
Bikote hauek ez zuten irudikatzen harremanaren hasieran beren bizitza edo harremana gerora begira euskaraz izango zenik, nahiz eta euskara ikasteko interesa izan edo euskara gustukoa izan. Bikote mota honetan, euskara ikasteko pausoak eman dira lehenik (kide batek edo biek, kasuaren arabera), eta pauso horiek eman ahala, beren bizitza eta harremana euskaraz izateko nahia eskuratzen
|
joan
dira, nahi hori" bere" egiten. Prozesu horretan, mota honetako bikote gehienek une batean erabaki egin dute beraien artean euskaraz ahalik eta gehien egiten joatea, nolabait, eta prozesu horrekin aurrera jarraitu dute.
|
|
|
Prozesu horretan, mota honetako bikote gehienek une batean erabaki egin dute beraien artean euskaraz ahalik eta gehien egiten joatea, nolabait, eta prozesu horrekin aurrera jarraitu dute. Gero eta gehiago
|
joan
dira euskaraz egiten, beraien arteko harremana erabat edo nagusiki euskaraz izatera iritsi arte.
|
|
|
Sistema batean egon daitezkeen aukera guzi guziak ez dira era berean gauzatzen; aitzitik hierarkia bat sortzen da, non harreman mota batzuk lehenetsiko diren, beste batzuk osagarri gisa agertuko diren, eta baita beste batzuk zokoratuta geldituko diren. Hala bada, elkarrekintzaren
|
joan
etorri askeak zerbait lotua sortu ohi du: egitura bat alegia.
|
|
|
Gero, hori bai, arrazoi, behar, nahi... dena delako horien garapenak forma ezberdinak hartu ditu kasu bakoitzean: batzuetan hasieratik aldatzeko nahia oso handia zen, eta beste batzuetan berriz"" edo" giroagatik" hasi ziren euskara ikasten, eta gerora bikoteko harremanaren hizkuntza aldatzeko nahia gorputza hartzen
|
joan
zen.
|
|
|
Bikote bakoitza bere moduan eta bere momentuan errazen zitzaienetik hasita euskara erabiltzen
|
joan
dira, eta erabilera hori izan da ardatz, bai gaitasuna eskuratzeko eta bai harremanaren ohitura euskarazkoa bihurtzen joateko. Nolabait laburtzearren:
|
|
|
gaur egun 50 urte dituzten hainbat bikotek egin ditu era honetako aipamenak ikerketan: " gero, seme alabak etxetik
|
joan
eta egin ginan erlajatu bezela", eta gaztelaniaren aldera gehiago egin. Aztertutako kasuetan," erlaxatze" horrek ez du ekarri finkatutako euskarazko harremana erderatzea, baina protagonisten kontakizunean sumatzen da aldaketa garaiak beste" intentsitate" bat eskatu ziela, garai hartan jarrera" erlaxatu" hori izan balute agian euskara ez zela nagusituko beraien harremaneko erabileran.
|
|
|
Errazen zitzaienetik hasita euskara erabiltzen
|
joan
dira, eta erabilera hori izan da ardatz, bai gaitasuna eskuratzeko eta bai harremanaren ohitura euskarazkoa bihurtzen joateko.
|
|
|
Gure bezero den enpresa bateko gerenteak egunero zeharkatzen zuen tailerra goizeko 08:00etan euskara eskoletara joateko. Ekintza xume hark eragin handia izan zuen langileengan, eguna
|
joan
eta eguna etorri, besapean koadernoa zuela gerentea tailerra zeharkatzen ikusten zutelako.
|
|
2010
|
|
|
Nafarroako hiriburuan daude Leitzan eta leitzarrengan eragiten duten botere gune politikoak, administrazio zerbitzuak, ospitaleak, unibertsitate publikoa, merkataritza guneak, lantegi eta bestelako lan guneak. Iruñea ez diren beste gune batzuk ere badaude, Gipuzkoa aldean nagusiki (Tolosa edo Donostialdea), baina horien eragina murriztuz
|
joan
da azkeneko urteotan, eta Iruñerria bera baino euskaldunagoak diren arren, hizkuntzaren balantza ere ez da euskararen oso aldekoa, eta betiere Leitza bera baino eremu erdaldunagoak dira. Aipatu gabe utziko ditugu Euskal Herritik kanpo kokatuta dauden bestelako guneak, horiek ere denak erdaldunak jakina.
|