|
2000
|
|
|
Eta hori txapelketak ekarri zuen. 59an kantatu genuen Gipuzkoako txapelketa, gero 60an Euskal Herrikoa, eta hortik kutsatu zen herri osora, eta handik aurrera hasi zen festetara bi bertsolari eraman eta norbait gaia
|
jartzen
. Gainera beti sortzen dira gauza berriak:
|
|
|
Adibidez, bat baserritarra bazen, baserriko kontuak jarriz gero oso ondo moldatuko zen, baina beste gai batzuekin ez zeukan luzitzeko aukerarik. Askotan gaia herriak berak
|
jartzen
du: taberna batean hasten bazara bertsotan, askotan konturatu ere egin gabe jendeak jarriko dizu gaia:
|
|
|
Soizu, gure historian eboluzio bat bizi izan dugu, normala denez. Herri honen geroari begira, eta bere historiari so
|
jartzen
bagara, une batean komunistak progresistak zirela ohartzen zara. Gero apezak izan ziren aitzindariak laborantza eta sindikatu munduan lan izugarria egin dute hauek.
|
|
|
Hala ere krisialdietatik beti sortzen ei da zerbait berria. Azurmendik gure errealitateaz egiten duen gogoeta da, gizarte honetako arazo eta kontraesanak agerian
|
jartzen
dituena. Ez du irtenbide majikorik eskaintzeko asmorik, bai ordea ohituren poderioz egiatzat dauzkagun hainbat topiko zalantzan jartzekoa.
|
|
|
Gaur egun, batuak dagoeneko bere lekua hartu du, eta bere zeregina ez du inork zalantzan
|
jartzen
. Euskalkiak ere hizkuntz normalizazio prozesuan bere lekua duela esaten da.
|
|
|
Beste askatasun bat eduki dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten duenean ere, beti ikusten da nongoa den. Hemengo bat, ordea, batuan
|
jartzen
denean, idatziz behintzat ez da izaten erraza nongoa den asmatzea. Iparraldekoa beti izan da errazago, idatziz ere gorde duelako.
|
|
|
Hori da guk ulertu duguna eta modan ipini ditugun gauzak. Ikasleei
|
jartzen
diezu testu bat euskara batuan jartzeko eta
|
|
|
|
jartzen
dute, adibidez.
|
|
|
Ikasle irakasle harremanak aberasteko balio duelakoa berriz, nork dio? Pedagogiako liburuetan
|
jartzen
al du. Urte garai honetan eskiatzeko pistetan egoten den elurtza eta ostirala jai edukita mukizu hauek agoantatzen aritu egun guztian?
|
|
|
Inork badaki elkartasunez antolatzen eta borroka egiten, eurak dira. Behin eta berriz Ekuadorreko Gobernua estualditan
|
jartzen
dute ustelkeriaren, esplotazioaren, ingurunearen deuseztapenaren, erosahalmenaren murriztearen eta miseriaren aurkako mobilizazio baketsuekin. Huts egiten dute, baina ez gaitasun faltagatik ez eta gure elkartasuna eta jakituria falta zaizkielako.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela nabarmentzea, baina ez modu bigun eta folklorikoan, ausarki baizik. Azken sekuentziak
|
jartzen
du, alboka, txalaparta eta gaitak batera sartuz»
|
|
|
Horrek bi arrazoi ditu: nik izen bat
|
jartzen
badiot pertsonaiari izenak izan behar du berezkoa, naturala. Orduan, nik 52 urte ditut eta bitarte honetan izen naturalak guztiz aldatu dira.
|
|
|
lehengusu batenak, etxe azpiko batenak... niri naturalak egiten zaizkidanak. Hasieran Leire deitu nion, baina arraro egiten zitzaidan eta L
|
jartzen
hasi nintzen. Gero beste arrazoi bat aurkitu nuen:
|
|
|
Hori kontuan izanik, eta XXI. mendea euskararen mendea izatea nahi baldin badugu behintzat, 1998ko irailean abiatu zen prozesu politiko berriaren aurrean euskalgintzak ere jarrera bultzatzailea izan behar duela eta bere baliabide guztiak martxan jarri behar dituela ohartzen gara. Gogoeta honek presoenganako elkartasuna adieraztera bultzatu gaitu, horixe baita momentu honetan prozesua oztopatzeko Paris eta Madrilgo Gobernuek darabilten jukutria, hau da, Euskal Herriak demokratikoki erabakitzeko duen eskubideari
|
jartzen
dioten traba.
|
|
|
«Demagun bikoizlari batek Marlon Brandori ahotsa ongi
|
jartzen
diola; bada, saiatzen gara hori errespetatzen, hurrengoan ere berak jar diezaion. Hain zuzen, lehen ez bezala, orain ez ditugu bikoizlari finkoak bikoiztetxeetan.
|
|
|
Bada azken arrazoi bat lagundu duena euskaratutako filmek harrera ona izan dezaten: itzulpenak egiterakoan askoz arreta handiagoa
|
jartzen
da, eta ahozkotasunetik hurbilagoa dagoen hizkera erabiltzen. Edertrack, K2000 eta Irusoin bikoiztetxeetako itzultzaileak eta ETBko euskara sailekoak elkarlanean aritzen dira.
|
|
|
Eta Biblioteka Nazional bat. Zergatik ez gara
|
jartzen
hara begira?
|
|
|
Ez naiz hasiko arrazoi zehatzak aletzen, nahikoa baita galdera honela planteatzea: mundu osoan biblioteka sistema guztien buruan biblioteka nagusi bat
|
jartzen
bada, areago, Espainiako Erresumako erkidego autonomo guztietan sistemaren burua izateko biblioteka bereziak sortzen badira, ez ote da izango ezinbestekoa delako. Ala pentsatu genuke Euskal Herrian inon baino aurreratuagoak gaudela, hain aurreratuak non eta leku guztietan behar dena hemen ez dugun behar?
|
|
|
Lege hori onartu zenean PSE Eusko Jaurlaritzaren kide zen. Beste hitz batzuekin esanda, nazionala izenondoa dela eta eragozpenak
|
jartzen
dituenari, argi eta garbi hauxe gogoratu behar zaio: jarrera prekonstituzional bat hartzen ari dela.
|
|
|
ERROMANIZAZIOAK eragina izan zuen Gipuzkoako kostaldeko biztanleen ohitura eta bizimoduan. Urte askotako ustea hankaz gora
|
jartzen
duen baieztapen hori egin dute Aranzadi elkarteko Milagros Esteban, Maite Izquierdo eta Xabier Alberdi ikertzaileek, Zarauzko eta Astigarragako indusketen berri ematean. Alabaina, eragin hori zenbaterainokoa izan zen ez dago zehazterik oraindik.
|
|
|
Proiektuaren arduradunen arabera, errentagarria izango litzateke ekimena. Eta adibidetzat
|
jartzen
dituzte Eskozia eta Rhone Alpes zonaldeko esperientziak.
|
|
|
Internet gauza ugari ari da iraultzen, haien artean ekonomia bera, informazio gizarteak ekonomian duen eraginaren gainean sorturiko mundu mailako eztabaidak aditzera eman duenez. Zibermundura sartzeak ekonomiak bere dituen hainbat arau zalantzan
|
jartzen
du, nazioarteko lehiakortasunaren hiru ezaugarri azaleraziz: lastertasuna, adimena eta moldakortasuna.
|
|
|
Irakasle frantziar honen iritziz, zibermundura sartzeak ekonomi arauak zalantzan
|
jartzen
ditu, nazioarteko lehiakortasunaren hiru ezaugarri azaleratuz: lastertasuna, adimena eta moldakortasuna.
|
|
|
29 urteko gaztea da, minusbaliotasun fisiko bat duena (haurtzaroan meningitisak heldu zion eta zeharo gor utzi zuen); duela sei urte nabigatzen, programatzen eta". com" eremu batzuk euskal hiriburuenak esaterako erregistratzen hasi zen. Familiaren laguntzarekin, eta enplegua sortzen duen enpresari gaztea izateagatik Kutxak aurreraturiko 20 milioi pezetako kreditu biguin baten laguntzarekin, bilatzaile sendo bat, foro zerbitzu zabal bat eta burtsetako kotizazioetan sarrera izateko beste zerbitzu bat hasi zen abian
|
jartzen
. Nestcaperekin lortutako hitzarmenak behin betiko bultzada eman zion euskal atariari, Nestcapek bere nabigatzaileen abiatzeko orrian Hispavista aurkezteko erabakia hartu zuenean, alegia.
|
|
|
" Deigarria da COPE, Onda Cero edo Radio Nacionalek izan duten beherakada" azaltzen digu Karmele Eraso Herri Irratiko gerenteak. EGMk bere neurketak hiru hilabetero etxez etxe egiten ditu inkesta baten bidez. CIESekoa aldiz, etxe ezberdinetan
|
jartzen
diren neurgailuen bidez egiten da. Erasok dioskunez," halako datuak gutxiago edo gehiago sinesten dituzu, nahiz eta manipulatuta ote dauden susmoa ere aipatzen den.
|
|
|
Logikoki, gauza hauek hasieratik izan behar dute naturalak. Gure programa egiteko eskatu zigutenean, DBH diseinatzen ari ziren, legea martxan
|
jartzen
. Legeak zehar lerroei buruz egiten duen planteamenduan gauza asko landuta zeudela konturatu ziren, baina hutsune handiak zeudela ere bai, eta bat sexu heziketaren kasua zen.
|
|
|
Beno, Ordezkaritza Organo Goreneko erabakiarekin bai. Gurasoak ados daude zentroetan gai hau naturaltasunez lantzearekin, ez dute inolako trabarik
|
jartzen
. Baina beraiek beren kabuz zerbait gehiago egin luketela uste dut, guraso eskolen bidez edo.
|
|
|
Orain, kuanto, badira beste katekizazio modu batzuk, pedagogia edo moral zibilaren izenekoak eta abar. Baina, garbi dago, begirada kolektiboa norbaitengan
|
jartzen
denean beste modu batean egiten dela. Eta hori, ziurrenera, beste batetarako gaia izan daiteke.
|
|
|
Hiru pertsonaia hauetatik, bata Kike dugu, hitz egin beharra edo bere pentsamenduak ozen entzuteko beharra daukana, eman behar duen berria gaizki hartua izango ote den susmoa baitu. Bestea, zerbitzari psikologo horietakoa da, lasaitu daitezen bezeroen esanetara
|
jartzen
dakiten horietakoa. Hirugarrena, Andrea dugu, Kikeren emaztearen irudimenezko isla, zeinak senarraren burutik pasatzen diren uzteko eta ondo geratzeko aukera guztiak birtualki antzezten dituen.
|
|
|
Antena ostera, Endemolek Herbehereetan duen" Autobus" saioa egokituko du, non hamaika lagun ziztu bizian doan autobus batean elkarri kateatuak sartzen dituzten. Endemolek bestalde, morboa piztea xede duen hainbat saio jarriko du salgai;" Pisua" esaterako, zeinean bost neska lirain elkarrekin bizitzen
|
jartzen
dituzten kamarak une oro grabatzen daudela. Telezaborra izan ala ez, jendearen esku dago saio mota hauek iraunaraztea edo komuneko bonba sakatzea.
|
|
|
Ados Teatro bere konpainia garai gozo batean dagoela harrapatu dugu," Manolito lau begi" antzezlanak antzerki talde orok behar duen bultzada eman die-eta. Baina ez da Manolito Garbiri begiak dir dir
|
jartzen
dizkiona, Tomas semea baizik; are gehiago Cirque du Soleil en ikuskizuna ikusi ondoren musuka hasi zitzaionekoa kontatzen digunean. Adinaz galdetzean ostera, lotsagorritu eta Koldo anaia baino zertxobait zaharragoa dela jar dezadala esan dit.
|
|
|
Euskaldun ezkerrekoa denak hor antolatzeko topaleku bat izango du; hori guztia egituratu nahi dugu. Batasuna abian
|
jartzen
den momentutik hor eskaintza bat dago, bai indibidualki zein kolektiboki. Ezker anitza bildu nahi dugu, elkarrekiko errespetuan biziko dena eta helburu argi batekin, euskal nazioa ezkerretik eraikitzearena
|
|
|
Ez dago bertan trafiko arazo handiegirik, auto ilarek ez baitute 20 minutu baino gehiago irauten, bertako Udalaren arabera. Urtero ordea, 60.000 bat isun
|
jartzen
dira. Iazko uztailean 649 leku dituen Carlos III aparkaleku berria sortu zen
|
|
|
Azkenean, zer da nobela bat? Azalean nobela dela
|
jartzen
duen liburua. Besterik ez.
|
|
|
Narrazioa oso genero zabala da eta gero eta gehiago jotzen ari da genero mistoetara; barruan poematxoak, ipuinak... elementu desberdinak jasotzen dituzten liburuetara. Gero, azpigeneroetara joz (eta generoen sailkapena gustatzen ez bazaigu, azpigeneroena are gutxiago), badago genero bat, genero" femeninoa", oso modan
|
jartzen
ari dena zoritxarrez. Eta zoritxarrez diot, ez gero eta emakume idazle gehiago dagoelako, baizik azpigenero bezala hartzen delako, eta politikoki zuzena delako hori bultzatzea.
|
|
|
Aste batzuk geroago, abenduaren 22 eta 23an bildu ziren berriz semearekin Iparraldean. " Berak ordua
|
jartzen
zuen eta hara gindoazen gu, ezin ginen gure kabuz joan". Garaiko klandestinitate kontuek ala eskatzen zuen eta etxebarriatarrek ere hala egiten zuten.
|
|
|
Nik behintzat markei ez diet inolako garrantzirik ematen, egurrak ezberdinak dira aldiro, baita nola
|
jartzen
diren ere. Norgehiagokari ematen diot nik balioa.
|
|
|
1895ean sortua, Eskoziako izebaren etxera uda igarotzera doan neska baten istorioa kontatzen du. Etxean, leihotik begira kalearen beste aldean dagoen leiho bati
|
jartzen
dio arreta. Egiazkoa den edota paretan pintatua ote dagoen ezin asmatu ibiliko da.
|
|
|
Material bilketan ari den idazlearen itxura hartu diot. Sony k eta Aiwa k ez dute haren ahotsaren bolumen kontrolik kaleratu oraino, eta MacArthur edo Truman en bila hasi behar dut aurki, urduri
|
jartzen
bainau. Beno, lotara noa:
|
|
|
Aldiz, tentsioa beharrezko iduritzen zait, kantatzera zoazenean kontzentrazioa ekartzen dizulako. Presioa, norbere buruarekiko
|
jartzen
diren mugen araberakoa da. Nik, hamasei urterekin eta orain arte, nahiko lasai hartzen ditut gauzak, eta kanpotik ez dut uste edonork presio askorik sartu diezadakenik.
|
|
|
Niri txikitatik gustatu izan zait bertsoa. Amak esaten du telebistaren aitzinean
|
jartzen
ninduela eta han gelditzen nintzela bertsoeri so. Gero, bizitzaren xantza izan da.
|
|
|
Gure garaian herrian aritzen ginen baina orain umeak herri handitara joaten dira eskolak direla eta, eta han ez badiezu
|
jartzen
egokiera bat pilotan aritzeko, zaila da pilotariak ateratzea. Ikastolek lan asko egin dute arlo horretan.
|
|
|
Lehenbizi ezkutuko leku honetan baselizatxo bat besterik altxatu ez bazen ere, oñatiarrek, arrasatearren laguntzaz bertaraino galtzada bat egin zuten, eta bide berriak lagundurik bertaratzen zen jende pila ikusirik, azkenean erlijio ordenak ere interesa
|
jartzen
hasi ziren.
|
|
|
Egia da halaber, Gilen eta Feliziak Santiago bidea egin zutela. " Kondairek oinarri historikoa izan ohi dute, nahiz eta gero apaindurak eta asmazioak
|
jartzen
dizkieten. Horren harira, Orreagatik Donejakuera bidean Obanosen ostatu hartzen zuten pertsonaien bizipenak ere biltzen dira".
|
|
|
Hori beren aukera da eta guk guztiz errespetatzen duguna. Baina orduan ez dugu ulertzen zergatik
|
jartzen
duten EAJ erdigunean, batzuek zein besteek. EHk bere proposamen politikoa du eta guk gurea; une honetan proposamenhorietan baliteke lehentasunezko gairik izatekotan abertzaletasunarena izatea, baina Arnaldo Otegi eta Rafa Diezi nik entzun diet beste esparru batean, beren aukerarik logikoena alderdi sozialista litzatekeela.
|
|
|
Orain, neuk
|
jartzen
dizkiot baldintzak eta debekuak nire buruari: " Abiatzeko bideak ez dik orube partikularrik zeharkatu behar... ehiza sasoian ez diagu ehiztarien ondotik ibili behar... todoterrenoen pistetatik ez dik merezi, dena hautsa eta zarata baita... poliziak zaintzen dituen errepetidoretatik urrun, mesedez... giriek maite dituzten kasko famatuetan hago lasai, euskaraz entzunik atzerritar bezala tratatzen bahaute ere... lagunen txaboletan ez ezak sua aipa... erdara hutsezko seinaleak erauzi baino lehen, kontuz, begira inor ez dagoen...".
|
|
|
Ikerketek aurrera egin ahala erabilera berriak frogatu eta gehiago zehaztuko dira. Baina droga honen egoera ilegalak ikerketari berari oztopoak
|
jartzen
dizkio eta astiro egiten da aurrera esparru honetan.
|
|
|
Kalitatea eta industria oso bat dira kolokan
|
jartzen
direnak, eta, horiekin batera, irakaskuntzaren zutabe sendoenak. Baina bost axola horrek eta industria sektore oso baten ahobateko protestak gizarte hipermerkaturizatu baten eraikuntza beste helbururik ez dutenei.
|
|
|
Mugikorrean, berriz, arrauna kokalekuetan finkatzen da. Lehorrean
|
jartzen
diozu nahi duzun inklinazioa eta ondoren tira bakarrik egin behar zaio.
|
|
|
Medikuak ari dira pastarekin eta arrozarekin... txinatar aurpegia
|
jartzen
ari zait niri ere, baina medikuek dakite. Eta bigarren platerean jaten ditugu oilasko bularrak, eta oilasko bular horiekin laster hasiko gara positibo ematen, oilaskoa den edo zer den ez zaio tankerarik ematen eta.
|
|
|
Nortasun agirian" Español"
|
jartzen
dit, eta ni jada espainola eginda nago zentzu guztietan... Zergak eta denak han ordaintzen ditugu, ezta?
|
|
|
Pixkanaka arrazaren ezaugarriak definitu zituzten: pisu ertaineko hegaztia, arrautza ekoizpen ertainekoa, azal iluneko arrautza
|
jartzen
duena, belarri gorriduna, gandor ilara bakarrekoa eta hanka horia. Arraza honetako oiloak gurutzatuz, eusko oiloaren barietateak agertzen hasi ziren:
|
|
|
Irratiaren mundutik datorrela agerian
|
jartzen
duen ahots horrekin, Felix Linaresek arrakasta handia lortu du" La noche de..." zinema saioa aurkezten, batzuetan bere aurkezpen saioa ondorengo filmak baino entzule gehiago lortzen dituela.
|
|
|
Eta, bere jarrera ukatzailea era nabariagoan agertzeko, euskal herritarrek espainiar eta Frantziar Konstituzio eta Estatuen edukietan preso jarraitu behar dutela gaineratzen dute. Gatazka politiko bat bizi dugula ukatzen dutenek, elkarrizketa eta negoziazioari ateak itxi, gatazka mantentzearen aldeko apustua egiten dutenek, Euskal Herriaren borondate eta nahiari betoa
|
jartzen
diotenek, nola mintza daitezke" batasun demokratikoaz"?
|
|
|
Lizarran zabaldutako bigarren aukera, Arzalluzek aipatzen duen Txiberta hori, posiblea eta beharrezkoa da. Akordio aber tzalea beharrezkoa da eszenatoki berri baterako prozesua zabaltzeko, Madril eta Parisetik
|
jartzen
dizkiguten blokeoei aurre egiteko, egungo konfrontazio parametroak gainditzeko eta bi Estatuetan prozesu demokratiko bat eratzeko. Horixe da apustua eta gehiengo abertzalearen nahia, baina horretarako adorea eta ausardia behar da.
|
|
|
Ia ez jakitea operatiboagoa izaten dela esango nuke, hobeto jokatzen duzulako. Inkonszientea martxan
|
jartzen
dizun horretatik ateratzen da sormen guztia.
|
|
|
Nazioarteaz harat, euskararen egoeraz arduratuta ageri zen Z. ARGIA. Mitxele naren esanari eta euskaldunek hizkuntzarekiko zuten jarrerari
|
jartzen
zien arreta.
|
|
|
Emaitza gustukoa badut, estudiora eraman eta soinu egokiak probatzen hasten naiz, gero denborak, sekuentziak eta intentzioak egokitzeko. Izan ere, musika filmaren zerbitzura
|
jartzen
dut. Asko gustatzen zaidan melodia sortu eta moztu behar badut, ez zait inporta.
|
|
|
Originaltasuna oraindik ere sozialki prentsa baduen kontzeptu bat da. Liburu kritiketan edo liburuen kontra azaletan irakurlea bereganatzeko
|
jartzen
diren lerro horietan mila bider agertzen da originaltasuna: " oso liburu originala da"...
|
|
|
Hizkuntza erromanikoen artean, normalean, nahiko erraza izaten da. Euskaraz, aldiz, plus bat behar da, automatikoki egiterik ez duzu, eta beraz zuretik ere asko
|
jartzen
duzu. Jakina, ez da idaztea.
|
|
|
Ez, inola ere ez. Instituzioen bitartez gauzatzen den gizartearen ordezkaritza instituzioen berauen oinarria eta bere funtsa den marko politiko juridikoa zalantzan
|
jartzen
badira, bai instituzioak bai marko juridiko politikoa moldatzen duten testuinguru soziala ere zalan tzan jartzen da. Beraz, egoera honetatik hobekien paratua atera dena ETA izan da, berak baitarama iniziatiba.
|
|
|
Ez, inola ere ez. Instituzioen bitartez gauzatzen den gizartearen ordezkaritza instituzioen berauen oinarria eta bere funtsa den marko politiko juridikoa zalantzan jartzen badira, bai instituzioak bai marko juridiko politikoa moldatzen duten testuinguru soziala ere zalan tzan
|
jartzen
da. Beraz, egoera honetatik hobekien paratua atera dena ETA izan da, berak baitarama iniziatiba.
|
|
|
Eta guztiok ezagutzen dugu futbolzaleen grina. Ez bakarrik futbolean egiten dutenena, erabat ulergarria nahi bada, haien jokoa ikuste hutsarekin su eta gar dariela
|
jartzen
direnena baizik. Zaharragoak horrelakoxeak izanda, haurrengandik zer espero?
|
|
|
Baina hizkuntza oro ere bere hiztunen giza eskubide bat denez, euskararen egoerak kezkatzen du San Martin: euskarak epaitegietan dituen arazoak, Nafarroa hiru hizkuntz eskualdetan banatzeak dakartzan bidegabekeriak, Araban euskarari jarri zaizkion oztopoak, Treviño= Uda auzia, Frantziako Estatua bere Konstituzioa ez aldatuz hizkuntza gutxituen aldeko Eurogutunari
|
jartzen
dizkion trabak eta horrek Iparraldean sortzen dituen eragozpenak... Amaitzeko, Nazio Batuen Erakundeak onartutako Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala eskaintzen du osoki.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari
|
jartzen
zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari
|
jartzen
zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Edo bertsolariek bertsorik kantatu gabe? Bertsolariak hankaz gora
|
jartzen
ditugu?" Zer da eskatzen ari diren berritasuna. Ni gai honek kezkatzen nau.
|
|
|
92 urtearen inguruan mozorro bolada izan zen. Momentu jakin batean mozorro batek eman dezake bertsotarako gaia, gero eman duelako
|
jartzen
duzu telebistan eta bolada batean denak mozorrotu nahian ibiltzen dira, eta ariketekin berdin. Epe luzerako bista falta da askotan.
|
|
|
bertsolariaz gain karreraduna edo ikasketan diharduena, idazten badakiena hor nonbait, edozein ordutan edozein tokitara irits daitekeena, edozein moldetan eta edozein unetan jendearekikoa egingo duena... Alegia, bertsogintza hobetzen baino denbora gehiago ematen du egungo bertsolariak kantuei hitzak
|
jartzen
, eskelatarako bertsoak idazten, egunkarietarako zutabeak idazten edo hedabideetako langileei mesedetxo txikiak eginez. Malgutasun bera alde on bihur daiteke ordea, gainerako arte moetekin batera sortzen ari diren esperimentuetan parte hartzeko orduan.
|
|
|
Baina istorioan sute bat dago, eta hain zuzen istorio horrek eramaten nau pareta jartzera: sutea gehiago zabal ez dadin, etxea mendi baten abaroan
|
jartzen
dut. Hori ez nuen hasieratik kalkulatu.
|
|
|
Eta bertan egindako lan ugarien artean idatzi, ikasi, abestu, irakatsi, fraide izateko jendea prestatu, eguraldiaren igarkizunak eskaini, inguruko baserritar eta artzainen kontu izan..., bada bat, duela 55 urtez geroztik, hutsik egin gabe, urtero urtero aurrera daramatena, hots, Arantzazuko Andre Mariaren Egutegia plazaratzea. Hauxe duzue datorren urteko egun guztiak biltzeaz gainera, esaera zaharrak, teoria berriak, dotrina irakaspenak, gure gizartearen berezitasunak, zientziak dituen bitxikeriak, txisteak eta abar luze bat zuen esku
|
jartzen
dituen orri multzoa.
|
|
|
Laiaren helburu nagusia
|
jartzen
zaizkigun oztopo akademikoak alde batetara utzi eta interesgarri zaizkigun gaietan sakontzea izango litzateke, hau da, Euskal Herriari buruzko jakintzetan. Beharrezkoa iruditzen zaigu geroa oraindik eraiki gabe duen herri honetan jendearen jakin nahia asetzea, beste herrialdeetako ikasgaiekin batera gureak ere baliogarri suerta daitezkeelakoan.
|
|
|
Ez jakiña, diru-zalea, erosoa, tripazaia, kaxkariña, kontakatillua, alferra... ez dira nor Euskalerrian. Gixaixoa deitzen dio besteren esanetara, besteren iritzira, besteren mendeko erabat
|
jartzen
danari. Egoskor, berea besterik aditzen ez duanari.
|
|
|
bai kantakeran, bai kantatutakoan, gaiei zein estiloari begira. Ohiko saioetan gainera, gero eta gehiago dira gai
|
jartzen
ikusten diren gazteak, txapelketetan ez dira hainbeste izan oraintsu arte baina. Horrek ere bere prestakuntza eskatzen du-eta; Bertsozale Elkarteak txapelketa honetan horri ekin dio.
|
|
|
Ez dut pentsatzen ere desobendientzia zibilaren bidez gauzak berehala konponduko direnik, baina are gutxiago indarkeriaren bitartez. Praktikoak izan behar dugu, zentzu honetan (erabilpen politikoa alde batera utzi behar baita) nik indarkeriari egiten diodan gaitzespenaren barruan praktikotasuna azken mailan
|
jartzen
dudalarik.
|
|
|
Lehen bildumako narrazioak klasikoak dira beraren iduriz (iraganera eta fantasiara jotzen dute eta borobilak dira). Atabala eta Eurian ostera, narrazio gordinagoak agertzen zaizkigu eta absurduak indarra hartzen du; azkenik Ifarraldeko ordukoak errealistagoak dira eta bizitza zati bat
|
jartzen
digute begien aurrean, hor ezer gertatzen ez delarik (bukaerarik gabe bailiran, narrazioetako bukaera itxietatik urrun). (Joseba Sarrionandia.
|
|
|
Lopez Gasenik ere liburu honetako gaiak eta aurreko beste" saio" liburuetakoak
|
jartzen
ditu harremanetan; Sarrionandiaren beste konstante batzuk ageri dira han hemenka: literatura unibertsaleko mitoak iraultzeko desioa(" Ekibokazioa", literaturaren iturri garbienetara ere ironiaren herdoila eramateko gogoa(" Hamelingo xirularia"," Belle au bois dormant"); idazteko ekintza borondatezkoak munduan den askatasunik handiena ematen diola probatzeko nahia(" Maitasunari buruz").
|
|
|
" Konpromezua eta kanpoko literatura" izeneko atalean (Laberintoaren oroimena, Baroja, Donostia, 1989 (97 or.) eta" Joven poesia vasca. Un acercamiento a la última producción poética", Congreso de literatura, Ed. Castalia, Madrid, 1989, 287 or.) Gudaosteko euskal poesiari begirada eman eta honela laburtzen du" inpresionismo joera estetikoetatik jarrera zeharo politikoetaraino etorri ginen, Arestiz gero edukiaren gainetik
|
jartzen
den lan lirikoaren kontzeptuak berriro hartzen duelarik indar birsortua." (97 or.)
|
|
|
" Euskal poesiak bere izaera garatu nahi badu, kanpora begira egon duela erakutsi digute poeta biek. Eta horrela, politika bai ala ez eztabaidaren bi aldeak
|
jartzen
dituzte ageritan euren lanean."()" J. Sarrionandiaren kasua oso esanguratsua da.
|
|
|
Sarrionandiaren epe honetako kartzelako poemei, liburu honetakoei eta Marinel Zaharrak en zeudenei," poesia militante" edo" konprometitua" bezalako etiketak jarri izana Azkorbebeitiak arbuiatzen du, aurreiritzietan oinarritzen direlako bere ustez, gaiaren erabilerak obraren asmoa bera ez baitu ukatzen. Lan literarioa" planteamendu ideologiko horren alde egiteko bitartekotzat erabiltzen omen baita eta" konpromezu" horren zerbitzutan
|
jartzen
." (J.S.Irakurketa proposamen bat, 76 or.)
|
|
|
Kirmen Uriberen ustez, hauxe da Sarrionandiaren poetika globalaren alderik adierazgarrienetako bat, eta espazialitatearen kontzeptu postmodernoarekin harremanetan
|
jartzen
duena. Frederic Jameson aipatuz esaten digu" denbora historikoaren edo existentzialaren une eta espazio ezberdinak ez dutela ardatz kronologikoaren araberako progresio hurrenkerarik onartzen, bakarrik distantziaren arabera neur genezakeen atzera eta aurrerako jauziak egiten dituelarik".
|
|
|
1985ean argitaratu zuen Ni ez naiz hemengoa liburuarekin eman zien hasiera genero ortodoxia aldetik sail bakar batekoak ez diren materialez osaturiko liburuei, saiakera, prosa poetikoa, literatur kritika, eta zenbait saio narratibo batzen dituzten liburuei. Batzuek tankera teorikoagoa dute, beste batzuek, aldiz, praktikan
|
jartzen
dituzte beste horietan adierazitako irizpideak: Horixe litzateke Ni ez naiz hemengoa k Narrazioak edo Izuen gordelekuetan barrena liburuekiko duen harremana, edo Marginaliak Ez gara gure baitakoak ekin duena, zenbait kritikoren iritziz.
|
|
|
Pertsonaia garrantzitsuenak, Markos zein Nestor, lekuz, jokoz, oroz kanpo daude ia beti; guztiz arrotzak zaizkien goitibeheitiek erabakitzen dituzte beren aldarteak eta norabideak, ez dira gai beren bizitzak gobernatzeko, izutu egiten ditu askatasunak. Gizaki izateak urduri
|
jartzen
baititu, nahiago lukete postontzi edo karrota izan gizaki baino: pairaezina zaie erabakiak hartzeko ahalmena.
|
|
|
Narratzailea gizonezkoa dugu guztietan eta emakumearekiko ikuspuntua oso antzekoa da kontakizun guztietan. Emakumea da sentimendu nahasi eta kilikagarri guztien iturburu, baina beraren papera ez da agerian
|
jartzen
, bigarren mailako figura izatera lerratzen da. (Habe 292)
|
|
|
" Dena den, ez da mezuzko nobela trinkoa, irakurterreza eta arina baizik. Saiatu naiz, hala ere, hizkuntza lantzen, lexiko joria erabiltzen eta esapide erdi galduak zirkulazioan
|
jartzen
." (Olasagasti: Egunkaria XII) Honela defendatu zuen bere aukera idazleak:
|
|
|
Javier Rojori, bestalde, eleberri honek J.A. Arrietaren Abuztuaren hamabosteko bazkalondoa ekarri zion gogora: " Bietan hasierako egoera (nobela abiadan
|
jartzen
duen gertaera) familia ospakizun bat da. Bietan pertsonaiak oroitzapenen zurrunbiloan sartzen dira.
|
|
|
Horrelakoetan irakurketa galtzen da. ETAko mintegiaren pasarteak, esate baterako, gure ustez, luzeegia izateaz gain, galga
|
jartzen
dio eleberriaren erritmoari. Ezin esan gauza bera Igantzik Parisen ezagututako sexu harremanei dagokienez.
|
|
|
Bestalde, liburuaren bosgarren hitzaldian (70 orrialdean) Pirinioetako mugaren gainetik, gure nortasuna indartu nahian, elkartasuna proposatzen zigun. Gogoan izan zenbait urtez Baionan bizia zela eta, beharbada, han ulertu zuen mugaren bi alderdietan ginela euskaldunak, gure hizkuntza eta iritzi berdintsuei esker, elkarren artean edozertan laster ados
|
jartzen
ginenak.
|
|
|
Europan zein Ameriketan, Estaturik gehienen konstituzioetan ez da inoiz
|
jartzen
hizkuntz ofizialtasunik. Baina, aitortu beharrekoa da, hedatuenek berez dutela indarrik gehien eta de facto agertzen direla besteak baino egoera hobean.
|
|
|
Baina, gerora ere, hain leialak zituen agramondarren alde eta Gaztelako erregearen aurka maiz aski jaikitzen omen ziren nafar euskaldunak eta horregatik Karlos V.a enperadorearen denboran ahalegintzen omen ziren Iruñean apezpiku gaztelarrak
|
jartzen
. Horretaz, ikus berriz ere F. Idoateren El esfuerzo bélico de Navarra en el siglo XVI liburu beraren 219 orrialdea.
|
|
|
aipatu. Madre, ren ordez, edo gurasoengandik ikasitako. Jaungoikoa? aldarrikatu. Dios, en ordez, zigorrik larriena leporatu beharra zuen, eraztuna eskuratu ez ezik, eskolako mutilik ankerrenak galtzak jaitsi eta maisuaren mahaian ipurdiz gora
|
jartzen
baitzuen, maisuak idizilez zigortzeko. Horren beldurrak behartzen zituen haurrak gazteleraz egitera eta gurasoak, haurrok eskolatuak izango baziren, euskara baztertu eta gazteleraz ahalegintzera.
|
|
|
Eta inoiz ez ahaztu, elebakardunek beren baitan eramaten duten itsutasuna, besteena gorrotatzerainokoa dela. Horiek horregatik
|
jartzen
dute gaztelera munduko hoberena balitz bezala. Baina, mundua handia izaki eta, hizkuntza asko dira bertan.
|
|
|
Horrelakoetan, bizkaierazko joerari jarraituz, ric erabiliko du eta ez instrumentala. Noizbehinka esapidearen bigarren osagaia absolutibo mugagabean jarri beharrean adlatiboan
|
jartzen
du; beste urrats txiki bat emanez, gaur egun haren eskualdean kaletik kalera, menditik mendira... entzuten dira, kalerik kale, mendirik mendi esapideen ordez:
|
|
|
osatzen du. Une hau epe labur eta ertainak baldintzatzen du, eta taldea bestetalde batzuekiko gatazkan
|
jartzen
denean sortzen da. Besteen aurrez aurre, berenortasun propioa eraikitzen hasten da orduan.
|
|
|
Hain zuzen ere, bere nortasuna bitartekotutako harremanetan oinarritzen duenkomunitatearen existentziak are nabarmenago bihurtzen du estatuaren eta eremupublikoaren garrantzia, harreman horien bitartekari gisa hain zuzen. Eta hemenagertzen da, era berean, hedabideekiko interesa, bitartekotza honi loturik hain zuzen.Hedabideen bitartez komunitateko kideak elkarrekiko harremanetan
|
jartzen
baitira, etabata bestearekin koordinatzen, modu zuzenean ez bada ere.
|
|
|
Hego Euskal Herrian salgai
|
jartzen
diren egunkarien azterketa egitean, bi multzonagusi ageri dira. Lehenik eta behin hemen argitaratu eta berton zabaltzen direnena eta, bestetik, kanpoan inprimatutakoena (EL MUNDO DEL PAIS VASCO eta EL PAISDEL PAIS VASCOren kasuan, bertorako orrialde berezi batzuk kaleratzen dituzte).
|
|
|
Frantses lurraldetik kanpozegoen gune batetik emititzera behartuta zegoen. Zeren eta garai hartan, Estatuarenirrati telebistaren monopolioa kolokan
|
jartzen
hasi ziren irrati libre eta piratak,, frantses ikus entzunezko sistemaren lehen elementu aztoratzaileak? 33 Zehaztearren, Radio Adour Navarrek, Radio Popular de Loyolaren (Donostia) igorlearen antena orduak alokatzen zituen, COPEren (Espainiar eliza) sare indartsuaren kate begiadenarenak hain zuzen. Radio Adour Navarreren hizkuntza aukerek bere egokitze gaitasuna eta handinahia erakusten dute.
|
|
|
EL MUNDO DEL PAISVASCO eta EL PAIS DEL PAIS VASCO egunkarientzat, ordea, Euskal AutonomiaErkidegoaz gain badira beste euskal errealitate batzuk, komunitate autonomo honekberen albisteen heren bi soilik betetzen baitu. Bestetik, GARA eta EUSKALDUNONEGUNKARIAren edukietan, Euskal Autonomia Erkidegoko albisteek ez dute EuskalHerriari ematen dioten espazioaren erdia ere osatzen, gainerako lurraldeetako errealitateari edota entitate handiagoei (Hegoaldea zein Euskal Herria bere osotasunean)
|
jartzen
dioten arreta handia baita. Azkenik, berriro ere, DEIA bi muturren artean agertzen zaigu, kasu honetan Madrilgo egunkariak baino baskongadozentrismo handiagoanerortzen delarik, gainera.
|
|
|
Frantziako kasua alde batera utzi dugu, ikusi dugunez Hegoaldeko prentsak osoarreta gutxi
|
jartzen
baitio herrialde horri, euskarazko egunkariak izan ezik. Frantziarekin zerikusia duten artikuluak argitaratzen direnean, ez da ukitzen Euskal Herriarekinduen lotura.
|
|
|
Lizarra Garaziko itunetik abiatutako paradigma politiko berriak datuak bildugenituen garaian (1999ko udaberrian hain zuzen) eragindako irudia, koiunturalegia oteden galdetuko dute askok (hots, hau ote den egunkariek islatzen duten benetako irudia, ala une jakin batean gertatutakoa). Galderak, ordea, ez du zalantzan
|
jartzen
gureondorioa: gure asmoa ez da egunkariek Euskal Herriaz eraiki duten irudiaren azterketahistorikoa egitea, une jakin batean dagoen errealitatea hedabideetan nola islatzen denikertzea baizik.
|