|
2000
|
|
|
Ezkerraldeko orrialdean agertzen den argazkian gaur egungo pilotalekua ageri da duela gutxira artekoa hobeto esan, obrak direla-eta jada ez baitago. Alboko argazkian berriz, 1914an inauguratu zen pilotalekua
|
ikus
dezakegu. Argi eta garbi azaltzen denez, aurreko pareta bera da
|
|
|
Auzo gehienetan bezala pilotalekua ere bada Azkizun. Auzotik
|
ikus
genezakeena oso zabala da eta inguruetan bueltatxo bat emateak gehiago ikustea baimenduko digu. Itsasoa, beti da ikuskizun paregabea, baita hemendik ere.
|
|
|
Screenfridge du izena prototipoak eta Interneten nabigatzeko balio du. Atean beira likidoko ordenagailu bat du, eta horren bitartez, erosketak egin, errezetak kontsultatu nahiz barruan dauden elikagaiei epea noiz amaitzen zaien
|
ikus
dezakegu. Enpresa bera plater hegalari antzeko zurgagailuak ikertzen ari da.
|
|
|
Ezkon-bizitza amaitzeko arrazoi eta aukera sorta eskaintzen digu" Ez da hain erraza" k. Protagonistaren irudimenean zehar egiten den ibilbidea da, ikusleak bere burua irudikatua
|
ikus
dezan. Hain zuzen, milurte berriaren atarian giza jarduera eta ohiturei buruzko ikerketek ez dute oraindik argitu zergatik gizona edo emakumea bikotean bizitzen ahalegintzen den, bere egoera naturala askatasuna denean.
|
|
|
Hedabideetan egunero, behin eta berriro, irakur, entzun,
|
ikus
dezakegu, globalizazioaren munduan bizi garela. Halere ez daukagu nahikoa ezagupena errateko hitz horrek adierazi nahi duena.
|
|
|
Horri lotua, eskualde osorako aldizkari bat sortzearen ideia buruan darabilkite, urritik aurrera herri aldizkariekin batera osagarri gisa banatzeko. Gehigarria ordea, zubia baino ez da izango, egosten ari den" Goienkaria" k argia
|
ikus
dezan.
|
|
|
Aurrekontu txikiekin egindakoak dira eta gainera onak. Egun laburretan soilik
|
ikus
dezakegu kalitatezko zinea, jendeak bihotzarekin egiten du inolako interes ekonomikorik gabe, urteetan mamitzen joan den argumentua errealitate bihurtuz. Nire ustez, jendeak 700 pezeta ordainduko lituzke zortzi labur on ikusteko.
|
|
|
Gurutze latindar oinplanoaren barrualdean, gurutzeriako sabaia izardunak
|
ikus
ditzakegu, organo erromantiko eder bat eta batez ere guztiaren erdian den erretaula nagusi errokokoa, XVIII. mendekoa.
|
|
|
Azken bi hauen inguruan dagoeneko baserrien itxuraldaketa nabaria da, tonu gorriek urdinei utzi baitiete lekua. Paisajea ere ezberdina da; landaretza handia
|
ikus
dezakegu, baso txiki baina itxiak, fauna zabala duen uharkaren bat...
|
|
|
Jaitsieran, alde batetik Txindoki bera eta bestetik bailaran zehar sakabanatutako baserri multzoa ikusiko dugu. Pernando Amezketarra pertsonaia bitxiaren jaioterrian Jauregi Etxea, San Bartolome eliza (dorre ederra) eta San Martin baseliza
|
ikus
ditzakegu.
|
|
|
Aipamen honekin lotzen badugu epilogoaren amaieran dioena, garbi
|
ikus
genezake, Atxagaren ustez, Sarrionandiaren literaturak eta dudarik gabe adierazten duen joera etikoak nabigatzera badaramala, nahiz eta hartu lukeen portuaren ideiarik ez duen, eta nabigatu egiten duela" Baina nabigatzen ari da. Eta oraingoz, hori da funtsezkoena." (141) Beraz, nabigatzailearentzat egitea posible zaion eta ezinbestekoa duena egiten du, nabigatu, horretarako sortua balitz bezala.
|
|
|
Aitzitik, arretaz eginiko irakurketa baten bidez Arrietak eskaintzen digun mundu iradokitzailea barneratzeko zailtasunik ez dugu izango. Gainera, patroi berri honen erabileraren atzean, ezarririko canon edo ereduak desjosi eta berriro josteko beharraren aldarrikapena ere
|
ikus
genezake.
|
|
|
Ondorioz, naturaren aldarrikapena ere
|
ikus
dezakegu bilduma honetan.
|
|
|
Lasartearrak ipuin oso laburrak ere idatzi dituela aipatu dugu. Hauetan ildo honetako ipuinetan aurki daitezkeen ezaugarriak
|
ikus
ditzakegu: izenburuaren garrantzia; denbora eta espazioaren zehazgabetasuna; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia, ezustea eta zentzugabekeriaren bidez sentsazio bereziak sortaraziz; erreferentzia literarioen erabilera;...
|
|
|
Narrazio hauetan guztietan narratzerakoan ikuspegi ezberdinak hautatu dituela
|
ikus
dezakegu: hirugarren pertsona, lehen pertsona, berorika,...
|
|
|
Idazleak sortaraziz irakurlea irakurtzen jarraitzera bultzatu nahi du. Gaiari begiratuz, ordea, Rikartek berak esan bezala" desioaren narrazioak" direla
|
ikus
dezakegu (Elizondo, Edurne: Egunkaria VI).
|
|
|
Ipuin hauetan, bestalde, maila narratibo desberdinak
|
ikus
ditzakegu. Rakel Beaumont ipuinean, Albertek Rakelen koaderno bat aurkitzen du eta beraz, hau irakurtzean narratzaile homodiegetikoa (Rakel) narratario intradiegetikoari zuzenean mintzatzen zaio:
|
|
|
Egunkaria VII) eta horretarako, kronotopoa zehazteke utzi du. Beraz, espazioa irudikatzeko darabilen zehaztasun eza ere denboran
|
ikus
dezakegu. Hots, ez digu gertaera noiz gerta daitekeen susmatzeko daturik eskaintzen.
|
|
|
iraganari oraina erantsiz. Beraz, oraina eta iragana bata bestearekin harilkaturik
|
ikus
ditzakegu. Izan ere, askotan iraganetik ihesi eta etorkizun berri baten bila dabiltzan pertsonaiak aurkezten zaizkigu:
|
|
|
Hortaz, aurreko ipuinetako hainbat gai berragertzen dira. Izan ere, ipuin hauetan ere heriotzaren zantzuak non nahi
|
ikus
ditzakegu: HIESA, birusa,...
|
|
|
Beraz, ikuspuntuari dagokionez, Apalategiren Gauak eta hiriak eleberrian ikusten genuen jokoaren antzekoa
|
ikus
dezakegu. Hala ere, kasu honetan aurkakoa gertatzen da.
|
|
|
Intrigazko argumentuaren eta fokalizazioaren bidez, filme baten antzera eraikitako eleberri baten aurrean gaudela
|
ikus
dezakegu. Kasu honetan ere, narratzaile estradiegetiko batek kontatzen digu intrigazko istorioa, honela narratzaile guztiahalduna pertsonaia guztiengana hurbil baitaiteke.
|
|
|
Izenburuan
|
ikus
dezakegun moduan, giroak edo naturak garrantzia berezia du. Honela, eguraldiaren bidez egoera animikoak deskribatzen dizkigu:
|
|
|
Bestalde, ipuin bilduma honetan zehazgabetasunetik zehaztasunera doan gradazio bat
|
ikus
dezakegu: izan ere, hasierako ipuinetan ez da kokalekua zehazten eta gero guztietan kokalekua zehazten hasiko da.
|
|
|
Jarraikortasunari begiratuz gero, hainbatetan barne analepsiak darabiltzala
|
ikus
dezakegu. Ondorioz, narrazio barruan jada kontaturiko hainbat gertaerari erreferentzia eginez, gertakizunak lotzeko saioa errazten digu.
|
|
|
Eleberri historikoetan ohikoa den kokapen zehaztasuna
|
ikus
dezakegu. Denborari dagokionez, laburpenean aipatzen zen bezala, Frankismo garaiko Euskal Herrian girotu ditu gertakizunak, Bizkaian bereziki (Bilbo, Gastelugatxe...).
|
|
|
Bere gainerako lanak aintzat hartuz gero, bere narrazioetan behin eta berriro errepikatzen diren elementuak
|
ikus
ditzakegu eleberri honetan ere: itsasoa, uhartea, arrantzaleak, portua,...
|
|
|
Eleberri honetan ere gerrate baten testuratzea eta plano ezberdinen erabilera
|
ikus
ditzakegu:
|
|
|
Fidel. Hartara, maila narratibo ezberdinak
|
ikus
ditzakegu plano bakoitzean: batetik, narratzaile intradiegetiko heterodiegetiko batek kontatzen dizkigu kanposantuko gertaerak; bestetik, narratzaile autodiegetikoak beste bi planoko gertaeren berri emango digu:
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili: batik bat, hasieran bere buruaz beste egitera dihoala iragartzen duenean
|
ikus
ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
|
Ondorioz, lehen pertsonako narratzaile autodiegetikoa, hirugarren pertsona erabiltzen du fokoa beste pertsonaia batzuengana gerturatuz. Honela, hainbat paralepsi
|
ikus
genitzake: izan ere, narratzaileak orojakilea balitz bezala jokatzen du zenbait pasartetan, nahiz eta hasiera batean ikuspuntua murriztu egin duen.
|
|
|
(Berasaluze, Garikoitz: Egunkaria) Honela, maitasun harremanak idealizaziorik gabe aurkezten dizkigula
|
ikus
dezakegu.
|
|
|
(Berasaluze, Garikoitz: Egunkaria) Hots, bere asmoa irakurleek pertsonaiak egunero kalean
|
ikus
ditzakeen horien modukoak direlako ustea beregana dezaten nahi izatea da. Argumentuaren kokalekua egiantzekotasunez deskribatzeaz gain, pertsonaien jarrerak ere egiantzekotasuna sortu nahian irudikatzean datza lorpen hori.
|
|
|
Hartara, artikulu berean aipatzen duen bezala, 80ko hamarkadaren erdialdetik aurrera poeta asko narrazioak idazteari ekingo diote. Joera honek 90eko hamarkadan ere jarraipena izan duela
|
ikus
dezakegu: hitzaurrean aipatu dugun modura, besteak beste, Iñigo Aranbarri, Xabier Montoia, Edorta Jimenez, Manu Erzilla, Jose Luis Otamendi, poesiatik narrazioetara igaro dira.
|
|
|
Hegats aldizkarian eginiko iruzkinean (ikus 4.2) euskal literaturaren sisteman lehen eta bigarren mailako literatura bereizteko joerarik ez dagoela aipatzen du. Honakoa ere lan honetan
|
ikus
dezakegu, non lehen eta bigarren mailako literaturako lanak era berean tratatu eta iruzkindu ditugun. Izan ere, Zalduak aipatzen duen bezala, argitaletxeek ere ez dute horrelako bereizketarik egiten lan hauek guztiak sail bertsuetan biltzen baitituzte.
|
|
|
artikuluan, ikus nire Landuz (1983) liburuaren 26 orrialdeetan. Baina zehaztasun gehiagoz
|
ikus
dezakegu Gustav Henningsen en El abogado de las brujas. Brujería vasca e Inquisición española (1983) liburu bikainean.
|
|
|
Baina ezer ulertu ote zuen? Edonork
|
ikus
dezala nire liburu horren 102 orrialdean nioen honako hau: –Zehazki, Real Cédula de 23 de junio de 1768, Karlos III.ak aginduaren arabera, lehenengo eta bigarren mailako irakaskintzak (enseñanza primaria y secundaria) Estatuko eskola guztietan egin zitzatela? únicamente en lengua castellana?.
|
|
|
Gai honetaz oso gomendagarria deritzat Gregorio Monrealek hain argi eta zehatz Deia egunkarian, 2000ko martxoaren 27an, eskaini zigun artikuluari,. De la acometida mediática y sus antecedentes?. Hor
|
ikus
genezake historiagile askok eta askok zein premiazkoa duten historia ezagutu beharra eta gai horietan zentzuz jokatu beharra.
|
|
|
Aipaturiko gertakariok gorabehera, Trentoko Kontzilioaren eraginez, dotrinak herriaren hizkuntzan jartzea gomendatzen zen, eta Iruñeko Apezpikutegiaren bisitetatik
|
ikus
dezakegunez, gaztelerarik ulertzen ez zuten herrietan euskaraz egitea gomendatzen zen. Hala dakar José Goñi Gaztambidek Historia de los Obispos de Pamplona (1985) deritzan obraren IV. liburukiko 390 orrialdean.
|
|
|
Hartara, nortasun etnikoetan modu enpirikoan beha daitezkeen ezaugarri bereizgarriak taldearen autopertzepzio eta definizioarekin batera agertzen direla
|
ikus
dezakegu.
|
|
|
Lehenago esan dugunez, kanal biek genero ezberdinak lehenesten dituzte berenemanaldietan. Pentsa genezake, hartara, emanaldietako ekoizpenen jatorrien ezberdintasuna bi kanalen genero berezitasunari zor zaiola, eta, beraz, genero batzuk errazagoekoizten direla Euskal Herrian, edo beste batzuk errazago lortzen direla kanpoan.Ordea, hau ez da horrela gertatzen; izatez, hurrengo taulan
|
ikus
dezakegunez, generoberaren barruko ekoizpenetan jatorri ezberdinak agertzen dira bi kanaletan.
|
|
|
Ezberdintasun ideologikoei gagozkielarik, gogora dezagun EUSKALDUNON EGUNKARIAketa GARAk bakarrik eskaintzen diotela nolabaiteko arreta Iparraldeari, Hegoaldekoprentsaren aldetik. Oraingo datuetan
|
ikus
dezakegunez, gainera, arreta horren zatigarrantzitsu bat euskararekin lotura duten gaietan fokatzen da. Bestalde, egunkariabertzaleak eta gainerakoak bereizten dituen beste puntu bat, Euskal Herri osoariematen dioten izaeran datza:
|
|
|
egunkarietan agertzen diren artikuluakzein eremuri loturik dauden, beti ere Euskal Herriarekin zerikusia duten artikuluenartean. Horrela,
|
ikus
dezakegunez, SUD OUEST egunkariak euskal errealitateaz argitaratzen dituen albiste ia guztiak (%93, 3) Ipar Euskal Herriarekin soilik dute zerikusia, eta ez Hegoaldearekin. Era berean, oro har Euskal Herriaz ari direnean, Hegoaldekoegunkariek ia ahaztuta dauzkate Iparraldeko herrialdeak.
|
|
|
Egunkari erregionalista edota Euskal Herritik kanpokoenartean, EL PAIS DEL PAIS VASCO egunkarian soilik du presentzia aipagarria, gainerakoetan ia existitzen ez den bitartean (beti ere Nafarroan bertan argitaratzen direnegunkariak alde batera utzita, jakina). Nolanahi dela, Baskongadetako berripaper erregionalistek eta egunkari madrildarrek Nafarroarekiko duten jarrera, Nafarroako egunkari erregionalistek Euskal Autonomia Erkidegoarekin dutenaren parekoa da, 4 grafikoan
|
ikus
dezakegun legez.
|
|
|
Hortaz, egunkariek darabiltzaten erreferentzia eremuen analisiakerakutsiko digu zein eremu hartzen den garrantzitsu edo esanguratsutzat, eta zein ez.Artikulu edo albiste baten erreferentzia eremutzat, aipatzen den gertaerak edo gaiakeragina edo lotura duen eremua hartzen badugu, orduan egunkari bakoitzaren erreferentzia eremu nagusiak ikusiko ditugu. Horixe da 1 grafikoan
|
ikus
dezakeguna. Grafiko honen arabera, bi egunkari mota bereiz ditzakegu, Hego Euskal Herrian argitaratzen direnen artean.
|
|
|
Honaino helduta,
|
ikus
ditzagun banan banan geure inguru hurbileko egunkarienkasuak.
|
|
|
Arabar egunkari honek multzo bakuna ikusten duen horietarikoa da. Foralismouniprobintzionalistak gidatutako orrialdeetan, bere inguru geografiko eta politikoguztietatik aparte isolatutako Araba bat
|
ikus
dezakegu. Araba kulturalki Euskal Herrianeta administratiboki Euskal Autonomia Erkidegoan kokaturiko lurralde historikoa da.Eguraldi mapari gagozkiolarik, fakto hori ahaztua da egunkari gasteiztarrean.
|
|
|
Ikusaraziegin behar zaie, euskalduna izateak zer esan nahi duen. Eta horrez gain, Departamenduaren eskakizuna bultzatu behar dugu, bertako jendeak tresna propioekinemaitza hobeak lortzen direla
|
ikus
dezan. Gainera, nafarrekin osatu dugun organokomunak emaitza onak ematen dituela ikusten badute, gureganako desioa piztukozaie pixkanaka.
|
|
|
Jarrera honetatik atxikimendu mota segurua subjektuaren ongizatearekinerlazionaturik dagoela kontuan hartuta, atxikimendu mota hori lortzea dainterbentzioen oinarrizko helburua, arriskuan dauden populazioei atentzio bereziaeskainiz: hauxe da haurrekin egiten diren interbentzio prebentiboen (lehenengoedo bigarren mailakoak) helburua, Belsky eta Nezrowsi (1988), Crittenden (1988) eta abarren lanetan
|
ikus
dezakegun bezala.
|
|
|
Atxikimendua portaera instintiboa da, bainan egoerak eta atxikimendu irudiarekiko bizi den historiak eragiten eta modulatzen dute denboran zehar. Portaera haubizitzaren lehen urtean zehar sortzen da haur gehienetan, bigarren urtean nahikotipikoa den era batean
|
ikus
dezakegu, bizitzaren hirugarren urtean oso markatutajarraitzen du, eta gero, poliki poliki, jaisten hasten da. Nerabezaroan eta heldutasunean aldaketa batzuk gertatzen dira atxikimendu portaeran, zuzentzen zaionobjektua ere barne dagoela; baina portaera, berez, bizirik mantentzen da subjektuaren bizi guztian zehar.
|
|
|
Beraz, lau atxikimendu mota bereizi dituzte, norberaren eta besteen irudiapositiboa ala negatiboa den kontuan harturik; irudian
|
ikus
ditzakegu:
|
|
|
Gaur egungo ikuspuntutik aztertuz gero, teknika honetan inplikatutakomekanismo eragileak honako hauek zirela
|
ikus
dezakegu:
|
|
|
Kulturaren bi izariak? ...arratuz.Ni orokorrean arituko naiz euskal kultura aipatuz, ez euskarari soilik dagokionean, baizik norbanakoak edo Herri batek naturaren gainean biltzen duen guztia adierazteko.Guztiz bat nator Txillardegik garai hartan adierazitakoekin, baina hizkuntza, gizakiaeta kultura kontzeptuetan azken urte hauetan produkzio handia egin du gizarteak, ezbeti norabide berean, eta uste dut, euskaldunok argiago
|
ikus
dezakegula gurean gauregun zein den onena.
|
|
|
Balioek estaltzenduten esparrua kultura batena baino zabalagoa da, zibilizazioarena. 2.000 urtearenhasieran
|
ikus
dezakegu orain arte zibilizazioaren gorputzaren baitan odola arrosatzenizan ditugun balioak sakonki aldatu direla. Hitzak, balioen izenak, mantendu egitendira oraindik, baina esanahia ez da berdina.
|
|
|
Edonola ere, Euskadi frankistakatolikoan gogoeta modu hauek probokazio bat ziren jende askorentzat). Kontuada gaizki aukeratu zuela, eta aukera beti gaizki egiteko arrazoiak pila bat direla. Freud-ekin, nahiz Freud-en beharrik gabe, edozeinek
|
ikus
dezakeenez(, ezin gizonakonpreni hormonak aintzakotzat hartu gabe?)?. Zer egin, orduan?
|
|
|
Aztertuberri ditugun berba bakartuen kasuan L% ertz tonuak bat egiten du H*+ L azentu tonudunaren L tonuarekin; ertz tonu honen efektua, indabe? berbarekin
|
ikus
dezakegu:
|
|
|
Azentu lexikalek H*+ L azentu tonudunaren txertaketa eragiten dute kokatutadauden silaban, gorago ikusi dugun moduan. Ondoko irudian, azentu lexikalek esaldibarruko osagaien mugaketa eragiten dutela
|
ikus
dezakegu. Azentu lexikalak H tonuaren ondorengo jaitsiera bortitza eragin ez eze, kurbaren konfigurazioan etendura batere eragiten duela ikus daiteke:
|
|
|
Bi tesi kontrajarriok elkarren segidan ager daitezke, baina baita aldi berean ere.Iraultza barneko sentiera eta pentsamenduak ez daukate zerbait monolitiko eta zurrunaizan beharrik, askotan iraultzaileak beren jatorri ideologikoetan ezpal berekoak izanohi ez diren bezala. Frantziako Iraultzan
|
ikus
dezakegunaren gisara, bi tesi kontrajarrien presentzia eraginkorra Iraultzaren barneko kontraesanetako bat izan daiteke, etahain eraginkorra ze tesi batek bestea ordeztu baitzuen kasu hartan (Intxausti 1989: 73).
|
|
|
Bide batez, gizartearen errepresentazio jokoaksinbolikoak dira, nagusiki, ohituraz edo konbentzioaz finkatzen direnak. Hau dela eta,
|
ikus
dezagun kategoria semiotikoen bitartez komunikazio honen inguruan burutzendiren jardueren nondik norakoak.
|
|
|
Lan exhaustiborik eta nekezik egiteko asmorik gabe, ondorengo lerroetan iturrien zenbait sailkapen interesgarri jarri nahi ditut, irratilariek informazio biltze lanean dauden hutsuneak, okerrak eta iturri batzuekiko gehiegizko menpekotasuna
|
ikus
ditzaten.
|
|
|
Hau, jakina denez, irratigintzan ez da gertatzen, zeren komunikabide honetan albistearen jasotzea une jakinean gertatzen baita; entzulearen arreta nahiko erlatiboa izan ohi da, errepikatzeko ia aukera gabe (garrantzi handiko kasuetan izan ezik). Hiru ezugarri horiei entzuleriaren kultur maila eta berriegileena desberdinak izaten direla gehitzen badiegu, argiro
|
ikus
dezakegu irrati idazkuntzak berezia izan behar duela.
|
|
|
Lehenik,
|
ikus
dezagun zenbat adiera dituen hitz horrek. Hiztegiak honako adiera hauek dakartza ahoskera, ebakera edo dikzioaz (azken hau latinezko dictio berbatik dator):
|
|
|
Bestalde, 1995 urtean publikoari zabaldutako. El Carpin? parkean, jendeak Iberiar penintsulako fauna
|
ikus
dezake.
|
|
|
Sasiek haltzadiko soilguneak inbaditzen dituzte. Sahatsak kolonizatzaile trebeak direnez, erreka ertz eta uharte harritsuetan
|
ikus
ditzakegu hauen multzoak. Orri handiko landare belarkarak ere ohikoak dira:
|
|
|
Bestalde, esan beharrik ez dago, kontzientzia nazionala ez da gizakiak berez duen zerbait, heziketaren bidez beregan pizten den zerbait baizik. Gauzak horrela, kultura eta hizkuntza atal honen ardatz nagusi ditugularik,
|
ikus
dezagun zein den nazionalismoaren unibertsoan duten lekua.
|
|
|
Adibidez, curriculum nazionalaren barruan duen leku nagusia kontuan harturik,
|
ikus
dezagun zein izan daitekeen historiak bete beharreko zeregin ideologikoa38 Breully k esaten duen moduan,, la historia proporciona identidad? 39 Zentzu honetan, historia sinbolikoaz hitz egin genuke, garrantzitsuena, erreala izan denentz alde batera utzirik, momentuko bere eraginkortasuna baita helburu modura bilatzen dena, iragana eta oraina lotuz,, nazioaren, partaideek, nazioaren historian?
|
|
|
Aurreko galderari erantzuteko baietzak zein ezetzak duten garrantzi nabarmena azpimarratuz, hurbil gaitezen orain Estaturik ez duten nazioetara, eta
|
ikus
dezagun zer nolako errealitatea aurki daitekeen eta zein den kulturari dagokion gai honi buruz Estatu nazioarekin bat egiten ez duten beste era honetako nazionalismoek erakutsitako jarrera, eta oraintxe bertan airean utzitako galderak berebiziko pisua hartuko duela konturatuko gara. Hasteko, diogun ezen mugimendu nazionalistak izugarrizko kapital politikoa izango duela eskuartean, baldin eta berak ordezkatuko lukeen kultur taldearen errealitateaz nolabaiteko gizarte mailako sinestea edota uste osoa zabaltzen badu.
|
|
|
pizteko, eta horregatik, hain zuzen, hizkuntzaren batasunak elkartuko zituen, familia bereko seme alabak? 75 Iraultzaileek, patois? direlakoez zuten iritzia zein zen kontura gaitezen,
|
ikus
dezagun Barère k zioena:
|
|
|
Azken esperimentu haren txanda ere noizbait heldu zen: ispilu bat ipini nion kaiolaren horma baten kontra, bere burua
|
ikus
zezan eta, esperimentua ondo bazihoan, nortasunaren garapen absolutu bat lor zezan perikito horiak.
|
|
|
Larunbatetan, berriz, mutilen taldea atari batean jesartzen zen beti, supermerkatuan erositako litronen babesean. Neskek atari bat harago pasatzen zuten arratsa, eta gure mutikoak beti aukeratzen zuen txoko bat zeinetatik neskak ere
|
ikus
baitzitzakeen. Halakoren batean altxatu egiten zen eta ozen egiten zuen berba, eta barregarriak izan nahi zuten komentarioak jaurtitzen zituen lau haizetara.
|
|
|
Errepidea eta autoa oso atzean utzi nituen, eta suposatu nuen udaberrian hura guztia urez beteta egongo zela, baita ni nengoen tokia ere. Herri hartara heltzeko berrehun bat metro geratzen zitzaizkidan, baina ordurako argi
|
ikus
nitzakeen etxe guztietako horma eta leihoak; eta askoz ere urrunago, abuztuko beroak eta ortuen egarriak hurrupatuta, urtegiko lau tantak.
|
|
|
Eta, bide haietan barrena, protestantismoaren inportantziaz baino areago, zientziarenaz aritzen zitzaidan behin eta berriro. Eta
|
ikus
dezazun halaxe izan zela, hatsarre hartako anekdota bat kontatuko dizut, arestian errana ilustra diezazukeena: osaba Joanikot, Pitagorasen teorema esplikatzen ari zitzaidan, noiz eta ohartu bainintzen bezperan hitz eman zidala ezen biharamunean kontatuko zidala nola sortu zen eta zergatik sortu zuen protestantismoa Lutherok; eta, bat batean, galdetu ere halaxe galdetzen niola, osabak ihardetsi zidan:
|
|
|
Leizarragaren Testamentua baino sendoagoa eta osoagoa, nik uste. Eta nik egunoroz irakurtzen dut pasarteren bat edo bertze, eta zuk ere irakurri zenuke noizbait
|
,
ikus dezazun ezen euskara ez dela hain labur, eskas eta hertsi, nola munduak uste baitu eta baitauka dela.
|
|
|
Eta lohitzen eta lokazten zen, nola itzarririk hala lotan nengoela. Etsenplu bat kontatuko dizut eta haren ondoreak ere kontatuko dizkizut,
|
ikus
dezazun norainokoa zen ene ezinegona eta larritasuna.
|
|
|
" Ez dut ulertzen!" Baina ez duk kasu bakarra. Izan ere, ba al dakik Galileok behin batean Bolognako hogei irakasle gonbidatu zituela, Jupiterren lau sateliteak
|
ikus
zitzaten amoreakatik, eta nehork ere ez zituela ikusi. Eta gizon haiek ez zituan gure jauregiko sehi analfabetoak, Pagabasoko beleak deabrutzat zituztenak, baina gizon jakintsuak, zeinenganik iguriki baitzitekeen ezen ez zirela haiek bezain itsuak izanen, baina ez...
|
|
|
Moduak eta manerak aipatu dizkizut arestian, eta haiei buruzko xehetasun tipi bat baizik ez dizut emanen, hau guztia hobeki argituko dizuna,
|
ikus
dezazun zein diferentak ziren jaun Marcel eta aita Bartolome: Jaun Marcelek mahai baten inguruan emaiten zuen eskola, eta bera alde batean paratzen zen, ni bertzean; eta nahi izaiten zuen, bertzalde, nik hitz egitea eta ene zalantzen azaltzea eta guztian parte hartzea, kasik berdinetik berdinerat ariko bagina bezala; eta zuka mintzatzen ginen, eta ez zuen boza goratzeko ohiturarik.
|
|
|
" Horra hor zure aita sendaturik", mintzatu zitzaidan gizona; eta hala zen, zeren aitaren begiek orain dohatsu zeruratu berri batenak baitziruditen; haren hatsa haizearen hatsa zen, eta haren azala, berriz, guri guria zen, haur jaioberri batena iduri; eta mirakulu hura neure begien aitzinean nuela, ihardetsi nion gizonari: " Hala da, bai, sendatu duzu gure aita, eta
|
ikus
dezazun ezen ohorezko gizona naizela, oraintxe bertan trenkatuko dut behatza".
|
|
|
" Nikolas: etxegoiendarrok gari gaineko txoriak izan gintuan eta gari gaineko txoriak izanen gaituk... zeren eta ehun urtetan
|
ikus
baitezakek jauna bilauturik, baina baita bilaua jaundurik ere".
|
|
|
Eta kalonje jaun don Claudio ere mugitu zen azkenean bere tokitik. Eta, harrigarria bada ere,
|
ikus
dezazun zein barneraino eta zein muinetaraino sartzen zaizkigun behin hartu ohiturak eta usantzak, elizan paratzen ginen bezala paratu ginen han ere: emaztekiak toki batean, gizonezkoak bertzean, eta kalonje jaun don Claudio, berriz, ez batean ez bertzean, baina landa hartan zegoen gain tipi bakarrean, pulpitua iduri...
|
|
|
Baita inbidia ere, egia erran behar badut, jaun André... Zeren, osaba Joanikotek eta biok teleskopioz
|
ikus
genitzakeen izarren gainetik, Mattin bera baikenuen inguruetako izarrik distiratsuena.
|
|
|
Baina, hobeki ohar zaitezen,
|
ikus
ezazu zein zen bat bederaren posizinoa mementu hartan: izkina batean pareta zegoen, eta paretari itsatsirik ohea, non Mignon baitzetzan, ene begien gozagarri eta ene gorputz osoaren kilikagarri; ohearen ertza belaunez ukitzen nuela, berriz, zutik eta paretari beha, nihaur nengoen, hankarteko korapiloa laxatu ezinik, harik eta, bat batean, tiroka hasi nintzen arte, bihia bihitegitik ihes...
|
|
|
Edo haren puska bat, zehatzago erranda. Paperean atera diat,
|
ikus
dezaan, baina lagungarri gertatzen bazaik idazteko, posta elektroniko bidez ere bidaliko diat erredakziora.
|
|
|
Hain segur ere, zakur zorrizu bati bezala eginen genion ihes, Charly hartaz gustatu ez balitz. Merkatu plazako arrain saltzaile larriagoarekin bere lehen esperientzia homerikoaren ondotik, ezin konpreniturik geunden zer
|
ikus
zezakeen Charlyk saindu jale motz estu horrengan. Hemezortzi urtetan adiskide baten alde zernahi egiteko gauza zarela frogatzen dute guk aldi hartan entzundako meza kantuz ederki luzaturiko guztiek.
|
|
|
Koadernoa bere aldera itzulikatu nuen,
|
ikus
zezan ez nuela espezialisten oporren konturik jaso.
|
|
|
Bada, ez nizuke esaten jakingo. Baina,
|
ikus
dezagun: ziklotimiarik?
|
|
|
Negarrari ekin genion gero, Edurtxo Caterpilarrek behin eta birritan adierazi zigun arren amonatxo haurdunena parodia bat zela, halako antzerki satiriko bat. Baina guk eta horrexegatik jakin nuen beste hiru gonbidatuen izaeraz eta minduraz beste begi batzuekin ikusten genuen oro, anestesiaren edo maitasunaren begiekin, guk edaniko ardoaren ozpinduak zer berezi bat, hondar berezi bat utzi baitzuen gugan, sentiberatasun isuria biziki areagotzen zuena; guk, hortaz, ezin
|
ikus
genezakeen graziarik halako satira beltz batean, edota azafatek beren borondate on guztiarekin egun batzuk atzera erakutsi ziguten show gaztaina lerden beroarekin, hienaren larrutzeari edo Afrikako ume gosetuen gainean egiten ziren txiste gordinei irribarrerik txikiena ere egiten ez genien modu berean.
|
|
|
Emakumea da gizonak duen zerarik onena, idatzi zuen Lope de Vega handiak, eta arrazoi zuen. Emakumea da gizonon musa, geriza, talaia, arnasa, argia, jomuga eta galmendia; emakumea da biziaren sortzailea, fruitu arbola, lorea eta haizea, begiez
|
ikus
dezakeguna oro. Eta diren horretantxe errespetatu ditut nik beti, eman didatena esker onez jasoz, gehiago eskatu gabe, ezer eskatu gabe.
|
|
|
Isabel bidali genuen Zapelen baserrira zertan zen
|
ikus
zezan. Siestara joana zela, eta Migelek baloi bat hartu zuen etxetik.
|
|
|
Ongitxo dakit hanka sartzea nirea izan balitz ekin du besterik espero ez genuenean, berak ere barkatu egingo zidala. Bestalde, bikote guztiei opatuko nieke horrelako esperientzia bat izatea, amodioa, benetako amodioa zer den
|
ikus
dezaten amaitu du bataren eta bestearen jardunak txalotzen dituen Estherren esku zartekin batera.
|
|
|
Begiaren balioaren eboluzioan ziklo osoak
|
ikus
genitzake Artzeren poemagintzan, elementu horretan oinarrituta osatuko genukeela, nago ni, Hartzabalgandik Hartzutenganaino datorren haria. Entzun:
|
|
|
Publikazio politikoak aztertzerakoan, berriz, hauek 1945 urteaz gero Iparraldean berragertze indartsua izan zutela garbi
|
ikus
dezakegu. Urte horretan Azk atasuna argitaratu zen (Donibane Lohizunen); 1946an, Jagi Ja gi (Miarritzen) eta Tie rra Va sca (Baionan); 1947an Euzko Langileen Alka rtasuna (Miarritzen) eta Ald erdi (Baionan); 1949an, Az ka ta suna (Baionan).
|
|
|
Ikusi ere, sarea
|
ikus
dezaket nik oinarri, egunotan dugunetik aurrera joan ahal izateko. Egundainokoaren sarea, elkartea, ituna,... diru publikoaren babespean eta diru pribatuaren parte hartzearekin.
|
|
|
Honek guztiak liburutegi digitala, sarean konektatuta informatzeko, informatua egoteko eta ez dakiguna ikasteko izango den utopia batean bihurtzen du. Utopia hau modu ezberdinetan
|
ikus
dezakegu, baina agian utopikoena, liburutegi guztiak sarean lotzen dituena eta gizakiaren produkzio dokumental guztia linean edozeinen eskura jartzen duena da. Ideia honek liburu klasikoen digitalizazioa bultzatu du, eta inprimaki ezberdinak soporte digitalera pasatzea, normalean inongo gehiketa eta aldaketarik gabe (gauza bera baina digitalean, liburu bera baina digitalean).
|
|
|
esan bezala, senarena, agintearena (mitoa, erlijioa), sasirrazionalista (metafisika) eta zio laguntzailearena (zientzia razionala), hurrenez hurren. Batzuek, inozoki hirugarrenari hoberena irizten dioten arren —razionalismorik antimetafisikoena defendatzen dutelakoan—, ikuspegi zabalago batetik gauzak horrela ez direla
|
ikus
dezakegu. Harrezkero Neurathek Vienako Zirkuluaren partaide batzuei eginiko kritika pragmatikoa 1913ko ideia hauetan funtsatuko da.
|
|
|
Batzuetan berez ez dituzten propietateak izango balituzte bezala hautematen ditugu objektu fisikoak —uretan goilara okertua dagoela dirudi, bi dimentsioko irudiek hiru dimentsio dituztela dirudi, etab.— Goilara okertua ez dagoenez eta marrazkia hiru dimentsiokoa ez denez, ikusten dugunak zerbait gehiago izan behar du, goilara eta marrazkia errepresentatzen dituen irudi mentalaren antzeko zerbait. Gauza bera gertatzen da haluzinatzerakoan,
|
ikus
dezakegun objektua benetan ikusten dugun tokian ez dagoelako. Ikusten duguna, esango lukete fenomenalistek, gure sentimen daturen bat da.
|
|
|
Interpretazio batzuen ustez, lehenengoa gertatu da; beste batzuk, aldiz, bigarrenaren alde gaude. Izan ere, Vienako Zirkuluaren ideia asko egungo filosofiaren baitan
|
ikus
ditzakegu eta, orobat, Zirkuluaren ekarpenak neurri juxtuagoan kokatzea lortzen ari diren hainbat berrirakurketa zabaltzen ari dira. Honek guztiak beharbada balioko du, termino kontraesankorretan esanda, Zirkulu irekiaz mintzatzeko.
|
|
|
Arestian esan bezala, beraz,
|
ikus
dezagun zein zen Vienako Zirkuluak ezagutza, zientzia eta bizitzarekiko zeukan ikusmoldea. Honetarako, lehenengo eta behin, taldea identifikatu eta berau pentsamenduaren historian kokatuz hasiko gara.
|
|
|
Filosofia zientifikoa eraiki asmotan, Vienako Zirkuluko partaideek modu antagonikoan
|
ikus
zitzaketen zientzia eta filosofiako gertakizun desberdin batzuk hartu zituzten kontuan: alde batetik, ibilbide negatibo bat, filosofiarena alegia, horren historiaren baitan pentsamenduaren diskurtsoa kutsu metafisikoz apainduta agertzea ez zutelako batere gustukoa, bere jitea ulergaitz bihurtzen baitzen ez gutxitan.
|
|
|
Tamalez, Mach puntu honetan ez zen oso argi azaldu, eta ez zuen garbi idatzi Ni-a ‘nire gorputza’ den ala ez. Baina
|
ikus
dezagun kontzeptu hauek zein lotura dituzten Machen sistema epistemologikoarekin.
|
|
|
konbentzionalismoa. Batik bat, Poincareren ildoan
|
ikus
dezakeguna. Doktrina konbentzionalistaren oinarri teorikoa munduaren deskribapen baliokideen proposamenean zetzan.
|