|
2000
|
|
|
Behin batean, bazen herrialde lurrintsua eta berde samarra, euskara" ez ohizko" batez
|
hitz
egiten zuena. Sasoi batean ere, handik etorri ziren Euskal Herria berpizteko gogoak eta grinak.
|
|
|
Jadanik gaindituak diren baina haren garaian eskuarki onartzen ziren gertakari horietan oinarriturik, gizarte mota ezberdinen eta horietako bakoitzari zegokiokeen hizkuntza tipologiaren arteko korrelazioa ezarri nahi zuen Unamunok: hortik atera zuen hordak hizkuntza silababakarrez mintzo zirela, gizarte militarrek hizkuntza eranskariak zerabiltzatela eta, azkenean, industria garaiko gizarterik aurreratuenek hizkuntza malgukariez
|
hitz
egin behar zutela. Eta horren kariaz, euskara bigarren tipokoa denez gero, logika horrekin espero izateko ondorioa ateratzen zuen:
|
|
|
Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik ikusi ez izanak. Niri ere gustatzen zait Chillidaren lana, beste askori bezala, baina aho bakar batek
|
hitz
egin du Chillidaren lanaren inguruan aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa— baina bai Chillidaren obrak dituen kritiko gogorrekin, baditu eta....
|
|
|
Ez, ostera, autore hark erabili zituen tenore eta molde bertsuetan. Me reziaditza erabiltzen da galdera egitean eta, ihardespena emateko unean, me rezimendu az
|
hitz
egin behar, nahitaez, egoki eta zuhur jokatu ahal izateko. Nire iritziz, luke berpiztea.
|
|
|
Sarean loturik dauden liburutegiek, hau da, zentralizatutako sistema baten barruan funtzionatzen dutenek, zentro bakar baten bidez lortzen dituzte beraien fondoak (liburutegi publiko orokor baten sare sistemaz
|
hitz
egingo genuke kasu honetan), eta bestelako dokumentuak eskuratzeko aurrekontu txikia izaten dute. Hala ere, Internet beti izango da zentralizazio prozesu hau azkartzeko bide bat.
|
|
|
Artearen hizkuntza unibertsala izango da, konforme, baina hizkuntza hori erabiliz sortzen diren komunikazioak anitzak dira. Caravaggiok bere koadroak ikusten ditugun guztiekin eta bakoitzarekin
|
hitz
egiten du, eta gurekin lortzen duen komunikazioa ez da, noski, orain ehun urteko gure aurrekoekin lortzen zuenaren parekoa. Zerbaitegatik gara gu gaurkoak.
|
|
|
Egunen batean, prest nago artearen balioa erlatiboa dela sutsu ere defendatzeko, edo subjektiboa dela esateko, baina gaurkoan, artikulu serie bat zabaldu nahi duen honi haria aurkitu nahian besterik ez naiz ari. Eta nik tokiaz eta espazioaz
|
hitz
egin nahi dut, ez espazioaren erlatibismoari buruz; espazio ezberdinei buruz baizik.
|
|
2001
|
|
|
Sarrera gisa, era honetako gogoetak entzuten hasi dira: ez da pentsatu behar PSEko guztiak Rosa Diezek bezala pentsatzen eta
|
hitz
egiten dutenik. Ba omen da bestelakorik ere.
|
|
|
Neurriak jorratubeharko lirateke euskarazkoa bertsioa ez izan, eta, taldeentzat nahitaezko enbarazua izan beharrean, muntaketa bera ere euskarazko bertsiotik has dadin. Orduan bai, orduan
|
hitz
egin ahal izango da euskal antzerkiaz.
|
|
|
Kultur sorkuntzaren alorrean, 2001 urtea oso emankorra izan da Zuberoan. Sinesgaitza ere bada hainbesteko oparotasunik egotea, 15.000 bizilagun baino gutxiago dituen herrialde batean; are gehiago kontuan hartzen bada kopuru honen erdiak ere ez duela euskaraz
|
hitz
egiten. Zuberoan euskal kulturaren iturria ez dela agortzeko zorian ematen du.
|
|
|
Ez dakit inoiz posible izan den, baina polemika eta erreakzio batzuek (nik edo beste zenbaitek egindako kritiken aurkakoek, alegia) zer pentsatu eman didate. Artikulu honetan euskal kultur produktuen kritikaren zailtasunez jardungo naiz, beraz (kritikaz
|
hitz
egiten dudanean kritika positiboez eta negatiboez ari naizelarik, noski). Lehenengoak ugari dira gure inguruan, hori ukaezina da (izan ere, ugariegiak direla esango nuke), baina ez dira gai, bere bakantasunean, Kritika bere benetako funtzioaz hornitzeko.
|
|
|
Euskal literaturaren" oinezko" kritikak (hots, kritika akademikoa ez den beste guztiak, edo, batzuek nahiago duten bezala," kritika publikoak") zein rol jokatu behar duen eztabaidatzen hasi beharra dago. Berdin, zientzien kritikari buruz
|
hitz
egiten badugu: ikusi dugun bezala, J. Zabaletaren erantzunak ez zion P. Gartziaren kritikari ia lekurik uzten.
|
|
|
Gustura joaten nintzen. Nire aldean askoz hobeto
|
hitz
egiten zuten euskaraz hango neska mutilek, ni baino gazteagoak izan arren. Mendira ere joaten ginen.
|
|
|
Mendira ere joaten ginen. Eta hango baserritar jendearekin
|
hitz
egin ere bai. Batean, gogoan dut.
|
|
|
Opor egun guzietanumendira. Eta topo egiten genuen jendearekin jloo) i/ Yo pfvp n!_ •" •_ T" ’J „JTT__ 1_ •_ „1_ •_ j •" Xabierren
|
hitz
egin. Erdaraz, ordea.
|
|
|
Ordurako, ikusi dugun bezala, hartua zuen gero hain emankor gert atu ko zitzaion bertso bidea ere. Bi lan horiek —ikasketak etabe rtso bilketa— batera egiteko nola moldatzen den ez dakigu, eta ez dirudi berak interes handirik duenik horretaz
|
hitz
egiteko, Meza berria eman zuen urtea aipatu diogunean, ordea, 1959a, berehala zehaztu digu data, hilabetea, eguna, eta gainerako xehetasunak.
|
|
|
Zoko gizona izateko, makina bat aldiz
|
hitz
egin behar izan duzu, eta izaten duzu jendaurrean. Nola moldatzen zara horrelakoetan?
|
|
|
Geroztik hala egin dut. Berotasun eta bizitasun aldetik galdu egingo dute horrela sermoiek; baina askoz garbiago, zehatzago eta laburrago
|
hitz
egingo duzu. Hala, nik nire homilia esaten ari naizela, edo hobeto esateko irakurtzen ari naizela, jendea adi adi ikusten dut.
|
|
|
Txi rrita ren aipamenak bestelako kontuak ekarri dizkio, antza, gogora, eta oraingo honetan gordin
|
hitz
egin digu. Kritikatzen hasita, badu Zavalak ere zer kritikatua.
|
|
|
Baina beren sail hori prestatu zuten eta eman ere bai. Baina ezer gehiago
|
hitz
egin gabe; nire baimenik gabe, beraz.
|
|
|
Lehen ere esan dizut kanpoko baserritar eta artzai jendearekin askotan
|
hitz
egin dudala. Gustatu ere bai.
|
|
|
Esan gabe doa Jakin ekoek aita Zavala elkarrizketatze ko aukeraz
|
hitz
egin zidatenean berehala onartu nuela pro posamena.
|
|
|
Zibilizazioen arteko txokea izan omen da, Kulturen arteko txokea. Nik, egia esan, abioi batzuk ikusi nituen dorre handi batzuen kontra txokatzen, edo bost aldeko eraikin erraldoi baten gainera erortzen —teknologia hutsa teknologiaren kontra txokatzen— baina ulertzeko gauza da zibilizazioen arteko txokeaz
|
hitz
egitea. Edo kulturen artekoaz.
|
|
|
Horixe baita, nire ustez, benetako arazoa, eta kultura arloan ere (sortze artistikoaren arloan, alegia) benetako eragin zuzena izango duena. Alegia, iluntasun garai berri bat etorriko dela, askatasuna alboratuta utziko duen garai berri bat, disidentzia gogor kritikatuko duena, edo termino historikoetan
|
hitz
eginez, nolabaiteko Erdi Aro batera itzuliko gaituena (badakit, bai, manikeismoaren fundatzaile Mani lehenagokoa dela, pertsiarra oker ez banago, baina Erdi Aroaren konparazioa argigarria dela iruditzen zait): hau da, atzerapauso bat.
|
|
|
Izan ere, Brezigarrek dioenez, Europako Batasuneko estatu guzti guztietan hizkuntza gutxitutzat jo daitekeen hizkuntzaren bat —gutxienez— erabiltzen da. Hau da, gaur egun 40 milioi hiztunek 60 hizkuntza gutxitu
|
hitz
egiten dituzte.
|
|
|
Testuinguru honetan, kanpotarra adierazteko," xarnego" eta" maketoez"
|
hitz
egiten dutenek ematen dute graziarik handiena (grazia, esan dut?). Euskararen bidez integratzen diren kanpotarren euskalduntzeak ere badu esplikazioa, eta oso erraza, psikologikoa, autoestima falta.
|
|
|
Zentsura bera baino urrutiago joan direla batzuk iruditzen zait. Zentsuraburuek"
|
hitz
egin" eta" pentsatu" ez zuten parekatzen, baina gainerakoan berdin, euskararenerabilera abertzalea debekatzen zutela; euskal izenak ez, baina bai Arana Goirik sorturikoak, antiespainolak zirelako. Horretaz landa, Francoren Espainia, paradisu poliglota.
|
|
|
Javier Tajadurak Nafarroako euskararen legea kritikatzen du, %8k bakarrik
|
hitz
egiten duen hizkuntza bat, euskara, berenezko hizkuntza gisa hartzen duelako. Alderdi politikoen itun berri bat eskatzen du, legea aldatzeko.
|
|
|
Gure artean oraindik asko
|
hitz
egiten da etsaiez. Hori erakusteko testigantza batzuk jaso ditut, hain zuzen ere euskara gai dela.
|
|
|
Hori erakusteko testigantza batzuk jaso ditut, hain zuzen ere euskara gai dela. Segun eta zeinek
|
hitz
egin, euskararenetsaiak dira hizkuntz politikaren aurkariak, hizkuntz politikaren arduradunak eta beste asko.
|
|
|
Sinergiak ezinbestekoak ditu euskalgintzak. Erakunde publikoekin eta gizarte eragileekin
|
hitz
egin da eta, ahal dela, estrategia bateratu bat bideratu. Kalte handia egingo ligukete norbera bere aldetik ibiltzeak eta euskararen etorkizuna norbere jardunean soilik dagoela pentsatzeak.
|
|
|
Zeintzukdi ren gure mugak eta gure eginahalak, komunikazio sareak eraiki, lankidetza esp arruak bilatu eta elka rri lagundu lehia saihestu gabe. Egin dugunaz, egiten dugunaz eta egin beharrekoaz gehiago
|
hitz
egin genuke egiten digutenaz baino. Horrek ez du esan nahi salatubeha rrekoak salatu behar ez ditugunik.
|
|
|
1. Egoera honi eman ahal diogun interpretazio bakarra politikoa da. Tamalez, euskarari buruz
|
hitz
egiten denean, gutxitan mintzatzen da linguistika edo soziolinguistikaren ikuspuntutik, gehienetan politikaz hitz egiten da. Euskal hizkuntza eta bere irakaskuntza debate politikoaren erdian daude.
|
|
|
1. Egoera honi eman ahal diogun interpretazio bakarra politikoa da. Tamalez, euskarari buruz hitz egiten denean, gutxitan mintzatzen da linguistika edo soziolinguistikaren ikuspuntutik, gehienetan politikaz
|
hitz
egiten da. Euskal hizkuntza eta bere irakaskuntza debate politikoaren erdian daude.
|
|
|
Badakit une hauetan, eta Nafarroan batez ere, adostasunari eta jarreren hurbilketari buruz
|
hitz
egiteak sarkasmo iduri dezakeela. Nafarroan euskaldunok jasaten ari garen erasoa hain da handia ezen ez baita asmatzerik ere euskarari buruzko eztabaida lasaia, ez epe laburrera ezta luzera ere.
|
|
2002
|
|
|
Elkarrizketa batean kontatu zuenez, behin lagun poeta batek esan zion: " Ez
|
hitz
egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute-eta". Eta Txillidak ez zuen hitz egiten, guti komunikatzen zuen.
|
|
|
" Ez hitz egin jendearekin buruan dituzun ideia horiei buruz, lapurtu egingo dizkizute-eta". Eta Txillidak ez zuen
|
hitz
egiten, guti komunikatzen zuen. Ihes egiten zion jendeari.
|
|
|
Pegenaute eta enparauak Frantzia eta Congoko, edo Frantzia eta Quebeceko adibideekin ausartu dira euskararen mapa ezberdinak egin behar direla justifikatzeko. " Han ere frantsesa
|
hitz
egiten da, baina bereizita daude". Hizkuntza ikerketa bereiziak egin behar direla adostu baitute Sanzen gobernuak eta akademiak:
|
|
|
Unai Elorriagak ez du politikaz
|
hitz
egiten, ez du intelektualen papera onartzen, ez du literaturaren funtzioa ikusten. Ez du uste literaturak funtzioa izan behar duenik:
|
|
|
Luzabailuze joan zait aurreko hori. Kezkaz nago ea kulturaz
|
hitz
egin beharrean, politikaz ez ote naizen mintzatu. Egia esan, berdin samarra da.
|
|
|
Ondo dago alderdi politikoetako ordezkariekin
|
hitz
egitea, sindikatuekin, enpresaburuekin (bide batez, ba ote da Europan beste herrialderen bat enpresaburuek Gobernuari hortzak hain gogor erakutsi dizkiotenik. Kezkagarria da egoera, benetako autoritatea duen inoren kontra ez baita agertzen sekula kapitala.
|
|
|
Nola ote da posible pribilegiatua den belaunaldiak —ezsoilik euskara jaso eta hizkuntza horretan nahikoa ondo trebatua izanaren aldetik— horrela
|
hitz
egitea. Izan ere, euskararen historian inoiz izan bada ondo prestaturiko gazteria, oraingoa da.
|
|
|
Berebiziko garrantzia du horrek hezkuntzaren ikuspuntutik. Gaur ez dago goi mailako hezkuntzaz
|
hitz
egiterik, ingelesez aritzeko moduko profesionalak prestatzen ez badira. Hori horrela da bi ikuspegi desberdinetatik begiratuta.
|
|
|
Asko idatzi eta
|
hitz
egin da unibertsitate sistemarenantolaketari buruz. Hainbatek, euskarak estatus normaliz atua izan dezan, ezinbestekotzat jotzen dute euskara hizkuntza nagusia izango lukeen unibertsitate eleanitz bat, baina espreski baztertuta dago ideia hori oraingo lege arautegian.
|
|
|
Egia esateko, atal honen izenburua ez da bat ere egokia. Izan ere, hobe izango nukeen" Euskal Herriko unibertsitate sistemarik eza" izenburua jarri izan banu, zeren gaur ez baitago Euskal Herriko unibertsitate sistema dei daitekeen zerbaiti buruz
|
hitz
egiterik.
|
|
|
Gazte asko etortzen dira Deustura, herri ttipietatik batez ere, euskaraz egiten. Hemen giroa erabat erdalduna delako, espainolez
|
hitz
egiten ohitzen dira eta beren herrietara itzultzen direnean, erdaraz egiten dute.
|
|
|
2. Galdera okerra da. Zertaz
|
hitz
egiten ari gara, erakunde unibertsitario berri bat sortzeaz edo lehendik dagoen bat (EHU, jakina) hizkuntza irizpideen arabera erdibitzeaz. Bi gauza arras desberdin baitira.
|
|
|
unibertsitatean euskaraz ari diren ikasleen ezta erdiek ere ez dute EGA mailarik. Ikasle horiek unibe rtsitate mailako buru lanak eskatzen duen zorroztasunez eta fineziaz
|
hitz
egin eta idazteko gaitasuna izatea, ez da batereprobable irakur daiteke urtez urteko emaitzen txostenetan. Oso zalantzazkoa da, beraz, ikasle gehienen gaitasun linguistikoa, unibertsitateko jardunak eskatzen duen abstrakzio mailan erosotasunez aritzeko.
|
|
|
Horregatik" Euskal Unibertsitateaz" aritu beharrean, bat bakarra eta bereiziaren ideiara garamatzana, ELAn uste dugu praktikoagoa eta errealistagoa dela" Euskal Unibertsitate sistemari" buruz
|
hitz
egitea; eredu sistema honek lurraldearen araberako eremu desberdinetan garapendesberdina izan dezake, hala nola, diren errealitate desberdinen araberako formulazio desberdinak ere bai.
|
|
|
teknologia berriek eta munduan irakaskuntzaren arloan indarrean dauden joerek unibertsitatea ulertzeko orain arteko moduak kolokan jarri dituzte, eta begien aurrean ditugun aukerak izugarri ugaldu. Orain arte, unibertsitateaz
|
hitz
egiten genuenean, honako hau zen gutxi gorabehera burura zetorkigun irudia: eraikin erraldoia, irakasle eta ikasle kopuru handia duena, non eskolak era klasikoan ematen diren (irakasleak esan eta ikasleek aditu) eta inbertsio izugarria eskatzen duena.
|
|
|
Historiari erreparatzen badiogu, Euskal Herriko Unibertsitate zein Euskal Unibertsitateari buruz luze eta zabal
|
hitz
egin eta idatzi izan da, beti ere, hori bai, asmo, gogoeta, behar edota eskubide mailan, gehienetan teoria mailan, askotxotan intentzio eta hasperenean soilik geratuz. LAB sindikatuak ere gai honen inguruan hainbat hausnarketa zein eztabaida egin izan du.
|
|
|
" Euskal Unibertsitate" berri bati buruz
|
hitz
egitea. Nahikoa litzateke egun martxan dagoena aldatzea (asko edo gutxi baino dagoena oinarritzat hartuta)?
|
|
|
guztiak, euskarari buruzkoak salbu, erdaraz egiten dira, nahiz eta askotan gutxienez eztabaidaren bost partaide euskaldunak izan. Euskararen erabilera oso murritza da UPV/EHUn, euskaraz
|
hitz
egiteko gai direnen kopuruarekin alderatuta. Azken finean, UPV/EHUn euskaldunak bigarren mailako unibertsitarioak gara.
|
|
|
(Edonola, begiratu Euskal Herrian dauden unibertsitate publiko nahiz pribatuen merkatuarekiko ajuste akritiko etengabeak egiteko joera.) Titulazio horien aukera egiterakoan alderdi demografiko akademikoak hartu behar dira kontuan eta irakasle ongi prest atuen existentzia. Honetaz oso argi
|
hitz
egin behar da: euskal unibertsitateak, zerbait izatekotan, lehenik eta behinUnibertsitatea izan behar du, ahalik eta unibertsitaterikonena Europa mailan, geure kondizio ekonomikoak eta politikoak kontuan hartuz.
|
|
|
Ireki aurretik ere, ia bost urte oker ez banabil, bertara joan eta kartel eta seinaleak euskaraz, espainolez eta ingelesez zeudela ikusita, horretarako kriterioa zein izan zen galdetu nuen. Euskal Herrian frantsesa askoz jende gehiagok
|
hitz
egiten zuela ingelesa baino, eta falta zela. Ingelesaren ordez frantsesa jartzea proposatzen ote nuen erantzun zidaten, nire galdera batere ez zutela ulertu erakutsiz.
|
|
|
Erdi Aroan, jadanik, sufiek esperientzia espiritual pertsonala sustatzen zuten, forma erlijioso zehatzak erlatibizatuz. Sarritan" mistizismo" sufiaz
|
hitz
egiten da. Gaur egun anaitasun oso ezberdinak osatzen dituzte.
|
|
|
Emakumea lan esparrutik banatzea eta lanpostu horiek gizonezko langabetuen esku uzteaere defendatzen du zenbaitek. Hedapen islamistari aurre egitearren, Estatutik bertatik bultzatutako birtradizionalizazio batez
|
hitz
egin daitekeelakoan gaude.
|
|
|
Mendebaldeko zibilizazioa ere hedatze prozesuan dago, ezbairik gabe. Lehenik lurralde mailako hedatzea izan zen, baina gaur egun batik bat kultura mailako hedatzeaz
|
hitz
egin behar da. Azkartasun harrigarriz ari da munduko kultura guztiak asimilatu eta homogeneizatzen.
|
|
|
Beraz, ezin dugu
|
hitz
egin zibilizazioen arteko gatazkaz, baizik eta eredu totalitario baten inposaketak sortzen dituen eragin eta erreakzioez. Ezin dugu pentsatu kultura biren arteko gatazka (Islama vs Mendebalde anglofonoa) baliabide aztertzaile bakarra denik, kultura anitz eta ezberdinen osotasuna zehazten delako bi kontzeptu nagusi sinplifikatzaile horietan.
|
|
|
1. Gaur egungo egoeratik abiatuta, zibilizazio edo kulturenarteko gatazka edo" gerraz"
|
hitz
egin behar al da. Hala balitz, zer nolako funtsak eta inplikazioak lituzke halakoge rra batek?
|
|
|
egoeraren berri ematea ez ezik, programa eta ekimenek eragindako ondorioak agerian uztea bilatzen baitu. Horregatik, programen ebaluaketak helburu jakin bati zuzendutako baliabideen egokitasunaz edo ezereztasunaz
|
hitz
egiten digu; hau da, agerian uzten du hartutako bidetik jarraitzeak merezi ote duen.
|
|
|
Hurrengo hiru urteetan, Euskaltelek zuntza eskainiko dio biztanlegoaren %90i (lurraldearen %75i). Mapa honetan, hiritarrak ADSLz baliatuko dira telefonoz
|
hitz
egiteko, e posta erabiltzeko eta arrunt nabigatzeko, eta zuntz optikoaz, berriz, eduki konplexuagoak jasotzeko, telebista ikusteko, multimedia eta eskaripeko bideoak eskuratzeko, eta etenik gabeko loturak behar dituzten zerbitzuetara iritsi ahal izateko.
|
|
2003
|
|
|
Beldurra aipatu nahi dut, hala ere. Lehen beldur guztien etxea Infernua baldin bazen, orain askatasunaren eta demokraziaren esparruan beldurraz ezin
|
hitz
egin da. Tocquevillek oso ondo adierazita utzi zuen, hala ere, beldurrak Amerikako demokrazia eraikitzeko izan zuen garrantzia.
|
|
|
Beldurra aipatu nahi dut, gehienok ez garelako heroe ausart sentitzen. Beldurra aipatzen dut euskaldunok isiltzen dugun beldurraz
|
hitz
egiteko. Nahiago dut Ramon Etxezarretari Arantxa Urretabizkaiak elkarrizketa gihartsu batean igarri zion beldurraz aritzea.
|
|
|
Beraz, irudi du Estatuaren ereduak emantzipatzeko balio izan duela eta balio diezaiokeela ofizialki zonalde edo erregio hutsa kontsideratuta dagoenari, baldin eta indarrez menderatuta badago herritarren borondatearen aurka. Baina kultura bat baino gehiago zegoen tokian kultura ofiziala ezarri da, hizkuntza bat exijitu da Administrazio okupatzailearekin
|
hitz
egiteko. Bada, horrek eraginda, giza balioei dagokienez, muturreraino desitxuratu dira barnealdeko herrien balioak.
|
|
|
Ez dute inoiz kontzientziazio kanpaina gainditu eta beren esku dauden beste aukera batzuk ez dituzte erabili. Diru laguntzak beti izan dira eskasak, gaur egun ere horrelakoak dira, sektorea ikuspegi enpresarial hutsez aztertzen dute, emaitzez asko
|
hitz
eginez eta gutxi bitartekoez. Maiz ahazten zaie administrazioei zerbitzu publikoa dela HEAk eskaintzen duena, eta esan genezakesektore gogaikarria dela administrazioentzat.
|
|
|
Ikasten ari den hizkuntza erabiltzea da hizkuntz komunitateantxertatzeko modu bakarra. Halakorik ez da egin, eta euskaraz gaitasun polita lortu arren ikasle gehienek ez dute harreman sare edo giza talde egokirik izan
|
hitz
egiten hasteko. Eta, jakina denez, erabilerarik ezean ikasitakoa erraz eta azkar galtzen da; ondorioz, euskara ikastearekin ikasleek jasan zuten frustrazioa ulergarria da.
|
|
|
Gizarte baldintza egokirik sortu ez zelako, euskaltegietan hasi eta euskara ondo ikasi zutenetatik gehienak ez ziren gauza izan normaltasun batekin hizkuntza hori inoiz erabiltzeko. Euskaraz normal
|
hitz
egitera iritsi ziren euskaldun berriek estrategia propioak garatu behar izan zituzten (lagun edota bilgune berriak bilatu, giro euskalduneko lan batean hasi...). Ahalegin horiek, gehienetan, no rberaren gain gelditzen ziren; gutxitan ziren sozialki sortuak eta planifikatuak.
|
|
|
1. Aitor dezadan, hasteko, nire ikuspegia oso alde batekoa dela, esku artean darabildan informazioa aski mugatua baita. Ezin izango dut, hortaz, Euskal Herri osoaz
|
hitz
egin. Gipuzkoako Lasarte Oria herrian berriki burutu dudan ikerketa hartuko dut ene erantzunaren abiapuntu.
|
|
|
Honako datu hau kasurako: orain hamar urte10 gaztetik 6k egiten zuen" Euskal Herrian jende guztiak euskaraz
|
hitz
egin lukeelako" iritziaz bat, orain berriz 4k baino ez. Euskara jakin beharraz zuten iritzia ez da, ordea, ordutik hona aldatu.
|
|
|
1. Helduen euskalduntze eta alfabetatzearen egoeraz
|
hitz
egitea, gure hizkuntzaren normalizazioaren egoeraz hitz egitea da. Izan ere, HEAn suma daitezkeen joerak normaliz azioaren egoeraren adierazleak diren beste batzuetan ere suma daitezke.
|
|
|
1. Helduen euskalduntze eta alfabetatzearen egoeraz hitz egitea, gure hizkuntzaren normalizazioaren egoeraz
|
hitz
egitea da. Izan ere, HEAn suma daitezkeen joerak normaliz azioaren egoeraren adierazleak diren beste batzuetan ere suma daitezke.
|
|
|
Horregatik, gizarteari
|
hitz
egin behar zaio euskaldundu dadin. Euskal hiztun bilaka dadin.
|
|
|
Inperioari nola egin aurre?" galderaren inguruan
|
hitz
egiteko eskatu didate. Galdera gaitza da, eta nik ez daukat erantzun errazik.
|
|
|
" Inperioari" aurre egiteaz
|
hitz
egiten dugunean," Inperioak" zer esan nahi duen identifikatzeko premia dugu. AEBetako gobernua (eta europar sateliteak) esan nahi ote du, ala Munduko Bankua, Nazioarteko Diru Funtsa, Munduko Merkataritza Erakundea, korporazio multinazionalak?
|
|
|
Ikuspuntu praktiko batetik, elkarrenganako autonomia ahalbidetuko duten zubiak ezarri behar dira, baina, aldi berean, beraien arteko lankidetza ziurtatu behar da. Era horretan, politikariek banako gisa parte har dezakete Foroetan, Foroek alderdiak gonbida ditzakete mahai inguruetan gairen bati buruz
|
hitz
egitera, eta politikariek testigantza pertsonalak eskain ditzakete. Alderdi gehienak dituzte oso hurbilekoak zaizkien GKEak, eta erakunde horiek zuzenean esku har dezakete Foroaren eta honen baitako jardueren antolakuntzan.
|
|
|
AEBetan, herritar beltW Kjeld Jakobsen Brasilgo Central Unica de Trabalhadores (CUT) sindikatuko Nazioarteko Harremanetarako Idazkaria da. zentzat eskubide zibilak lortzearen erantzukizuna izan zuen, eta, beranduago, Vietnamgo Gerra amaitzearena. Mugimenduaren lotsagabekeria eta erradikalismoaren ondorioz, nazioarte mailan ere balio berriak hedatu ziren, esate baterako sexu librea, feminismoa eta ingurumena. Ohitura eta kultura aldaketarako proposamen horiek hartu zuten neurria ren kariaz," kontrakultura" mugimenduaz
|
hitz
egitera iritsi zen. Herrialde gutxi geratu ziren mugimendu horren eraginetik at. Erregimen autoritarioen pean zeuden hainbat herrialdek ere, Brasil eta Txekoslovakia kasu, ikasle eta langileen protestaldi larriak jasan behar izan zituzten.
|
|
|
Dena den, politikoki esperientzia haiek izan zuten eragina izatetik urrun dago oraindik. Aspalditik
|
hitz
egiten zen Davosko Munduko EkonomiFo roaren ildotik gizarte mugimendu mailako ekimenen bat sustatzeaz. MGF, haatik, hori baino askoz gehiago izatera iritsi zen, eta neoliberalismoaren eraso bortitzaren ondorioz gogor astinduta zeuden gizarte indarrak berbiltzeko prozesuari hasiera eman izanaren meritua aitortu behar zaio.
|
|
|
Eta, nolabait, alibiatuta zegoela gizona, hori dela-eta. Anekdota apokrifoa izan daiteke, erositako prezioan saltzen dut nik, baina egia unibertsala da hildakoek ez dutela
|
hitz
egiten. Hila eta hobiratua.
|
|
|
Hasteko, argi utzi behar da euskararen erabileraz ezin dugula
|
hitz
egin, euskararen erabilerez baizik, hizkuntza baten erabilera bakarra ez delako. Hau bi zentzutan gertatzen da:
|
|
|
Errotulazio elebakarrari. " Justizia Administrazioaren gaineko eskumena Nafarroako Elkargoak du, eta ez Nafarroako Gobernuak" irakurtzen ari da presidentea," etaerrotulazioa herritarrekin
|
hitz
egiteko bidea da. Elkarrizketa hori ez da Nafarroako Gobernua ren eta herritarrenartekoa, auzitegiaren eta herritarren artekoa baizik.
|
|
|
Andres Iñigo, Andres Urrutia eta Jose Luis Lizundia, aurrean. Umiliazio publikoaz
|
hitz
egin zen egun hartan.
|
|
|
Puntako zenbat politikarik (abertzaleak) gaindituko lukete EGAren ahozko froga hedabideen aurrean egindako adierazpenak, ekitaldi publikoetako hitzaldiak eta parlamentuko grabazioak aintzat hartuta?, eta sindikalistak? Ohikoa izaten jarraitzen du alderdi zein sindikatu horietako batzuen egoitzetara deitu eta telefono hartzaileak gazteleraz
|
hitz
egitera behartzea, baita ikastola batzuetan ere. Zer esanik ez lan hizkuntzari buruz, herri mugimendu abertzaleetan, hainbat ikastoletan, Euskara Zerbitzuko funtzionario askoren artean gaztelania da lan hizkuntza, edo euska ñol kontzientza zuritzailea batzuetan, aurrerakoi itxura negargarrikoa gehienetan.
|
|
|
Legea, zirrikituak eta aingeruen sexua. Legea eta legeriaren potentzialitateari buruz
|
hitz
egiten delarik, hitz dotore eta luzimenduko porrostadetan aritzen dira" adituak" errealitatera iristeko jauzia eman ezinik, gauzak diren bezala ez agertzeko ahaleginean. Alegia legea dena den hori dela (eta egiten den irakurketa hori, eta egiten den ezarpen hori, eta erabili ahal duenak egiten duen erabilera hori, irakurketa hori...), eta ez izan litekeen hura baldin eta..., ondorioztatu litekeen bestea ondorioak ateratzea gure esku ere ez dagoenean etab. Dauden zirrikitu guztiez baliatu behar delako, ezin baliatu ez dauden zirrikituez.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzara bulego orduz kanpo deitu, eta" jSeguridad!" dioen hitz hotsa entzuten da telefonoz bestalde, baina harek ere ez du zehazten zein segurtasun bermatzen duen. Iruñean bizi eta udalarekin harremanak euskaraz izan nahi dituenak, zerrenda berezi batean eman behar du bere izena, baina ez diot inori entzun nazien garaiko Alemanian oinarritutako metodoa denik (fitxatuta daude euskaraz
|
hitz
egin nahi duten iruindar guztiak, bai). Eta...
|
|
|
Erakundeek itxieraren aurrean adierazitako jarreraz luze
|
hitz
egin zen, eta gai honetaz ere sentsibilitate ezberdinak nozitu ziren.
|
|
|
Ezin da makilaz
|
hitz
egin?. SANTISTEBAN, Karlos// Ocampo, Eduardo.
|
|
|
Honekin batera eskaintzen dudan liburu zerrendan 242 agertzen dira, aurreko urteetan baino gehiago. Arrazoi ematen die honek produkzioaren atomizazioaz eta ahuleziaz
|
hitz
egin dutenei. Hona produkzio osoa titulu kopuruaren arabera mailakatuta eta argitaratzaileka multzokaturik:
|
|
|
Zifra absolututan
|
hitz
eginez, 15 argitaletxe soilki dira 20 titulu edo gehiago atera dituztenak: %6 pasatxo, alegia.
|
|
|
Nik erremerre
|
hitz
egiten dut, eta zer?. (b).
|
|
|
Paris aipatu dut, eta Durangokoarekin zerikusirik ez duen beste azoka bati buruz
|
hitz
egiteko aukera ematen dit horrek: Expolangues izenekoa.
|
|
|
Horien arabera (www1.euskadi.net/estudios_sociologicos), jendeak euskara hizkuntza normalizatua nahi duela pentsa daiteke, ondoko zifrak kontuan hartuta: herritarren %81ek diote etorkizunean euskaraz eta gaztelaniaz, bietan berdin,
|
hitz
egin litzatekeela.
|
|
2004
|
|
|
Goian, azken urteetan hartutako erabakien bidez gure elkarteak bere egitekoen artean Galeuscako hausnarketak nola txertatu dituen erakusten saiatu naiz, gutxi asko. Garbi dago, Galeuscara biltzen garen elkarteok, urtean behin
|
hitz
egiteaz harantzago eramango gaituzten bideak jorratzeko abaguneak sortu nahi ditugula.
|
|
|
Eta indar hori besteek sortzen eta eragiten dutenaz
|
hitz
egiteko baino gehiago norberak egin behar duenaz kezkatzeko, norbere egitekoetara ekartzeko erabili behar da. Beasaingo Ikastolan Kilometroetan aldarrikatzen genuena elkarlanean mamitu baitaiteke:
|
|
|
Ez daki Ondarroan edo Lekeition izango zen. Badaki, ziur asko, Franco bizirik zegoela —halaxe dio Akarregik— Edozein modutan ere —gehitzen du berak—, luze eta aspergabe
|
hitz
egin zuten neguko gau euritsu batean, itsasoko portu baten uretan kandelen ipurtargiek diz diz motelak egiten zituzten bitartean.
|
|
|
Gramatika aztertuz hizkuntzak esan ahal duena zehazten eta mugatzen dugu. Baina hizkuntzak azken finean pentsamenduak komunikatzen ditu, eta pentsatzea norbere buruarekin
|
hitz
egitea da, eta norbere buruari entzutea ere bai. Objektuen ezagutzaren baldintzak eta mugak zehazten ditu ondoren subjektuen arteko komunikazioa, gai nagusia, aztertu ahal izateko.
|
|
|
Eta aurrera eginez, ez dago komunikaziorik Jainkoarekin. Goiko ahots batek
|
hitz
egingo baligu, genuke jakin Jainko baten ahotsa denik, gure arrazoimenakezin baitu sentsuen bermerik ez duen ezer onartu. Baina bai ezagut dezakegula Jainkoaren ahotsa ez dela, alegia, agindu moralaren aurkakoak esaten baditu.
|
|
|
Gainera, hizkuntzarenerabilera zabaldu eta herria ren izaerari estuago lotze horrek herriari ideiak argiago adierazteko ahalbidea eskainiko dio. Horregatik, Nazio Batuen aurrekariaz
|
hitz
egiten duenean, estatu federalen batasunaz hitz egiten du, baina estatu bakar bat eratzea guztiz gaitzesten du.
|
|
|
Gainera, hizkuntzarenerabilera zabaldu eta herria ren izaerari estuago lotze horrek herriari ideiak argiago adierazteko ahalbidea eskainiko dio. Horregatik, Nazio Batuen aurrekariaz hitz egiten duenean, estatu federalen batasunaz
|
hitz
egiten du, baina estatu bakar bat eratzea guztiz gaitzesten du.
|
|
|
Hoberako bidean al dago, beraz, gizakia? Ez dakigu zehazki, Kantek hobetzearen hobetzeaz azkenean hilzorian dagoen gaixoaz
|
hitz
egiten du, baina historiak zentzu bat izango badu, hobera egin balu bezala jokatzea da aukera onena. Hobekuntzarako baldintzak ezartzeko ahalegin jarraitua besterik ez zaigu geratzen.
|