|
2000
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure
|
herriotan
jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
2005
|
|
|
Biak ala biak Bizkaiko Diputazioa, Akitania, Katalunia eta Languedoc Rousilloneko erakundeekin prestatzen ari den Piriniotako Burdinaren Ibilbidearen parte izango dira. Ibilbide honek burdingintzak
|
herriotan
izandako garrantziaren aztarnak batuko ditu, Europako Batasuneko Ibilbide Kulturalen Institutuaren ildoak jarraituz.
|
|
|
Irungo kasuan aurreko alkatearekin eta Hondarribiko alkatearekin gaur egun, elementu hau agerikoa da. Horrela, urtetanzehar erakutsitako jarrerak eta Alardearekiko ikuspuntuak prestigioa etaburuzagitza papera sendotu egin dute bi
|
herriotan
. Ezaugarri hauek ondoerakusten dutenez, Alardearen auzia alkateen prestigioa eta buruzagitzarenfuntzioa sendotzeko oso tresna baliagarria izan da, Irunen zein Hondarribian.
|
|
2007
|
|
|
Ibarreko hiri nagusiko (Ojacastro) eta beste herrietako biztanleek foruz onartua zuten eskubide hori. Mende horretan, hirian zein ibarreko beste
|
herriotan
euskara egiten zen seinale.
|
|
2008
|
|
|
Ondoren, su artifizialen erakustaldia eskainiko du Forques de Can Deuk. Bi
|
herriotan
, Elorrion lez, usadioari eutsiz lore sortak ere jarriko dituzte etxeko atarietan.Elorrioko San Joan Berrion meza izango da 12:00etan, eta txistulariekin batera, San Joanera igotzeko hitzordua 16:30ean egin dute plazan; sua isiotzeko, berriz, 22.00etan, kiroldegiko aparkalekuan. Trikitidantzek berotuko du giroa.
|
|
|
Abeltzain
|
herriotan
, gizakia naturarekin bat bizi da; basapiztiak eta harremanetan.
|
|
|
Atzizki hau ez zen bakarrik Elkano aldekoa, Bonaparteren materialetan (Ondarra, 1982: 167) Eguesibarko herriko aurtzutu, > gastezutu> eta zartzutu rekin batean Garesko aurtzuta, Oltzako aurtzitu, gaztezitu> eta Goñiko aurtzutu, gaztezutu> ageri direnez geroztik, nahiz hondarreko hiru
|
herriotan
zartzaro> erraten zen, ez zartzuta, > zartzutu, > edo zartzitu; Garesko gaztetasun> espainoleko juventud en itzulpe na da, hau gutxienez bisemikoa baita. Irudi duenez atzizkia Nafarroako ekial dekoa zen; Caminok Hiriberri Aezkoan aurzutu> bildu du (1997:
|
|
|
los especuladores, entendiendose con traginantes del mismo jaez» euren negozioa zabalduko zutela. Bukatzeko, arma guztiak SEAFen egiteak salmentaren dirua
|
herriotan
gelditzea eragiten zuen«, sin necesidad de manos intermedias que alargando los conductos por donde corren, hacen mas fácil el extravio de alguna porcion»650.
|
|
|
Ehunka lagunek parte hartu zuten AHTren aurka atzo Basaurin (Bizkaia) eta Ordizian (Gipuzkoa) eginiko manifestazioetan. Bi
|
herriotan
lanak hasita daude. Traktore batek eta hiru astok zabaldu zuten Ordiziako martxa.
|
|
|
Hori da Errioxako sortze agiria darabilten Azagra, Bargota eta Mendabiako ardandegien kasua, ez ordea Vianakoarena. Txostenak dioenez, gainera, «kalitate handikoa» izango da aurten
|
herriotan
bilduko duten mahatsa, gauen eta egunen artean izandako tenperatura jauziak direla eta.
|
|
|
Atzo [herenegun] Baionako Euskal Museoan izan ginen, eta harrituta ikusi genuen kultura berdina dela. Kantua bi
|
herriotan
erresistentzia modu bat da.
|
|
|
Altzaga, Astrabudua, Arriaga, Erandio Landa, Goiherri, Lutxana Enekuri eta Asua Lauroeta, Erandion; eta Elexalde, Artatza, Sarriena, Lamiako Txopoeta, San Bartolome, Ondiz, Txorierri eta Pinueta, Leioan. Metro Bilbao egin zenean Euskotrenek artean zeukan ibilbidea erabili zenez
|
herriotan
, metroaren geltokiak herrigunerik handienetatik urrun geratu ziren, Erandioko Altzaga eta Lutxana auzoak eta Leioako Lamiako auzoa kenduta, Oterminen hitzetan. Hartara," udalerri bietan antzekoa denez egoera, eta udalerri biotan urrunen eta sakabanaturik dauden auzoak lotzeko autobus linea bat egin ezkero auzoen mugikortasuna hobetu eta, beraz, bizi kalitatearen onerako izango litzakete", Bizkaiko Batzar Nagusietako PSE EEren aburuz.
|
|
2009
|
|
|
Beste behin ere, organoa eta kamera musika izango dira nagusi Gipuzkoako bi
|
herriotan
Barroko Aire musika zikloren eskutik.
|
|
|
Lau izango dira, hala ere, abendutik aurrera seinale analogikoa jasotzen jarraituko duten herriak Nafarroan; Leitza, Goizueta, Areso eta Arano. Kontua da
|
herriotan
Jaizkibelgo (Gipuzkoa) errepikagailuari esker ikusten dutela telebista, eta, esandako moduan, 2010eko apirilera arte ez da Gipuzkoan gertatuko itzalaldia.
|
|
|
Gauza bat da, ordea, toki horiek izan duten erabilera, eta bestea jabetza. Egia da denbora luzez, XVI. mende inguruan eta,
|
herriotan
gehienak katolikoak zirela. Tenpluok, herritarrek eraiki zituzten haien mesedetan, ez bakarrik gurtzeko toki izateko.
|
|
|
lau hamarraldietan zehar agintean izan zen diktadura baten mendeko Herrialde Katalanetan eta Euskal Herrian. Bi
|
herriotan
, garai hartako instituzioak, ezen ez arazo sozialak edo politikoak, azkenetan zirela, ahalmen mobilizatzaile ikaragarriz agertu zen Montalbánek goraxeago aipatzen zuen kantagintza.
|
|
2010
|
|
|
Bizikleten zerbitzu publikoa martxan jartzearen xede nagusia mugikortasun jasangarria bultzatzea da, eguneroko desplazamenduak isuri gabe, soinurik gabe eta modu azkar eta eraginkor batean egin nahi dituztenei zuzenduz. Era horretan, Plazaola Partzuergoak eta proiektuaren barruan dauden udaletxeek
|
herriotan
egiten den autoaren erabilera murrizteaz gain, guztion osasunaren eta espazio publikoaren gozamenaren alde egin nahi izan dute.
|
|
|
" Garizuma haizea" deituko zion ipar txorrotx finari. Debagoieneko
|
herriotan
" induljentzi haizea" deituko zioten frantzi iparraren hotz lehorra zekarreneko.
|
|
2011
|
|
|
Gerra Zibilean, Markinak eta Xemein herriek2ez zuten bizi izan Otxandiok (1936ko uztailak 22), Durangok (1937ko martxoak 31) edo Gernikak (1937ko apirilak 27) bezalako bonbardaketarik, txikiziorik eta hildako kopururik. Hala ere, gerraren ondorioak oso larriak izan ziren bi
|
herriotan
. Alde batetik, kontuan izan behar da, zazpi hilabetez (1936ko irailaren 21etik 1937ko apirilaren 27ra), Markinako eta Xemeingo erdigunetik, oinez joanda, 40 minututara egon zela gerrako frontea geldituta, eta, horregatik, ehunka miliziar eta gudari etorri zela gure herrira, gizarte bizitza goitik behera aldatuz.
|
|
|
Egia esan, EAJ eta, batez ere, Comunión Tradicionalista ziren Markinako eta Xemeingo alderdi politiko indartsuenak eta eraginkorrenak. PSOE k eta errepublikarrek ere bazuten nolabaiteko antolaketa (Egiguren, 1984), baina indar gutxi zuten bi
|
herriotan
.
|
|
|
Errepublika garaian, lau alderdi politiko zeuden antolatuta bi
|
herriotan
: Comunión Tradicionalista, EAJ, PSOE eta Izquierda Republicana.
|
|
|
– Ez nuke
|
herriotan
bizi nahi.
|
|
2012
|
|
|
Noraino betetzen ari dira aztergai izan ditugun dislokazioak? M. Zalbidek egungo egoeran ikusten dituen arnasguneetako ezaugarriak noraino islatzen dira
|
herriotan
–
|
|
|
Ezaugarriak. Zenbait arnasguneren egoeraren behaketa – Xabier Bengoetxea Muxika presa bakarra legoke lau
|
herriotan
euskara plana martxan duena. Enpresa gehienen dokumentazioa, paisaia, etab., gaztelaniaz dago.
|
|
|
Markinan eta Xemeinen ez zen hil Otxandion, Bilbon, Gernikan edo Durangon bezainbat pertsona. Markinak eta Xemeinek ez zuten ezagutu aipatutako
|
herriotan
hegazkin italiar eta alemaniarrek egin zuten bezalako triskantzarik. Dena dela, gerraren ondorioak oso larriak izan ziren bi herriotan.
|
|
|
Markinak eta Xemeinek ez zuten ezagutu aipatutako herriotan hegazkin italiar eta alemaniarrek egin zuten bezalako triskantzarik. Dena dela, gerraren ondorioak oso larriak izan ziren bi
|
herriotan
. 1936ko uztailetik 1939ra, gauza mingarri eta beldurgarri asko gertatu ziren, eta horrek eragin izugarria izan zuen garai hura bizi izan zutenengan, baita hauen ondorengoengan ere.
|
|
|
Horren ostean Elgetako eta Eibarko bonbardaketak gertatu ziren, eta baita beste hainbat herritakoak ere. Gertaera lazgarri horiek gogoratzeko ekimenak egiten ari dira
|
herriotan
. Testuinguru horretan kokatzen da 1937 Bizitzak eta bonbak liburua, BBK Fundazioak argitaratua, Bizkaiko gaiak bilduman.
|
|
2013
|
|
|
Durangaldean eta Eibarren behintzat erabilia da koko. Aratusteei eurei be, koko eguna esaten jake
|
herriotan
.
|
|
|
Mundu honetan eta bazter guztietan jazotzen baita hori, Errusian, Txinan eta Kuban izan ezik. Bueno,
|
herriotan
ere izango dituk goian daudenak eta behean daudenak; burokrata ahalguztidunak, nahierara gobernatzen dutenak, eta herritar xeheak: Stalinez izugarriak kontatzen dituk behintzat?
|
|
|
Mundu honetan eta bazter guztietan jazotzen baita hori, Errusian, Txinan eta Kuban izan ezik. Bueno,
|
herriotan
ere izango dituk goian daudenak eta behean daudenak; burokrata ahalguztidunak, nahierara gobernatzen dutenak, eta herritar xeheak: Stalinez izugarriak kontatzen dituk behintzat...
|
|
2015
|
|
|
fonologia, morfologia eta lexikoa. Arabari dagokionez, honako
|
herriotan
egin zen: Laudion, Zigoitia eskualdeko Etxaguen, Akosta, Murua, Maurga, Gopegi, Eribe eta Zestafe herrietan, Legutioko udalerriko Nafarrete eta Legutio herrietan eta Aramaion ([Etxaide, arg.] 1984).
|
|
|
Chavesek ere bazekien horretan. Sustrai kulturalak ote ditu
|
herriotan
–Autokrazia puntu baten seinaleak ote dira?
|
|
|
" Hartarako, gobernuak biologo bat izendatu du, hiru
|
herriotan
erantzunkizun larria bere gain hartuko duena: Freiren astearteetan, Antillan asteazkenetan, Moan ostiraletan!"
|
|
2017
|
|
|
Boto aurreratua jada ari dira jasotzen
|
herriotan
. Igandean, bozkalekuak 09:00etatik 20:00etara artean egongo dira irekita.
|
|
|
Hamahiru borda ageri baitira jendea bizi denekoak, beste inguruko herrietan inon ez bezala. Horrek esan nahi du Basaburua ttikiko
|
herriotan
Goizueta izan zela bordagintzan aurrena nabarmendu zena. Esate bateko, urte bereko apeoak, burniolen inguruko bi borda berezi samar besterik ez baitakar Leitzan; eta Aranon antzeko beste bi, eta baita Areson eta Ezkurran ere, beste bana; baina apenas aipatzen den jendea bizi deneko beste bordarik inon.
|
|
|
Gure filologo eminenteek, ordea, nahiz guk egindako lanetik bizi, ez digute kaso zipitzik ere egiten: ikus, 66 Esan bezala, Basaburu aldeko
|
herriotan
guziotan, egungo ttiki ordez txipi forma baitzen erabiliena, kasik XIX mende erdira arte. Esan baita Basilio
|
|
2018
|
|
|
Ez dugu hurbileko herririk, ez eta parez parekorik ere. %20 %50eko ezagutza duten
|
herriotan
, ezagutza eta erabilerarekiko aldea nabarmena da. Bada
|
|
|
andreak sistemaren aurkako mugimenduetatik zetozela eta alardea izorratu nahi zutela, HBko kideak zirela, kanpotarrak zirela eta autobusetan ekartzen zituztela partaideak? Gorroto pertsonalek elikatuta, hamar urte inguru iraungo zuen jazarpen giro itogarria egosten hasi zen
|
herriotan
: harremanak haustea, agurra ukatzea, kalean iraintzea, telefonoz mehatxatzea, postontziak erretzea, autoko gurpilak zulatzea?
|
|
|
Bizikidetza ere berreskuratzen ari dira
|
herriotan
. Desfile parekideetakoek diote nabarmen hobetu dela azken hamar urteetako giroa:
|
|
|
Beste hainbat gatazkatan bezala, kontakizunaren inguruko borroka giltzarri da bi
|
herriotan
, eta, desfile tradizionalen aldekoak gehiengoa izaki, luze zabal hedatu dira mistokoen aurkako aurreiritziak, denbora igaro izan ez balitz bezala. Alarde parekideen aldekoek galdua dute hori, Laura Gomezen aburuz:
|
|
|
Hain justu, horregatik aipatzen da, hirugarren espazio? bat abiatzea
|
herriotan
. Ainarak uste du alarde tradizionaletik hurbil daudenek bideratu behar dutela:
|
|
|
Nik ez nuen halakorik eskatu, eta orain ere ez nuke eskatuko?. da
|
herriotan
giroa ez gaiztotzea izan dela neurri irmoagorik ez hartzeko arrazoi nagusia. Bestelako diskriminazio kasuetan ez litzateke hala gertatuko, Garikoitz Lekuonaren iritziz:
|
|
|
galderari baiezkoa erantzun zioten %72k Hondarribian eta %71k Irunen. Herritarrek onartu zuten bizikidetzak nabarmen egin zuela hobera azken urteetan (oso ona edo ona zen %85en ustez Hondarribian, eta %81en ustez Irunen), baina, alardeen egoerak zein sentimendu eragiten zizkien galdetuta, tristezia, lotsa, axolagabekeria eta asperdura gailendu ziren, ordena horretan, bi
|
herriotan
. Laura Gomezen aburuz, irakurketa interesgarriak ekarri zituzten inkestek:
|
|
|
Ikerlerro hori ardatz hartuta, Perurenak, ohi duen bezain zehatz eta naro, behiak eta ondorioz zezenak Leitzaran/ Urumea aldeko
|
herriotan
izan duen garrantzia erakusten du, nola eguneroko bizimoduan hala ospakizun giroan ere. Horretarako, datu historikoak, etnografikoak zein filologikoak azterkizun bihurtzen ditu Patzikuk, bere buruari etengabe kontu eskatzen dionaren zorroztasunaz.
|
|
|
Udal bakoitzetik jasotako eskaera guztiei erantzun zaie; honako
|
herriotan
banatuta: Eskoriatzan 8, Aretxabaletan 39, Arrasaten 130, Oñatin 45, Bergaran 19, Elgetan 11 eta Antzuolan 4.
|
|
|
" Menturaz, Jerusalemera ez, baina Betlehemera edo Nazaretera jaitsiko da". Eta, Hirian bezala,
|
herriotan
ere eraiki zenituzten" etorreraren zelatariendako" dorreak, intsentsu metak bildu, atabalak, turutak, txilibistak prestatu...
|
|
2019
|
|
|
Gerta daiteke kontutxo txikiak, huskeriak izatea; agian terminologia bateratu baten faltak eragindakoak, edo, besterik gabe, nik txarto interpretatu ditudan kontzeptuak. Baina edonola ere, hona ekarriko ditut, eSep baita gure
|
herriotan
gauzatzen diren plangintzen ispilu, eta hortik abiatuta ulertu baitaitezke hobeto geroago analizatuko ditugun zenbait eskualde eta herritako plan eta ekintza zehatzagoak ere.
|
|
|
–Lasai, ez dizut ezer pertsonalik galdetuko, ez zutaz, ez zurekin bidaiatzen den izpirituaz. Gure
|
herriotan
garai batean zuei buruz zabaldu zen kondairaz hitz egingo dizut, eta esango didazu, nahi baduzu, mito hutsak diren ala egiatik zerbait daukaten.
|
|
|
edozein zuhaitz gordin eta altuenaren pareko sare itxi gordina du hor oinean. Antzinatik izan da Mediterraneo ekialdeko
|
herriotan
errege zeinuekin lotua: errege ezaugarrietako nabarmen jakinetakoa, mantu koroak bezalaxe.
|
|
|
Lotia denari, sanjoan loa duela esan ohi zaio. Hainbeste festa diren
|
herriotan
, zenbat sanjoan loti ote dabil!
|
|
|
Bi
|
herriotan
Dermioko Zelaia erein lur edo soro esparrua da; mendi (Irimendi, Kurutzamendi...), berriz, ereiteko txarra dena; kasuotan, ira ira kaskarra esan behar, esan behar denezbesterik ematen ez duena: Iramendi eta Kurutzamendi aldeko Iratsu.
|
|
|
2. Urdin= Urdiain herria. Inguruko
|
herriotan
Urdin esaten diogu eta Urdinera, Urdingoa, Urdindarra...
|
|
|
Horra behin eta berriz, euskal frantsak teilagin Bidasoaz honuzko
|
herriotan
. Ez zuen arrazoirik falta, Karmen Teilerikoak, ez zuenez arrazorik falta!
|
|
|
Nekazaritza oso pobrea izan da Erdi Aro guzian, eta aurretik eta ondotik ere bai, Gipuzkoako mugako nafar
|
herriotan
. Gari, artatxiki eta arbi apur bat ereiten zen etxero, herri inguruko landetan, baina oso gutxi; gero baba, aza, porru, tipula, baratzuri, eta barazki ale batzuk.
|
|
|
Hirietako eta herrietako jauntxorik aberatsenak hasi omen ziren aurrena lantzen, lan eta ogi gabe gelditutako jenderik pobreenak morroi hartuz, edo euskarazko izenak ederki jaso duen bezala nekazale edo nekazari bihurtuz. Eta krisi haren gailurra ederki nabari da Basaburua Txikiko
|
herriotan
ere; batik bat 1678ko apeoetan demografia nola hazi eta pobretu zen ikustea aski. Horra bordagintza ugaldu izanaren arrazoietako batzuk.
|
|
|
Horregatik ez nuen laguna uko larrian hartu, bai baitakit jende askok ez duela aditu nahi izaten borda kontu horrenik, batez ere deserrotzen eta bere buruaz ederresten hasitako bordari burgestxuritu berriak, eta zer esanik ez aspaldi urbanita bihurtuak. Halakoei esan, Basaburua aldeko
|
herriotan
, oraintsu arte, bordari erabili duela jendeak azkenaldi luzeko baserritar ordez. Adineko hiztunak, oraindik askotan, kaletarrak eta bordariak deituz bereizten baitu herrian bertako jendea, hementxe Leitzan bertan.
|
|
|
Juanes de Miquelarena 69 urteko ezkurrarrak hala dio: nola Leitzan hala Ezkurran, borda inguruetara etortzen diren ganadua zakar eta gogor uxarazia izaten dela beti; eta mendialdeko
|
herriotan
ezin dela familiarik aurrera atera, bakoitzak azienda ale batzuk hazteko aukerarik gabe; eta Ezkurrak fazeria bidezko larresaria pagatzen diola Leitzari, hango larreetan azienda bazkatzeko, baina ez duela askorik merezi" por razon de que lo mejor de ellos ocupan los Bordeantes".
|
|
2020
|
|
|
Gero hauteskunde kanpaina dator, gero gobernu berria... lehentasuna du larritasuna adierazteak, eta aurrera begira herriz herriko plataformen indarren arabera ariko gara. Orain adibidez, banderolak atera ditugu
|
herriotan
leihoetan jarriz, begi bistan jartzeko hemen ez dagoela normaltasunik.
|
|
|
Bi
|
herriotan
bina sare daude. Gazte mugimendutik sortu dute Aretxabaleta zaintza sare herritarra.
|
|
2021
|
|
|
Ekintza bidez erantzutea erabaki dute hainbat herritarrek. Ekainean hainbat egitasmo antolatu dituzte hiru
|
herriotan
, salaketarako eta auzipetuei babesa adierazteko. Larrabetzun, esaterako, argazki bidezko elkartasun kanpaina abiatu zuten hilabete hasieran.
|
|
|
Gertakizunen sekuentziari jarraiki, 2007an Aquarberekin kontratua sinatuta berez udalek ez zuten kudeaketa publiko bat pribatizatu, lehendik ere pribatua baitzen bi
|
herriotan
. Elgarrestaren azalpenen arabera, Gipuzkoako beste herriek publifikaziorantz egin duten bidean atzean trabatuta geratu diren bakarrak dira Urretxu eta Zumarraga:
|
|
2022
|
|
|
Beasainen jaioa, Ordizian bizi zen eta Deban uda eta asteburu ugari pasatzen zituen, Marian Oiartzabal emaztea bertakoa izaki. Bere heriotzak ez zuen inor indiferente laga, pertsona oso ezaguna baitzen
|
herriotan
, komunitatearekin izan duen konpromisoagatik eta herri mugimendu ugaritan oso aktiboa izan delako.
|
|
|
Proiektuak herritar askoren artean eragin duen kezka eta kontrakotasunari erantzunez, Soraluzen eta Elgoibarren herritarrek Karakate Bizirik plataformak sortu dituzte bi
|
herriotan
," Karakateko ingurua babestu eta proiektua geraraztea" helburu dutenak.
|
|
|
Leihoetarantz begira urrundu da astiro, gortinaren bat noiz mugituko. Jende bakarti asko bizi da mendiko
|
herriotan
, jende xuhurra bezainbeste. Bigarren etxerantz jo du, penatan, behar duena lehenengoan dagoela jakinda.
|
|
2023
|
|
|
Nafarroako Gobernuak Espainiakoari eskatuko dio larrialdi batek jotako eremu izenda ditzala Cintruenigo, Corella eta Fitero, laguntzak jaso ditzaten. Asteburuko ekaitzen ondorioz, kazkabarrak kalte handiak eragin ditu hiru
|
herriotan
. Astelehenean, Corellako, Fiteroko eta Cintruenigoko alkateekin bilera egin zuten Nafarroako Gobernuko Lurralde Kohesiorako kontseilari Oscar Txibitek eta Landa Garapen eta Ingurumen kontseilari Jose Maria Aierdik.
|
|
|
Eskualde horretan, hasiak ziren mahatsa biltzen; uzta osoaren %10 inguru jasoa zuten asteburuko ekaitzak gertatu baino lehen. Olibondoak ere badira
|
herriotan
, eta haietako hainbat jo ditu kazkabarrak. Nekazari batzuek azaldu dute uzta osoa galdu dutela.
|
|
|
Asteon, herriko karrikak eta etxabeak garbitzen aritu dira herritarrak Corellan, Fiteron eta Cintruenigon. Nafarroako Parlamentuan ere aztertu dituzte ekaitzek
|
herriotan
eragindako kalteak. Astelehenean, Eledunen Mahaiak adierazpen bat onartu zuen, eta, haren bidez, Nafarroako Gobernuari eskatu dio legez bere esku dituen bide guztiak balia ditzala laguntzak eskuratzeko.
|