|
2010
|
|
|
Egunaren erredakzio batzordea sortu zen: zuzendaria Manu Ziarsolo. Abeletxe?, erredakzio burua Augustin Zubikarai eta erredaktoreen artean
|
hauek
: Eusebio Erkiaga, Imanol Enbeita, Alex Mendizabal, Jose Bilbao.
|
|
|
Umetatik ezagutzen zuten elkar, Saturrarango Seminariotik. Augustinek Deia egunkarian idatzitako hitz
|
hauek
jartzen dizkigu autoreak, bien arteko harreman estua adierazten dutenak:
|
|
|
Sarreran adierazi dugunez, liburua mugatua da. Mugatua, denborari dagokionez, 1931tik 1937ra artekoa hartzen baitu; eta mugatua, kronika eta artikuluei dagokienez, ez antzerki lanei dagokienez,
|
hauek
garai horretan idatzi zituen hiruak baitatoz. Liburuan sartu ez diren kronikak eta artikuluak cd an datoz, ez Augustinenak soilik, baita Ondarroako gainerako idazleenak ere.
|
|
|
Idazleak, ohiturari jarraituz eta une batzuetan debekuak zirela eta isilpean jardun behar zutelako, izenordeaz baliatzen ziren. Garai honetan,
|
hauek
aipatzen dizkigu Augustinen biografoak: –Artibai?,. Txori Erreka?,. Basa txoritxu?
|
|
|
Mitin eta hitzaldietan ibili ohi zen idazle berrien bila. Augustin Euzkadin idazten hasi aurretxoan, Lea Artibaiko idazleen artean
|
hauek
agertzen ziren: Lekeitioko Eusebio Erkiaga. Endaitz?, Mutrikuko J.M. Burgaña. Andoni?, Gurutz ondo, Arno Mendi eta Ondarroako J.M. Ituarte. Artibai?, Txori etxea, Txori erreka, Ibai ondo eta Edurbero.
|
|
|
Euzkadin Lauaxetarekin harremanetan jarri zela adierazi dugu. Harreman
|
hauek
sendotuz joango dira gerora eta Lauaxetak, herriko kronikak ez eze, herri jakintza, ohiturak, estropada bertsoak etab. biltzea ere eskatu zion. Eta Augustini, bere bizitzako lan arlo handi bat izango dena zabaltzen zaio.
|
|
|
Operatiboburu izandakoak honako hau esan zuen nitaz (erdaraz, noski): . Gizon
|
hauek
nolakoak diren ikus dezazuen, kontutxo bat besterik ez dizuet esango. Jose Mª Auzmendi urtetan izan zen Administrazio Kontseiluko Idazkaria.
|
|
|
Zaila egiten zait oso elkarte hauen zeregina ulertzea euren politikakeria bazter utzita. ETAren biktima batzuk hartu dituzte ikurtzat eta, biktima
|
hauek
eragindako minak bultzaturik, gorrotoa eta mendekua dute, ene ustetan, helburu. Herri salaketak izan lezakeen alde ona, hemen aipatutakoek eta beste batzuek hankaz gora bota dute, perbertso bihurtu dute guztiz.
|
|
|
Eta azken punturaino pasa baino lehen galdera batzuk: epaia gure alde baldin bada, gu bostok libre uzten bagaituzte, zer erantzukizun izango dute elkarte bi
|
hauek
etorkizunean. Gure bidaia gastuak eta abar ordainduko al dizkigute?
|
|
|
Gaileta bat eta ura eskaini zidaten. Ezin kexatu, beraz, g.z.
|
hauek
emandako tratuaz: EH, erlijioa, Euskaldunon EGUNKARIA, Herri irratia, Loiolaetxea, euskal arazoa, ETA, e.a. izan genuen mintzagai, beraiek mihitik, tiraka?
|
|
|
2/ Bigarren egoera beranduago etorri zen. Berriz ere gorantza eraman ninduten eta oraingoan 2 polizia (g.z.?)?
|
hauek
denak paisanoz jantzita ibiltzen baitziren egoitza hartan, zain nituen inkomunikazioa 2 egun gehiago luzatzeko papera sina nezan.
|
|
|
edo sentimendu eta erabaki batzuk oinarri hartzen zutela ikusiz. Aipa ditzadan, besteak beste, honako
|
hauek
:
|
|
|
orain bete daitekeela inoiz baino hobeto. Eroaren eletzat har daitezke ene hitz
|
hauek
, baina ero baino guztiz ohardun naiz diodanaz. Jesusen Espirituaren arabera bizi eta eraman nahi dut egoera berri hau.
|
|
|
ETAkide izatea eta egunkaria ETAren zerbitzuan jartzea. Hasierako fiskalak bere egin zituen salaketa
|
hauek
, baita Herri salaketa aurkeztu zuten. Dignidad y Justicia, eta. Asociación de Víctimas del Terrorismo?
|
|
|
senideen babesa eta bere neska lagunarena ere baitauzka. Jainkoak bedeinka ditzala bi lagun
|
hauek
!
|
|
|
Haritschelharren zein Kanta Kantu Khantoreliburuko eredu osatuek hasera bukaera ahapaldiak dituzte. Hasera bukaera
|
hauek
kanta paperetako eitea dute hasera ahapaldi bat eta bukaera ahapaldi bat dutela. Gure ustean behintzat bukaera ahapaldiak Etxahuen estiloko silu edo zigilu nabarmenagoa du.
|
|
|
Sallaberrik berak argitaratzeko prestatua zuen eskuidatzian bi ahapaldi berri datoz, gure atal honetan 8 eta 9 zenbakiak eman dizkiogunak. Bi ahapaldi
|
hauek
ez ditugu inongo lekutan ikusi argitaraturik. Gaurko begietatik ikusirik zentsura jartze hori ulergaitz egiten zaigu.
|
|
|
Herri metafora bidezko bi ahapaldi dira eskuidatzian datozenak. Bestela esan, amodio baten frutua den umea aipatzen dute metafora bidez. Bi ahapaldi
|
hauek
duten tonua kontuan harturik, ez ote da froga handiago bat khantorea Etxahunena dela baieztatzeko. Guk halaxe uste dugu.
|
|
|
Baina patu txarrak eraman zituen, bai bera, eta bai barruan zeramatzan bi neskatilak, bi urte lehenago hildako beste neskatilaren herio bideari jarraiki. Heriotza
|
hauek
izugarri kolpatu zuten Xabier eta eragin handia izan dute bai bere izakeran eta baita bere bizimoduan ere. Aita armadorea zen, eta emaztearen eta alaben heriotza lazgarriak gertatuz geroztik, buru belarri sartu zen bere negozioetan, semeaz nolabait ahantziz.
|
|
|
Derrigorrezko argazkiak atera ostean, elizaren aterian Aramaioko dantza taldeak bere errepertorioa eskaini zuen. kalejiran joan ziren gonbidatuak eta herritarrak anaitasun giroan herriko plazan antolatu zuten lunch batez gozatzeko eta egunak emandako guztia elkarrekin konpartitzeko. Une horretan entzun ziren euskaltzain berriari beronen ilobek bihotz bihotzez kantatutako bertso
|
hauek
ere:
|
|
|
5Saio hasierako bi argazkietan, bertsolari guztiak agertzen dira Larralde eta Matxin izan ezik,
|
hauek
antza denez, apur bat berandu heldu baitziren Poxpolin antzokira.
|
|
|
Kontuan hartuta, Matxinen frantsesa, berak esanda? nahiko mugatua zela, pentsatu behar dugu aipatutako sailkapena euskaraz egingo ziela Xarritton eta Lafitteri, eta
|
hauek
itzuli. Polita bezain interesgarria litzateke testu jatorra ezagutu ahal izatea, kultural eta linguistikoki balio handikoa dateke-eta.
|
|
|
Euskaltzaindiak antolatutako jardunaldi
|
hauek
euskaldunontzat gogoetarako bide izan behar dute. Egin eginean ere, arazo larri baten aurrean bide berriak bilatzera bultzatu behar gaituen hausnarketa egiteko.
|
|
|
Aurreko guzti horri nire Aramaioko sarrera hitzaldiko ataltxo bat erantsi nahi diot, gogoetarako ongi etorriko zaigulakoan. Erronka berriak aipatzerakoan honako
|
hauek
gogoratzen nituen:
|
|
|
Are gehiago: irailaren 23an gudarien lau konpainia etorri ziren eta
|
hauek
ere komentuan aterpetu ziren. Baina urriaren 7an Eusko Jaurlaritza ezarri zenean, aterpetuak eta soldaduak irtenaraziz,, eskuindarrak?
|
|
|
Halako aginduak, jakinekoa zenez, hainbat erlijioso talderen haserrea sortu zuen eta
|
hauek
Ordenako Jeneralarengana eta Erlijiosoen Kongregazio Santura9jo zuten. Orduko nagusientzat neurritasun oro, bitarteko jarrera oro susmagarria zen eta, beraz, kondenagarria.
|
|
|
Probintzia berriari
|
hauek
eman zizkioten: Iruñe, Burgo de Osma, Corella, Tutera, Peñaranda de Duero, Kalahorra, Burgos, Lerma, Logroño, Lazkao eta Markinako komentuak eta Bilbo eta Soriako babes etxeak.
|
|
|
Iruñe, Burgo de Osma, Corella, Tutera, Peñaranda de Duero, Kalahorra, Burgos, Lerma, Logroño, Lazkao eta Markinako komentuak eta Bilbo eta Soriako babes etxeak. Horrez gainera, garai hartan Moja Karmeldarrak Ordenaren eskumenean zeudenez gero, mugape berri horretan zeuden mojen komentuak
|
hauek
ziren: Soria, Burgos, Iruñe, Logroño, Kalahorra, Lerma eta Corellakoak.
|
|
|
Eta azkenik, Euskal Herriko jende askorekin hitz egin dut. Baita polizia ohiekin ere eta
|
hauek
beren istorioak kontatu dizkidate, beren ikuspuntua eman gaiaz. Iritzi ezberdinak jaso nahi izan nituen, egoeraren ikuspuntu orokorra izateko.
|
|
2011
|
|
|
11 emakumeri ilea moztu zieten, eta gero soldaduak eta asaltoko guardiak koarteleratu ziren tokiak garbitzera behartu zituzten. Emakume
|
hauek
herriko ezkertiarren, errepublikarren edo abertzaleen emazte, alaba edo arrebak ziren.
|
|
|
Hiru alderdi politiko
|
hauek
Errepublikaren Aldeko Batzordeak eta Udal Batzordeak sortu zituzten 1936ko urrian, eta agintean egon ziren 1937ko apirilaren 27ra arte. Markinan eta Xemeinen frontea geldirik egon zen zazpi hile horietan, abertzaleek, ezkertiarrek eta errepublikazaleek lan asko egin zuten herritarren artean elikagaiak banatzen, Markinako frontean zeuden gudari eta miliziarrei laguntzen, elkarbizitza ziurtatzen, frontea sendotzen eta herritik metro gutxira zeuden matxinatu frankisten aurka borrokatzen.
|
|
|
Alegia, ezkutuko interesek interes gatazkak sortzen dituzte, baina agerikoak eta kontzienteak ez direnez, ia taldeak sortzen dituzte bakarrik, eta, ikusi bezala, horrelako taldeak ez dira oso eraginkorrak modu antolatuan eta agerikoan talde interesak babesteko. Ageriko interesek, aldiz, talde aktiboak sortzen dituzte (alderdi politikoak, sindikatuak, gizarte mugimenduak?), eta
|
hauek
gai dira helburuak zehazteko, eta euren interesak lortzeko ekintza egitasmoak eta estrategiak sortzeko eta garatzeko.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, elizgizonen ideologia politikoa asko aldatu zen mende hasieratik Bigarren Errepublikara doazen urteetan. XX. mende hasieran, Markinako eta Xemeingo abade, fraide eta moja ia denak oso hurbil zeuden alderdi politiko kontserbatzaile, tradizionalista eta karlistengandik,
|
hauek
erlijioaren eta tradizioaren defentsa egiten zutelako. Ondorioz, eskuineko hautagaien aldeko bozka ematen zuten hauteskundeetan, eta herritarrengan zuten autoritatea erabiltzen zuten hautagai katoliko eta tradizionalisten aldeko botoa eskatzeko.
|
|
|
Jabierrek labur hitz egin zuen, eta aldizkariaren izatea eta jarraipena azpimarratu zituen batez ere. Eta beste gauza batzuen artean
|
hauek
hartu genizkion:
|
|
|
Berlinen badago espainiar ikasle talde bat, besteak beste Martín Almagro, eta
|
hauek
denak Eugenio Montes, ABC egunkariko kazetariaren inguruan biltzen dira. Espainako guda zibila hasita dago eta itsasontziz Lisboara jotzen du.
|
|
|
Baina, en 1961 no nos pudimos quedar en Estados Unidos por cuestiones de permiso de residencia?. Hor irakaskintza lanak
|
hauek
izan ziren: Miller visiting Professor, eta. Professor of the Classics?, Illinoisko unibertsitatean eta 1963.
|
|
|
(A. Tovar,. Lo medieval en la conquista y otros ensayos americanos?, p. 131) Gaur ere berriz irakurri eta hausnartu behar ditugu hurrengo esaldi
|
hauek
: –Cada lengua brota de la boca más desdentada y tenebrosa como una riqueza.
|
|
|
Lehen bertso sail honek hamabost ahapaldi ditu. Hamabost ahapaldi
|
hauek
bi zutabetan ikusten ditugu bertso pleguan. Lehen zutabean zazpi ahapaldi datoz eta bigarrenean zortzi.
|
|
|
Plama honetan ere euskarazko testua dugu. Letra handian tipografia desberdinetako letretan, modu txukun eta argian, zahaztasuan
|
hauek
datoz: Cour d. Assises des Bouches du Dhone/ (Aix en Province)/ Marseillan/ Içan den assassinamendu baten gainian/ Cantu berriac.
|
|
|
Ezagutzen ditugun Jean Etchepareren kantak narratiboak dira. Kanta narratibo
|
hauek
, gure idazlearen kasuan, odoltsuak dira, eta gertaera lazgarriak deskribatzen dituzte. Kantu narratibo horiek euskaraz, balada arruntak?
|
|
|
izendatzen zirelako froga guk transkribatuko dugun pleguaren izenburuan bertan dator. Kantu berri
|
hauek
Euskal Herriko sortaldean (batez ere Nafarroa behereko sortaldetik Zuberoarantz, guk uste dugunez) khantore berriak edo khantore, o berriak izan zitezkeen2.
|
|
|
Jean Etchepareren bi kantu
|
hauek
ez datoz bertsopaper soil batean. Bertsopaperak, denok dakigunez, orri soilak izan ohi ziren, plama bakar batean bertso sail bat edo bi zekartzatenak.
|
|
|
A. Lino Markinako nagusi zen, guardia zibilek komentua miatu eta liburu, paper, multikopiagailu eta abar eraman zituztenean. A. Linok protesta bizia egin zuen miaketagatik, egiteko eragatik eta eraman zituzten aldizkari eta liburuengatik,
|
hauek
edozein liburu dendatan salgai zeudela adieraziz eta liburu subertsiboak ziren ala ez erabakitzea epaileari zegokiola esanez. Orduan goardia zibilak barre egin zuen destainaz, esanez:
|
|
|
Bistan dago behinbehineko idazketa eta beretzat egina zela. Orduen Liturgiako irakurgai
|
hauek
idazkera zabarrez, zirrimarra ulergaitzez eginak daude, geroago idazmakinaz garbian kopiatzeko asmotan. Heriotzak hartu zuenean, horrelaxe geratuko ziren haren gelako txokoren batean.
|
|
|
Prosaz egindakoen artean
|
hauek
aipatuko ditugu: gaztetan (1930) itzulitako Cervantesen Agure kezkatia.
|
|
|
–XVII. mendearen hondarrean jaio zen idazle hau, erdi ahaztua izan ondoren, miretsia eta goraipatua izan da azken aldian, batez ere 1982 urtean haren jaiotzako hirugarren mendeurrena zela eta, aramaioko idazlearen bizitza eta lana aztertuz, argitarapen trinko bat burutu zenez gero. Arabako Foru Aldundiaren babespean argitaratu zen obra honetan, lau idazle
|
hauek
agertzen dira egile: Joseba Andoni Lakarra, Jon Kortazar, Joan Mari Lekuona eta Jose Mari Vélez de Mendizábal, atarikoa E. Knörr ena izanik.
|
|
|
Airetiko begiradaz eta barrunbetan sartu gabe jardungo dut, baina hiru edo lau tokitan hegoak bildu eta pausatu egingo naiz hurbilagotik begiratu ahal izateko. Esaterako,
|
hauek
begiratuko ditut bereziki: hiztegigintza; klasikoen lan batzuetan egindako ikerketak; bere jakinduriaren kutxa handi ezkututik ateratzen zituen gure historiaren puskak eta albiste ezezagun bitxiak; itzulpenei erreparatu nahi diet; azke nik, haren idazkietan toki ez hain txikia, ziur asko berak nahi baino handiagoa, hartzen duten eztabaida eta kritika garratzak ez ditut aipatuko, mendeurreneko giro gozoan ozpin tantak isurtzeko beldurrez.
|
|
|
Dena dela, eskerrak emateko salmo
|
hauek
ez digute egintza konkretu bat jartzen aurrean. Batez ere, Jangoikoak historian zehar emandako salbamena dakarkigute gogora.
|
|
|
1 fasea: (honako iturri
|
hauek
erabili genituen)
|
|
|
Une batean, merkatuan jendearen esku zebilen 3000 HIZTEGIAK berriztaketa sakon bat behar zuela ikusirik hiztegi elebidunak prestatzen hasi ginen. Horrela, lan luze eta neketsuaren ondoren hurrengo
|
hauek
atera ditugu. Abiapuntutzat, oinarri finkoa izateko, Europa Hiztegian (26.382 sarrera) eskainitako sarrerak hartu genituen.
|
|
|
Beraz, onarpenaren maiztasuna, hots, hizkuntza guztietan ezinbestekotzat jotzen diren kontzeptuei (azkonar, otso, arte, pago, miru, aizkora, otzara?) ematen zaizkien erantzunak eta erabileraren maiztasuna, hots, eguneroko bizitzan ezinbestekoak [ate, etxe, ama, aita, beso, zapata, bide, mendi?) diren hitzak uztartzeko, zerrenda bateratu bat egin genuen, hurrengo iturri ugari
|
hauek
konbinatuz eta multzoka laukietan bateratuz:
|
|
|
Eta talde honetan Karmel aldizkariarekin lotura estu estua duten kideak daude. Beraz, sari horren zatitxo bat, zeharka bada ere, badagokigulakoan, idatzi ditut goiko lerro xume
|
hauek
eta ondoren,. Bostak bat, lantaldearen eta Txomin Solabarrietaren gorazarrez ekitaldi hartan irakurritako hitzaldia gehituko dut:
|
|
|
Eta nik, hantxe, San Fernandoko San Carlos kuartelean paradigmaz paradigma, aditzen eraz garatutako bizkaierazko adizkiak buruz ikasi nituen, euretariko asko, jakina, etxekoak nituen eta beste batzuk ezagunak izan arren erabiltzen ez nituenak. Eutikik adizki
|
hauek
Azkueren Morfología Vascatik hartuak eta aukeratuak zituen?.
|
|
|
Gure fraide honek bazuen beste amets bat ere, bertsolaritzari loturikoa. Bertsolarien eguna sortu nahi zuen,
|
hauek
biltzeko, beraien gauza eta arazoez hitz egiteko, eta bertsotan eginez eta elkarrekin bazkalduz jai eder bat igarotzeko, azken batean, bertsolarien giroa suspertzeko. Hau ere lortu zuen gauzatzea eta hainbat urtez jarraitu zuten Euskal Herriko bertsolariek gure fraide honen deira komentuan biltzen harmonia ederrean, gorabehera txiki batzuk tartean izan arren.
|
|
|
Berak idatzitako olerkietako bi Santi Onaindiaren Milla Euskal Olerki Eder liburuan agertzen dira olerki hautatuen artean. Zehazki
|
hauek
dira: Amari eta Gabon.
|
|
|
Garai hartan ohitura zenez, izenorde
|
hauek
erabiltzen zituen bere lanak sinatzean: –Aldako?,. Azkoiti?,. Izarraitz?,. Dundunzar?.
|
|
|
Lerro xume
|
hauek
izan bitez Markina Xemeinen neure ikasle garaian Euskarako eta Literaturako irakasle eta geroago Nagusi eta komunitateko kide urte luzeetan izan nuenari omenaldi gisa.
|
|
|
Alegia, alde guztietako biktimak edota gatazkaren protagonistak, eta baita herritarrak ere, azterketetan parte hartzea ahalbidetu behar da, ikerketa prozesuaren baitan, euren zein Euskal Herriaren errealitatea eraldatu dezaten. Ikerketak, gure herriak bizi izan duen sufrimenduari buruzko informazioa biltzeko eta aztertzeko bideak izateaz gain, interbentzio moduak ere izan behar dira, herritarrek (bereziki biktimek) gatazkak sortu dituen arazoez jabetu daitezen,
|
hauek
konpontze aldera.
|
|
|
Are gehiago, horrelako nahasteak berriro gerta ez daitezen, IUPACek 2002an elementu berriak izendatzeko protokolo bat proposatu eta onartu zuen, eta protokolo horren puntu nagusiak
|
hauek
dira:
|
|
2012
|
|
|
1 Honako
|
hauek
osotzen dute une honetan batzordea: Burua:
|
|
|
Hitz Ordena, erabilera estrategikoa liburuaren aurkezpena Donostian egin zen 2012ko urtarrilaren 24an. Egintza hori zela eta Felix Ibargutxi kazetariak Pello Esnal jaunari egindako elkarrizketan, liburuaren muina aditzera ematen dizkiguten honako esaldi
|
hauek
irakurtzen ditugu:
|
|
|
Idazterakoan nahiz itzulpenak egiterakoan zer nolako estrategiak erabili behar ditugun aztertzera bultzatzen gaitu. Bertan, hitzez hitz hona ekarri dugun sarreran aipatzen den bezala, gure artean sarritan gogoeta gai izan ditugun honako
|
hauek
ageri zaizkigu hainbat adibide erantsiz azalduta: Testu antolatzailek; Mintzagaia eta galdegaia; Erlatibozko esaldiak; SOA/ SAO aukerak; Hitz ordena, osotasunean hartuta.
|
|
|
Jaunak liluramenduen mesedea egiten zidan lehen aldia izan zen hau. Hitz
|
hauek
entzun nituen: –Aurrerantzean ez dut nahi gizakiekin harremanik izan dezazun, aingeruekin baizik?.
|
|
|
–Aurrerantzean ez dut nahi gizakiekin harremanik izan dezazun, aingeruekin baizik?. Harri eta zur geratu nintzen; izan ere, arimaren mugimendua handia izan zen, eta hitz
|
hauek
espirituaren barru barrutik esan zitzaizkidan, eta horrela beldurrak hartu ninduen, baita bestalde pozak ere, poza geratu baitzitzaidan, nire iritziz, gauza berriak eragin zuen beldurra kendu zitzaidanean (24 kap., 6).
|
|
|
Begiraleak elkarteak liburu
|
hauek
argitaratzean sekulako ekarpena egin die euskal antzerkigintzari, Lapurdiri eta Euskal Herri osoari. Ene ustez, bilduma hau garai haietako lapurtarren idazmoldea, pentsamoldea eta bizimodua aztertzeko guztiz garrantzitsua da, ezinbesteko erreferentzia.
|
|
|
izenekoa. Emankizun
|
hauek
sona handia ukan zuten donibandarren artean, eta haien prestakuntzan Labout, Aita Donostia edo Gabriel Lertxundi bezalako musikari handiak parte hartu zuten.
|
|
|
Komentuen monografia historiko
|
hauek
ez dira, ez Urkizarengan eta ez karmeldarrek beren euskal historia egitean, tokikotasun hertsi batean eginak. Aitzitik, agerian dago Probintzia Erlijioso osoari (eta, beraz, Euskal Hegoalde osoari eskaintzen ari diren arreta).
|
|
|
Aitzitik, agerian dago Probintzia Erlijioso osoari (eta, beraz, Euskal Hegoalde osoari eskaintzen ari diren arreta). Gogora bitez, adibidez, Probintziaren historia orokorraz argitaratutakoak, gaztelaniaz lehenengo3 eta euskaraz bestea4 Bi argitalpen
|
hauek
, beste gabe, Euskal Herriko Institutu Erlijiosoen Historietan osotasunik orokorrena dutenak dira (betiere, erremediorik gabe, Euskal Hegoaldera mugatuak izan arren). Oraingoz ez dago, nik dakidanez, hain epe luzeko eta Euskal Hegoaldea osorik hartzen duen beste Historia argitaraturik5, saio laburrak egon badira ere6.
|
|
|
Beste gisa batean komentu karmeldarren monografia
|
hauek
, baliatu dituzten iturri aberatsengatik eta ikerlanei eman zaien eduki egituragatik, balio erantsi berri bat dakartela uste dut, gurean ia inoiz osotasun horrekin egin ez dena, nire ezagueran.
|
|
|
Euskal Lurralde ezberdinen ekarpena ondoko laukian ikus daiteke: herrialdez herrialde eta hiru epetan banatuta,
|
hauek
dira 1875 ditugun datuak, guztiak 1.404 laguneko kopurua osatzen dutela (429 or.):
|
|
|
Informazio hau kontrolatzeko eta osatzeko, 68 elkarrizketa egin ditut, era batera edo bestera, Gerra Zibilean inplikatuta egon zirenen seme alabekin, ilobekin edota ahaideekin. Nahiz eta
|
hauek
ez zuten gerra ezagutu, edo ume ziren garai hartan, eman didaten informazioa ezinbestekoa izan da euren senideen historiak ezagutzeko, informazioa kontrastatzeko eta gerraostean gertatu zena behar bezala ulertzeko.
|
|
|
Zilegi da hori pentsatzea. Nolanahi ere, nire ustez, ez da beranduegi honelako oroitza bat egiteko, kontuan hartzen badugu Gerra Zibilean sufritu zutenen seme alabak eta ondorengoak bizirik dirautela, eta
|
hauek
ere biktimak direla. Gainera, beti ere hobe da gertatu zena jakitea, ez jakitea baino.
|
|
|
Otxandio, Bilbo, Gernika edo Durangok bezalako txikiziorik. Dena den, bi herri
|
hauek
zuten biztanleria kontuan hartzen badugu (biek batera 3.245 biztanle zituzten 1936an), nire ustez, gerraren ondorioak oso lazgarriak izan ziren hemen. Gutxi gorabehera familien %15ean heriotza bat egon zen.
|
|
|
Nik dakidala, ume markinar bakarra eraman zuten atzerrira eta beste bat atxilotu zuten, baina bi ume eta gaztetxo bat hil ziren eta beste bi ume gutxienez zauritu zituzten. Halaber, ume askok galdu zuten aita, anaia edo senideren bat, edo, denbora askoan,
|
hauek
ikusi gabe egon ziren, kartzelan edo atzerrian zeudelako.
|
|
|
Behin, Lilluratuarena olerkian (159) eta beste behin, Biotzaren deia olerkian (164). Hitz
|
hauek
datoz hurrenez hurren bi olerkien azpiko oharretan:
|
|
|
Egungo egoeraren ezaugarri zehatzak honako
|
hauek
dira:
|
|
|
Une honetan hizkuntza komunitateek mehatxuak jasaten dituzte, dela autogobernurik ezarengatik, dela demografia murritzarengatik edota demografiaren zati bat edo osoa sakabanatua egoteagatik, dela kodifikatu gabeko hizkuntza izateagatik, edota nagusiaren aurkako kultura eredua izateagatik. Mehatxu horien ondorioz ezinezkoa gertatzen zaie hizkuntza askori bizitzea edo garatzea, honako ardatz
|
hauek
kontuan hartzen ez badira:
|
|
|
1 Deklarazio honek eskubide pertsonal besterenezintzat, eta edozein egoeratan egikaritzeko modukotzat dauzka honako
|
hauek
:
|
|
2013
|
|
|
–Badakit ez dela nigan falta maitasun eta desirarik, ahal dudan guztian nire ahizpen arimei laguntzeko, Jaunaren zerbitzuan oso aurrera joan daitezen. Eta maitasun hau, ditudan urte eta monasterio batzuetako eskarmentuarekin batera, baliteke ongi etortzea gauza txikitxoetan jakintsuek baino hobeki asmatzeko,
|
hauek
zeregin garrantzitsuetan ari direlako eta gizon sendoak direlako, ez baitiete kasu handirik egiten itxura batean ezer ez diren gauzei?.
|
|
|
–Idazteko agindu zidanak esan zidan, Karmengo gure Amaren monasterioetako moja
|
hauek
otoitzeko zalantza batzuk norbaitek argitu beharra dutela, eta uste duela emakumeek hobeki ulertzen dutela beste emakume batzuen hitz egiteko era, eta niri didaten maitasunaz egokiago etorriko zitzaiela nik esan niezaiena; arrazoi honengatik, uste du, nolabaiteko garrantzia izan dezakeela, zerbait esaten asmatzen bada; eta horregatik, idaztean haiekin hitz eginez joango naiz, beste pertsona batzu...
|
|
|
Gelditasuna eta arimaren bildutasuna: (quietud y recogimiento del alma) Bi termino
|
hauek
bigarren graduko otoitza adierazten dute (otoitz mistikorako sarrera).
|
|
|
–Jainkoaren laguntzaz jakin nahi nuke azaltzen zer alde dagoen bat egitetik liluramendu edo goraldi edo espirituaren hegaldi deitzen dioten edo gainezkaldira, hauek guztiak gauza bera baitira. Izen desberdin
|
hauek
gauza bat bera direla diot, eta estasiaBizitza Liburua ere deitzen zaio. Bat egitea baino askoz goragokoa da?
|
|
|
–Bada beste liluramendu modu bat, edo espirituaren hegaldia deitzen diot nik, izatez guztia bat izan arren, barruan oso desberdin sentitzen dena; izan ere, batzuetan bat batean arimaren eragin hain bizia sumatzen da, non espiritua harrapatuaBarne Gaztelua dela baitirudi, batez ere hasiera batean, beldur handia ematen duen abiaduraz; horregatik esaten nuen Jainkoagandik mesede
|
hauek
hartzen dituenak adore handia duela, eta baita fedea eta konfiantza eta Jainkoaren borondatearekin oso osoan bat eginik egotea ere, arimaz nahi duena egin dezan? (, 6 Egoitzak, 5 kap. 1 zenb.).
|
|
|
Bada, kontu egin dezagun, hau eginda dagoela arimak otoitzari ekiteko erabakia hartzen duenean eta erabiltzen hasten dela. Eta Jainkoaren laguntzaz saiatu behar dugula, baratzezain onak bezala, landare
|
hauek
haz daitezen eta arretaz ureztatu gal ez daitezen, loreak eman ditzaten baizik, gure Jaun honi atsegin emateko usain gozoko loreak, horrela sarri sarri etor dadin baratze honetara atsegin hartzera eta bertute hauen artean gozatzera. Bizitza Liburua, 11, 6).
|
|
|
–Orain itzul gaitezen geure ortu edo baratzera, eta ikus dezagun nola hasten diren zuhaitz
|
hauek
pipiltzen loratzeko eta gero fruituak emateko, eta loreak eta krabelinak ere berdin, usain gozoa emateko. (?) Atsegin handia ematen zidan neure arima baratze bat zela eta Jauna bertan paseatzen irudikatzeak?.
|
|
|
Jainkoaren esperientzia mistikoaren grazia jaso zuen; baina oraindik ez esperientzia hura ulertzeko, are gutxiago adierazteko eta komunikatzeko grazia. Gauza
|
hauek
adierazten jakitea ere Jainkoaren grazia dela dio berak. Hona egiten digun aitorpena:
|
|
|
Hau da, Bizitza Liburua aitor entzuleei Jainkoak egiten zizkion mesedeen eta ariman gertatzen zitzaizkion gauza ezohikoen kontu emateko idatzia zenez gero, San Josereneko ahizpek ez zuten hartarako sarbiderik eta Teresa beren amaren lanak irakurtzeko irrika biziz zeuden, ezinbestean. Obra honi autoreak berak eginiko hitzaurrearen aurreko oharrean hitz
|
hauek
ageri dira:
|
|
|
Zenbaki horien artean zenbaki monografikoak ere izan dira. Honako
|
hauek
nabarmenenak: 25 urteko zenbaki bi, Fray Bartolome, Aita Emiliano, Edith Stein, etab. Baita ale handi batzuk ere, hala nola, Juan Gurutzekoari, Lisieuxko Teresari, Gabriel Jauregiri eskainitakoak...
|
|
|
Hain zuzen ere, apaltasunez beteriko hasiera izan zuten proiektuek garapen handia izan dutelako. Egin eginean ere, emaitzez gainezka ageri zaizkigu bi elkarte
|
hauek
burutu dituzten lanak. Dagoeneko hainbat idazlek eta ikertzailek egin dituzte beren habiak bertako adarretan, txorrotxio ugari gozatzeko aukera eskainiz.
|
|
|
Laburbildurik, honako
|
hauek
dituzue hiztegi honen berezitasun nagusiak
|
|
|
Ez nuen usteko, ezta hurrik ere, une hartan hil zutela gure Aita Roman agurgarria! Jatera joan ginen pentsatuz,
|
hauek
ere erraz alferrik galtzen zutela munizioa.
|
|
|
Hilaren 18an, ikastetxeari bi aldeetakoek erasotzen ziotela ikusirik, nazionalen aldera igarotzea erabaki zuen A. Romanek eta goizeko 10ak aldean irten zen ikastetxetik. Bidean Irene Isusi andereñoarekin eta Zornotzako beste andre batekin topo egin zuen;
|
hauek
ere San Joanerantz zihoazen A. Romanen asmo berarekin: San Joanetik Etxanora igaroko ziren berehala.
|
|
|
Horietako bat dugu Aita Roman zaldibartarra. Haren oroipena lau haizetara zabaldu nahi genuke, baina besterik ezean, Karmel aldizkariaren orrialde xume
|
hauek
izan bitez desira honen lekuko. Era askotakoak izan daitezke ahaztearen ilunpetatik askatu nahi diren pertsonen merezimenduak, baina kasu honetan, beraren balioak eta Herri honi eta Ordena erlijiosoari egin zizkion ekarpenak baino gehiago, bidegabekeria ikaragarri baten biktima izateak indartzen du gugan haren oroipena berreskuratu eta haren izena ohoratu nahia.
|
|
|
1 Dena dela, Jon Alonsok zalantzan jarri zituen zenbaki
|
hauek
Argia aldizkarian. Azokaz, izenburupean idatzi zuen artikuluan (Argia, 1925 alea).
|
|
|
Nire ustez, euskal kultura indartzen ari dela esateko kopuru txikiegiak dira
|
hauek
. Are gehiago, gauden egora honetatik ateratzeko, ezinbestekoa iruditzen zait euskal kulturara jende gehiago erakartzeko estrategiak berriak martxan jartzea, baita euskal kultura berriro interpretatzeko eta haren espazioa eta garatzeko aukerak berriro definitzeko saioak egitea.
|
|
|
Sabai berberak eta interes ekonomiko, erlijioso eta sozial berdinak lotzen zuten jendetza hau dena. Dorretxeak Ahaide txikientzat nobleen erreferentea ziren;
|
hauek
dorretxetik sozial eta gerra kontsignak jasotzen zituzten, eta bere babes, armarri eta blasoiarekin estaltzen ziren. Dorretxeak, azkenik, lan indar multzo horren, etxearen alde borroka egiten zuten besoen, nagusiaren partez baserri leinuko buruzagiaren bidez transmititzen ziren aginduak onartzen zituzten jarraitzaile eta ogipekoen begi puntu ziren.
|
|
|
Gerra amaitu eta handik hila betera edo gertatu zen hau. Eta uda horretan beste sarraski
|
hauek
egin zituzten Txekian sudete izeneko alemaniar endakoak zirenen aurka, nahiz eta txekiar hiritarrak izan: Aussig, Postelberg, Glaserhan, Prerau, eta Brnotik Vienara bota zituzten 27.000 biztanleri.
|
|
|
zeritzan egoitzan gelditu zen. Han bazituen apaiz eta praile ezagun batzuk eta
|
hauek
–La voz de Madrid, astekaria ateratzen zuten.
|
|
|
Bazkarian eta solasaldietan iritxi batzuk azaldu zituen gerrari eta Frankoren errejimenari buruz. Astekari horren batzordekoak
|
hauek
ziren: Antonio Machado, Victoria Kent, José Bergamín, Eugenio Imaz, Félix Pita Rodríguez, Luis Lacasa, Juan Larrea eta Ramón J. Sender.
|
|
|
Dena den Fidelek beste gotzain gehienek bezain argi ez zituen ikusten gauzak. Baina
|
hauek
denak baino urrats handiago bat eman zuen. 1942n.
|