|
2002
|
|
|
Ez zan berbalduna. Halan be, tabernan alderdi
|
haretako
gizonik zaharrenagaz eukan zerbaitako ezagupidea eta hartu emontxua, berbetarako baino ez bazan be. Agure zaharrak berba ta berba," Apurre" k entzun ta entzun, batzanduten zireanetan horrelan emoten ebezan iluntzeko ta gau leheneko orduak.
|
|
|
Ontzi arotzek potina egiten hasi arteko unadeari Martintxuk luzeretxi eutsan arren, egun
|
haretako
bazkalostetik gauerarteko orduei sekularea eretxi eutsen. Ordu nagiagorik, astiaren ibilte alperrantzekoagorik ezin eitekean inork asmatu be egin!
|
|
|
Atzerrietako emakume asko efesoratzen ziran bera ezagutu naiez, eta baita, garbitasunarekiko zuen ospea egiazkoa zanentz egiztatzeko ere. Halako baten, galdu egin zuen senarra, alargundu zan, eta uri
|
haretako
emazteki alargunek oitura zuten bezala, adatsa askatuz eta lagunen aitzinean bular billuziari ukabilka egiñaz, senar zenduaren ahoku lagun, minduri joan zan. Etzan baiña horretan gelditu emazteki hura, hori baiño geiago egin nai ukhan zuen (edozeiñek egiten baitzuen hori).
|
|
2006
|
|
|
Han ez zan ez leihorik ez komunik, janaria gelan bertan prestetan genduan. Lapikokoen sundeak, keak, eta sabaietatik zintzilik soketan kordatzen ziran barruko hezetasunak berehala urdinarazoten ebazan jatekoek egongune kalamastra
|
haretako
giroa itogarri bilakatzen eben. Meatzariren bat gaixotzen zanean, larri larria ez bazan, ez zan ospitaleratzen, bertan, danokaz geratzen zan, danok gaixotzeko arriskua handituz; sarri jazoten zen legez.
|
|
|
Ni, ama eta artean bizi ziran bost anaiakaz batera hasia nintzan garbitokietan. Behin, bertan nengoala, egun
|
haretako
beharra burutzeko arratsaldean hirugarren leherketaldia falta zanean, halako baten, pozuan istripua izan zalako oihuak zabaldu ziran. Aita egun horretan lehenengo aldiz joana zan pozu berean, hain zuzen.
|
|
|
Behin koltxoi zikinean etxunda, ha guztia amets gaiztoa baino ez zala biziro deseatu neban. Oharkabean, baina, etxe
|
haretako
beste apopilo bat nintzan, eta gainera, gura neban baino arinago ikasten neban.
|
|
|
Goiz oheratzen ziran beti. Iluntzean, telebista aurrean emondako kloroformo ordu luzeak nekez jasaten ebezan etxe
|
haretako
hustasunean. Oheko erropak jantzi, zein bere aldetik ohera sartu eta mesanotxeko argitxoa biztuteaz batera partida hasteko seinalea be emoten zan.
|
|
|
Urtebete eroien beharrean herrialde
|
haretako
uri nagusi biak batuko ebazan trenbidea eregiteko. Herrialde haretan egingo zan inoizko lanik handiena zan trenbidea.
|
|
2007
|
|
|
Ipuin baten arabera, tupi guaraniak urtero neska gazte bat eskaintzen eutsien uraren jainkoari. Behin, beste tribu bateko mutil bat etorri ei zan eta urte
|
haretako
neskeagaz maitemindu. Neskearen zorigatxeko etorkizunaren jakitun, neskea bahitu ei eban.
|
|
2008
|
|
|
Kontua da, haresti bat genduala, oraindik bota barik, auzoko batek soloa eukan ondo ondoan. Solo
|
haretako
artoek ezagun izaten eben gerizpetan ala eguzkitan haziak ziran. Eguzkitan haziak, mardulak eta ederrak, baina basoak itzala egiten eban lekuan haziak, erkinak eta kolore margulekoak.
|
|
|
Lehenengo aroari heldu eta bertan aurkitu dot nahikoa gai. Baserriko bizimoduaz ganera, sasoi
|
haretako
istorio eta gertaera batzuk be ekarri ditut orriotara; neuk gogoan neukazanak zein anaia arrebei entzunak, guztiguztiak idazteko ardurarik hartu barik. Asko baztertuta be, esanguratsuenak edo bizienak, distiratsuenak, lerrokatu ditut, neure buruari beste munduko helbururik jarri barik.
|
|
|
Hurrengo egunetan be ez ziran agertu. Mendexako baserri
|
haretako
gizona joan zan gure etxaburutik zapatu haretan Markinako feriara eta harek esan eurenean egozala biak.
|
|
|
Kanpaleku haretara joate hori zelan izan eitekean pentsetan jarrita, erantzun bat baino gehiago jatortaz burura. Alde batetik, maistreak horretarako kontsignaren batzuk izango ebazala; gogoan dot Aspiltza Urberuagako maisua zala inguru
|
haretako
eragilea, bera be begirale lanetara joaten zan eta. Bestetik, hamar urteko ume bati holako aukerarik emon ezkero, ez dala harritzekoa baietz esatea.
|
|
|
1948a izango zan. Meza
|
haretako
oroitzapena be surretara jatort. Ia zorabiatu ninduan albokoren baten kolonia usainaren keru sarkorrak.
|
|
2009
|
|
|
Gogortxua izan jakon gure Triskiliri egun
|
haretako
lezinoa!
|
|
|
Tiroen hotsera batu ziran lagunak emon eusten danaren barri. Hilda luze itxi neban gau
|
haretako
gorri zelataria. Gorria, gero, makala beraxe!
|
|
|
Zer eta, txarri bat! Sei zazpi arroako txarri biribil bat ez zan, ba, nire gau
|
haretako
gorri bildurgarria. Hango barre egin beharra!
|
|
|
Gau
|
haretako
nire estu larri eta trebetasunaren ordez, ez ete geunkan, gero, ondo mereziduta halako bazkaritxua?".
|
|
|
Don Paulinok San Isidro egun
|
haretako
baino eskerrik asko beroagorik ez ei eutsan aspaldian zeruari emon. Emongo be, bai gero?
|
|
|
Barre algaraka amaitu eben Peruk eta Juanitok iluntze
|
haretako
autu mautua.
|
|
|
Eta gure Ana Mari Kontzek ez eukan bakerik, harik eta otzarakada guztia saldu arte. Hamaika bider jo ebazan berak, otzaratxua buruan erabilela, herri
|
haretako
etxe ateak. Eta hamaikatxu diru boltsilloratu be bai joan etorri haretan!
|
|
|
Eta Josek eta Antonek ardao dzangada banagaz amaitu eben goiz
|
haretako
berbalditxua.
|
|
|
Eta ez, gero, buruak emon bakarrik! Herri
|
haretako
eleizean egon bazinie, hantxe ikusi ahal zeinkien Txinpas belauniko eta zintzo zintzo, Ixidro soinulariak autortzea egitetik noiz urtengo.
|
|
|
Ezta, ezta ezergaitik be! Herri
|
haretako
plazeak hartu eban itxurea! Peru arrapaladan etxerantza, esku biakaz besiguari oratzen eutsala!
|
|
|
Patxok emoniko oilanda gozo bi jan ebazan azeriak gau
|
haretako
afaritan.
|
|
|
Baina beluko meza aurretxuan batez be ikustekoak herri
|
haretako
bideak: baetorren jentetan eleizara!
|
|
|
baetorren jentetan eleizara! Pipadun aguretxuak, amama erostalariak, gizon eta emakume, mutil eta neska, ia herri osoak alkar jo eban Santiago egun
|
haretako
meza nagusian eleizan. Txomin Txiki eta Patxo be han egozan; Toribio errotaria be bai.
|
|
|
Don Luziok be baeukan, gero, ahots ederrik nahiko; baina euren parroko jauna ezaguna eben herritarrak nahi kantuan nahi eta pulpitoan. Aita frailea, aita frailearen adi egozan Txomin Txikigandik hasi eta hango bazter
|
haretako
atsozahartxuaganaino.
|
|
|
Ordurikluzeenak etagozoenak Donamariakokomentuanemon nituan nikJ.M.Lekuonagaz, erantzun salmoakeuskaratzen. Zelanahaztuafalosteko ibilalditxuak, Urrikoarratsalde ilunetan, herri baketsu
|
haretako
bideetan. LasterhasikozanMikelZaratebertsotan, ohiebanumorezirikatzaileaz, Juan Marieresaltsa bereansartunahirik; eta hau, behinberotuezkero, bertsolari bikainaagertzenjakun: zorrotza, sakona, gozoa. Holangoaskatasun giroan, ezetariko trababarik botaten diran bertsoak, haizeakeroango baditu ere, ez etedirasarritanonenetarikoakizaten?
|
|
2010
|
|
|
Gure herrikideak euskal kantuakaz paperak banandu ebezan monja eta batu ziran iparramerikarren artean, eta danak ahalegindu ziran gugaz batera, Santu, Gure Aita eta Agur, Jesusen Ama, abesteko. Egintzaren barruan esan behar neban berbaldian, gure aurreko euskal artzainen adore harrigarria goraldu neban, Sartalde
|
haretako
lautada bakartuetaraino bizibide bila joateko adorea, eta beste herrietako etorkinena be bai, eta baita hartu zituan lurraren eskuzabala be, gaurko Ipar Amerika etorkinak eratutako nazinoa dala gogoraziz.
|
|
|
Zortzi hektarea dituan eremu eder baten erdian egoan Abadia, baebazan pasealeku eta lorategi eta zuhaitz zoragarriak eta jolastoki aproposak bai aire librean eta bai aterpean. Garai
|
haretako
aurrerapenik ez jakon falta. Dutxak ur bero eta hotzagaz, bainu gelak, ikasgelak lasaiak eta logelak erosoak.
|
|
|
Gaur egun ez dira, zorionez, gauzak holan egiten. Larrutik ordainduko dau Teresitak garai
|
haretako
eskolak antolatzeko era.
|
|
2011
|
|
|
fruitu lehorrak, galletaren bat, diru apurren bat eta halakoak. Egun
|
haretako
jatordua be apartekoa izaten zan; etxe batzuetan hil barri ziran txarrien hankak preparetan ziran egun horretarako. Eta orduantxe kantetan zan Apalazio kanta ezaguna:
|
|
|
Gozamena, jubilazino modu bat zala esan leiteke. Gurasoak bizi ziran etxera ezkontzen baziran, etxe
|
haretako
irabazi ekonomikoen zati bat hareei emon behar izaten jaken. Soloko jeneroa saltzeko orduan, kasurako, saltzetik ateratako diruaren erdia emon behar izaten jaken.
|
|
|
Honeek guardasolak, tarterak, lapikoak... konpontzen ebezan. Aldi
|
haretako
gizartean ekonomiaren beste pentsakera bat egoan: barria erosi aurretik, zaharrari iraunazotea zan kontua.
|
|
|
Alkatea, Juan Antonio Arginzoniz, jeltzalea zan, eta gainerako zinegotzi guztiak be bai, ezkerreko errepublikar bat izan ezik. Aldi
|
haretako
zinegotzien ondorengoek argi adierazo deuskue, zerrenda zabalak egin zirala udal hauteskundeetan. Hau da, alderdiari barik, pertsoneari emoten jakon botoa zinegotzi izateko.
|
|
|
Aldi
|
haretako
ikas-materialak ez ziran besterik izaten, arbela, klariona eta borretako trapua baino. Geroago arkatza, lumea eta tinteroa sartu ziran.
|
|
|
Baina garai
|
haretako
Busturiaz zuek nik baino gogoramen hobeak eta zehatzagoak eukiko dozuez eta ez dau merezi horrezaz nik ezer gehiago esaterik.
|
|
|
Hiru kofradiatan taldeak egozala eta, uste izan neban gauza ederra izango litzatekela, Iurreta guztiko zaindari dan San Migeletan, une baten behintzat, herriko talde guztiak batera agertzea eta dantzan egitea. Oso egokitzat jo eben urte
|
haretako
jaien antolatzaileek asmo hori, eta hori jarri eben jaien egitarau papeletan.
|
|
2012
|
|
|
Holan berregin ahal izan ditut sasoi
|
haretako
hainbat kontu, Markina Xemeinen, Etxebarrin, Barinagan eta Gerean abadezereginak betetzen zituanekoak. Urte hareetan sarri bat egiten genduan pastoralgintzan eta batez be euskal kulturagintzan.
|
|
2014
|
|
|
Egoitza honetako lehio batetik bere burua bota eta hil zen. Garai
|
haretako
egunkariek gripe batek hil zuela kontatu zuten. Baina gertatua beste hau da.
|
|
2015
|
|
|
b. honetan eta horretan gisakoak onartu ziren (ez hontan/ huntan, hortan), baina 3 graduan hark, hartan, hartako. aukeratu ziren (ez harek/ harrek, haretan,
|
haretako
).
|
|
2017
|
|
|
Beste alde batetik, esan beharrik be ez dago, aldian behin latzak eta baltzak ikusi genduzala, kasu batzuetan herriko arazoak zirala ta (Inama, esate baterako). Beste batzuetan, sasoi
|
haretako
egoera politikoaren erruz. Udaletxeko langile batek be itzelak sortu euskuzan eta azkenean bota egin behar izan genduan.
|
|
2021
|
|
|
Han ibili nintzan instrukzinoa egiten egunero, ez dakit zenbat ordutan. Neure konpainiako kapitaina zan konpainia berezi
|
haretako
kapitaina be. Oporretan egoan eta, bueltan etorri zanean, han ikusi ninduan desfiletan nenbilela konpainia haretan, eta sarjentoari geldiarazoteko agindua emon eutsan.
|
|
|
Ikarragarrizko jentetzea batu zan Ipiñaburun, bai auzotik, bai Zeanuri osotik, baita inguruko herrietatik be. Sasoi
|
haretako
ikur bat izan zan jaialdi ha, eta merezidu dau azalpen zehaztuago bat.
|
|
|
Ipiñaburun, Santiago egunean, urtero egoten ziran bertsolariak. Sasoi
|
haretako
bertsolariak ziran Balendin Enbeita, Lopategi, Arregi, Azpillaga eta, gerora, beste asko.
|
|
|
Edo, alderantziz, fogera batek etse bi. Sasoi
|
haretako
zergen ordainketea bananduteko balio ixiten ioan. Da herriko batzarretan ordezkaritzea eukiteko be bai.
|
|
|
Frailetzatik edo abadetzatik urten daurienak, horreik asko iakiek. Garai
|
haretako
ikasiek hori irakasten euskuen, eta gizonezkoak ziran munduen agintan daurienak. Nik esango neuke gizonezkoak izaten zirala lehenengo mailan agertzen ziranak.
|
|
|
Bernagoitiko seme hori Durango aldeko familia dirudun bateko neska bategaz ezkondu ei zan. Etxe
|
haretako
nagusia edo" diruduna" andrearen izeko bat zan. Adinean nahikoa aurrera joiala, gaixoaldi baten, atsoa oso txarto parau ei zan.
|
|
|
Harentzat ez egoalako gauza ederragorik mutiko haxe baino. Beharbada izango da inguru
|
haretako
lurra baltza eta arbel baltzekoa dalako. Usain berezikoa.
|
|
2022
|
|
|
Garamendik dinoanez, antzezlanaren autorea espainiarra eta errepublikazalea bazan be, guztiz konprometiduta egoan Jaurlaritzeagaz," politikari jeltzaleengan konfidantza osoa eukan eta Agirre Lehendakaria izan zan sasoi
|
haretako
politikarien artean gehien miresten ebana".
|