|
2000
|
|
|
Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea. Txarrago oraindik euskaldun herrietako zenbait Udaletan
|
euskararik
ez dakiten alkateak jartzea. Jokaera horrek euskalduna, bere burua gutxietsiz, etsipenean uzten baitu.
|
|
|
Trentoko Kontziliotik irten ziren aginduen arabera bideratu zen auzia, baina ez zenbait eragozpen sortu gabe. Nafarroan 1584ko Pastoral bisitek erakusten dutenez, Allingo Eulz herrixkakoek
|
euskararik
ez zekien apeza jarri zitzaielako sortu zituzten eztabaidak hor daude, aipatu dudan Goñi Gaztambideren obra horretan, 479 orrialdeetan. Hala eta guztiz ere, 1590 urtean idatzi ziren Constituciones synodales etan finkatu ziren, Pedro de la Fuente apezpikuaren denboran, dotrina irakasteko arau zehatzak.
|
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela
|
euskararik
ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
|
Nafarroan, bertako Legebiltzarrak herrialdea zatitu zuen, apartheid lotsagarri batera eramanaz, inguru euskalduna, elebiduna eta gazteleraduna bereiztuta. Baina, inguru euskaldunean badira
|
euskararik
ez dakiten nafarrak, inguru erdaldunean, antzina Lingua Navarrorum zeritzana mintzatzen zen alde hartan, euskaldun nafarrak diren bezala. Hori, 1948an ONUk azaldu zuen Giza eskubideen kontra doa.
|
|
2001
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri honetan euskarari leku bat aurkitu nahi badiogu, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da euskararen kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi batez Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut: euskaraz jakin eta egiten dugunona, baina baita ere
|
euskararik
ez dakitenena ere. Hori ezinbestekoa dela iruditzen zait, alde batetik.
|
|
2003
|
|
|
Euskaldun batzuei halako zerbait gertatzen zaie erdaldunarekin giza eta gizarte harremanak garatzerakoan, zeren harekiko harremanak garatu nahi baldin badituzte beren ezaugarrietako bat edo batzuk baztertu eta bestearenak hartu behar baitituzte eskuetan; egia esan, bestearen hizkuntza ere badakite eta horregatik ez zaie hain bortitza egiten erdaraz min  tzatzea. Baina erdara dakite, jakin, erdaldunek
|
euskararik
ez dakite eta! Komunitate bi ez dira izango, horrela nahi baldin baduzu; baina orduan estatus desberdineko komunitate kideei buruz hitz egin litzateke.
|
|
2004
|
|
|
Hizkuntza batzuk jakitea derrigorrezkoa da, edo hala dela esatera norbait ausartzen ez bada ere, ez jakitea ez litzateke ulergarria zein gizartean orobat onartzen den gertaera. Euskara jakitea, aldiz, aukerakoa da, eta, testuinguru horretan
|
euskararik
ez jakitea ohikoena da. Baina, administrazioek, besteak beste, euskaraz ere dakiten herritarrei zerbitzua eskaini behar diete, bada, zerbitzu egokia nola eskaini euskaraz jakin ezean?
|
|
2005
|
|
|
Euskarari betelan hutsa ematen bazaio, gauza funtsezkoak erdaraz esaten badira, irakurlearen inkontzientean euskararekiko sendotuz doan ustea balio sinboliko handia baina praktikotasun urria duen hizkuntza dela izango da. Haatik, euskararen nagusitasunean oinarrituriko hedabideak sendotuta »nahiko lan orduan ere»,
|
euskararik
ez dakitenen arreta erakarri genezake.
|
|
|
Zeren irakasteko, ordea? Lehenik euskal hitzak eta izenak, gero, haurrek ikas dezatela irakurtzen eta izkiriatzen, bai eta kantatzen ere. lrakasleak berak
|
euskararik
ez badaki he! egin diezaiola beste norbaiti.
|
|
|
Serreta ko testuan hitzak banatzeko bertikalean jarritako puntuak erabiltzen dira baina batzuk, adib. BASEROKEIUNBAIDA hitz bakarra baino, amalgama morfematikoak dira Roman del Cerro-ren ustez, hau da, esaldi edo perafrasi bati dagokion espresioa. Gure ustez, autoreak testua hartu du eta esanahia aurkitzeko asmoz testua morfemetan banatzen hasi da BASER/ OKE/ IUN/ BAIDA bere hiztegiko euskararen argipean (berak
|
euskararik
ez baitaki). Hala ere egileak zera dio, morfema anitzdun hitzak atzetik aurrera irakurri behar direla,, el núcleo de la secuencia morfemática aparece habitualmente al final, seguido de un posible artículo y precedido por las otras determinaciones?
|
|
|
93). Noski,
|
euskararik
ez badaki eta iberiera ez bada gehiegi ezagutzen, nolako fidagarritasunik eduki dezake. Gainera logikoena izango zen iberierazko inskripzioen esanahia jatorrizko bertsioan eskaintzea, hau da, euskaraz.
|
|
|
Beltran-ek euskoiberista gisa honako ezaugarriak ditu:
|
euskararik
ez daki, ez du ia ezagutzen, eta euskararen inguruko ikerketen berririk ere ez du, beraz iberierazko testuak euskarara itzultzean Azkueren hiztegia erabili behar du. Kasualitatez agian, baina valentziarra da aurrerago valenciamoaz hitz egitean argituko dugu zer adierazi nahi dugun.
|
|
|
Iberiera eta euskararen arteko harremana frogatu nahi dute, baina iberiera ezezaguna da eta
|
euskararik
ez dakite. Beraz, ikerkuntzaren emaitza ez da fidagarria.
|
|
2007
|
|
|
Ohiko eskaintzaz ari garela, ohiko ikastaldean emandako eskolez osatutako taldeez mintzo gara. Batere
|
euskararik
ez dakienetik hasi eta ikas prozesuan EGA agiria lortuz edo gaitasun komunikatibo osoak eskuratzeko eskaintzaz.
|
|
|
– Lehia handia daramate biek. Batak
|
euskararik
ez daki baina linguista ospetsua da, eta besteak euskara jakinki ez du teologiako diplomarik baizik. Garai batean ene aitak hiztun autoktonoarena egiten zuen Gorringorentzat.
|
|
2008
|
|
|
Baina kanal bien arteko bereizketa linguistikoa eginda, kanal bakoitza populazioaren zati bati zuzentzeko joera nabarmendu zen. Horrela, euskarazkoa euskaldunentzako kanal bilakatuko zen, eta gaztelerazkoa
|
euskararik
ez dakitenentzakoa. Diskurtso berri honen eraikitzaileen arabera, honelako desdoblamenduaren bidez lortuko litzateke telebista publikoa jendarte elebidun batengana iristea:
|
|
|
Horrek dakar mentalitateen ez ulertzea, itzultzai learen mirailak itxuraldatzea, hitzen pisua ez ezagutzea. Iparraldean ezagutzen ditut bertsolaritzaz arduratzen diren bi ikerle,
|
euskararik
ez dakitenak!!
|
|
|
Eta momentuan pentsatzen dut Iparralde gehienean ez dagoela problemarik; euskalkiak erabiltzen direla ikastoletan, behar bada, Hendaian, Donibane Lohizunen eta Baionan izan ezik denetan, gero, barnekaldean bai, batzuek irakasten dute, Behenafarroan behintzat, eta, Zuberoan, zubereraz. Gero, arazoak sortzen orain, zeren eta umeak heldu baitira ikastoletara eta, gurasoek
|
euskararik
ez dakitenean, zer euskara erabili behar den Baionan, zer euskara mota Angelun, zeren eta guraso umeak Euskal Herri osotik baitatoz.
|
|
|
Seminarioetan, halaber, asko kosta zen euskara katedra bat sortzea, eta arazo politikoak agertu bezain laster bertan behera geratu zen. Ondorioz sarritan
|
euskararik
ez zekiten edota euskaraz eskolatu gabeko apaizak bidaltzen zituzten herri euskaldunetara. Erakunde publikoek ere ez zioten aparteko tokirik egiten euskarari, mediku zein notario erdaldunak igorriz eta herritarrei zuzendutako idazkietan soilik erdara baliatuz.
|
|
2009
|
|
|
Ez dugu zalantzarik
|
euskararik
ez dakiten milaka gurasok erakutsi duten euskararekiko begiruneari eta atxikimenduari esker egin ahal izan dela bide hori, eta hizkuntza pluraltasunaren aldekoa den pertsona orok aitortu eta txalotu egin luke guraso horiek egin duten ahalegina (beraiek ezagutzen ez duten hizkuntzan partez edo osorik euren seme alabak eskolatzeko ahalegina) eta erakutsi duten euskararekiko (eta, azken batean, eusk...
|
|
|
Hobe euskaraz jakitea ez jakitea baino, jakiteak ez baitakarkio inori ezertarako kalterik. Horrexegatik besterik ez bada ere, tamala da ikustea zenbaitek
|
euskararik
ez jakitea bihurtu nahiko lukeela merezimendu, eta nahiko lukeela euskaraz jakitea, ez edozein hizkuntza, hemengo hizkuntza baino, hutsaren hurrengo merezimendutzat jotzea.
|
|
|
Eta aldaketa horrek, ezbairik gabe, pisu handia izango zuen hizkuntzaren ikuspegitik:
|
euskararik
ez zekiten milaka herritarrek hartu zuten Euskadi lanleku eta bizileku, eta, aldi berean, euskaraz bizi ziren milaka baserritarrek (euskara baino ez zekitenak, kasu askotan) Euskal Herria utzi eta munduko beste herrialde batzuk bihurtu zituzten euren lanleku eta bizileku. Bi norabideko migrazioa gertatu zen, eta hori ez zen, hain zuzen ere, euskararen presentzia sozialaren mesedean gertatu.
|
|
2010
|
|
|
kale giroko, euskaltasun harrobia? osatzen zuten horiek guztiek, hainbatean39 Donostiako Bretxa, esate baterako, euskara erdaren parez pareko jardungune aparta zen, astean sei egun. Euskaraz egiten zuten tratuan baserritar saltzaileek eta kaletar euskaldunek, eta erdaraz egiten zen
|
euskararik
ez zekiten, señorekin?. Antzera, baina ahulxeago, gertatzen zen arrandegian.
|
|
|
Beste kezka bat. Kontuan harturik, gehienek ez dakitela euskaraz Euskal Herrian, zer egin gure euskarazko informatiboetan,
|
euskararik
ez zekiten politikariekin. Hauei, hitz egiteko aukerarik ez eman, euskararik ez zekitelako?
|
|
|
Kontuan harturik, gehienek ez dakitela euskaraz Euskal Herrian, zer egin gure euskarazko informatiboetan, euskararik ez zekiten politikariekin? Hauei, hitz egiteko aukerarik ez eman,
|
euskararik
ez zekitelako. Baina hori ez al zen benetako diskriminazioa politika munduan batez ere?
|
|
|
Tradizio terminologikorik gabeko geure harrobi hutsetik termino eta hitz berriak bat batean sortuta. Orduan bertan nik sumatu nuen (ziur aski, nik behar hainbat
|
euskararik
ez nekielako) Orixeren idazteko moduak ez zuela funtzionatzen nire baitan. Eta, gainera, traba ezin gaindituzkoak izango genituela eredu hura gizarteratzeko.
|
|
2011
|
|
|
Datu hauek guztiak kontuan hartuta, pentsa liteke, baina oraindik aztertu gabe dago, Eusko Ikaskuntzaren proiektuan bildu zirela abertzaleen baitan zeuden bi tradizio oso desberdin: batetik,
|
euskararik
ez zekitenak baina euskal gaiekiko interesa zutenak, (EAJn ohikoa zen, abertzalea izanik ere, kulturalki euskal gaiekiko praktika erdalzalea izatea), eta bestetik, abertzale, euskaldun eta euskaltzaleak zirenak. EAJk bazuen ere bere historian euskaltzale sutsuen tradizio bat (adib.
|
|
2012
|
|
|
100 Motzak, garaiko euskaran dira
|
euskararik
ez zekitenak, beraz euskal komunitatekoak ez zirenak eta zentzu despektiboan erabiltzen zen.
|
|
2013
|
|
|
Nik sasoi hartan ez nuen neure burua euskaraz idazteko gai ikusten. Uste nuen
|
euskararik
ez nekiela, estandarra besterik ez bainuen ezagutzen. Zozokeria hori.
|
|
|
lehenago aipatu dugun berreskurapenaren asmotik (euskara populazio osora hedatu beharra), beste asmo batera pasatu zen, kanal bakoitza populazioaren zati bati zuzentzeko joera nabarmenduz. Horrela, euskarazkoa euskaldunentzako kanal bilakatuko zen, eta gaztelerazkoa
|
euskararik
ez dakitenentzako kanal —itxuraz bederen— Diskurtso berri horren eraikitzaileen arabera, horrelako desdoblamenduaren bidez lortuko litzateke telebista publikoa jendarte elebidun batengana iristea: nori bere hizkuntzan.
|
|
|
Bistan da, beraz, gaur egungo euskarazko telebistaren publiko potentzialaren soslaia ez dela herri euskaldun eta etxe euskaldunean bizi dena; nagusiki —zenbakiei erreparatuta bederen— elebitasun maila txikiko herrietan eta elebidun hartzaile zein erdaldunekin batera bizi dena da. Eta, publiko potentzialaren kontzeptua zabalduz gero, euskararen ezagutza mugatua —elebidun hartzailea— edota
|
euskararik
ez dakiena —erdalduna— da.
|
|
2014
|
|
|
Lehendabiziko ikuspegi horretatik euskararen aldeko lanean ari litezke, esate baterako,
|
euskararik
ez dakiten euskaltzale erdaldunak. Egon bai baitaude, ez gutxi gainera, kontraesanaren tamainaz egin genezakeen balorazioa gorabehera.
|
|
|
Entzuleen artean ba omen dira euskara ulertzen ez dutenak, eta aurkezpen horiek egiten dituzte, haiek ere jakin dezaten kantu bakoitza zertaz den. Lehen ere baziren
|
euskararik
ez zekiten entzuleak, baina ulertzen zuten euskarak bere eremuak behar zituela. Militante euskaltzaleak ziren, besteak beste ikastolako gurasoak edota AEKko ikasleak.
|
|
|
Aldaketa soziodemografiko sakonak ezagutu ditu Euskal Herriak azken urteotan: Uriak seinalatutako moduan (2014), duela 30 urte ez bezala, euskaldunak etxe elebidunetan sakabanatuta daude nagusiki,
|
euskararik
ez dakiten lagun askorekin bizikidetzan, eta, horrez gain, euskaldun guztien erdia baino gehiago Euskal Herriko sei udalerritan bizi dira: Bilbo, Gasteiz, Donostia, Barakaldo, Getxo eta Irunen, hain justu.
|
|
|
Esan dutenaren arabera, motelaldi hau, gainera,, aldaketa soziodemografiko sakonak tarteko direla jazo da: duela 30 urte ez bezala, euskaldunak etxe elebidunetan sakabanatuta daude nagusiki,
|
euskararik
ez dakiten lagun askorekin bizikidetzan; euskaldun horien erdia baino gehiago, berriz, Hego Euskal Herriko zazpi udalerri nagusietan bizi da: Bilbo, Gasteiz, Donostia, Iruñea, Barakaldo, Getxo eta Irunen, hain justu?.
|
|
|
XVI. mendetik aurrera, erromantzez idatzitako ordukoagirietan euskarazko esaldi eta irainak agertzen dira. Horiek nahikofidagarriak dira; izan ere, lekukotasun hauek askotan salaketa baten frogatzathartzen ziren eta, beraz, kontu handiz transkribatzen saiatzen ziren, edota bestelako arazorik egon ez zedin; hala ere, gerta liteke agiriaidatzi zuenak
|
euskararik
ez jakitea eta beste batek esanak zer dioen jakingabe biltzea.
|
|
|
A: Eta zure aitak
|
euskararik
ez badaki, etxean eta duzue erdaraz...
|
|
2015
|
|
|
Beste ateraldi bat ere oroitzen dut, lehengoa baino saminagoa. Eskolaurreko umeen hizkuntza ari zen komentatzen gure izeba Maria Dolores, eta esaten nola mojek kontatu ohi zuten, lau urterekin haur piloa etortzen zitzaiela urtero, erdia batere erdararik jakin gabe eta beste erdia batere
|
euskararik
ez zekiela (orain dela hogei urteko Beasaingo egoera soziolinguistikoa, gutxi gorabehera), eta, handik hilabete gutxira, ume euskaldun guztiek zekitela erdaraz hitz egiten, eta ume erdaldunek berriz hitzik ez zutela euskaraz ikasi. Harro harro kontatzen zuen hori izebak Errekarteko sukaldean, euskaldun arrazaren nagusitasunaren froga zientifikoa balitz bezala; niri berriz ez dakit zer ematen zidan gehiago:
|
|
|
Badirudi euskalduna zela Ipar Euskal Herriko jenderik gehiena. Hori esateko argibide zuzen eta zehatz gutxi daukagu, baina Pierre Lancreren arabera, esate baterako, alferrekoa zen
|
euskararik
ez zekiten apaiz eta fraideak Lapurdira bidaltzea, euskalduna zelako herrialde hartako jendea. XVII. mendearen hasierakoa da lekukotasuna, eta hona hemen pasartea (Lancre 1613 [2004]:
|
|
|
–Prentsa idatzian oso zaila da elebitasuna. Are zailagoa kazetariak elebidunak ez badira, batez ere buruek
|
euskararik
ez badakite. Ez zen esperientziarik.
|
|
|
Hara: jendeak
|
euskararik
ez zekiela eta hortaz, egoerak hartara behartuta, frantsesez idatzi beharra zegoela zioten Ekaitzakoek. Botzakoek, aldiz, gazteek euskararik ez dakitela eta hain justu horrexegatik euren programazioan euskara are gehiago indartu beharra dagoela diote.
|
|
|
jendeak euskararik ez zekiela eta hortaz, egoerak hartara behartuta, frantsesez idatzi beharra zegoela zioten Ekaitzakoek. Botzakoek, aldiz, gazteek
|
euskararik
ez dakitela eta hain justu horrexegatik euren programazioan euskara are gehiago indartu beharra dagoela diote. Planteamendua, bistan denez, errotik da desberdina.
|
|
|
Horra zertan datzan Gure Irratiaren mugarri izaera: euskarari bere zentralitatea ezartzen laguntzen dion irrati eredua posible dela frogatu du, zabal jokatuta gainera,
|
euskararik
ez dakiten beste kultura gutxituetako lagunei ere leku egin baitie. Hara zer dioen horri buruz Lucien Etxezaharretak:
|
|
|
Zeren kulturako adierazlearekin geratu gara, adierazia galdurik; izena jakinik, baina izana aldendurik. Zeozelan esateko,
|
euskararik
ez dakien erdaldunaren egoera lakoxea da gure artekoa: Martintxone Mungiako baserriko kartela ikusirik, letrak irakurtzen ditu, baina ez daki Martin txo nek zer esan gura duen.
|
|
|
Horrela egiten diren ikerketa, deskribapen... guztietan, euskaldun kontzeptuabeti gaizki erabiltzen dugula uste dut. Nik uste Euskal Herrian, zoritxarrez, ez daukagula euskaldunik, ulertzen baldin badugu euskaldunak direla euskara bakarrik dakitenak, euskal elebakarrak.Izan ere, erdaldunak aipatzen ditugunean, erdaldunen artean denak dira gaztelania dakitenak beste hizkuntza batzuk jakin ditzakete hor nonbaitekoak, baina
|
euskararik
ez dakitenak dira. Beraz, euskara eta gaztelaniaren arteko harremanean, elebakarrak erdaldunak, eta elebidunak gara besteok, euskara ere badakigunok, eta nahiz eta euskara aurretik jakin, edo gaztelania baino hobetojakinda ere, gaztelaniaz hitz egiteko kapaz gara.
|
|
|
Eta gisa hortan gogoa beti Euskal Herrian ukan du marrazkilari hunek, Euskal Herriarentzat beti atxikimendu handia ukanez. Dolu handi bat badaukala,
|
euskararik
ez jakitea. " Beti senditu naiz euskal diasporako kide" dio.
|
|
2016
|
|
|
Euskaldunak, bai, horretan asmatu egin zuten. Hasiera hartan eta hogei urteren buruan, euskaraz egin ditugu bilerak, euskaraz trukatu mezuak, euskaraz idatzi ditugu gero zabaldu ditugun panfletoak, izan ditugun harreman gehienak,
|
euskararik
ez zekien orduko alkate jaunarekin salbu.
|
|
|
Lan zaila da itzulpenarena, autorearen hitza ahal den hurbiletik adierazi behar baita. Bainan oso pozik dago Jos Roy itzulpen horrekin, amets lilluragarri bat bezala zaiola, berak zauri gisa deramala
|
euskararik
ez jakitea, alta mintzo zutelarik. Adiskide batek eqin dizkio liburuko marrazkiak, Eric Demelis ek, munstroen munduko pertsonaiez beztituak.
|
|
2017
|
|
|
Gogora dezagun: lehendabiziko ereduak kristautasunaren balioetan oinarritutako Euskal Herria eta euskal arraza lotu nahi zituen, biztanle batzuentzat euskal arrazakoa izatea eskuraezina zen arren; bigarren ereduak sozialismoaren balioetan oinarritutako Euskal Herria eta euskalduntasuna lotu nahi zituen, biztanle askok
|
euskararik
ez zekiten arren. Egungo diskurtso hegemonikoak, demokrazian oinarritutako Euskal Herria proposatzerakoan, itxura batean, badirudi euskal nazioa euskalduntasunarekin lotu nahi duela (ikusteko dago etorkizun hurbilean hala izango ote den).
|
|
|
Besteak beste, bertako zale, kultur eragile eta jubilatuak, edo munduko lau hegaletan bizi diren nostalgikoak. Baita
|
euskararik
ez dakitenak ere. Egia esan, nire euskarazko sarrerak eta oharrak alde batera utzita, erdaraz irakur bailitezke hemengo dokumenturik gehienak, eragozpen haundirik gabe.
|
|
|
Abertzale sutsua, baina kostaldean sortu beste milaka bezala,
|
euskararik
ez jakin. Konturaturik, zinez Euskaldun izateko, euskaradun izan behar zela, Koko hasi zen euskararen ikasten, eta azken urte hauetan, euskaraz ari ginen gure artean.
|
|
2018
|
|
|
Javik eta Nikok euskara behar zuten Edurnerekin zeukaten maitasun harremanarekin aurrera egiteko eta" behar natural" horren indarrak eraman zituen euskara ikastera. Hain zuzen ere, nahiz eta
|
euskararik
ez jakin, egoerak sortutako hizkuntza premiara egokitu ziren biak ala biak, eta" behar natural" hori izan zuten euskara ikasteko akuilu.
|
|
|
hizkuntza jakitea. Modu honetara, Nafarroako" eremu erdaldunean" belaunaldiz belaunaldiko katean euskara galdu duten nafarrek ez dute hizkuntza eskubiderik
|
euskararik
ez dakitelako. Beraz, hizkuntzakeriaren arrazoibidetik hizkuntzarik ez dakienak, ez du hizkuntza eskubiderik, horregatik, nafarroako" eremu erdaldunean" hizkuntzakeriak ez du euskara ofiziala egin, ez dakienari eskubiderik aitortzeko beharrik ez dagoelako.
|
|
|
1803 urte inguruan Lorenzo Prestamerok idatzitako Pueblos de Álava por vicarías dokumentuan, Zuia, Urduña, Aiara, Orozko eta Tudelako Bikariotzetako herriak euskaldunak zirela esaten zen, eta horietan alferrik izango zirela
|
euskararik
ez zekiten apaizak. Artziniega eta inguruko herrietan. Santa Koloma, Mendieta, Erretes Tudela, etab.?
|
|
|
1806an, epai baten bidez, herrian bertan predikatzeko hizkuntza egokiena gaztelania zela agindu zen. Hala ere, urte batzuk geroago kanpotik etorritako erlijiosoek Luiaondon predikatzen jarraitzen zuten, eta herriko apaizek, Olamendi anaiek, ez zuten egoera hori onartu nahi euskaraz hitz egiten zuten bakarrak kanpokoak zirelakoan14 Haien arabera, gutxi batzuek esaten zuten ez zutela gaztelaniarik ulertzen eta gehiago ziren
|
euskararik
ez zekitenak; egoera horretan, apaizek gaztelaniaz predikatzen zuten oztopo eta kexarik gabe (Iturrate eta Uzquiano, 1979).
|
|
|
Antzeko zerbait gertatu zen Okondon, Independentzia Gerra garaian. Apaiz bat kendu zuten kargutik
|
euskararik
ez zekielako, eta kargu gabetuak argudiatzen zuen herrian lau apaizetatik hiru erdaldunak zirela eta euskara ez zela beharrezkoa (Ros, 2011: 390).
|
|
|
Hala ere, adin guztietako erdaldun elebakarrak agertzen dira erroldan, baina kasu batzuk susmagarri samarrak iruditzen zaizkigu. Adibidez, ez dugu uste 1855ean jaiotako etorkin gipuzkoar baten semeak
|
euskararik
ez jakitea oso arrunta izango zenik Baranbion. Gure ustez, posible da Bilbon urte asko eman eta gero hizkuntza ahaztu izana edo trakets aritzea eta, horregatik, ez zekiela esatea; bestalde, agian, euskarari buruzko aurreiritziekin lotuta egon zitekeen euskalduntasuna ukatzea.
|
|
|
Bost kasuetan euskarazko B2 jakite maila eskatzen zaie. Herritarren% 70 baino gehiago euskara ezagutzen duten herriak biltzen dituen Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak, UEMAk, behin baino gehiagotan salatu du herrietako osasun etxeetan
|
euskararik
ez dakiten medikuak eta pediatrak daudela. Eta bereziki arazoa emakumeen arretarako zentroetan, emaginekin eta ginekologiarekin dagoela nabarmendu du.
|
|
|
Gure gaiari helduz, toponimiaren bidez hizkerak hezurmamitzen dituzten ezaugarriak aztertu nahi ditugunean arazoak ez dira gutxi. Besteak beste, aintzat hartu behar da batzuetan
|
euskararik
ez zekiten eskribauek transkribatzen zituztela leku izenak, eta oraintsu arte ez dela onomastika araupetzeko irizpide bateraturik eman. Hori dela eta, erregistroz erregistro aztertu behar dira eskribauek idatziz emandako transkripzio eta oharrak.
|
|
|
87). Bestetik, Torrealdaik ederki nabarmentzen duenez, euskal irakurle zentsoreek izan duten erantzukizuna ikaragarria da, beren irakurketek behin betiko balio dutelako, hau da, bestelako agintariek
|
euskararik
ez dakiten heinean, euskal irakurle zentsorearen iritzia ezin da kontrastatu (gehienez ere, beste irakurle zentsore euskaldun batekin) eta euren irakurketak behin betikoak bilakatzen dira ezinbestean. Gainera, horri guztiari" zenbait irakurleren euskara maila apala gehitu behar zaio, egoera absurdu eta dramatiko bihurtzen duena.
|
|
2019
|
|
|
• eskolako, administrazioko edo osasungintzako jarduerak eta zerbitzuak euskaraz garatzea eta eskaintza,
|
euskararik
ez dakiten herritarrekiko komunikazioari irtenbide indibidualizatuak eskainiz.
|
|
|
Amonak ez. Baina, bizitzaren gorabeherak tarteko,
|
euskararik
ez zekien Lizarrako gure amona Maximak bazuen Lizartzan erdaraz ez zekien lehengusu bat. Noiz edo noiz joaten zitzaion bisitan, eta gogoan dut, bisita haietako batetik bueltan,? ¿ Qué tal con la prima, amona??
|
|
|
Irratia piztu eta euskal musika eman zuen, azkenaldiko modari jarraituz, rock eta trikitiaz apainduriko melodiak. Gustatzen zitzaion,
|
euskararik
ez zekien arren. Hara, to, berriro ere, euskararena...
|
|
|
Borroka emana baitzuten beren biziko lehentasun zerrendaren goiko lerroan. Pierrek eta Felixek salbu, besteek
|
euskararik
ez zekiten, orduan frantsesera lerratzeak ez zien arazorik sortzen.
|
|
2021
|
|
|
Ikasi nahi, eta baserritik hirira gerturatzeko nolabaiteko pisu moldeak ziren. Han ez zen sartuko
|
euskararik
ez zekienik! Oso kontsekuenteak ginen, euskaraz bizi nahi genuen.
|
|
|
Aitzitik, honako ondorioa hau iruditu zait kontuan hartzekoa: elkarrizketatu gehienek
|
euskararik
ez dakiten arren are gehiago, 10tik 2k onartzen dute bost axola zaiela euskara—, elkarrizketatuen herenak azpimarratzen du beren seme alabek euskara dakitela. Zer esan nahi du horrek, ordea?
|
|
2022
|
|
|
Identifikatutako behar eta profilak kontuan hartuta, lau ikastaro desberdin prestatu dituzte:
|
euskararik
ez dakitenei zuzendutakoa, mailako baxuko ikasleei zuzendutakoa, ostalaritzan edo zaintzan aritzen direnei zuzendutakoa eta merkatariei zuzendutakoa. Oraingoz, uda aurretik eskainiko dituzten ikastaroetarako izen ematea soilik dago irekita, hau da, maila baxukoei zuzendutakoan eta ostalaritzan aritzen direnei zuzendutakoan eman daiteke izena.
|
|
|
Mauleren kasua, laburki aipatzeko lehendabizi, aurrenez ongi genekiena egiaztatu da tamalez, hau da mauletar denda jabe oso gutxik (bizpahiruk) dakiela euskaraz eta, hortaz, kanpaina horretan esku hartzea ezinezkoa zaiela. Alabaina, zin zinez ho ri pentsatzen dutenez ez bada ziurtatzen ahal ere,
|
euskararik
ez jakitea dolugarritzat daukate eta minez bizitzen dutela aitortu digute batzuek. Ikastea, haatik, oso neketsutzat ikusten dutela gaineratu digute, denbora eskasia ai tzakiatzat harturik, kasu gehienetan.
|
|
|
Eta dudarik gabe garrantzizkoa da irakaskuntzan, administrazioan eta hedabideetan, batzuetan beharrezkoa izatea, eta ezagutza apalagoa edo handixeagoa behar izatea, nahiz eta erabili beharrik ez egon, gutxiz gehienetan. Baina hiru arlo horietan ere, leku zabala izan dezakezu euskaraz jakin gabe, edo apenas jakin gabe, eta halakoak esan dezake bost axola zaiola
|
euskararik
ez jakitea, erdaraz lan egiteko arlo horietan ez duela batere arazorik eta.
|
|
|
Ume txikien kasketa da. Noentiendotarrak zilegi du, jakina,
|
euskararik
ez jakitea —norberak markatzen ditu bere lehentasunak, eta hala izan bedi gero ere—, baina ez du eskubiderik bere ezjakintasunagatik besteoi euskaraz egiteko aukera mugatzeko.
|
|
|
Gero Altuenea etxean abiatzen dut euskararen irakaskuntza sei urteko hamar bat haurrekin. Zaharrago bat ere bada berrikitan Estatu Batuetatik jina bere anai gazteagorekin,
|
euskararik
ez dakite, baita haur bat mutua dena. Oraindik ez da argi elkorra den edo beste arazo bat duen.
|
|
2023
|
|
|
Hizkuntzaren «despolitizazio» hori nola ulertzen duen hurrengo paragrafoan argitzen du UPNk: «Euskara zonifikazioaren arabera sustatuko dugu,
|
euskararik
ez dakitenak edo erabili nahi ez dutenak ez penalizatzeko moduan, batez ere diru laguntzak, kontratuak eta lanpostu publikoak eskuratzeko orduan».
|
|
|
Trukean eurak ere gure antzezlanak ikustera etorri ziren. Gehienek
|
euskararik
ez zekiten. Oroitzen dut emakume baten erantzuna, gure antzezlan bat ikusi ondoren:
|