|
2000
|
|
|
Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea. Txarrago oraindik euskaldun herrietako zenbait Udaletan
|
euskararik
ez dakiten alkateak jartzea. Jokaera horrek euskalduna, bere burua gutxietsiz, etsipenean uzten baitu.
|
|
|
Trentoko Kontziliotik irten ziren aginduen arabera bideratu zen auzia, baina ez zenbait eragozpen sortu gabe. Nafarroan 1584ko Pastoral bisitek erakusten dutenez, Allingo Eulz herrixkakoek
|
euskararik
ez zekien apeza jarri zitzaielako sortu zituzten eztabaidak hor daude, aipatu dudan Goñi Gaztambideren obra horretan, 479 orrialdeetan. Hala eta guztiz ere, 1590 urtean idatzi ziren Constituciones synodales etan finkatu ziren, Pedro de la Fuente apezpikuaren denboran, dotrina irakasteko arau zehatzak.
|
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela
|
euskararik
ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
|
Nafarroan, bertako Legebiltzarrak herrialdea zatitu zuen, apartheid lotsagarri batera eramanaz, inguru euskalduna, elebiduna eta gazteleraduna bereiztuta. Baina, inguru euskaldunean badira
|
euskararik
ez dakiten nafarrak, inguru erdaldunean, antzina Lingua Navarrorum zeritzana mintzatzen zen alde hartan, euskaldun nafarrak diren bezala. Hori, 1948an ONUk azaldu zuen Giza eskubideen kontra doa.
|
|
2015
|
|
|
Beste ateraldi bat ere oroitzen dut, lehengoa baino saminagoa. Eskolaurreko umeen hizkuntza ari zen komentatzen gure izeba Maria Dolores, eta esaten nola mojek kontatu ohi zuten, lau urterekin haur piloa etortzen zitzaiela urtero, erdia batere erdararik jakin gabe eta beste erdia batere
|
euskararik
ez zekiela (orain dela hogei urteko Beasaingo egoera soziolinguistikoa, gutxi gorabehera), eta, handik hilabete gutxira, ume euskaldun guztiek zekitela erdaraz hitz egiten, eta ume erdaldunek berriz hitzik ez zutela euskaraz ikasi. Harro harro kontatzen zuen hori izebak Errekarteko sukaldean, euskaldun arrazaren nagusitasunaren froga zientifikoa balitz bezala; niri berriz ez dakit zer ematen zidan gehiago:
|
|
|
Badirudi euskalduna zela Ipar Euskal Herriko jenderik gehiena. Hori esateko argibide zuzen eta zehatz gutxi daukagu, baina Pierre Lancreren arabera, esate baterako, alferrekoa zen
|
euskararik
ez zekiten apaiz eta fraideak Lapurdira bidaltzea, euskalduna zelako herrialde hartako jendea. XVII. mendearen hasierakoa da lekukotasuna, eta hona hemen pasartea (Lancre 1613 [2004]:
|
|
|
–Prentsa idatzian oso zaila da elebitasuna. Are zailagoa kazetariak elebidunak ez badira, batez ere buruek
|
euskararik
ez badakite. Ez zen esperientziarik.
|
|
|
Hara: jendeak
|
euskararik
ez zekiela eta hortaz, egoerak hartara behartuta, frantsesez idatzi beharra zegoela zioten Ekaitzakoek. Botzakoek, aldiz, gazteek euskararik ez dakitela eta hain justu horrexegatik euren programazioan euskara are gehiago indartu beharra dagoela diote.
|
|
|
jendeak euskararik ez zekiela eta hortaz, egoerak hartara behartuta, frantsesez idatzi beharra zegoela zioten Ekaitzakoek. Botzakoek, aldiz, gazteek
|
euskararik
ez dakitela eta hain justu horrexegatik euren programazioan euskara are gehiago indartu beharra dagoela diote. Planteamendua, bistan denez, errotik da desberdina.
|
|
|
Horra zertan datzan Gure Irratiaren mugarri izaera: euskarari bere zentralitatea ezartzen laguntzen dion irrati eredua posible dela frogatu du, zabal jokatuta gainera,
|
euskararik
ez dakiten beste kultura gutxituetako lagunei ere leku egin baitie. Hara zer dioen horri buruz Lucien Etxezaharretak:
|
|
2019
|
|
|
Amonak ez. Baina, bizitzaren gorabeherak tarteko,
|
euskararik
ez zekien Lizarrako gure amona Maximak bazuen Lizartzan erdaraz ez zekien lehengusu bat. Noiz edo noiz joaten zitzaion bisitan, eta gogoan dut, bisita haietako batetik bueltan,? ¿ Qué tal con la prima, amona??
|