|
2006
|
|
|
Frantzia, horren adierazlea da. Estadutik ala gizartetik
|
etorri
daitezela, hizkuntza politikak duela gutxi legearen itxura hartu du. Rouquetteek dion lez:
|
|
2007
|
|
|
Are gehiago nabari da aldaketa hau ikasleen lanbideari begiratzen badiogu. Taulan ikusten denez, ia erdira
|
etorri
da lanbidez ikasle direnen kopurua, eta nabarmen igo funtzionarioena.
|
|
|
Milaka eta milaka erdaldun huts izanik nola liteke jende gehiago ez etortzea euskara ikastera? Nonbait hurbil dugun jendea, euskara ikasi eta maite duena,
|
etorri
da. Ikasi nahi omen duten eta etortzen ez diren horietako askok uste ustel franko badute, aurki ere:
|
|
|
Milaka eta milaka erdaldun huts izanik nola liteke jende gehiago ez etortzea euskara ikastera? Nonbait hurbil dugun jendea, euskara ikasi eta maite duena,
|
etorri
da. Ikasi nahi omen duten eta etortzen ez diren horietako askok uste ustel franko badute, aurki ere.
|
|
|
Baina kantuak dioen bezala: " ez da hain fazila" eta abandona azkarra
|
etorri
zen segidan. Gau eskolek militanteen garra eskas ez bazuten ere gaineratekoa falta zuten:
|
|
|
Euskalduntzealfabetatzearen gaineko ikerketen zenbatekoa eta nolakoa besoz beso
|
etorri
dira Euskal Herriko unibertsitateetan hizkuntzalaritzan, soziolinguistikan, psikologian eta pedagogian egindako urratsekin batera baita, ezbairik gabe, sektorean zuzen zuzenean partaide direnen irakasleen eta teknikarienprestaketa gero eta hobearekin.
|
|
|
Euskalduntze alfabetatzearen gaineko ikerketen zenbatekoa eta nolakoa besoz beso
|
etorri
dira Euskal Herriko unibertsitateetan hizkuntzalaritzan, soziolinguistikan, psikologian eta pedagogian egindako urratsekin batera baita, ezbairik gabe, sektorean zuzen zuzenean partaide direnen irakasleen eta teknikarienprestaketa gero eta hobearekin.
|
|
|
Donostiako Bagera elkarteak 1993an Mintzalaguna bataiatu zuen ideia, eta handik hona Euskal Herri osora zabaldu dira halako ekimenak, gaur egun, izen ugarirekin (Mintzalaguna, Berbalaguna, Mintzakide,...) halako loraldi batean daudela esan dezakegu. Aipagarria da ekimen hauen sustapena, lehenengo batean behintzat, euskaltegien kanpotik
|
etorri
zela, euskara elkarteetatik hain zuzen ere, hau da, erabileraren esparruan lan egiten duten erakundeetatik. Seguruenik hau beste arloetako euskaltzaleen artean ere HEAren lana gizarteratzeaz ardura dagoen zantzua dugu.
|
|
|
AEK k kezka agertu zuen une hartan hizkuntzaren egoeragatik, 20 urte geroago dena halakoa ez bada ere, normalizazioarekiko kezka hemen dugu oraindino. Kezka hartatik abiatuta
|
etorri
zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa. Irakas jardueratik normalizazio prozesuan nola eragin galdera hura bera etengabe planteatuz adibidez.
|
|
|
Hiperesteka erreferentzia ez da baliozkoa. Neurketaren egunean, kanpotik
|
etorri
diren erosleen edo administrazioarekiko afera batentzat heldu direnen eragina daitezke ere, baina hori dudagarriagoa litzateke.
|
|
|
Orain arte etengabeko gorazko joera mantendu duen herrialde horrek, erabilera datu hauen argira, azkeneko bost urte hauetan joera aldatu duela dirudi. Hala ere, 2001eko emaitzak zenbait faktoreren eraginez baikorregiak izan ziren irakurketa egin daiteke eta 2006ko emaitzak goranzko joera orokorra zuzentzera
|
etorri
direla ere pentsa genezake, eta beraz, 17 urtetako perspektibarekin Bizkaian ere kale erabilera haziz doala dirudi.
|
|
|
Etorkizuneko gizarteari begira itxaropentsua da, euskararen irabaziak, haur eta gazteengandik
|
etorri
izatea; ezagutza mailako azterketetan ikusten zen bezala, kale erabileran ere horrela gertatzen da, adina zenbat eta gazteago, euskara gehiago ezagutzen eta erabiltzen da. Gainera lurralde guztietan gertatzen da progresio hau, bai Autonomi Elkartean, baita Nafarroan ere.
|
|
|
Hortaz, ukipen egoera bateko harremanetan erabiliko den hizkuntzaren hautua ez da berez gertatzen, baizik eta zirkunstantzia baldintzatzaile batzuen mendean. Gorago esan bezala, baldintzak horiek, norEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna beraren nahiarekin bat
|
etorri
ala aurkakoak izan, eragiten dute herritarrek funtzio sozialak betetzeko osatzen dituzten harreman sareetan: etxean edo familian, lanean, lagunartean, aisialdiko kideekin, kirol jardunetan, eta abarretan.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, itzulpen kontuak gerora utzi eta lexikoa eta morfologiari ekin genien modu sakonean; tresna horiek geroago itzulpenerako erabili ahal izango ziren... baita beste hainbat aplikaziotarako ere! Geroago
|
etorri
ziren morfologiaren gaineko aplikazio informatikoak, gorago aipatu ditugunak, geroago etorri ziren ere beste tresna eta aplikazio konplexuagoak. Taldearen ia 20 urteko ibilbidea estrategia horren arabera egin dugu.
|
|
|
Beraz, itzulpen kontuak gerora utzi eta lexikoa eta morfologiari ekin genien modu sakonean; tresna horiek geroago itzulpenerako erabili ahal izango ziren... baita beste hainbat aplikaziotarako ere! Geroago etorri ziren morfologiaren gaineko aplikazio informatikoak, gorago aipatu ditugunak, geroago
|
etorri
ziren ere beste tresna eta aplikazio konplexuagoak. Taldearen ia 20 urteko ibilbidea estrategia horren arabera egin dugu.
|
|
|
Ha venido el amigo de Bilbao kasuak bi itzulpen zuzen izan ditzake: Bilboko laguna
|
etorri
da eta laguna Bilbotik etorri da. Analisi zuhaitzak erabakiko du itzulpena bat den edo bestea den, eta tamalez analisi zuhaitza sortzen duen programak ez du esaldiaren testuingurua ezagutzen edo ulertzen.
|
|
|
Ha venido el amigo de Bilbao kasuak bi itzulpen zuzen izan ditzake: Bilboko laguna etorri da eta laguna Bilbotik
|
etorri
da. Analisi zuhaitzak erabakiko du itzulpena bat den edo bestea den, eta tamalez analisi zuhaitza sortzen duen programak ez du esaldiaren testuingurua ezagutzen edo ulertzen.
|
|
|
Egun ditugun analizatzaileek duten arazo handienetakoa da koordinazioaren analisia, eta analisi horrek baldintzatuko du (aurreko kasuetan bezala) itzulpena. honoko itzulpena emango dugu: Jonekin
|
etorri
naiz eta Miren.
|
|
|
Itzulpen zuzena lortu ahal izateko (Jonekin eta Mirenekin
|
etorri
naiz), hau da behar dugun analisia:
|
|
|
Izan ere, analizatzaileak mirar aditzaren forma dela markatuko balu, hau litzateke sistemak emango lukeen itzulpena: Jonekin
|
etorri
naiz eta begira bezate.
|
|
|
Hala ere, bereizketa honek ez ditu arazo guztiak konpontzen eta batzuetan inguruko beste elementuei ere begiratu behar zaie: ibilgailu batekin baldin badoa, z erabiliko dugu ondoan doan hitza modifikatu gabe baldin badago (ha venido en tren/ trenez
|
etorri
da), baina modifikatzaileren bat baldin badu –n erabili dugu (ha venido en el tren de las once/ hamaiketako trenean etorri da).
|
|
|
Hala ere, bereizketa honek ez ditu arazo guztiak konpontzen eta batzuetan inguruko beste elementuei ere begiratu behar zaie: ibilgailu batekin baldin badoa, z erabiliko dugu ondoan doan hitza modifikatu gabe baldin badago (ha venido en tren/ trenez etorri da), baina modifikatzaileren bat baldin badu –n erabili dugu (ha venido en el tren de las once/ hamaiketako trenean
|
etorri
da).
|
|
|
Eta Erramun Baxok
|
etorri
zitzaigun HABEra; oker ez banabil, 1982ko hasiera aldera. Berehala ohartu ginen, bai, gu baino jantziagoa zela gizaseme heldu eta ospetsu hura.
|
|
|
Eta Kanadara joan zen sei hilabetetarako. Eta hori ere ondo baino hobeto
|
etorri
zitzaigun gutako batzuei. Kanadara joan baikinen, 1982ko udazkenean, hango berri ikusi eta ikastera.
|
|
|
Bada Erramunen beste artikulu bat, ordea, ZUTABEko lan horiek baino gehiagotan
|
etorri
ohi zaidana gogora. HABE aldizkariaren 6 zenbakian dator, Enrike Larrarte trebearen marrazki bana hornigarri.
|
|
|
Askotan
|
etorri
ohi zait umetako pasadizo bat gogora. Behin behar eta, festak ziren Andoainen:
|
|
|
Gaur, hogeita zazpi/ hogeita bost urte geroago, laurogei urte betetzen ditu Erramun Baxok. Eta, kontuak ateratzen hasita, ohartzen gara orduan, HABEra
|
etorri
zenean, berrogeita hamahiru izango zituela; hau da, gutako batzuek gaur ditugun baino gutxiago. Eta halako hotzikara eta zirrara sortzen zaigu barru barrutik.
|
|
|
Gainera gerlatik ihes egin nahiz, oihan baten erdian zegoen jauregi batean kokatuak ginen. Baina gerlaren arrabots eta oihartzun guztiak hurbiletik
|
etorri
zaizkigun. Bai eta ere gudari garaileen eta gerlako presuner iheslarien ekintza ospetsuak.
|
|
|
Vianako ekitaldira etorritako guztien erdiak baino gehixeago adiskideekin iritsi dira (%51, 5). Beste erdiak, ia bere osoan, familian
|
etorri
dira (bikotekidearekin soilik —%21, 1— edota seme alabekin —%21, 9); %43, zehazki.
|
|
|
Esate baterako, Goiena.netek 2003an beren diru iturrien %52, 83 dirulaguntzetatik zetorren, komunikabideetan euskararen erabilera sustatzeko kontzeptuan. Diru hori Gipuzkoako Foru Aldunditik eta Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailetik
|
etorri
zitzaion (Larrañaga, 2005: 152).
|
|
|
Mende erdia igaro da telebista gurera
|
etorri
zenetik eta hogeita bost urte pasatxo EITB jaio zela. Denbora tarte honetan, asko eta sakonak izan dira soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 37 medioaren baitan bizi izan diren aldaketak, batzuk telebista kudeatzeko arauetan, helburuetan, jabegoan eta lan funtzionamenduan; beste batzuk telebista mezua beraren baitan eta, azkenik, beste horrenbeste hartzaileen izaeran, medioarekiko pertzepzioan eta kontsumo moduetan.
|
|
|
Dena dela, orduko telebistagintzak egoera berrietara moldatu behar izan zuen. Hala nola, 80ko hamarkadan arauketa berria
|
etorri
zen, zeinaren ondorioz, deszentralizazio mota desberdinak aplikatu ziren kanal autonomikoen eta tokikoen bidez eta, guztiaren gainetik, kanal pribatuak sortu ziren, panorama mediatiko osoa irauliz eta publikotasunaren kontzeptua bera zalantzan jarriz.
|
|
2009
|
|
|
Gorago aipatu dut nola Kutxak hau guztia egiteko dituen motiboetan bat garrantzitsua den gizartetik bueltan datorkion ospe korporatiboa. Eta esan behar dut azken boladan errekonozimendu ugari
|
etorri
zaigula hizkuntzaren kudeaketan egiten ari garen lanarengatik.
|
|
|
Gero telefoniaren eta puntu com en zoramena
|
etorri
zen, eta, agian, haiek dena kolokan jarri zuteneko momentu aizan zen espekualazioarengatik eta irrazionaltasunarengatik. Eskerrak puntu com ek porrot egin zuten.
|
|
|
adibidez Iztuetaren Gipuzkoako Dantza Gogoangarriak22 liburuan, agertzen den pasarte hau: " Gure seme campoetan guenduena bart
|
etorri
zaicu echera, chit galanturik, osasunarekin, eta guztiz jakinduria aundicoa. Aztu zaio euskera guzi guzia".
|
|
|
Nola Lizardi hala Batxi aspaldi antzean bizi izan ziren, baina geuri ere, haiei bezala, ate joka
|
etorri
zaigu mundu arranoa, globalizazio haizeak tarteko. Eta, gustatu ala ez, jokaleku horretan jokatu beharra daukagu, ezen zirimolaren zakarrari erreparatuta kirikinoarena egitea erreakzio erabat logiko eta ulergarria den arren, dezentez eraginkorrago baita surflarien gisan olatuei neurria hartu eta haien indarra baliatuz aurreraka jarraitzea.
|
|
|
Ondoren, goiena.net edo uztarria.com bezalako blog komunitateak sortu ziren. Blog komunitate horien atzetik dohako blog plataformak sortu ziren, eta horrekin batera blog kopuruaren eztanda
|
etorri
zen.
|
|
|
Ni ez besteak oro alai daude. Arratsalde argia gaurko hau, eta joan
|
etorri
bizia kalean..." (50 or.); b) Gandiaga leihotik kalera begira amarekin: " Inor ikusten duzu barrez, irribarrez edo poz aurpegiz ala?, galdetu zidan [amak].
|
|
|
Harreman horretatik
|
etorri
zen, beraz, Gandiagak Txillardegi Arantzazuko seminarioan ostatuz bizitzera gonbidatzea, bere liburua buru zezan. Bertako fraide irakasleekin batera bazkaltzen zuen Txillardegik, eta haien otoitzetan parte hartu ere bai nonbait; eta Arantzazuko mendietan egiten zituzten beren ibilaldiak hizkuntzalariak eta poetak, beren idazteeta irakaste lanlanak geratuz asaskatze aldera.
|
|
|
Ondorioz, frantsesdun elebakarren kopurua goratu da hamabost urtez bi gertakarirengatik: alde batetik euskaradunen kopurua guttitu da, bestalde jendetza goratu da kanpotik erdaldun anitz
|
etorri
da.
|
|
|
XIX. mendeko bertsolari bikainenetakoak, Bilintxek, euskal bertsogintza poesigintzaraino eraman zuen. Ondoren
|
etorri
ziren Fermin Imaz, Txirrita eta beste hainbat eta hainbat.
|
|
|
Urteak joan urteak
|
etorri
, gauza batzuk aldatu direlako gogorra daukat eta hizkuntzaren bariazioaren gaineko ikerketak, faktore geografikoen garrantzia guztiz ezabatu barik, faktore sozialak eta estilistikoak gomutan erabilita egin behar dira ezin bestean (honen gainerako Gaminde 2009a ikus daiteke).
|
|
|
Sistema batean egon daitezkeen aukera guzi guziak ez dira era berean gauzatzen; aitzitik hierarkia bat sortzen da, non harreman mota batzuk lehenetsiko diren, beste batzuk osagarri gisa agertuko diren, eta baita beste batzuk zokoratuta geldituko diren. Hala bada, elkarrekintzaren joan
|
etorri
askeak zerbait lotua sortu ohi du: egitura bat alegia.
|
|
|
2 Erabilera
|
etorri
da erabiltzetik
|
|
|
Eta hain zuzen, bietako batek edo biek euskara gutxi zekiten bikoteen prozesuetan, ikerketan atera dugun ondorio bat da bikotekideen artean ez dela gertatu lehenik euskaraz gaitasun" on" bat eskuratzea eta gero bikotean hitz egiten —erabiltzen— hastea. Beraien arteko erabilera ez da
|
etorri
, nolabait, gaitasun on bat eskuratzearen ondoren, erabileratik bertatik baizik.
|
|
|
Lanean, euskara jakiteagatik eginbehar gehiago duzu, soldata gehiago ez. Motibazioa ez da hortik
|
etorri
. Laneko ordutegian liberatuta ikasi nuen; urte tʼerdian 3 urratsetik 11.era.
|
|
|
Saioetan parte hartu zutenen taldea oso anitza izan zen: aholkularitza enpresetako eta administrazioetako euskara teknikariez gain, unibertsitateko eta euskara elkarteetako langileak
|
etorri
ziren.
|
|
|
Lan-talde batek aurkeztutako ideia Zuzendaritzak asanbladan proposatu zuen, eta denek onartu zuten proiektu hari ekitea. Hasieran, formazioa eta komunikazio zirkuluak antolatu ziren; kanpoko teknikaririk gabeko fase autonomoagoa
|
etorri
zen geroago; eta euskararen erakundetzea, azkenik. Azken pauso handi hori lortzeko, plana enpresaren prozeduretan bertan txertatu zuten, kalitatezkoetan, hain zuzen ere.
|
|
|
Gogoeta horren lagungarri aurkeztu ziren ohar pedagogikoak, hausnarketarako tresna gisa. Uste dugu hori dela kasuak osatzera
|
etorri
den azken elementua, kasuen erabilera dinamizatzeko lagungarri izan daitekeena. Erabiliko dituztenen iritzia jasotzen saiatuko gara, jakiteko benetan lagungarriak gertatu diren ala ez.
|
|
|
Gure bezero den enpresa bateko gerenteak egunero zeharkatzen zuen tailerra goizeko 08:00etan euskara eskoletara joateko. Ekintza xume hark eragin handia izan zuen langileengan, eguna joan eta eguna
|
etorri
, besapean koadernoa zuela gerentea tailerra zeharkatzen ikusten zutelako.
|
|
2010
|
|
|
Duela urte batzuk Leitzako pestetara ETBko kamarak
|
etorri
ziren. 6 elkarrizketa grabatu eta eman zituzten.
|
|
|
Guraso ekuadortarrak dituzte, eta bien lehen hizkuntza gaztelania da, baita haien arteko harreman hizkuntza ere. Bat aspaldi bizi da hemen, eta bestea
|
etorri
berria da. Bizikletaz doaz biak herriko estarta batean barrena, eta hala esan dio batek(" zaharrak") besteari:
|
|
|
2001 urtean ETAK Leitzako zinegotzi bat, Jose Javier Mugika, hil zuen atentatu batean. Biharamunean udalak batzarra egin zuen, eta bertara bertako nahiz kanpoko jendea
|
etorri
zen. Alkate eta zinegotziek hitz egin zuten bertan.
|
|
|
Adibide bat: erdaraz aritzeko erabateko ohitura duten bi pertsona ari dira, ondora
|
etorri
zaie euskaraz egiteko ohitura erabatekoa duena, eta euskaraz hasi dira. Baina hasierako bikoteko kideengan deserosotasuna sumatzen da.
|
|
|
Euren bizitza profesional zein pertsonalean hizkuntzarekin lotutako hainbat erabaki —batzuetan kontzienteki, beste batzuetan oharkabean— hartu dituzte: ikasle bati euskara batuan edota euskalkian hitz egin, neska bati printzesa eta mutikoari txapeldun deitu ala ez,
|
etorri
berri den haurrari jatorrizko hizkuntzan hitz egin ala euskaraz jardun lehen egunetik, guraso bilerak zein hizkuntzatan egin, etab. Erabaki horiek hartzeko irizpideak eta hausnarketa gunea eskaini nahi ditu materiak. Modu horretan, gainera, komunikazio trebetasunen lanketa modu testuinguratuan eta ikasleentzat esanguratsuak diren edukiak aintzat hartuz egiten da, eduki bidezko hizkuntza ikas irakaskuntzako oinarriak kontuan hartuta (Snow, Met eta Genesse, 1989).
|
|
|
Bizpahiru minutuz edo, eguneko gai bat hartu eta labur antzean jorratzen duena. Azken hori eguneroko maiztasunarekin da eta, bistan denez, 2007ko udan hasitako finantza krisia eta bere ondorenarekin bat
|
etorri
da.
|
|
|
Zeuk kontrolatzen duzu Informazioaren Aroa. Ongi
|
etorri
zeure mundura.7
|
|
|
1 Etorkin kopuru handiena Amerikatik
|
etorri
den arren (%48, 7), ikerketan identifikatutako hizkuntza kopurua ez da oso handia: 9 hizkuntza.
|
|
|
KUTXAren ‘globalizazioa’ Katalunian bulegoan irekitzearekin batera hasi zen arren, milurteko berriarekin
|
etorri
zen KUTXAren hedapen handia Gipuzkoatik kanpo, ziklo ekonomiko bikain baten aurreikuspenak eraginda. Zazpi urteko tarte laburrean() bikoiztu egin da bulego sarea eta, bikoizteraino ez bada ere, asko hazi da lan taldea.
|
|
|
bigarren hizkuntza gisa ikasita, euskaraz lortutako gaitasunak erabilerarako premia edota aukera egokiekin bat egin ez izana. euskararen defentsan ordura arte gotorleku izan ziren giro politiko abertzaleak autonomiaren hautuak banatu zituen, baita euskalgintzari zein hizkuntza politikari dagokionez ere, biak ala biak banaketa eta liskar politikoen arrazoietako bat bihurtu baitziren. hala ere, estrategia zatitu baten bitartez bazen ere, euskara suspertzearen ardura alderdi politiko abertzaleen agendetan baino ez zen modu sinesgarrian gorde. hori baliatuta, euskararen inguruko hizkuntza politikari kutsu politizatua, ideologikoa eta erabilera partidista atxiki zizkioten indar politiko estatalistek. alegia, errealitatearen hautemate eta irudikatzea gidatzen eta bideratzen zituen egitura kognitibo berria garatu zuten nortasun espainiarduneko giro sozialek eta noranzko bereko alderdiek. edo, bestela esanda, euskararen gaineko framing berria eraiki eta hedatu zuten. ongi jabetu behar da framing berri hori sortzeak duen garrantzitaz, izan ere, Canel eta Sanders-ek (2005) azaldu duten bezala, hizkera politikoaren bitartez egiten den gertaeren edo egoeraren interpretazioa (framinga) errealitatea sortzeko hiru moduotan erabil daiteke: iraganaren zein etorkizunaren ulermena eraikitzeko, agenda finkatzeko eta jendea jarduerara bultzatzeko. hortaz, urteak joan urteak
|
etorri
, euskaren alde eaen hartutako hainbat neurri, framing berri horren araberako hasi ziren ulertzen eta interpretatzen —kritika zorrotzez josia— gizarteko sektore batzuetan; hala nola herri administrazioko langileei hizkuntza eskakizunak ezartzea. horren ondorioz, gaur egungo agenda publikoan dauden euskararen gaineko iritziak mota askotakoak dira eta kontrajarriak. hona hemen horren isla ... IV. Inkesta Soziolinguistikoa eta Erdaldunen euskararekiko aurreiritziak eta jarrerak, hain zuzen:
|
|
|
elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: ...nde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea
|
etorri
, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halabe... Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen:
|
|
|
Carcassonne zuzenbide irakaslearen ustez, artikulu berri horrek ez du europako gutunaren berrespena baimentzen eta ondorioz ezertarako emendatu da. ornamentuzko elementu bat litzateke. délégation générale à la langue française et aux langues de France erakundearen 2010ko txostenean errana da argiki artikulu horren balioa" deklaratzailea (legezko baliorik gabe)" dela (2010: 63) 5 beste aditu batzuen bidez esperantza legoke heldu den epaileen jurisprudentzian, kontuan hartuz artikulu berri horrek delako permisibitateari bidea idekiko lezaiokeela. eta lehen seinaleak (ezkorrak)
|
etorri
zaizgu.
|
|
|
euskararen gaitasun mailari eustea zaila gertatzeraino. egoera horretan aurkitzen dugu Iruñerriko gazteen euskararen erabileraren paradoxa lirudikeena: euskaraz dakiten gazteen ehunekoa etengabe hazi den bitartean (egun %27, 2 euskaldun eta %12, 7 ia euskaldun. nafarroako gobernua 2006), euskararen erabilera gainbehera
|
etorri
da (%2, 5etik 1,8ra. kasares 2007). gure gazteen adierazpenak irakurrita, beren adinkideekin euskaldunez osaturiko harreman sare erdaldunak eratu dituzte. hau da,, ikaskide eta lagun euskaldunak dituzte baina erdaraz aritzeko ohitura ezarrita dute. erabilera eskas horren jabe dira eta euskara gehiagotan erabiltzeko ahalegin, esfortzu eta saiakerak aipatzen dituzte. zenbait adierazpenetan jarrera ...
|
|
|
...ra daturik makurrena, hain zuzen ere, gazteen artean dago, %1, 8 (ezagutza %27, 2 izaki. nafarroako gobernua 2006). horrek iruñerriko haur eta gazte euskaldunen erabilera baldintzen eta aukeren gainean gogoeta egitera bultzatu gintuzke (ikusi kasares 2007). erabilera aitortuari dagokionez, IV. Inkesta Soziolinguistikoak gazte nafarren erabileraren joera aldaketa positiboa nabarmendu badu ere, bat
|
etorri
da kale neurketen emaitza orokorrarekin: 1991etik 2006ra" euskararen erabilera ez da ia aldatu ehunekoan" (eusko Jaurlaritza 2008).
|
|
|
...k behatzaile statusa hartzen dute. europako kontseiluaren oinarrizko helburuak giza eskubideen babesa da. halaber, hizkuntza eskubideen bermea arian arian ezarri izan dute, eta babes mota desberdinak eragin ditu. horrela, europako kontseiluak ez du estatus juridiko bateratua abiatu hizkuntza eskubideei begira, eta horien babesa norbanakoen eskubideen eta gutxiengo nazionalen eskubideen aitortzatik
|
etorri
da. azkenik, aipatzekoa ere bada europako kontseiluak bi hizkuntza ofizial besterik ez daudela, eta ondorioz, txosten zein jakinarazpen guztiak bi hizkuntza horietakoren batean egin behar direla. instituzio horrek bi tresna eskaini zizkien estatuei gutxiengoen eskubideei dagokienez; batetik, erregio edo gutxiengoen hizkuntzen europako ituna (1992) eta, bestetik, gutxiengo nazionalen babeserako hi...
|
|
|
Frankismoan inongo gobernuren babesik gabe autoerakuntzaz gorpuztu zen euskararen mugimendu sozialak bizirik eta sasoitsu jarraitzen zuen. entitate eta pertsonez osatutako eremu zabal eta askotarikoa izaki bazuen gogoetak gurutzatu eta esperientziak trukatzeko premia. eta batez ere hizkuntza politikan parte hartzekoa. abiatu berri ziren administrazio autonomikoek, ordea, ez zioten zilegitasunik aitortzen horri, berdin iparraldean, nafarroa garaian zein eae ko tokiko intituzioetan. glotopolitikan eragin nahi izatea, beraz, liskarraren erdian paratzea zen. horrek hainbat urtetan ez dio bat i lagundu bere inguruan nahi izango lituzkeen guztiak biltzen, nahiz eta urte hauetan bere orrietan idatzi dutenen zerrendari erreparatzen bazaio, zinez, txalotzekoa den irakurleari eskaini dion iritzi eta ikuspegi aberastasuna. ikastolak, helduen euskalduntze alfabetatzea, euskarazko prentsa, euskararen aldeko kolektibo hainbat, intelektual sarea... euskararen aldeko sare soziala askotarikoa eta eragin handikoa zen. ...stapen ekintzak burutzen dituztenen ekarpenak eta premiak. euskarazko argitalpen espezialdu eta dibulgatiboen eztanda bizi izan dugu urte hauetan (ele, zutabe, hik hasi, uztaro, elhuyar, bertsolari...). bat aldizkariaren eremua errespetatuz lehiakide zuzenik sortu ez bazaio ere, bat en berezko irakurlegoari errealitatea ezagutu eta jarraitu ahal izateko erreferentziak gehitzearekin hautatu beharra
|
etorri
zaio. hots, zer irakurri behar du irakasle euskaltzale batek, euskararen egoeraren inguruko pertzepzio subjektiboa oro har lasaitzen joan den neurrian, bat aldizkariak dakartzan lanen gaineko espektatiba lasaitzen joan da eta argitalpen sektorialek leku garrantzitsua hartu dute. teknologiak, bestalde, hedapen bizkorra (elektronikoa) eta maiztasun handiko ekoizpenak (komunikatzeko formatu berriak) ekarri ditu euskaltzaleon ohituretara. euskalgintzaren berrikuntzarako grina" genetikoak" horretan murgiltzera eraman ditu arestian aipatutako giza taldeak. geure buruari teknologikoki gero eta gehiago eskatu diogu. nola eutsi, ordea, ingurumari horretan bat bezalako aldizkari bati?
|
|
|
Funtsean arazo ekonomikoa zen, hau da, formatu elektronikoaren alde egiteak edizio gastuen zati handiena murrizten zuen, baina horrek era berean beste arazo handiago batzuk zekartzan, ez baitzegoen egitasmo komunikatiboak babesteko proiekturik, edizioa babesteko baizik. hau da, argitalpenari emandako laguntza produktu baten gutxieneko ekoizpenari lotuta zegoen (urtean lau zenbaki eta 1.000 ale bakoitzeko). bestalde, irakurlegoa oraindik ohitu gabe zegoen formatu elektronikoan jardutera. beraz, ukaezina da Jaurlaritzak proposatu zuen urratsa bide onean zihoala, baina honelako argitalpenentzat inolako bermerik gabe eta baldintza ekonomiko kaskarretan. horra zergatik hasi dudan artikulu hau aldizkariaren finantzazioari aipamen eginez. bat en bilakaera bestelakoa izan zitekeen honelako produktuen sustapen publikoak urrats teknologikoa behar bezala egiteko baliabideak eskaini izan balitu. euskalgintzaren errealitate organizatiboak izan duen bilakaera ere aipatu beharra dago. euskal kulturaren batzarra ren inguruan (ekb) biltzen ziren euskalgintzako entitate nagusiak eta berau zen bat editatzeari ekin ziona. ekb desagertu eta euskararen gizarte erakundeen kontseilua sortu zenean (1996), ordea, umezurtz gelditu zen bat. euskararen gizarte erakundeek ez zuten bat en sustapenean ardurarik nahi eta proiektua bertan behera uzteko prest agertu ziren. garai hartako argitalpen batzordea osatzen zuten pertsonak, eta elementu hau azpimarratu nahi nuke, pertsonak, banakoak, izan ziren proiektuari eutsi beharra zegoela eta proiektuarentzat behar zen oinarria jarri zutenak. txillardegi eta Xabier isasik ekin zioten bakardadean lan horri. une horretantxe bizi izan zuen bere unerik larriena aldizkariak. baina, behar den bezala inoiz idazten bada, esan beharrekoa izango da euskalgintzakoa txingurri lana izan dela, eta ataka zail horretan ere, ederki kostata izan arren, taldetxo horrek lortu zuen argitalpen batzordea kide berriekin osatzea, proiektuarekin konprometitutako koordinatzaile bat topatzea, egoitza berria, diru-laguntza publikoak bermatzeko konfidantza hedatzea, irakurlegoari eustea... ia hutsetik hasi zuen bidea bat ek. Sei elkartea (euskal Soziolinguistika institutua Sortzen izenekoa) babesle zuela, berariaz horretarako sortua. ondoren Soziolinguistika klusterra
|
etorri
zen, Sei ren garapenaren ondorioz. garai bakoitzean zuzendariak (txillardegi eta Maria Jose azurmendi), koordinatzaileak, argitalpen batzordeko kideak berritzen joan dira, eta horrek berarekin ekarri du garapena. ez nuke puntu honetan gehiegi luzatu nahi, uste baitut bakoitzak bere neurrian zuen onena eman zuela, baina uste dut bat aldizkariaren" intra historia" azpimarratzekoa dela arl... 1996an esku bateko hatzak aski ziren aldizkariaren iraupenarekin konprometitutako pertsonak zenbatzeko, egun, ordea, bat desagertuko balitz bat berria sortu litzateke euskalgintzak bere eremu desberdinetatik dakarrenari bide emateko. ingurumaria aldatu bada, bat bera ere aldatzen joan da, ez beharbada nahi izan den moduan, bai, ordea, ahal izan den neurrian.
|
|
|
SEI elkartea (Euskal Soziolinguistika Institutua Sortzen izenekoa) babesle zuela, berariaz horretarako sortua. Ondoren Soziolinguistika klusterra
|
etorri
zen, SEI ren garapenaren ondorioz. Ez nuke, ordea, lan hau amaitu nahi, BAT entzat beharrezkotzat ikusitako eta gauzatu ezinik utzitako aldaketa batzuk aipatu gabe.
|
|
|
XiX. mende erditik aurrera, jada ohartu ziren horretaz gizon emakumeak. horrenbestez, galdera hori erroldan sartzen lehenak izan ziren oinarri demokratiko sendoak zituzten herrialdeak —hala nola erresuma batua— eta beren mugen barruan hizkuntzaaniztasunaren ehuneko handia zutenak —hala nola belgika, Suitza eta austria hungariako inperioa— hau da, eta ezin zen bestela izan, hizkuntza horiei legezko aitortza edo, gutxienez, kultura mailako aitortza handiena eman zieten estatuak izan ziren lehenak, erroldetan bertako hizkuntzen ezagutza mailaz herritarrei galdera egiten. harritzekoa da, ordea, espainiak, hizkuntza aniztasun hain handia izanik, inoiz ez txertatzea erroldan inolako galdera demolinguistikorik. 1857 urtean egin zen espainiako biztanleriaren lehen errolda, eta estatuan bata bestearen atzetik
|
etorri
ziren erregimenetako batean ere ez zitzaien inoiz hiritarrei erroldan galdetu zer hizkuntzatan mintzatzen ziren. begi bistakoa da ahazte hori ez zela kasualitatea izan; izan ere, hizkuntzari buruzko galdera egitean, erroldek ez soilik naziotasun bat, baizik eta hizkuntza naziotasun bat hautatzera behartu zuten jende guztia, lehenengoz4 talde bati zer hizkuntza kidetze zuten galdetze hutsa aski ze... biztanleen ahozko nahiz idatzizko mailaz, familiaren bidezko transmisioEspainiak bere baitako hizkuntzaaniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea.
|
|
|
Gernikako Estatutua (1979) eta bere ondoren
|
etorri
zen Euskararen Erabilera Arautzeko Legeak (1982), gizarte mailan gutxienik elebiduna izango zen elkartea sortzea izan zuen helburu.
|
|
|
2.2 Hizkuntzen parekidetzea gernikako estatutua (1979) eta bere ondoren
|
etorri
zen euskararen erabilera arautzeko legeak (1982), gizarte mailan gutxienik elebiduna izango zen elkartea sortzea izan zuen helburu. lege honek eusko legebiltzarrean izan zuen eztabaidan etxenike Jaunak, orduko hezkuntza Sailburuak honela adierazi zuen:
|
|
|
Salamanca-ko ikasketak amaituta (1569), aita Malon etxaide burgosko agustindarren fraidegai gazteen irakasle bidali zuten, eskritura Santuen exegesia irakasteko. han eman zituen hurrengo hiru urteak (15691572). badirudi urte hauetan hasi zela bere irakasle estimua eta sona irabazten. horretan ari zela, Valladolid-en biltzeko zen ordenako kapitulu nagusirako deia hartu zuen, hain zuzen zeregin akademiko bat bete zezan: kapìtuluko hitzaldi teologiko ofiziala, De incarnatione Verbi zeritzana, eman zuen ordenako nagusi probintzial guztien aurrean, ekitaldiko buru aita alonso gudiel zutela. inork espero ez zuen bidetik
|
etorri
ziren, ordea, urak: gudiel teologo katedraduna Valladolid-a heldu orduko, atxilotu eta presondegira eraman zuten inkisizioko morroiek. esan beharrik ez dago bildutakoen arteko aztoramena, kapitulurako teologo buru hautatua baitzen gudiel, eta ordenaren barruan estimurik onena zuena. hasi zuen, bada, bere guruMendeak zehar euskaldungoak hainbat aukera historiko galdu ditu hizkuntza idatzita emateko, eta eremu idatzian kultura eskolatuari bidea urratzeko.
|
|
|
bibliako testuen exegesia eta itzulpenena, eta herri hizkuntzan teologia ematearena25; baina ez ziren horiek arriskurik gabeko lezioak26 dena den, batak eta besteak argi ikusi zuten hizkuntza sakratu guztien aparteko bikaintasuna ustezkoa zela, funtsik gabea, eta herri hizkuntzek berdin balio zezaketela eduki biblikoak egoki eta hizkera duin batean emanez gero27 hala ere, urtetan egon zen preso frai luis miretsia(). hori dena tartean zela, gaztelako probintzia agustindarretik aragoikora pasatzeko aukera izan zuen aita pedrok (1572), eta ondoko urteak gaztelatik at emango zituen (gaztelako giro itogarritik ihesi?), zeren XVi. mendean inkisizioaren botere osoa aragoiko erreinuan ez baitzen ezarri kontrako erresistentziarik eta aldeko ahalegin politikorik gabe: ...tsitate katedratan irakasteko aukera izan zuen. huesca n priore zelarik predikari arrakastatsuaren lanak ere hartu zituen bere gain; baina ondoko bi urteetan unibertsitateak eskriturako katedraz arduratzea eskatu zion() 29 zaragoza() eta bartzelonako() egonaldietan, hiri horietako ikastegi eta unibertsitatean katedra eman zitzaion berriro. pedro Cerbuna teologian Maisuak eta agustindarrak deiturik
|
etorri
zen huesca tik zaragozara. Cerbuna hau izan zen hemengo unibertsitatea diruz eta arautegiz birsortu zuena(), eta orduko izendapenpaperetan ageri zaigu Malon etxaide30 hala ere, bartzelonako komentuko priore izendatu zutenez (1586), laburra izan zen hiri aragoitarreko egonaldia. hiriburu katalanean emango zituen, bada, azken urteak, eta bertan hil zen bere liburu inprimatu bakarra kaleratu eta gutxira (1589). idazle, idazleen arTean (1588..)
|
|
2011
|
|
|
Ondorioz, esparru berri horietako arau eta balioak bere egingo ditu. Umetan jaso duena gurasoen, irakasleen, aitona amonen edo neba arreben bidez ia oharkabean inposatua
|
etorri
zaio eta horrekin identifikatu da. Orain, ordea, ikastetxean, kalean, talde politikoetan, komunikabideetan, kirolean, bideo-jokoetan, musika taldeetan edo lagun taldean bilatuko ditu, besteak beste, ereduak eta gaztea bera joango da aukeratzen norekin eta zerekin identifikatu.
|
|
|
Iritzi hauek entzun nituenean behin Xabier Montoiari euskal rockaren gaineko dokumental batean entzundakoa
|
etorri
zitzaidan burura. Berak zioenez, 70 hamarkadan, Ingalaterran zegoela punkaren mugimenduak eraginda, Euskal Herrira itzultzea erabaki zuen, euskara ikasi eta musika talde punk bat sortzeko.
|
|
|
Aurrera egin da erregistro jaso formalespositiboetan(...) eta atzera berriz, mintzajardunaren esparru informal, barrenkoi intimoetan..., Gazte akok erregistro bakarreko" estandarra" baizik ez daki. Bestalde, zuzentasuna eta egokitasuna nahastu, eta zuzendu behar ez liratekeenak ere zuzendu egiten zaizkie askotan" Argota" edo" gazte hizkera" gisa har daitezkeen fenomeno asko" erabilera ez zuzentzat" hartzen dira (jota ona, jebixe, zeba
|
etorri
behar dut berandu?, Euskara batuaren izenean sarri askotan hizkuntzaren bariazioa eta bariabilitatea ukatu izan dira, Erdiak baino gehiagok (%54) ez daki herriko hizkeraz hitz egiten23.
|
|
|
Hizkuntzaren gaineko praktika eta ulerkerak eta hiriari forma ematen dioten politika urbanistiko eta kontzepzioak. Esparrua zehaztu eta Bilbora azken 5 urteotan
|
etorri
diren bilbotar berriengan (2 bizkaieradun, 2 gipuzkeradun, nafarreradun bat, batuadun bat, katalan bat, holandar bat, ugandar bat, perutar bat eta boliviar bat) ezarri da arreta, Bilbok hiritarrarengan proiektatzen dituen mezuak eurengan kutsatugabeago aurkituko ditugulakoan.
|
|
|
Hau da, azken hau Bilbon, Guggenheimek eta Abandoibarrak bere osotasunean izan duten eraldaketa espazialarekin koherentzian datorren Ordenantza gisa ulertu daiteke, espazio publikoarekiko kontzepzio bera baitago bai udalarautegian horretan, bai Abandoibarra osoan, bai Alondegia berrian, bai urteotan antolatutako hainbat ekimen arrakastatsutan. Azken urteotan giza mugimendu zein herritar antolatu gabeen eskutik
|
etorri
diren hainbat erantzun, ulermen espazial horren beraren emaitza gisa kokatu ditzakegu baita ere: beste askoren artean, Bilbao World Series zirkuitu urbanoak kalteturiko auzotarren zein Zirkuiturik Ez!
|
|
|
Bilbon gaztelera da hizkuntza bakarra, are gehiago, beti egin da gazteleraz eta inoiz ez euskaraz(" era un idioma de campesinos, y en Bilbao no se hablaba pero por la elección de sus anteriores habitantes, refrendada por las generaciones sucesivas y hasta hoy" 23), eta gehienez, Bilbon bizi diren inguruetatik etorritako baserritarrek (euskalhiztuna= aldeano) hitz egiten dute euskaraz. Izan daitezke egunean bertan beraien produktuak saltzera datozen baserritarrak, edo izan daitezke Bilbon bizi diren eta kanpotik
|
etorri
diren euskaldunak, asko jota beraien artean, eta normalean etxean besterik hitz egiten ez dutenak. Azken urteotako euskararen berreskurapenak diskurtso honen moldaketa ekarri du, eta egi sozial berrien ezarpenaz gain (Teresa del Valleren [1.997] ageriko egituren moldaketak?):
|
|
|
Batek azken orduan ezin izanik, beste biek (paula kasares eta Iñaki Martinez de Luna irakasleek) egin zituzten beren balioespen oharrak, bihotzez eskertzen ditudanak. orduko saioa osatu eta orraztu egin dut geroztik: ...z nuke egia osoa esango, kontua atzeragotik ere badatorrela azalduko ez banu. orain dela hiru bat urte, hainbatek gogoan izango duenez, Euskara 21 izeneko batzorde atala eratu zuen hizkuntza politikarako Sailburuordetzak, euskararen Aholku Batzordearen altzoan1 Nork geure ohar iruzkinak egin genizkion oinarri txostenari, eta elkarren artean eztabaidatu. hainbat puntutan ez ginen batzordekideok bat
|
etorri
. Xabier Mendigurenek (kontseiluaren izenean, antza) esan irakurritako hainbat formulaziok, konkretuki, ez ninduen batere ase. diglosiarik gabeko etorkizuna opa zion Mendigurenek, kontua gaizki ulertu ez banuen, euskarari.
|
|
|
Argi zegoen soluzioa Hudsonentzat, eta bat
|
etorri
dira berekin beste hainbat aditu: " utz dezagun diglosia
|
|
|
44), and the consistent definition advocated here, perhaps with some refinement, is that of Ferguson (1959)". Argi zegoen soluzioa hudson entzat, eta bat
|
etorri
dira berekin beste hainbat aditu: " utz dezagun diglosia Ferguson-en hizkuntza egoera konkretuak (eta haien antzekoak) analizatzeko.
|
|
|
hiztun elkarte larriki ahulduak ez direla gai, ama hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipenkatea indarrean mantentzeko. Izugarrizko aldaketak jasan ditu familiak europan, azken mendean. egia da aldaketa horiek azeleratu egin direla azken berrogei urteotan, gure artean inor gutxik aurreikusi zuen neurrian. egia da bikote gehienek lehengoek (antisorgailuak eta bestelako kontrakontzepzio metodoak
|
etorri
aurreko familiek) baino ondotxoz haur gutxiago izaten dugula oro har. Familia monoparentalak ugaritu dira eta, guraso biek (ez batek, normalean aitak, bakarrik) etxetik kanpora lan egiten dugu. euskaraz bizi diren familien eta auzoen, kale bizitzan euskara nagusi duten herri herrixken eta eskualdeen eta, hortik gora, gizarte bizitzan euskarazko harreman sareen babesle eta indargarri izango den diglosia behar dugu.
|
|
|
K→B= B Lehenengo emaitza bide honek zera esan nahi du: kanpotarrak bertara
|
etorri
direlarik beren k hizkuntza galdu egin dutela azkenean (normalean, bizpahiru belaunaldiren epe barruan). hiru belaunalditik gorako perspektiban bertako B hizkuntzara mintzaldatu da, erabat, kanpotik etorritako hiztun taldea. Language shift edo mintzaldaketa gertatu da beraien artean (ez bertakoen artean) eta, horren ondorioz, etorkinen relinguification (eta askotan horren eskuz esku, baina ez ezinbestean neurri eta abiadura berean, transetnization) fenomenoa dugu begien aurrean181 etorkin askoren kasuan gertatu izan da, lehen, erabateko mintzaldatze hori. orain ere halaxe gertatzen da kasu askotan.
|
|
|
Diglosiaren purgatorioaz. ...ik. estatistikak dio, ordea, justu arnasgune horietan egiten dela etxean gehien euskaraz. ez da aski senar emazteek haurrei euskaraz egitea eta beraiek, elkarren artean, etengabe erdarara jauzi egitea. eredu eta pizgarri izan behar dute gurasoek (bai eta, hartarako interakzio modurik dagoenean, aitona amonek edo gainerako senitartekoek ere) euskararen erabilera arruntean, normalean, eguneroko joan
|
etorri
xume gehienei dagozkienetan, nahiz eta gero bankuko idazkian, aseguru etxekoan eta beste hainbat dokumentutan erdal munduarekin topo egin. Arazo nagusia, dudarik gabe, komunikabideekin eta IkTekin dago arnasguneetan:
|
|
|
Beste horrenbeste ikusiko genuke Aracil en formulazio hori einar haugen en 1966ko Language Conflict and Language Planning: the Case of Modern Norwegian ezagunarekin konparatuko bagenu. orobat karl deutsch en linguistic conflicts direlakoak hartuz konparazio gai117 hots, lauretan termino bera dugu eskuartean, baina lauretan aski bestelako kontzeptu edukia. kontzeptu edukizko diferentzia horiek areagotu egiten dira, soziolinguistika katalanaren etxe barnera
|
etorri
eta Aracil en formulazioa Ninyoles ek 1969an emandakoarekin, bai eta handik aurrerakoekin (1972, 1975,...), konparatzen bada. Litekeena da Valentziako gizartearen azken bost mendeetako procés de castellanització delakoa gatazkatsua gertatu izana behin baino gehiagotan. ez dirudi, ordea, bere hiru norabide nagusiak (direcció horizontal i selectiva, direcció descendent espontània eta difusió coactiva) maila bereko gatazka iturri izan zitezkeenik, oro har.
|
|
|
Ikus, horretaz informazio hurbilagoa nahi lukeenak, haas en 2002ko artikuluan Suitza alemaneko eta oro har Alemaniako eta Austriako herri hizkeren bilakaera historikoaz argi azaltzen dena. une eta leku bateko garapen historikoari dagokion bereizketa da hori, gehienera ere, ez betikoa eta nonahikoa. Andaluziako esparru handietan herritar guztiek egingo zuten etxetik andaluzieraz, etxetik gaztelaniaz egiten zutenak
|
etorri
edota, haien ondorengoak, bertan jaiotzen hasi arte58 Berna inguruko suitzar alemanak bezain diglosia betean bizi izan dira nire ustez, XIX. mendera arte, soldadu bat ikusi eta solaskideari" mira, kixo: un zordao!" moduan mintzo izan diren andaluziarrak.
|
|
|
1) Identitatean erein gabe ezin diogu intimitateari eutsi, ez arnasguneetan eta ezta gainerakoetan ere; 2) Identitate autozentratuan ereindakook, ordea, intimitatean bizi ahal izanda bakarrik euskaraz, ez gara gustura bizi XXI. mendean: egungoa baino bidezidor zabalagoa behar dugu konpartimentazio sozio funtzionalean (K→B= K+ B eskeman den denok, bai!) ahalik eta garatuen bizitzeko gure identitate euskaldun eleaniztuna; 3) Ordainpeko autopista bakarrean ibili nahi ez badu gizateriak hiruzpalau belaunaldi barru, espabila gaitezen egungo di/ tri/ multi (poli) glosiko guztiok!, bizi bizirik jarrai dezagun
|
etorri
datorren hurrengo ziaboga aldi historikoan: deshazkundearena.
|
|
|
Mikel zalbide etxeko lanak dotore egina
|
etorri
zaigu Diglosiaren Purgatorioaz. diglosiaren gaineko bibliografia luze zabal arakatu du, arakatu ez eze ondo jorratu eta han hemen autore nagusien ildoak ondo markatu dizkigu. Aipatuenen hurrenkeran, J. A. Fishman,; Ch.
|
|
|
Mikel Zalbide – Hamar ondorio, gazi eta gozo ohorea da, hizkuntza soziologiaren alorrean ari garenontzat ohore handia, diglosiari buruzko azalpen txosten monografikoa egin, hainbat adituren esku jarri, beren kritika oharrak jaso eta hausnartu, erantzuna eman eta, azkenik, joan
|
etorri
osoa jendaurrean agertzea. eskerrak ematen dizkiot Soziolinguistika klusterrari, lehenik eta behin, ibilbide horretarako aukera eskuzabalik eskaini didalako. eta eskerrak ematen dizkiet ohargileei, banan banan eta hutsik egin gabe, beren iritziak argiro azaldu izanagatik. ezagunak ditugu zazpiak: luzaz eta oparo erakutsia digute beren jakitea mintzajardunaren gizarte moldaerari dagozkion gorabeheretan. ez dakit, aldiz, zazpiek egin duten esfortzuaren kitagarri duin izango den nire erantzun hau.
|
|
|
Muin muineko ohar horiei erantzungo diet nagusiki hitzondo honetan. diglosiaren muinetik urrunago zentratu nahiago izan du aldiz zenbait iritzi emailek, gaurko eztabaidagaitik gutxi asko urrunduz. eskubide osoa du halakok horrela jokatzeko: muin muineko oharrak nahiago ditugularik ere, begirunez hartzen dira besteok1 Irakurri dugu, azkenik, lekuz eta neurriz gaurko aztergaiaren esparrutik kanpora dagoen juzku irizpenen bat edo beste. ez gara inorekin mokoka jardutera
|
etorri
, dakigun apurretik abiatuz teoria asmozko kontzeptu lanketa apalean saiatzera baizik. Bego hortaz bere horretan, eranIkus dezagun nostalgia kontu hutsa den, ala ez, hemen eta orain diglosiaz jardutea.
|
|
|
inork ez du, dakidala, ezaugarri hori auzitan jarri; b) iraunkorra da diglosia: hainbatean, egonkorra. orain arteko diglosiaz ari garelarik bat
|
etorri
dira ohargileak iraunkortasun (beti erlatibo eta ezinbestean mugatu, baina ukaezin) horrekin. egungo edo geroko diglosiaz jarduterakoan, aldiz, agertu dira zenbaitengan eta, gero ikusiko denez, kontrako iritzi argirik agertu da inoiz; c) Ez dago diglosiarik, konpartimentazio soziofuntzionalik gabe: erabateko adostasuna suMikel Zalbide – Hamar ondorio, gazi eta gozo matu dut puntu zentral horretan. garrantzitsua da, nire ustez, adostasun hori; d) diglosia giroan bizi den hiztun elkartean, H eta L ez dira berdin eskuratzen; transmititu ere ez. honetan ere ez da kontrako ohar iruzkin handirik jaso; eta e) Diglosia ez da gatazka iturri nabarmen. honetan ere konforme agertu da antza (kontrako iritzirik ez du behintzat eman) hainbat ohargile.
|
|
|
diglosiarik gabe gelditu gara ia. gero eta diglosia txikiagoa dugu etxean. garrantzitsua da puntu hori. gotzon garateren 2000ko artikulu zirraragarria, eta haren pareko beste asko, gogoan hartzen badira aldaketa nabarmena dago hor: 180 graduko aldaketa ere bai, gure artean zenbait urtez entzun eta irakurri diren baieztapen borobilak kontuan izanik. ziaboga horretan bat
|
etorri
gara guztiok, antza, oraingoan. poztekoa da hori:
|
|
|
diglosiari buruzko eredu ezberdinak aztertu ondoren, aplikagarriena eta zientifikoena den definizio bat proposatzea. (...) Bostgarren atal honetan oso lan pedagogiko eta praktikoa (egin da)". paula kasares ere argia izan da bere epaian. diglosia hitza gogoko ez badu ere bat
|
etorri
da, atal honetan, azalpen txostenean egindako zenbait proposamenekin. Aparteko esfortzua egin du, gainera, community fostering deitzen dudan horren zenbait elementu giltzarri zehazteko. konforme dago home family neighborhood community konplexuaren lehentasunezko izaerarekin, eskola erantsiz errepertorio horretara.
|
|
|
" o peio peio" tradiziozko kanta da baina gero lekeitioak egiten zituen. Batak ez baitu bestea kentzen. eta hortik eredu oso indartsuak
|
etorri
ziren hurrengo gazteriarentzat. hurrengoek sortu zituzten rocka eta punka eta ez dakit zenbat musikaestilo gehiago. gaur egun badirudi ingelesez kantatzen duena hauslea dela, iraultzailea, baina, nire ustez, hori haizearen alde ibiltzea da, ez prezeski oso iraultzaile.
|
|
|
J U L E N A R E XO LA L E I B A. Azkenengo BATeko 77/ 78 zenbakietan Imanol esnaolak eta Maria—Jose Azurmendik errepaso sakon bat egin diote BAT aldizkariari3 Ni esaten dituztenekin identifikatzen naiz, esate baterako Imanol esnaolak esaten duenarekin. uste dut BAT aldizkaria prekarietatean egindako aldizkaria dela eta, hori kontuan izanik, lortutakoa benetan gauza handia dela. Nik uste dut urteak joan eta urteak
|
etorri
BAT aldizkarian ibili direnak zoriontzea dagokigula.
|
|
|
Baina,
|
etorri
zaidan beste gogoeta bat honakoa da. delako herri mugimenduak versus instituzioak dikotomian, azkeneko 30 urteko ibilbide diakroniko horri erreferentzia eginez, euskal kultur Batzordeak (ekB) sortutakoa da aldizkaria, ezta, gaur egun ezagutzen dugun BAT aldizkaria, hasiera batean behintzat, handik dator.
|
|
|
" edo" pentsatu beharrean" eta" pentsatzen badugu, denek dute arrazoia. egun, hizkuntza fenomeno psikologiko, soziologiko, sozial eta kontzeptual bat da. Jada ez dago kontraesanik. hizkuntzek aldi bereko hiru dimentsio horiek dituzte. horrek, noski, aldaketa epistemologiko handia dakar. horiek horrela, hizkuntza ekologiaren teorizazioak bat
|
etorri
behar du ikuspegi horrekin. helburuak ezartzean, kontuan hartu behar ditugu pertsonen ikuspegiak eta arrazoibide nagusiak. Baina, nola konbentzituko ditugu gizabanakoak?
|
|
|
Sarrera oso pozik nago euskal herrira etortzeaz eta euskararen berreskuratzeprozesua nola ari den gauzatzen ikusteaz; izan ere, zinez da prozesu garrantzitsua eta miresgarria. ez zarete jabetzen zeinen garrantzitsua den herrialde honetan euskara, antzinako hizkuntza dena, berreskuratzeko eta gure garaira ekartzeko egiten ari zareten lana. ezohiko prozesua da, eta, batzuetan, prozesu horretan buru belarri sartuta daudenak ez dira konturatzen zeinen garrantzitsua den gertatzen ari dena. Aspaldian ez naiz
|
etorri
euskal herrira, baina sinets iezadazue: ezohiko prozesua da. egindako aurrerabideari begiratuta —argi dago, hainbat arrazoi tarteko, nahi genukeen baino gutxiago egin dela aurrera—, zorionak eman behar dizkiot talde honi eta, batez ere, hizkuntzaren alde lan egiteko bildutako udalerriei (ueMA). etortzen naizen bakoitzean txunditu egiten nau zer nolako gaitasuna duen herrialde honek, edo, herritarrek, hobeto esanda, antolatzeko eta, irudimenaren bidez, ekiteko modu berriak asmatzeko eta behin betiko konponbideak aurkitzeko.
|
|
2012
|
|
|
Nik adibidez, Iruritara
|
etorri
nintzenean atentzio pila bat eman zidan haurrak jolasten zutenean dendetara jolasten zuten erdaraz eta beste gauza guztietara jolasten zuten euskaraz. Harrigarria!
|