|
2001
|
|
|
Aurrerapen ikaragarriak gertatu dira batez ere fisika mailan, biologian, konputagailuen zientzietan… Baina aldi berean gerren, genozidioen mendea ere izan da, eta paradoxikoki giza eskubideen mendea baita ere:
|
emakumeek
ez dute inoiz izan iragan mendean hartzen hasi ziren papera… Horrelako gauzak bildu ditut. Saiatu naiz pixka bat pentsarazten hemengo jendeari zeinen ongi bizi garen.
|
|
|
Hinduismoak auzi honetan ez die gizasemeei eragozpen handirik ipintzen. Beraz, gorputza saltzen duten
|
emakumeek
ez dute lan faltarik.
|
|
|
Baita infekzio larria ere bere barruan. Alferrik ahalegindu nintzen ospitale batera eramaten; ospitaleak urriak dira eta
|
emakumeek
ez dute horretarako eskubiderik. Are gutxiago, noski, emakume hura bekataria baldin bada.
|
|
2002
|
|
|
Eta gehiegizkoa bada, higadura arazoak eta hernia diskalak hasten dira, baina epe luzerako efektua da. Adineko
|
emakumeek
ez dute onartzen orain dituzten minak gaztetatik datozen takoiek eragindakoak izatea’ Kontuz diabetesarekin Zirkulazio aparatuak ere sufritzen du. Alfredo Velasco batez ere diabetesa duten pertsonez arduratzen da.
|
|
|
Tamalez, era horretako kontsumoak gizartean «gazte normalizatuen eta integratuen» esparruan gertatzen dira, eta horiek «dibertsio eta droga» ideiak asteburuetan lotzen dituzte. Substantzia estupefazienteetan soilik, «suntsitzaileak eta, askotan, marjinazioarekin lotuak» kontsumitzen dituzten substantzia estupefazienteetan, kokaina eta, batez ere, heroina,
|
emakumeek
ez dute gizonek baino mendekotasun handiagoko indizerik. Roblesek adierazi zuen azken hamarkadan Espainian 140 pertsona hil direla pilulak eta estasia batera irensteagatik; beste 38 hil ziren, ordea, azken substantzia horren ondorioz.
|
|
|
Gainera, gauean aspirina hartu zuten emakumeek, batez beste, plazeboa edo aspirina hartu zuten emakumeek baino 250 g gehiago pisatu zuten haurrak izan zituzten”. Medikuak behin eta berriz esan du
|
emakumeek
ez dutela aspirinarik hartu behar haurdun daudenean, ez badira medikuaren zaintzapean. Azterlanean erabilitako dosi txikiek arriskurik ez dutela dirudien arren, mina arintzeko erabiltzen diren dosi handiek erditzean hemorragiak izateko arriskua dakarte.
|
|
|
Honen adibide esanguratsuena gizonen kartzeletan espazio berezitu bat uzten zaien kasuetan aurkitzen dugu: kartzelako aktibitateak, egiturak, espazioak, tratamenduak... gizonezkoentzat bideratuta daude eta
|
emakumeek
ez dute aukerarik zerbitzu eta egitura horietara iristeko.
|
|
2003
|
|
|
Alegia, beranduago ezkontzeko erraztasunak dituztela, ezkondu aurretik amodioa egin dezaketelako. Aldiz, gure ijito
|
emakumeek
ez dute ezkontza berandurako gorde beharrik, ezkontzean birjintasun froga baitago. Beraz, ezkondu aurretik jada ezin du atera hainbeste mutilekin.
|
|
|
Ez dakit zergatik tartekatu zitzaidan irudimenean kantuan ari den emakume hori, oraingo
|
emakumeek
ez baitute kantatzen ispiluaren aurrean. Nire etxera bisitari datozen apurrek bederen dantza pauso nagi batzuk egin ohi dituzte gehienez, pozik daudela agertzeko edo, loaren aztarnak aurpegian dituztela ohetik altxatzen direnean.
|
|
|
Ezberdina ote da merezitako sailkapena pitzatua hain argi erakutsi baino lehen eta ondoren. Ala,
|
emakumeek
ez dute gizonek bezala funtzionatzen. Ez du oraindik ikasi nola egiten duten.
|
|
2004
|
|
|
Haurdun dauden
|
emakumeek
ez dituzte UVA izpiak hartu behar.
|
|
|
Arauak alkohol irensteko arriskuez ohartarazten duen testu bat duen kontraetiketa jartzea eskatzen du, bereziki haurdunaldian. Hala, besteak beste, berariazko testu bat agertu behar da, eta, horren bidez, osasun agintariek adierazi behar dute
|
emakumeek
ez dutela alkoholik kontsumitu behar haurdunaldian, jaioberriak malformazioak izateko arriskua baitu. Horrez gain, testu hori irakurgarria izateko baldintzak ere zehazten dira.
|
|
|
Zer gertatuko litzateke gobernu batek inkesta soziologiko baten bitartez aurkituko balu herritar gehienak sinistuta daudela
|
emakumeek
ez dituztela eskubideak. Edo gizonek baino eskubide gutxiago dituztela?
|
|
2005
|
|
|
1934ko ekainean jaio zen Falangeko Sección Femenina, Idazkaritza Orokorraren menpe. Hasiera batean, Jose Antonio Primo de Riverak ez zuen oso begi onez ikusi; bere ustez, beraiena gizonezkoen mugimendu bat zen, eta testuinguru horretan,
|
emakumeek
ez zuten lekurik. Baina Falangeko militanteen arreba eta eskaera ugarien ondorioz, eta Falangeak lehen urteetan behar izan zuen laguntza kontuan hartuz, azkenean SF sortzea onartu zen.
|
|
|
ez dudana, baizik eta, ongi uler ezazu, gizonezko euskaldunek (erdal jatorrizkoan los varones euskaldunes) nola betetzen zuten behialazerbitzu militarra gogorarazteko. Honetan
|
emakumeek
ez dute deus gogorarazterik, zeren eta ezbaitzuten alardeetan parte hartzen, eta are gutxiago ukitzen zituen 1876ko uztailaren 21eko Legezorigaiztoko hark» (Gara, 00/ 08/ 30). Joxan Elosegik, ordea, kontrakoa ikusten du Alardean, Karlistadaren ondoren derrigorrezko zerbitzu militarraren aldeko festa bilakatu izana (Joxe Mari Lopetegierrepublikanoen bertsolaria, 15 or.).
|
|
|
b. Argudio historikoa: Alardearen bitartez gogora ekartzen den gertakari historikoan
|
emakumeek
ez zutela parte hartu historikoki argi frogatuta dagoela dioenargudioaren erabilera.
|
|
|
Teknika berri horri esker,
|
emakumeek
ez dute hormona estimulatzailerik hartu behar.
|
|
|
Konplexurik gabeko mini gona gris estua, pernil iberikoak ondo nabarmenduta. Beti pentsatu zuen
|
emakumeek
ez zutela zertan egutegietan agertzeko modukoak izan euren burua sexy sentitzeko. Seguru gizon askok telebistak inposatutako balio estetikoetara lerratu eta zango horiek erakargarri ez aitortzeko ahalegin handia egin zuela.
|
|
|
Beraz, mihiari hozka egin, eta Albertoren hizketari jarraitu nion. Beldur nintzen, bestalde, Idoia edozein unetan kondoiei buruz eta ezkondu gabe larrua jotzeaz hitz egiten hasiko ote zen, baina ez zuen txintik atera, agian bazekielako Alberto kontu horietan ez zetorrela bat Elizaren jarrera ofizialarekin, eta, areago, uste zuela apaizek ezkondu egin behar zutela, eta, areago oraindik,
|
emakumeek
ez zutela zertan apaiza ez izan.
|
|
|
W Amaia Alvarez Uria Euskal Filologian lizentziaduna eta AEK ko irakaslea da.
|
emakumeek
ez dute idatzi lan bikainik haien generoarekin lotuta dauden arrazoiengatik heziketa gizonentzat izan delako, literatura ‘onaren’ ideia ez da soilik norbanakoaren hautua, kultur hautua ere bada.
|
|
2006
|
|
|
«Transbersalitatea» aipatu ohi dute hitzetik hortzera, baina
|
emakumeek
ez dute sekula uste izan gizonez soilik osatutako ekintzak transbertsalak direnik. Are gehiago, horrelakorik egingo balitz, adar jotzea irudituko litzaieke.
|
|
|
Lan honetan, era aintzindarian eta gogoangarrianerakusten da testuinguru ekonomiko, politiko eta kultural konkretu baten barruansortzen direla emozioak eta sentimenduak, ez direla inondik inora naturalak edounibertsalak. Ikuspegi horretatik, zonalde horretan jazotzen den umeen hilkortasunhandiak amen pentsamendua eta sentimenduak moldatzen dituela defendatzen du, eta
|
emakumeek
ez dutela euren ume jaioberrien heriotzagatik dolurik egiten, Mendebaldeko psikologiak iragarrita duen moduan behintzat. Biziraupena bizitzarenardatz nagusia den leku horretan, emakumeek astiroago garatzen dute euren umeekiko harremana, eta jaioberria gizaki bihurtzeko prozesua (antropomorfizazioa) bestelakoa ohi da:
|
|
|
Antropologo honen aburuz, edozein ugalketa jokabide, bai ugalketa gertatzendenean, bai ugalketa gutxitzen denean, eta bai ugalketari uko egiten zaionean, gizartean errotutako faktoreengatik esplikatu behar da. Ezin dugu esan ugalketaberezko prozesua denik, edozein ugalketa jokabide gizarteak gestionatutakoa baita.Tabet ek azpimarratzen du
|
emakumeek
ez dutela berez umerik edukitzen, gizonezkoekin harreman sexualak eduki behar dituztela eta harreman horiek noiz etanolakoak izan behar diren gizarteak arautzen duela beti. Horrez gain, gizakiakugalkortasun eskaseko animaliak gara eta historian zehar, herriek gizarte mekanismo zuhurrak eratu dituzte ugalketaren inguruan:
|
|
|
Genero indarkeriaren biktimei laguntzeko Estatuko segurtasun indar eta kidegoetan unitate espezializatuak sortu arren, ikerketak gogorarazten du profesional horietatik kanpo ez dagoela berariazko prestakuntza programarik. Eta Lege Integralak “emakumeak eskatzen duenetik” doako justiziarako sarbidea ezartzen duen arren, Madril, Gasteiz eta Andaluzia bezalako abokatu elkargoetan ez dago biktimei laguntzeko zerbitzurik polizia etxean; beraz,
|
emakumeek
ez dute abokatu laguntzarik salaketa jartzean. Azkenik, azterlanak adierazten du emakumeen aurkako indarkeriazko epaitegiak abian jarri eta hilabete gutxira lan gainkarga dela oztopo nagusietako bat, eta horrekin batera, organo judizial espezializatuetako langileen prestakuntza eskasa.
|
|
|
Arrazoiak? GKEak dioenez,"
|
emakumeek
ez dute aukera handirik sexu prebentzioari eta hezkuntzari buruzko informazioa eskuratzeko, gizonen indarkeria kasuak ahaztu gabe, eta askotan ez dute aukerarik izaten sexu harremanak noiz, nola eta norekin izan nahi dituzten erabakitzeko". Kontuan hartu behar da Hondurasen bizirik jaiotako 100.000 haurretik 110ekoa dela amen heriotza tasa (Espainian lau dira bizirik jaiotakoak), eta, gutxitu bada ere, prebenitu daitezkeen arrazoiek (hemorragiek, infekzioek eta GIB/ hiesak) heriotzen jarraitzen dute.
|
|
|
amatasunak eragindako heriotza tasa, emakumearen aurkako indarkeria, hezkuntza, enplegua, soldatak, ordaindu gabeko etxeko lana, denboraren erabilera eta politikan parte hartzea. Etxean erabakitzeko ahalmenik ez izatea Txostenaren arabera,
|
emakumeek
ez dute beti botere bera izaten etxean funtsezko erabakiak hartzeko, eta horrek ondorio negatiboak izan ditzake haurtzaroan. Azterketa batean sartu ziren garatze bidean zeuden 30 herrialdeetatik hamarretan soilik, emakumeen erdiak edo gehiagok hartzen zuten parte etxeko erabaki guztietan; besteak beste, etxeko gastu nagusiei, osasun arretari eta lagunei edo etxetik kanpoko senideei egindako bisitei buruzkoak.
|
|
|
Saioa oso dibertigarria dela esan du Pilik gelaren beste aldetik. izan, pentsatu du Nereak, aurrean dituen hiru
|
emakumeek
ez baitute pantailatik bista altxatzen. Pilar ere telebistari so dago, ez dio gaur leihoari begiratzen.
|
|
2007
|
|
|
Eta horixe lortzen da Lybrel pilulari esker: jarraian hartzen denez,
|
emakumeek
ez dute hilekorik izaten. Gainera, hilekoarekin batera emakume askok izaten duten ondoeza ere desagertu egiten da.
|
|
|
Agintaritzak adierazi du, halaber, merkurioa duten beste elikagai batzuk (ez arrainen metil merkurioa) ez direla hain kezkagarriak, eta arrisku txikiagokoak direla. Gaineratu du haurdun gera daitezkeen emakumeek, haurdun dauden emakumeek edo bularra ematen duten
|
emakumeek
ez luketela zati txiki bat baino gehiago jan behar (100 gramo baino gutxiago) lehen aipatutako espezie harraparietatik datorren astean. Atunarentzat astean bi zati onartzen dira.
|
|
|
Hibbelnek astean 340 g hartu zituen arraina irensteko ebaketa puntu gisa, kopuru hori delako herrialdeko osasun agintariek gehienekotzat finkatutakoa, arrain eta itsaski ehunetan metilmerkurioa, dioxinak eta bifenol polikloratuak (PCB) metatutako itsas kutsatzaileen eraginpean egon ez dadin. «Bitxia bada ere, astean 340 g arrain edo itsaski baino gehiago kontsumitu zuten
|
emakumeek
ez zuten kutsatzaile gehiago erregistratu fetu odolean gutxiago jan zutenek baino. Gainera, semeek erakutsi zuten funtzio kognitibo handiagoa zutela sei hilabeteren buruan eta erditu eta zortzi urteren buruan egindako azterketetan».
|
|
|
Barreka ari dira, zoriontsu. Haien atzean, bi gizon bibotedunek diosala egiten diete kapela atzamar puntekin ukituz, irribarretsu, baina
|
emakumeek
ez diete jaramon handirik egiten. Ilehoriak egutegiko orria altxatu du, eta agosto irakurri ahal izan du.
|
|
2008
|
|
|
1980ko eta 1990eko hamarkadetan, oso zabalduta zegoen medikuen artean
|
emakumeek
ez zutela gaixotasun kardiobaskularrik izaten; uste zuten haien geneek, hormonek edo sexuak berak babestu egiten zituztela. Behin baino gehiagotan gertatu da bularrean mina zuela, edo ezkerreko besoan mina zuela, edo bihotzekoak eman aurreko ohiko beste sintomaren bat zuela larrialdietara joandako emakume bati urdaileko arazoak dituela esatea, edo lasaigarriak edota depresioaren kontrako botikak ematea.
|
|
|
Horregatik. Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak eginda gero, jakina: esan nahi baita bi
|
emakumeek
ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan?, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
|
Marokon saritzen den papera etxekoandrearena, amarena edota emaztearena da, eta rol hori bertan behera uztea edo jaramonik ez egitea, zigortuta dago. Horregatik, oro har, Marokoko
|
emakumeek
ez dute aldarrikatzen eta desiatzen etxetik kanpo lan egitea, betebehar eta batzuetan karga bezala bizitzen dutelako. Hau da, kasu gehienetan, etxekoandrearen funtzioa legitimatuago dago Marokon.
|
|
|
Ereduak falta dira; gizonentzako eredu asko dago, baina
|
emakumeek
ez dute ia eredurik. Aldiz, emakume asko gogogabetuta daude, ikusten dutelako gizonek azkarrago igotzen dutela mailaz.
|
|
|
Nahiz eta Le Deuxième Sexe n feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokaren parte banaezintzat izan, 70eko hamarkadan De Beauvoirrek feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokatik bereizi zuen. «Sozialismoa erreala nagusi zen herrialdeetara bidaiatuz, jabetu zen haietan ere
|
emakumeek
ez zutela gizonen estatus bera». Harrezkero «paraleloak» izan ziren borroka biak De Beauvoirrentzat.
|
|
|
Horregatik –Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak eginda gero, jakina: esan nahi baita bi
|
emakumeek
ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan–, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
|
Ez dakit non, ez dakit noiz,
|
emakumeek
ez omen zeukaten arimarik; ez omen ziren pertsona bete beteak eta nortasundunak; ez omen zeukaten izenik ere (hau burubero haundienek diote)... Badakit non, badakit noiz, desgaraiko feminista eta transexuala sentitzen naiz, baina, hobeki pentsatuta, ez naiz deus sentitzen, zeren Historiak aspaldi hondatu baitzituen emakumeen abantaila eder horiek oro.
|
|
2009
|
|
|
Nazario, Regina eta Ernestina, hirurak gelditu ziren aho zabalik, Nazariok, bi
|
emakumeek
ez bezala, berehala estali bazuen ere bere harridura irri konplize batez, Domingori, Adari eta Maria Bibianari barre egiteko gogoa pizten zitzaien bitartean; gogoak burua kanpora atera orduko, ordea, amaren hitzezko labanak moztu zuen:
|
|
|
–Lehen ere esan dizut:
|
emakumeek
ez dute tabakorik erre behar! Mari purtzila!
|
|
|
Berlin eta besteek (2001) aurkitu zuten Hilekoaren Aurreko Sindromea zuten emakumeek, sindromea ez zutenekiko konparatuz, nortasunaren nahasteen elementu gehiago azaltzen zituztelafase folikularrean eta luteinikoan. Critchlow eta besteek (2001) aurkitu zutennahastea zuten
|
emakumeek
ez zutela agertzen nortasunaren nahasterik, baina baiordea nortasunaren ezaugarri obsesiboak.
|
|
|
Emakumeek bi hemisferioen bidez entzuten dute, eta gizonek ezker hemisferioaren bidez entzuten dute. Emakumeek, ezker hemisferioarekin batera, eskuin hemisferioaere aktibatzen dute, eta jasotzen duten diskurtsoa emozioz kargatuago dago.Horrela,
|
emakumeek
ez diote esaten denari bakarrik begiratzen, nola esaten denere kontuan hartzen dute.
|
|
|
Davis-en arabera (1982), pertsona baten edo bestearen usaimen gaitasuna ezberdinada; sexu batekoa edo bestekoa izatearen arabera ere aldatu egiten da. Emakumegazte eta helduek atzeman ditzakete usain almizklatu batzuk, baina gizonek etanerabezaro aurreko
|
emakumeek
ez. Emakume helduaren usaimen gaitasuna aldatuegiten da bere hileko zikloan zehar; usaimenaren zorroztasun maximoa zikloarenerdian izaten du emakumeak, hain zuzen ere, bere estrogeno maila obulazioarekinigotzen denean; obulazio garaian dauden emakumeek errazago jasotzen dituztegizonezkoen usain sexual erakargarriak.
|
|
|
Eredu tradizional horretan, emakumearen lana osagarritzat jotzen da, sozialki ez hain baloratua. Arrazonamendu horrekin jarraituz,
|
emakumeek
ez omen dute langabezia gizonek jasaten duten laztasun mailaberdinaz sufritzen (Shamir, 1985; Jahoda, 1987).
|
|
|
Elikagai motaren eta janaria prestatzeko moduaren aldaketak aldatu egiten dira haurdunaldiarekin batera. Lehenengo hilabetea haurdunaldian jarraituko den plan dietetiko motara egokitzeko aldia da; izan ere, lehenengo lau asteetan
|
emakumeek
ez dute beren egoera ziurtasunez ezagutzen. Haurdun geratu nahi duten emakumeei, edo haurdun egon daitezkeela uste dutenei, menuen aste hauetan elikadura garbi, osasuntsu eta adimentsua hasteko balio diezaiekete, bizitzako etapa berri honetarako prestatzeko elikagaiak ahalik eta hobekien aukeratzeko.
|
|
|
«Zergatik dira emakumeak xaharrak edo haurrak zaintzen gelditzen direnak? Zergatik
|
emakumeek
ez dute gizonek bezalako aukerarik bere bizitza profesionala garatzeko?». Marisol Tabernaren ustez, «bizi berri honetan, emakumeak hasi gara etxetik kanpo lan egiten eta horrek sortu du desoreka familietan, adinekoak bakarrik gelditzea, haurrak zeinekin utzi ez jakitea, bikote batzuk erotuak ibiltzea goiti eta beheiti...
|
|
|
Hamalaugarren eta 22 astearen artean, berriz, emakumearen bizitza edo osasuna arriskuan badago edota fetuak arazo larriak baditu eten ahal izango da haurdunaldia. Bi kasuetan 16 urtetik gorako
|
emakumeek
ez dute gurasoen baimenik abortatzeko. Abortua gauzatu behar duen medikuaren oniritziaz gain, beste bi osagileren aldeko txostenak eduki dira.
|
|
|
Ospitaleak ez zuen baliabiderik, eta ezin zituen ekografiak egin. Hori hala, erditu berritan,
|
emakumeek
ez zuten galdetzen haurra neska ala mutila zen, osorik zegoen baizik.
|
|
|
–Lehen ere esan dizut:
|
emakumeek
ez dute tabakorik erre behar! Mari purtzila!
|
|
|
Nazario, Regina eta Ernestina, hirurak gelditu ziren aho zabalik, Nazariok, bi
|
emakumeek
ez bezala, berehala estali bazuen ere bere harridura irri konplize batez, Domingori, Adari eta Maria Bibianari barre egiteko gogoa pizten zitzaien bitartean; gogoak burua kanpora atera orduko, ordea, amaren hitzezko labanak moztu zuen:
|
|
|
Japonian
|
emakumeek
ez dute ezkontzeko batere irrikarik azaltzen. Ez zaie pagotxa iruditzen gizon batekin goiz lotzea.
|
|
2010
|
|
|
Eskubidea daukazu desirarik ez izateko, platerean daukazunaz aspertu bazara'. Iduri luke gizonezkoek hain kalitate handia dutela, ezen
|
emakumeek
ez daukatela uko egiteko deretxorik. Eskandalo bat da.
|
|
|
Kanpoko munduak zuk nahi duzuna egiten uzten ez badizu, zeuk eta zeuk bakarrik lortu behar duzu. Izan ere, askotan
|
emakumeek
ez dute euren burua ikusten erantzukizun eta botere karguak hartzen.
|
|
|
Ehuneko hori %60ra murrizten da hurrengo lau eta hamar urteen artean, eta %40ra arte, lehen hamarkada gainditzean; Espainiako emakumea, 49 urterekin hasi zena, 60tik gorakoa da. “Datu horrek erakusten du
|
emakumeek
ez dutela behar adina informaziorik menopausiari buruz eta sofokoek bezalako sintomei buruz”, adierazi zuen Cornellana doktoreak. Ehuneko horiek handiagoak dira biztanleria orokorrean, espainiarren %40 inguru ez baita joaten ginekologoarenera sintoma horiengatik.
|
|
|
Talde zientifikoak normaltzat jo zuen eragin hori, frogatuta baitago gantz azido horiek arterietan kolesterola metatzea saihesten laguntzen dutela. Harrigarria bada ere, antzeko omega kontsumitzen zuten
|
emakumeek
ez zutela bihotzeko eritasunen tasa txikiagoa. “Nahiz eta omega gantz azidoak gaixotasun kardiobaskularra izateko arrisku txikiagoarekin lotzen diren, hori ez da hala gerta 1 motako diabetesa duten emakumeen kasuan”, azaldu zuen Tina Costacou ikerketaren egile nagusiak.
|
|
|
Pirpori xanpaina gustatzen zitzaion izugarri, eta harizko manteletan langosta, misera eta gainerako itsas fruituak jatea; Txanberlainek, berriz, kabaret bazterretan uzten zuen bere dirurik gehiena,
|
emakumeek
ez ziotelako, Pirpori bezala, bere aurpegi politagatik amore ematen. Egoera berrian, diru premia arazo larria bihurtu zitzaien berehala.
|
|
|
Eredutzat aipatzen den Atenaseko demokrazia arkaikoan, lautik batek baino ez zuen biltzarretan parte hartzeko fakultaterik. Esklaboek eta
|
emakumeek
ez zuten halako eskubiderik. Hauteskundeak zozketaz erabakitzeak igualitarismo faktore bat sartzen zuen sisteman.
|
|
|
Emakumeek zetazko edo kotoizko alkandora eta galtza bonbatxoak janzten zituzten, eta oinak ortozik ibiltzen ziren askotan. Herri musulmanez nagusi den irudiaren kontra, Arrif aldeko
|
emakumeek
ez zuten aurpegia estaltzen. Kokotsean edo bekokian tatuaia erritualak eramaten zituzten, edergarritzat.
|
|
2011
|
|
|
Kleber Zaruma gaztearen aitak parte hartu zuen atzo Astelehen Lilak elkarteak antolatutako agerraldian. Tratu txarrak jasaten dituzten
|
emakumeek
ez dutela isilik geratu behar azaldu zuen. «Gurasoei esan behar diete tratu txarrak jasaten dituztela.
|
|
|
Egonkortasun politiko handia egon zen horren ondorioz, eta ez zen inoiz hausturarik edo bat bateko gehiengo aldaketarik izan. Beraz, ez zen mobilizaziorik egon, eta
|
emakumeek
ez zuten gizonezkoen tokirik hartu administrazioan edo lantegian.Paradoxa dirudi: demokraziaren sendotasunak berak galarazi zuen demokrazia emakumeengana zabaltzea. Konstituzioak botoa gizonezkoei eman zien, eta bozketak hala egin ziren, besterik egitea Konstituzioa aldatzea litzateke.
|
|
|
XX. mendean hasi da emakumea indibiduo izaten. Baina gizartearen zama hori gainean izan arren, kamisetan ageri diren
|
emakumeek
ez zuten onartu, eta beren nahiak beren modura betetzen saiatu ziren». Salbuespenak dira, baina asko daude.
|
|
|
Aknea izateko joera duten
|
emakumeek
ez dute makillatu behar, eta kosmetiko gantzatsuak ere saihestu egin behar dituzte, poroak ixten dituzte eta.
|
|
|
Adituek salatzen dutenez,
|
emakumeek
ez diete deus adierazten beren medikuei, eta horiek ere ez diete deus galdetzen.
|
|
|
Gurasoak lagun izan zituen bide horretan: Maria Aierra ama (Helenak 19 urte zituenean hil zena) bere garairako emakume aurreratua zen, eta aitak ere, Luis Tabernak, argi zuen
|
emakumeek
ez zutela garai bateko rol antzura mugatu behar. Gainera, aita musikaria zen, organista, eta horrek izan zuen zerikusirik artearekiko interesean.
|
|
|
|
emakumeek
ez dute hori onartzen orain; berdintasuna nahi
|
|
|
Haurdunaldiaren aurretik dieta osasungarria egiten duten
|
emakumeek
ez dute jaiotzetiko akatsak dituzten haurrak izateko joera handirik; besteak beste, garuneko eta bizkarrezurreko arazoak, erbi ezpaina eta sabeleko arteka. Hala adierazten du Estatu Batuetako ikertzaileek egindako azterlan batek, eta horren ondorioak “Archives of Pediatrics and, ent Medicine” aldizkarian argitaratzen dira.
|
|
|
Eta elkarrizketak gustukoak ez izan arren, filmerako aukera ona izanen zela iruditu zitzaion eta, azken finean, harrotasun puntu bat ere atera zitzaion. Bide batez, aukera polita zen, erakusteko Sortaldeko
|
emakumeek
ez zutela zertan egonik Mendebaldekoen inbidiatan.
|
|
2012
|
|
|
Merkantzia aldatzeko, familien arteko trukea egiteko, ezkutuko ekonomian lanean aritzeko eta ugalketa lanetarako erabiltzen dituzte. Somaliako
|
emakumeek
ez daukate nahimen propiorik, ezta hautatzeko bokaziorik ere. Baina ez zonalde horietan emakumeak horrela jaiotzen direlako edo bereziki otzanak direlako, baizik eta txiki txikitatik esanekoak izaten erakusten dietelako eta batez ere askotan alternatibarik ez dutelako.
|
|
|
Lanaldi bikoitza, gainera, beste hainbat osasun arazoren jatorria da. Lanez gainezka dauden
|
emakumeek
ez dute kirola egiteko astirik: gizonek baino ariketa fisiko gutxiago egiten dute adin tarte guztietan, baina aldea nabarmenagoa da umeak edo adinekoak zaintzeaz arduratzen diren garaietan.
|
|
|
Datu kezkagarri bat: euskal
|
emakumeek
ez dituzte pertsonen gaineko kontrola, garrasiak, irainak edo mehatxuak indarkeria matxistarekin lotzen. Hala ondorioztatu daiteke Eusko Jaurlaritzak emakumeen aurkako indarkeriari buruz egindako ikerketan batetik. Ikerketaren arabera, 16 urtetik gorako emakumeen% 12,5ek onartzen dute indarkeria matxistaren biktima izan direla noizbait. Kasu gehienetan, erasotzaileak bikotekideak edo bikotekide ohiak izan dira, baina familiaren baitan, lantokian eta kalean ere jasan dituzte erasoak.
|
|
|
Hala ere, inoiz ez zidan askatzen uzten, ez zuen gustuko ni kalera ilea bildu gabe ateratzea. Egia esan,
|
emakumeek
ez genuen horrelakorik egiten, beti eramaten genuen ilea bilduta.
|
|
|
¡ Las mujeres! Anaiak konforme zeuden, baina
|
emakumeek
ez zuten nahi izan. «Nire gizona plazan harri jasotzen?
|
|
|
Laboven esanetan, adibidez, hizkuntza arauei buruz duten hautemateak mailakatzen du emakumeen hizkuntza jokaera. Hau da, haren ikerketen arabera,
|
emakumeek
ez dute berdin jokatzen «goitik» heldu den arau baten aurrean edo «behetik» heldu denaren aurrean. Printzipio batzuen bidez adierazten ditu jokaera horiek:
|
|
|
Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna 1978ko Konstituzioan onartu zen lehen aldiz Espainiako historian. Bigarren Errepublika arte
|
emakumeek
ez zuten bozkatzeko eskubiderik ere izan eta, ondorioz, esan daiteke momentu horretatik aurrera hasi zirela lehen aldiz espazio publikora zabaltzen (aurretik, debekatuta zeuzkaten lanbide eta ikasketak, lanbide publikoak izateko eskubidea bera, banatzeko eskubidea, eta abar) (Nash, 1999; Ruiz, 2000).
|
|
|
Izan ere, hasteko, generoaren kontua dago (eta honekin ezaugarri fisikoetan hirugarrenarekin lotzen dut argudiaketa): gauza jakina da
|
emakumeek
ez dutela bizarrik, edo bizarra izateko aukera gutxiago dituztela, nahiago bada; gainera, gizonen artean ere badira bizarrik izan ezin dutenak (bizargabeak deiturikoak, hain zuzen ere; herrialde asiarretan, esaterako, zenbat bizardun daude?); eta azkenik, gizon guztiek, ahal izanez gero ere, ez dute bizarra izatearen hautua egiten. Beraz, Cortazarrek eta biok geure bizitzaren une jakin batean bizarra utzi izanak badu garrantzia, kontuan harturik XX. mendeak eman duen idazle handienetakoarekin antzekotasun fisiko hori konpartitzen ez duten pertsonak konpartitzen dutenak baino askoz gehiago direla.
|
|
2013
|
|
|
ez tratatzea berdin desberdinak direnean, eta alderantziz, ez tratatzea desberdin berdinak direnean. Osasun zerbitzuetan gertatzen den genero bereizketari aurre egitea da gomendio horien helburua,
|
emakumeek
ez dezaten arreta eta tratamendu kaskarragoa jasan,
|
|
|
ez tratatzea berdin desberdinak direnean, eta alderantziz, ez tratatzea desberdin berdinak direnean. Osasun zerbitzuetan gertatzen den genero bereizketari aurre egitea da gomendio horien helburua,
|
emakumeek
ez dezaten arreta eta tratamendu kaskarragoa jasan, hori izaten baita normalean genero bereizketaren ondorioa. Emakumeak izan ohi dira kaltetuak.
|
|
|
–Hoa zokoren batera idiarena jotzera. Etxeko
|
emakumeek
ez ditek gaur inor hartzen.
|
|
|
buruko horia agertzen zuen buru gainean, anarteraino inoiz ikusi gabea, eta pitxirik batere ez zeraman ez erietan ez eskumuturretan. Bertze
|
emakumeek
ez bezala, malkorik ez zuten ageri haren begiek.
|
|
|
Loli Menak baditu bi ezaugarri Araibarrek, soin joko, rako lagun dituen gainerako
|
emakumeek
ez dituztenak: jatorria landa giroan izatea eta birjintasuna Manu Araibarrekin galdu izana.
|
|
|
jatorria landa giroan izatea eta birjintasuna Manu Araibarrekin galdu izana. Izen propio baten jabe izanaz kontaketara datozen gainerako
|
emakumeek
ez zuten birjintasuna galdu Araibarrekin: Mimex eta Ani emagalduak?, aragi bizi saltzailleak?
|
|
|
Nazio Batuak. desberdintasuna konstante bat da herrialde askotan. Okerrenetan,
|
emakumeek
ez dute eskubiderik eta menderatze bizitza baterako dira. Helburua haurtzaroan eta nerabezaroan oinarritzen da, ekitatearen oinarriak etapa goiztiarretatik finkatzeko.
|
|
|
Hasierako probak saguekin egin direnez gero, laborategian egindako beste esperimentu batzuek frogatu zuten JQ1 molekula gizakien BRDT proteinari ere arazorik gabe lotzen zaiola. Gizonezkoen pilula antikontzeptibotik hurbilago Gizonezkoen pilula antisorgailuaz pentsatzean, erronka nagusietako bat da
|
emakumeek
ez bezala – gizonek milioika espermatozoide sortzen dituztela hilero. Horregatik, pilula baten eraginkortasuna oso handia izan arren, sendagaiaren eraginetik kanpo gera litezkeen espermatozoide asko egongo lirateke.
|
|
|
aholkuak Irudia: Luca Fazzolari Haurdun dauden
|
emakumeek
ez dute beste neurri bat hartu behar haurtxo bakarra espero dutenek, baina neurri batzuk hartu behar dituzte. Bereziki, haurdunaldian izan duten atsedena zaindu behar dute, egoera fisikoa normal agortzen ari baita.
|
|
|
Etxeko
|
emakumeek
ez zuten bakarrik bizi nahi izan, ez zuten aldaketarik bilatu, ez zuten kezkarik izan beren helburuen inguruan. Hala ere, ezin esan inoiz begiztatu ez zutenik bestelako aterik eta sentitu ez zutenik hura zeharkatzeko tenkadarik.
|
|
2014
|
|
|
" Jendartearen iruditegian eragina du horrek, publikoak errealitatearen argazki desitxuratua jasotzen duelako. Badirudi
|
emakumeek
ez dakitela ekonomiaz edo zuzenbideaz", kexu da Etxebarrieta.
|
|
|
Gizonezko espetxeetan ikusteko aukera dago, eta zenbait emakume espetxetan debekatzen hasi dira. Ulertzen dugu gizonezkoek behar sexualak izatea, baina
|
emakumeek
ez.
|
|
|
Biak alabiak «gehitze» hitzak. Izan ere, komunikabideen mundura emakumea «gehitua» izatesoilak indarrean dagoen komunikazio eredua sortu zenean
|
emakumeek
ez zutela partehartu esan nahi du. Egungo eredu androzentrikora «gehitzera» gobidatuak baino ezdirela izan.
|
|
|
Gorputz potentzialki amatiarren beste bateratzebat gertatzen da politika demografikoak egiten direnean, nahiz eta kasu hori ere«natura»tik urrun egon. Jakina, baldin eta
|
emakumeek
ez balute izango haurdungelditzeko eta haurrez erditzeko gaitasunik, jaiotza indizea igotzeko edo moteltzekoplanek ez lituzteke talde gisa sailkatuko, ondoren talde hori konbentzitzekoedo gobernatzeko. Baina kontua da, gaitasun naturalak gorabehera, aurretiaz«emakumeen gorputz»ei arreta eman nahi dien filtro batek baino ez dituela ikusikogisa horretan.
|
|
|
Genero identitatearen nahastea duten gizonak emakumeen jardueretan edo emakume jantzita egoten dira eroso, eta ez dituzte atsegin jarduera fisiko bortitzak. Nahaste hori duten
|
emakumeek
ez dituzte emakumeen jantziak eraman nahi izaten; neskatilen jostailuekin jostatzeko gogo gutxi dute.
|
|
|
Gizonarena, berriz, beste maila batzuetan. Baina,
|
emakumeek
ez ezik, gizonek ere barneratu dute argaltasun ideala. Emakumeen% 39k eta gizonen% 21ek pisua galdu nahi luke, eta argaltzeko dieta 12 urterekin hasten dute neskatilek (Wing eta Hill, 2001; Wyatt et al., 2002).
|
|
|
Zergatik uste duzu bi
|
emakumeek
ez dutela elkarrekin hitz egiten?
|
|
|
Bestea, aldiz, beldurtu egiten da, eta uretara erortzen denean, patalea, arnasa hartzen du, eta ito egiten da. «Erditzea mingarriagoa da
|
emakumeek
ez baitakite zer egin behar duten erditzean», argudiatzen du Ruiz Vélez Fríasek. Eta gaineratu du, «bere azoramendu eta urduritasuna dela eta, kontrakoa egiten dutela, hau da, mugimendu antinaturalak, prozesu osoaren bilakaera normala eragozten dutenak eta min gehiago eragiten dutenak».
|
|
|
hugabub Elikadura osasungarria edoskitzaroan Bularra ematen duten emakumeen dietak gantz osasungarriak eta fruitu lehorrak eduki behar ditu, energia ematen dutenak Amaren esneak, muturreko kasuetan izan ezik, adibidez, desnutrizioa edo dieta begetariano hertsiak, haurtxoak behar dituen funtsezko mantenugai guztiak ditu. Horregatik, elikadura osasungarria jarraitzen duten
|
emakumeek
ez dute ohitura hori aldatu behar seme alabei bularra ematen dieten bitartean. Bestela, edoskitzaroan dieta hobetzea pentsatu behar dute.
|
|
|
Baina bada beste arrazoi garrantzitsu bat:
|
emakumeek
ez dute beti lurrei buruzko eskubideak erabiltzen: lurrak estaltzea.
|
|
|
Haurdun dauden
|
emakumeek
ez dute beren zaintzak lasaitu behar Eguberrietan. Aitzitik, oso adi egon behar dute egun horietako jaki eta jaki tipikoekin, beren egoera dela eta saihestu egin baitituzte.
|
|
|
Bigarrenari dagokionez, bada denbora Marcela Lagardek proposatzen duela emakumeen arteko paktuak eta sororitatea emakumeen askatasunak hazteko estrategia gisa erabiltzea (Lagarde, 2006). Ikerlanean parte hartutako
|
emakumeek
ez dute inoiz sororitate hitza erabili, baina askok adierazi dituzte, euren ekintzen bidez, sororitatean oinarritutako estrategiaren inplementazio gorpuztu desberdinak. Horien guztien progresioan honako puntu komunak aurkitu ditugu:
|
|
|
Lehenengo etapa norbanakoaren biziraupenean zentratutako etapa bat da. Horretan,
|
emakumeek
ez dute sentitu izan eurengandik kanpo parte hartze proiektuei lehentasuna emateko beharrizana, eta bizitzako beste esfera batzuetan mugitu izan dira: familia, eskola eta lanean, bereziki.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zer edo zer aldatu da jada; izan ere, Modernitatean nagusi zen paradigma iraultzen hasia da aspaldi. Jada
|
emakumeek
ez dituzte etxekoandrea eta ama izatea helburu nagusi eta beharrezko. Ezin da ukatu, zentzu batean, emakumearen askatasunaren inguruko aldarrikapen eta borroka ezberdinek beren eraginkortasuna izan ez dutenik.
|
|
|
Bazenekien Oxforden
|
emakumeek
ez dutela titulua izateko eskubidea?
|