|
2017
|
|
|
Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu: «Orokorrak» (ingelesez «Background» bezala izendatuak), arazo kliniko bati buruzko (gaixotasuna, tratamendua?) ezagutza orokorra behar dugunean sortutako galderak, edo «Espezifikoak» (ingelesez «Foreground»), paziente baten egoerari buruzko ezagutza zehatza behar dugunean sortutakoak.Galdera orokorrek bi atal
|
dituzte
: galdetzaileari dagokiona (nor, zer, nola, noiz, non, zergatik) eta arazo klinikoari dagokiona (gaixotasuna, tratamendua, etab.), galdera hauei testuliburu bat kontsultatuz erantzun dakieke (adibidez, espezialitateko eskuliburu bat). Galdera espezifikoak, berriz, praktika klinikoan sortzen dira, eta hauentzako erantzunek paziente jakin bati buruzko erabakiak hartzen laguntzen dute (2).
|
|
|
Azken urte hauetan, baliabideak ugaritu dira eta orain Point of care (POC) deritze. Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen
|
dituzte
, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna horiei buruzko informazio zehatza eskaintzen da:
|
|
|
dagokion estudio mota bilatu behar dugu (adibidez, tratamendu bati buruzko galdera bada, bilatu behar dugun ikerketa saiakuntza kliniko kontrolatuen errebisio sistematikoa izango da). Pubmed datu baseak metodologiaren araberako iragazketak eskaintzen ditu («ClinicalQueries» deitutakoak) eta horiek bilaketaren emaitzak ikerketa mota batera murrizten
|
dituzte
: <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/ clinical>.
|
|
|
Ahoaren bidez hartzen dira pilula moduan. Hartu ondoren, eragin pizgarriak eragingo
|
dituzte
. Haien artean, euforia, kitzikapena, urduritasuna, hipertentsioa, takikardia eta dardarak agertuko dira.
|
|
|
Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira. Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo
|
dituzte
krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta lortzeko errazak diren produktuak erabiliz eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz.
|
|
|
Espainiako Estatuan ere 2013 urtean 11 denda aurkitu zituzten eta gehienak jatorri naturaleko substantzien saltzaileak ziren. Denda birtual horiek modu irekian saltzen
|
dituzte
substantzia psikoaktiboak eta posta arruntez baliatuz banatzen dituzte inongo trabarik topatu gabe erosleak jaso artean (6).
|
|
|
Espainiako Estatuan ere 2013 urtean 11 denda aurkitu zituzten eta gehienak jatorri naturaleko substantzien saltzaileak ziren. Denda birtual horiek modu irekian saltzen dituzte substantzia psikoaktiboak eta posta arruntez baliatuz banatzen
|
dituzte
inongo trabarik topatu gabe erosleak jaso artean (6).
|
|
|
Gabezia horrek 24 ordu inguru iraungo du eta kontsumitzaileak 2 egun ditu aurreko egoera normalera bueltatu arte. Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko
|
dituzte
substantziaren kontsumoa eten ondoren. Gainera, kontsumo kronikoak neurotoxikotasuna sortuko du eta neuronen galera eragingo.
|
|
|
2005 urtetik hona, ehunka droga berri jarri dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu askotan hori da haiei buruz dugun informazio guztia. Droga horiek sintetizatzen dituzten laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten
|
dituzte
. Eraginak ez ezik profil toxikologikoa edo dosi hilgarria ere ezezagunak izaten dira, saldu aurretik ikertu gabeko substantziak izaten baitira.
|
|
|
Droga sintetiko hauek kalamuaren eragina imitatzea dute helburu (10). Oro har, barne sistema kannabinoidean dute eragina eta neurotransmisio sistema horren hartzaileak aktibatzen
|
dituzte
. Hala ere, haien afinitatea CB1hartzaile kannabinoidearekiko? 9 THC ak duena baino 20 aldiz altuagoa izatera hel daiteke.
|
|
|
Hala ere, haien afinitatea CB1hartzaile kannabinoidearekiko? 9 THC ak duena baino 20 aldiz altuagoa izatera hel daiteke. Beraz, kalamuaren antzeko eraginak izango
|
dituzte
(euforia, kitzikapena, barrea, gose eza?), baina efektua askoz indartsuagoa izango da. Horregatik, intoxikazioa eta eragin kaltegarriak (takikardia, aho lehorra, begien gorritasuna, ataxia, ikara atakeak?) agertzeko arriskua ere handiagoa izango da.
|
|
|
Gaur egun, EUSTATek kaleratutako datuen arabera (6), EAEn zirkulazio aparatuko gaitzek heriotza gehiago sortzen
|
dituzte
emakumeen artean gizonen artean baino (3080 vs 2708 pertsona). Igoera mundu zabalean ageri da (7), esaterako, AEBn urtero 6,6 milioi emakumek jasaten dute bihotz hodietako gaixotasunen bat, emakumeen artean heriotza eta morbilitate kausa nagusia delarik.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ezbaian dagoen kontua da ea sexuak zer eragin izan dezakeen bihotzekoen heriotza tasan. Ikerketa ezberdinek hilgarritasun tasak adinarekin doitu ondoren ondorio ezberdinak atera
|
dituzte
, hala nola van der Meerek argitaratutako metaanalisiaren (9) arabera, sexua konfusio faktorea den bitartean, American Heart Associationek 2016an ateratako adierazpenean dio adinaren eta sexuaren artean interakzioa dagoela. Gure ikerketan ikusitakoaren arabera, adinak modifikatzaile gisa jokatzen du, ondorioz ezin dezakegu esan ezberdintasunik dagoenik bihotzekoa jasaten duten emakumeen eta gizonezkoen hilgarritasun tasan.
|
|
|
Ikerketa askok erakutsi dute ezen MIA jasaten duten emakumeek aukera gutxiago dutela kardiologiako giden arabera artatuak izateko, kateterismo bat egiteko eta behar den denboran arteria zabaltzeko (8). Emakumezkoek iskemia denbora luzeagoak izaten
|
dituzte
(17), batetik sintomak hasi eta LHMrako tarte luzeagoa izaten dutelako, eta, bestetik, LHMtik tratamendua jaso arteko epea ere luzeagoa delako. Oro har, angiografia koronarioa ez da horren maiz erabiltzen emakumeengan, horien arriskua ez baita behar bezala baloratua izaten, heriotza tasa altuagoak izan arren (18).?
|
|
|
Aipatzeko beste puntu bat da sintomak hasi eta LHMrako denbora tartea, hori izaten baita iskemia denboraren tarterik luzeena. Oro har, emakumezkoek eta 75 urtetik gorakoek izaten
|
dituzte
|
|
|
Alde batetik, tumoredun saguek anhedoniaren sintoma litzatekeen sakarosarekiko preferentzia txikiagoa azaldu dute, eta, bestetik, estresaturik ez zeuden subjektuen artean, tumoredunek denbora gehiago igaro dute geldirik. Hortaz, tumoredun saguek depresioaren sintoma diren jokabide gehiago azaldu
|
dituzte
.
|
|
|
Laburbiltzeko, aztertutako ekarpenek bi puntu azpimarratzen
|
dituzte
. Alde batetik, badirudi gaixo psikotiko elebidunek, azterketa psikiatrikoa euren ama hizkuntzan egitean, bigarren hizkuntzan baino deliriozko sintoma ugariagoak edo larriagoak adierazten dituztela kasu askotan.
|
|
|
Hala ere, tabakoarekin lotura dagoela baieztatzen duten ikerketak daude (5, 8). Horiek beste portaera arazo mota batzuk ere erlazionatu
|
dituzte
tabakoaren kontsumoarekin: agresibitatea eta jokaera antisozialak, portaera arazo kanporakoiak direnak, eta portaera arazo barnerakoiak diren antsietatea edo depresioa hain zuzen.
|
|
2018
|
|
|
Prozesu inflamatorio guztietan ematen da odoletik datozen makrofagoen aktibazioa eta leukozito edo zelula immuneen barneratzea. Makrofagoek hantura eragileak diren substantziak askatzen
|
dituzte
, infekzio gunera molekula eta zelula efektore gehiago erakartzeko asmoz. Hantura eragileak diren substantzien artean zitokinak daude.
|
|
|
Asko dira depresioan hanturak duen papera indartzen duten datuak. Depresio nagusidun pazienteek erantzun inflamatorio baten ezaugarri guztiak erakusten
|
dituzte
odol periferikoan eta LZRan, hala nola zitokina proinflamatorioen eta haien hartzaileen espresioaren igoera, fase akutuko erreaktiboen mailen igoera edo atxikipen molekula disolbagarrien mailen igoera. Literaturako meta analisien arabera, depresiodun pazienteetan, odol periferikoan IL?, IL, TNF eta C proteina erreaktiboa (CRP) (hantura mailaren adierazle goiztiarra) hanturaren biomarkatzaile fidagarrienak direla ondorioztatu daiteke (19).
|
|
|
lipopolisakaridoa edo txertaketa, esate baterako) depresio nagusian ematen diren portaera sintomen baliokideak eragiten dituztela frogatzen dute. Adibidez, boluntario osasuntsuek lipopolisakaridoa (bakterioen mintzetik ateratako polimeroa) injektatuz gero, antsietate eta depresio sintomen igoera akutuak pairatzen
|
dituzte
. Esan bezala, denbora luzean zehar zitokinak administratuz gero, portaera asaldura nabarmenak eragiten dira gizakietan.
|
|
|
Animalietan eginiko azterketek periferiatik garuneranzko seinale inflamatorioen hainbat transmisio bide aurkitu
|
dituzte
, hala nola bide humorala (muga hematoentzefalikoa zeharkatuz), bide neurala (zitokinen lotura nerbio aferenteen zuntzetara) edo bide zelularra (monozitoen lekualdaketa garun baskulatura). Gainera, gizakietan egindako aurkikuntzetako batek adierazi duenez, periferian erantzun inflamatorio eta immune bat ematen denean, TNF, aren aktibazio akutuak garuneko zitokina proinflamatorioen mailak kronikoki igotzen ditu.
|
|
|
Esaterako, IFN, terapia jasotzen duten pazienteen garuneko gune batzuetan, gongoil basaletan adibidez (prozedura ikasketarekin edo eguneroko portaerekin erlazionatuak), glutamato mailen igoera deskribatu da eta igoera horren eta agertutako sintoma depresiboen artean korrelazioa dagoela ikusi da (19). Beste aurkikuntza batzuen arabera, CRP maila altuak (hanturaren markatzaile goiztiarra dena) dituzten depresiodun gaixoek glutamato maila altuak
|
dituzte
garunean. Emaitza horiek, gainera, korrelazioa erakutsi dute anhedonia eta geldotasun psikomotorra bezalako sintoma depresiboekin.
|
|
|
Hainbat entsegu klinikotan lortutako emaitzek COX2 inhibitzaileek antidepresiboen efektu terapeutikoetan eragin sinergikoa dutela frogatu da. Celecoxib ez gain, beste antiinflamatorio batzuek ere eragin antidepresiboak izan
|
dituzte
beren eragin antiinflamatorioekin batera. Esate baterako, minoziklina antibiotikoak mikroglia aktibatuak ekoitzitako zitokina proinflamatorioak askatzea murrizten du.
|
|
|
Horri esker, minoziklinak antiinflamatorio profila izateaz gain eragin antidepresiboak sortzen dituela frogatu da. Emaitza hauek depresioaren tratamenduan eraginkorrak izan daitezkeen itu farmakologiko berriak jarri
|
dituzte
ikusgai, epe motzera tratamendua hobetzen lagunduko dutenak..
|
|
|
Gaitz afektibo bat da, baina anhedonia (plazera sentitzeko ezgaitasuna), tristura eta egoera emozional baxua bezalako sintoma afektiboez gain, ikusmen espazialeko arretan, oroimenean, exekuzio funtzioetan eta beste funtzio kognitibo batzuetan ere desorekak agertzen
|
dituzte
deprimituek. Horregatik, asaldura mental honek ondorio negatibo ugari dakartza gaixoen bizitzara:
|
|
|
Izenak faktore neurotrofikoei egiten die erreferentzia. Faktore horiek garuneko zelulek askatzen
|
dituzte
, eta neuronen eta glia zelulen (neuronen euskarri funtzioa duten eta informazioaren prozesamenduan laguntzen duten NSZko zelulak) garapena, biziraupena eta plastikotasuna erregulatzen dituzten egitura proteikoak dira. Hipotesi honen proposamen nagusiak dio depresioan faktore neurotrofikoen mailak gutxitu egiten direla eta, ondorioz, garunaren zenbait atalen endekapena gertatzen dela, alterazio morfofuntzionalak eraginez (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia).
|
|
|
hipotalamoko nukleo parabentrikularra (PVN), hipofisiko zelula kortikotropoak eta giltzurrun gaineko guruinaren azala. Aipatutako hiru egitura horiek kortikotropinaren faktore askatzailea (CRF), kortikotropina (ACTH) eta glukokortikoideak (GC) sintetizatu eta askatzen
|
dituzte
, hurrenez hurren. Ardatz horrek, beraz, glukokortikoideen sintesia kontrolatzen du, hiru guneen arteko elkarreragite eta ardatzaren feedback negatiboaren bidez; hau da, sistemak seinalea inhibitzeko gaitasuna du, horrela, oreka fisiologikoa edo homeostasia mantenduz.
|
|
|
Estres estimuluei eta glukokortikoide maila plasmatiko baxuei erantzuteko askatzen da, bere sintesi propioa erregulatzeko gai delarik. Hainbat funtzio betetzen
|
dituzte
organismoan glukokortikoideek, hala nola estresaren erantzunaren kontrola, gluzido, lipido eta proteinen metabolismoaren kontrola eta sistema immunearen inhibizioa (ezaugarri antiinflamatorio eta immunogutxitzaileak dituzte) (9).
|
|
|
Estres estimuluei eta glukokortikoide maila plasmatiko baxuei erantzuteko askatzen da, bere sintesi propioa erregulatzeko gai delarik. Hainbat funtzio betetzen dituzte organismoan glukokortikoideek, hala nola estresaren erantzunaren kontrola, gluzido, lipido eta proteinen metabolismoaren kontrola eta sistema immunearen inhibizioa (ezaugarri antiinflamatorio eta immunogutxitzaileak
|
dituzte
) (9).
|
|
|
Zentzu horretan, azpimarratzekoa da, batetik, emeen farmakozinetika ez dela arren berdina, eta benlafaxina erabilitako aurreko lan gehienak subjektu arrekin osatu direla. Bestetik, antidepresiboak probatzen dituzten ikerlan askok estresa hasi aurretik edo estres aldia hastearekin bat ematen
|
dituzte
farmakoak. Ikerlan honetan, farmakoaren administrazioa estresak bere efektua egindakoan hasi da.
|
|
|
Beraz, epe hori pasatu eta gero, ebaluatu da Traumatologiaeta Hiesahiztegietako terminoen ezarpen maila. Horretarako, jakina, arlo horietako profesionalek euskarazko termino horiek erabili
|
dituzte
.
|
|
|
Azken 20 urte hauetan zenbait faktorek iktusen heriotza tasa eta desgaitasunak murriztu egin
|
dituzte
(3,4), hala nola tratamendu eraginkorren erabilerak, ospitaleetako iktusaren unitateen sorrerak, arrisku faktoreen ezagutzak (1 taula), prebentzio kanpainak eta sintomen detekzio goiztiarrak. Iktusa ekiditeko lehentasunezkoa litzateke 1 taulako faktore aldagarriak kontrolpean izatea (prebentzio primarioa) eta ondoren,?
|
|
|
Umeen gainpisua maila sozioekonomiko baxuekin erlazionatuta dago (12). Gizarte maila altuetako gurasoek, hezkuntza maila altuagoa izanik ere, pisu egokiko seme alabak izaten
|
dituzte
; elikadura osasungarriagoa, ariketa fisiko aktiboagoa, pisu kontrol hobea eta haurdunaldian zainketa egokiagoa izaten dituztelako ezaugarritzat (13,14). Beraz, ingurumen obesogenikoak maila sozioekonomiko baxuagoa duten familietako umeak askoz gehiago kaltetzen ditu (15).
|
|
|
Europar Batasunean Zk 141/ 2000 (EK) araudiak sendagai umezurtz izendapena jaso dezaketen medikamentuak identifikatzeko oinarriak finkatzen ditu. Sendagai horiek paziente talde murritz bati zuzenduta daudenez, garapenerako zailtasunak aurkezten
|
dituzte
. Arrazoi hori dela-eta, ikerkuntza sustatu eta tratamenduak pazienteen eskura izateko beharrezkoa da neurri bereziak ezartzea.
|
|
|
Gaur egun, merkaturatutako medikamenturik ezean, gaixotasun arraro bat duten pazienteek saio kliniko batean parte hartzea edota errukizko erabilera eskaera bat egitea
|
dituzte
aukera gisa. Horregatik, baldintzapeko merkaturatze baimena pazienteei medikamentuak momentu egokian helarazteko bideetako bat da.
|
|
|
Paziente traumatikoen beharrak berdinak izaten dira, eskura dauden baliabideak direnak direla. Ordea, zentro guztiek ez
|
dituzte
eskuragarri atentzio egoki eta osorako behar diren baliabide guztiak; eta errealitate honek Trauma Sistema baten barnean antolatzera bultzatzen ditu zentrook (10).
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, hauxe da Trauma Sistema ideiaren jatorria: paziente traumatikoen beharrak berdinak izaten dira eskura dauden baliabideak direnak direla; ordea, zentro guztiek ez
|
dituzte
eskuragarri atentzio egoki eta osorako behar diren baliabide guztiak. Errealitate horrek Trauma Sistema baten barnean antolatzera bultzatzen ditu zentrook.
|
|
|
Garraiobideetan gertatutako istripuek traumatismoen ondoriozko heriotzen% 29 eragiten
|
dituzte
. 2016 urtean 1,4 milioi pertsona hil ziren trafiko istripuetan, hau da, egunero ia 4.000 gizabanako inguru hil ziren errepideetan (1) (2).
|
|
|
Ikerketa gehienek EGIarentzako% 74 sendatze tasak deskribatu
|
dituzte
ebakuntza eta 6 hilabetera, baina epe luzeko ikerketak urriak dira (21). 15 entsegu errandomizaturen errebisio sistematiko eta metaanalisi batek xingola klasikoak eta ebaki bakarrekoak konparatu zituzten eta lehenengoetan sendatze objektibo eta subjektiboen tasak esanguratsuki hobeak izan ziren.
|
|
|
Xingolei dagokienez, pubis atzekoak eraginkorrak dira eta epe luzerako emaitza onak aurkezten
|
dituzte
(A GG); obturatzailean zeharrekoek beste tekniken antzeko eraginkortasuna erakutsi dute epe labur eta erdian (1 EM), epe luzerako datuak falta diren arren.
|
|
|
Beraz, xingola desberdinen artean eraginkortasuna antzekoa da, baina konplikazio mota ezberdinak aurkezten
|
dituzte
, eta hori jakinda, pazienteak eta kirurgialariak erabaki behar dute kasu bakoitzean zein erabili.
|
|
|
loditasuna GIrako arrisku faktore independente bat da (1 EM) eta% 5eko pisu galeraren ostean, badago GIaren hobekuntzaren ebidentzia, emakume lodietan argaltzea gomendatzen delarik (A GG). Ikerketek EGIaren kasuan PGIan baino onura handiagoak erakutsi
|
dituzte
zentzu horretan.
|
|
|
Kono baginalek ZPMen errehabilitazioak eskaintzen dituen emaitza berberak
|
dituzte
(1 EM), baina zeharkako efektuak aurkez ditzakete eta paziente batzuetan ezegokiak suertatu; beraz, ZPMen errehabilitazioa gomendatzen da paziente guztietan lehen tratamendu bezala, eta konoak ondo toleratzen dituzten emakumeetan hasierako tratamendua izan daitezke (B GG). EGI arin moderatua eta jokaera egokia duten emakumeetan eraginkorragoak dira (3 EM) (11).
|
|
2019
|
|
|
Datuakdira? Erroreak
|
dituzte
–fidagarriak
|
|
|
Ondorio hori, gainera, bat dator paziente hauen azken urteetako zahartzearekin (batez besteko adina 79 urtekoa zen 2011an eta 81 urtekoa 2015ean): pazienteak zaharragoak direnean, patologia gehiago
|
dituzte
.
|
|
|
Datu baseak aztertzerakoan zera ikusi dugu, inkoherentziak sortzen direla hilkortasun datak eta anbulatorioko bisiten datak gurutzatzerakoan: paziente gutxi batzuek anbulatorioko, bisitak?
|
dituzte
hilkortasun data pasa ondoren. Adituei galdetu eta gero, jakin izan dugu lehen arretako medikuek noizbehinka oharrak sartzen dituztela sistema informatikoan.
|
|
|
Faltako balioena arazo metodologiko ezagun bat da, eta soluzio algoritmiko ugari eman izan dira: batzuetan, datuak osatu egiten dira ereduak kalkulatu baino lehen (datu kopuru erraldoien eskalan, adibidez, praktikoa izan daiteke falta diren balioak batezbestekoaz osatzea); besteetan, algoritmoek berek kontuan hartzen
|
dituzte
hutsune horiek. Edozein kasutan, funtsezkoa da informazio faltaren zergatia ulertzea.
|
|
|
RCTek, RWDekin konparatuz, agertzeko epe luzea behar duten osasun gertaerak aztertzeko zailtasunak
|
dituzte
, batez ere, RCTak garestegi suertatzen direlako, gaixotasun arraroekin gertatzen den bezala; rakzioak eta gaixotasunen arteko bata bestearen eraginei buruzko datu baliagarriak eskaini ditzakete. medikuntza pertsonalizatua dela RCTak gero eta konplexuagoak eta, berez, aurrera ateratzeko zailagoak dira; RWDek eman ahal diote erantzuna teknologien eta farmakoen efektibitate eta segurtasunaren monito...
|
|
|
Horretarako ezinbestekoa da datuen iturriak ezin hobeto ezagutzen dituzten profesionalek ikerketa prozesuan hasieratik parte hartzea. Datu base guztiak
|
dituzte
bere isuriak, berezitasunak eta aldakortasuna. Hau dela eta, akatsak egon daitezke, adibidez, populazioa definitzeko orduan, interbentzioak edo gertaerak (outcome) definitzeko orduan, erabilitako irizpideekin.
|
|
|
Efizientziak eta eraginkortasunak ebidentzia globalizatzailea eta erabaki hartzea bateratzen
|
dituzte
|
|
|
Adibide batzuk emateko, emakumezkoen sexu disfuntzioa, fobia sozial bihurtzen den lotsa, depresio bihurtzen den tristura edo opor osteko sindromea bera. Trastorno sinpleak edo pertsonalak, beraz, gaixotasun edo osasun arazo bihurtzen
|
dituzte
, erremedio farmakologikoren batekin lotuta, nahiz eta tratamendu horiek, askotan, zalantzazko eraginkortasunekoak izan. 3 Diagnostiko atalaseak murrizteak eragin dezake pertsona osasuntsu eta asintomatikoak gaixo gisa sailkatzea.
|
|
|
Alde batetik, beharrezkoa da pazienteei buruzko informazioa partekatzea, hartutako erabakietan parte hartzea, jarraipen diagnostiko edo terapeutikoen eta lehentasunen arabera. Eta bestalde, osasun profesionalek kontuan hartu behar
|
dituzte
ere komorbilitatea, bizi itxaropena eta tratamenduarekin erlazionatutako prestazio arriskuak. Banakako mailan, inolako zalantzarik gabe, iatrogenia eta balio txikiko praktikak murriztuko ditugu eta, oro har, osasun publikoaren sistemaren jasangarritasuna areagotuko dugu.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, hainbat jaiotzetiko gaixotasunei aurre egiteko, baheketa programa (14) egiten da, 1982tik, eta bilatzen diren gaixotasun horietako bat da hain zuzen ere, hipotiroidismoa. Kasu horretan, jaioberriaren orpotik ateratako odolaren tiroxina eta TSH mailak neurtzen
|
dituzte
.? –
|
|
|
Bailara berean, neurgailuak gehienez 3,5 eta 4 km-ra egon ziren. Aipatu tresnek emandako datuez gain, Eusko Jaurlaritzako Airearen Kalitatea Kontrolatzeko Sareak jasotzen dituen datuak hartu genituen kontuan; neurgailu horiek finko daude bailara bakoitzean, eta egunero jasotzen
|
dituzte
PM2.5 ari buruzko datuak. Aparatuak bailara batetik bestera aldatzean informazioa galtzen da, eta informazio hori konpentsatzeko inputazio anizkoitzeko (IM) prozedura (17), (18) aplikatu genuen.?
|
|
|
Janssenek eta kideek diotenez, T3 eta T4 libreek erregulatzen dute zelulen funtzionamendua (29). T4 eta T3 hormonak TBG (tiroxina fixatzen duen globulina, ingelesezko hitzetatik eratorria) deitzen den proteina bati lotzen zaizkio, eta, ondorioz, organu eta ehunek ezin
|
dituzte
hormona horiek erabili. Odolean dabilen T4aren eta T3aren% 99 baino gehiago lotuta agertzen da.
|
|
|
Baina pizten duten interesa ez dago proteinak kodetzeko duten gaitasunaren baitan, RNA molekula modura funtzionalak direla aurkitu izanaren baitan baizik. LncRNA funtzional edo RNA gene hauek klase modura definitzen dituzten hainbat ezaugarri komun partekatzen
|
dituzte
: alde batetik, kromatina mailan transkribatzen diren DNA geneen marka epigenetiko berak dituzte, H3K4me3 (3 histonako 4 lisinaren trimetilazioa) promotorean eta H3K36me3 (3 histonako 36 lisinaren trimetilazioa) genearen gorputzean zehar, RNAm aren antzera lncRNA gehienen transkripzioa RNA polimerasa II k egiten du, 5?
|
|
|
LncRNA funtzional edo RNA gene hauek klase modura definitzen dituzten hainbat ezaugarri komun partekatzen dituzte: alde batetik, kromatina mailan transkribatzen diren DNA geneen marka epigenetiko berak
|
dituzte
, H3K4me3 (3 histonako 4 lisinaren trimetilazioa) promotorean eta H3K36me3 (3 histonako 36 lisinaren trimetilazioa) genearen gorputzean zehar, RNAm aren antzera lncRNA gehienen transkripzioa RNA polimerasa II k egiten du, 5, muturrean txapela dute,% 40k 3?
|
|
|
muturrean txapela dute,% 40k 3? muturrean poliA isatsa dute eta gehienek introiak
|
dituzte
, moztitsasketa alternatiboa ohikoa izanik. Azkenik, haien adierazpena transkripzio faktore ezagunen bidez erregulatua eta ia esklusiboki ehun espezifikoa izan ohi da (7, 10).?
|
|
|
Marka horiek zelula bat bereiztean zelula alabetara pasatzen direla ikusi da, nahiz eta ez dagoen oso argi nola gertatzen den. Hala ere, lncRNAek beste hainbat funtzio betetzen
|
dituzte
zelularen nukleo eta zitoplasman (2 irudia), besteak beste, DNAren toleste eta isolamenduaren erregulazioa, RNAren transkripzio, moztitsasketa, itzulpen eta egonkortasunaren erregulazioa, egitura azpinuklearren antolakuntza, proteinen lokalizazioa egitura zelular jakinetara eta mikroRNAen lotura hauen funtzioa kontrolatzeko. Era berean, lncRNA batzuek peptido motzetara itzul daitezkeen ORF txikiak kodetu ditzakete (7).
|
|
|
Kluster honetako INK4 proteinek funtzio tumore ezabatzaile garrantzitsua dutela deskribatu da. Zehazki, p15 eta p16k zelulen proliferazioa bultzatzen duten CDK4 eta CDK6 ziklina menpeko kinasak inhibitzen
|
dituzte
. Aldiz p14ARFk, MEG3aren kasuan bezala, MDM2 proteinaren mailak murrizten ditu p53 egonkortuz (18).
|
|
|
N1 metiladenosina, adenosinaren 1 nitrogenoan metil talde baten ezarpenean datza (m1A) (32). Oraindik ez dago guztiz argi zein metiltransferasa proteinak katalizatzen duen marka honen ezarpena RNAn (25, 26), baina azken ikerketek modifikazio honen proteina idazle zein irakurle posible batzuk deskribatu
|
dituzte
, TRMT familiakoak eta ALKBH3 hurrenez hurren (33). Azken ikerketen arabera, RNA baseen parekatzea eten eta RNA harizpi bikoitzen banaketa eragin dezake m1A aldaketak.
|
|
|
Snoezelen espazioek eskaini beharreko giro berezia dela bide, ikusmen elementuek garrantzi handia hartzen dute. Horrela, ispilu bola birakariak, ikusmen zuntzek, burbuila zutabeak, margo fluoreszenteek, esku argiak eta argi proiektagailuak atmosfera atsegingarria, bake ingurugiroa eta lasaitasuna gauzatuko
|
dituzte
.
|
|
|
Izan ere, dementzian, ZAT barne barneko estrategia eraginkor eta banakotzat hartzen da, non pazienteek, prozesu ulergarri eta atsegingarri baten bitartez, afektu eta zentzumen mundua berraurkitzen duten, beren komunikazio trebetasuna eta emozio osasuna hobetuz (20). Azken urteotako ikerketen arabera Snoezelen gelek bat bateko efektu mesedegarri eta onuragarriak eragiten
|
dituzte
dementzia pairatzen duten pazienteetan, lan konpromisoa suspertuz (21), artegatasuna murriztuz (22), bihotz erritmoa gutxituz (23), minaren pertzepzioa kudeatuz (24), gizarte elkarrekintza bultzatuz (21), aurre egiteko gaitasuna sustatuz (21), elikagaiekiko normaltasuna berreskuratuz (11) eta gogo aldartea zoriontasunera bideratuz (22), besteak beste. Horrez gain, aurreratze esanguratsua antzeman da gaixoen hizketa bidezko komunikazioan, baita hizketaz kanpoko komunikazioan ere (25).
|
|
|
– elkarren antzekotasunak
|
dituzte
, zenbait zelula mekanismo partekatzen baitituzte. Esaterako, minbizi zelulek ehunetan bidea egiteko eta gorputzetik barreiatzeko, zigotoa plazentan ezartzeko mekanismoa islatzen dute.
|
|
|
Bestetik, angiogenesia garrantzitsua da zigotoaren eta tumoreen garapenean, odol hodi berriak sortzen baitira hazitako zelulak elikatzeko. Gainera, bai garatzen ari den organismoak bai sortu berri den tumoreak seinalizazio bide ugari aktibatuta
|
dituzte
.? –
|
|
|
Minbizi zelula ametan ere bidearen adierazpena agertzen da, zenbait ikerkuntzak bularreko, hestegorriko, koloneko eta prostatako minbizietako zelula amak Notch seinalizazio bidearen nahasmenduarekin erlazionatu
|
dituzte
(16, 17).
|
|
|
Garapenean eta gizaki helduen fisiologian eta patologian parte hartzen duen seinalizazio bidea da. FGFek funtzio metabolikoak
|
dituzte
, eta ehun konponketa eta birsorkuntzaren bitartekari dira, sarritan garapenarekin erlazionatzen diren seinalizazio bideak aktibatzen dituztelarik.
|
|
|
antibiotikoekiko erresistenteak ziren bakterioek eragindako infekzioen ondoriozkoak. Espainiako Estatuaren kasuan, ospitaleetako erregistroen arabera, bakterio erresistenteek 3.000 heriotza sortzen
|
dituzte
urtero.
|
|
|
Antibiotikoak, mediku gehienek preskribatzen dituzten farmakoak dira, formakuntza edonolakoa izanda ere. Hau da, zirujauek, pediatrek, familia medikuek, dentistek eta beste hainbat espezialistak, denek antibiotikoak preskribatzen
|
dituzte
. Ikerkuntza askok ondorioztatu dute preskripzio guztien% 50, desegokia?
|
|
|
Azken hamarkadan, arazoaren larritasuna ikusita, hainbat erakundek, hori ekiditeko hainbat plan martxan jarri
|
dituzte
mundu mailan.
|
|
|
Suedian, diabetes mellitusa duten gizonezkoen% 85ek jasotzen ditu ahozko antihipergluzemikoak emakumezkoen% 55en aldean (22). Protokoloak minik gabeko makro hematuriaren aurrean pazientea onkologoarenera bideratzeko agintzen badu ere, emakumezkoen erdiak ere ez
|
dituzte
bideratzen gizonezkoen portzentajearekin konparatuta (23, 24). Ingalaterran 26.000 parte hartzaile kontuan izanda egindako ikerketa baten arabera, osteoartritisa dela-eta aldaka ordezteko beharra zuten pazienteetan, emakumezkoek probabilitate gutxiago zuten espezialistarenera bideratuak izateko eta ondorengo ebakuntzarako itxaron zerrendan sartzeko (25).
|
|
|
Ingalaterran 26.000 parte hartzaile kontuan izanda egindako ikerketa baten arabera, osteoartritisa dela-eta aldaka ordezteko beharra zuten pazienteetan, emakumezkoek probabilitate gutxiago zuten espezialistarenera bideratuak izateko eta ondorengo ebakuntzarako itxaron zerrendan sartzeko (25). Mediku zein erizainek lehenago tratatzen
|
dituzte
gizonezkoak opioideekin emakumezkoak baino (26). Bihotzeko gaixotasunen inguruan, emakumezkoak artatzerakoan eraginkortasun txikiagoa aurkitu da hainbat esparrutan:
|
|
|
Hasteko, estatu mailan, emakumezkoek bisita diagnostikoa egin arte itxaron beharreko denbora gizonezkoena baino% 13,6 handiagoa da batez beste (34), eta lan ordaindua duten pertsonen artean, osasun egoera bera izanda ere, baja gutxiago ematen zaie emakumezkoei gizonezkoei baino (35). Bestetik, Arabako lehen mailako osasun arretan, II. motako diabetesa duten gizonezkoek dietaren inguruko aholku gehiago jasotzen
|
dituzte
emakumezkoek baino (36). EAEn 2002 urtean, miokardioko infartu akutu (MIA) konparagarria (sexuaren araberako ezberdintasunik ez sintoma, elektrokardiograma eta entzima mailetan) izan zuten emakumezko eta gizonenezkoen artean, emakumezkoekin esfortzu terapeutiko txikiagoa egiten zela ikusi zen, desabantaila izan baitzuten Zainketa Intentsiboetarako Unitatera sartzeko, tronbolisia jasotzeko (gizonezkoen% 33ri vs emakumezkoen% 24ri), eta angioplastia (gizonezkoen% 48ri vs emakumezkoen% 29ri) eta kateterismoa egiteko (gizonezkoen% 10i vs emakumezkoen% 6ri) (37).
|
|
|
Lanbide feminizatua izaki, erizaintza zainketak historikoki emakume zaintzailearen irudiarekin erlazionatu dira, eta erizaintza medikuntzaren pean egon da. Bi aspektu horiek generoari estuki loturiko osagaiak
|
dituzte
. Medikuen eta erizainen arteko botere harremanak emakumezkoen eta gizonezkoen hierarkizazioa sinbolikoki erreproduzitu dezakeela iradoki da (45), erizainek beren profesioagatiko errekonozimendu soziala jasotzea eragotziz.
|
|
|
Oro har, ezkutuko odoljarioak izaten
|
dituzte
kirolariek, eta ez dira ohartzen. Jarduera fisikoak eragindako odoljarioa izan duten eta endoskopia egin zaien kirolari batzuetan, lesio txikiak azaldu dira urdailean eta hesteetan.
|
|
|
Asistentzia medikoaren aldetik, ezaugarri bereziak
|
dituzte
urtratrail lasterketek. Lehenik, kirolariek gorputza behartzen duten bezala behartzegatik.
|
|
|
Bularreko minbizia gainditu duten emakumeen osasun egoeraren inguruko ikerketak egin badira ere, lan gutxik aztertu
|
dituzte
aldagai fisiologikoak eta psikologikoak batera, eta are gutxiago haien arteko lotura. Hori dela-eta, ikerketa honen helburua hauxe da:
|
|
|
Bularreko minbizia gainditutako emakumez osatutako gure laginean, depresioa eta antsietatea dutenek kortisol maila handiagoak
|
dituzte
, estres erantzuna erregulatzeaz arduratzen den HPA ardatzaren funtzionamendu egokia eten den seinale, eta emakumeek bizitako egoera gainditu eta egunerokotasunera egokitzeko izan dezaketen zailtasunaren seinale. Izan ere, estres iturri izan daitezkeen kezka psikosozial garrantzitsuak hauteman dira populazio honetan:
|
|
|
Osasunarekin erlazionaturiko hainbat arazo eta garaiz aurreko hilkortasuna, gizarte faktore desberdinek baldintzatzen
|
dituzte
; hala nola ikasketa mailak, lanak eta lan baldintzek, diru sarrerek, bizi baldintzek edota gizarte bazterketak (1, 2). Faktore horiek guztiek osasun sistemaren berariazko eskuduntzak gainditzen dituzte.
|
|
|
Osasunarekin erlazionaturiko hainbat arazo eta garaiz aurreko hilkortasuna, gizarte faktore desberdinek baldintzatzen dituzte; hala nola ikasketa mailak, lanak eta lan baldintzek, diru sarrerek, bizi baldintzek edota gizarte bazterketak (1, 2). Faktore horiek guztiek osasun sistemaren berariazko eskuduntzak gainditzen
|
dituzte
. Hori aintzat hartuta, eta osasunari eragiten dioten alderdi ugariak jorratzeak dakarren erronkari erantzuteko, Euskadiko Osasun Planaren (3) bost printzipio nagusien artean ekitatea sartu zen.
|
|
|
Gaurko gizartean, haurtzaroa eta nerabezaroa poztasun eta zoriontasun garai moduan identifikatu arren, aldi horretan zenbait gaixotasun agertzea ohikoa izaten da. Gaixotasun gehienak arinak izan ohi diren arren, haur batzuek gaixotasun larri eta iraupen luzekoak pairatzen
|
dituzte
. Horietako kasu batzuetan, tratamendu espezifikoek eraginkortasuna galdu eta horrekin batera sendatzeko esperantza galtzen da.
|
|
|
Gaixo bat egoera terminalean dagoela esaten da, gaixotasun aurreratu, progresibo eta sendaezin bat duenean, bizi prognosi mugatuarekin (normalean < 6 hilabete). Gaixo terminalek askotariko sintomak, biziak eta aldakorrak pairatzen
|
dituzte
, eta sintoma horiek inpaktu emozional handia eragiten dute gaixoarengan, familiarengan eta baita osasun profesionalengan ere (1).
|
|
|
J. Amery medikuaren esanetan, haurrek eta nerabeek komunikatzeko 3 bide desberdin erabiltzen
|
dituzte
: ahozko komunikazioa, ahoz besteko komunikazioa eta jokoaren bidezko komunikazioa (27).
|
|
|
Askotan ez zaie gertatzen ari denaren inguruko azalpenik eskaintzen, baina nabaritu ohi dute gauzak ez doazela ondo. Informazio faltaren aurrean, ondorio propioak atera ohi
|
dituzte
eta ohikoa izaten da, anai arrebaren gaixotasuna, beraien jarrera txarraren ondorio dela pentsatzea (9,10).
|
|
2020
|
|
|
trans Golgitik akrosomarako garraiobidea, IMTa eta IFTa. Osagaiak eta ezaugarriak konpartitzen
|
dituzte
(mikrotubuluzko eta aktinazko zitoeskeletozko eraikuntzak) eta hiruren artean espermatidaren burua berrantolatzen dute. Ezinbestekoak dira espermatozoidea den zelula oso espezializatu honen morfogenesi eta funtzio egokirako.
|
|
|
Duela hamarkada batzuetatik hona, immunitate sistemaren eta zelula neoplasikoen arteko harremana ezagutzen da, eta, horri dagokionez, melanoma tumore immunogenikoenetako bat da. Hala ere, immunitate sistemaren eta melanomaren arteko elkarreragina dinamikoa da, eta tumoreOsagaiz 2020 4 bolumena zk. zelulek sistema immunitateak bitartekotza eta suntsipena saihesteko mekanismoak
|
dituzte
, eta horrek gaixotasunaren progresioa errazten du (9).
|
|
|
Melanoma zeluletan antigenoen adierazpen eskasa edo antigenorik ez dela tarteko, linfozitoen aktibazio ezegokia gertaera ezagun bat da, eta sistema immunearen erantzunean porrota eragiten du (15). Tumorean gutxitu ere egiten da endotelioaren atxikimendurako molekulen adierazpena, eta, gainera, tumorean infiltratutako hainbat zelula, hala nola makrofagoak, hazkuntza faktoreak, zitokinak eta immunitate erantzunaren supresio faktoreak ekoizten
|
dituzte
(16).
|
|
|
linfozitoen mintzean aurkitzen diren antigeno zitotoxikoa (cytotoxic T lymphocyte antigen [CTLA]) eta programatutako zelula heriotzaren mintz zeharreko molekula (programmed cell death 1 [PD]), linfozito aktibatuen erregulazioan inplikatuta daude. B7/ CD28 familiakoak dira, eta B7 lotugaira lotzen da CD28ra baino afinitate handiagoz, eta linfozitoen jarduera inhibitzen duten seinaleak eragiten
|
dituzte
(2 irudia) (18,19).
|
|
|
Hala ere, tumore zelulek immunitate erantzunari aurre egiteko mekanismoak garatzen
|
dituzte
. PD1ek bi lotugai ditu:
|
|
|
IL ak linfozitoen aktibazioa eragiten du, NK zelulen eta linfozito zitotoxikoen ugalketa eraginez, immunitate erreakzio bat sorraraziz. Horrez gain, linfozitoek tumore zelulena kontrako antigorputzak sorrarazten
|
dituzte
. IL melanoma garatuetan tumorearen tamainaren% 10 gutxitzea eragin dezakete bakarrik administratuta, baina kimioterapiarekin konbinatuz emaitza positiboagoak lortzen dira.
|
|
|
Behin genetikoki eraldatutako birusa tumorearen barrura zuzenean sartzen denean, tumore zelulak infektatzen ditu eta tokian suntsitzen
|
dituzte
. Suntsipen horrek tumore antigenoak askatzen ditu eta, horren ondorioz antigeno horiek immunitate sistemak ezagutzen ditu.
|
|
|
Gaur egun, melanoma metastasikodun gaixoek aukera terapeutiko mugatuak
|
dituzte
. BRAF genean mutazioa aurkezten duten pazienteek BRAF edo MEK proteinen inhibitzaile espezifikoak jaso ditzakete, lehen aukerako tratamendu sistemiko gisa.
|
|
|
Nazioartean, sintomak kudeatzeko garatutako sistema telematikoei erreparatzen badiegu, paziente onkologikoen karga sintomatikoa arintzeko tresna erabilgarria direla egiaztatu da, diagnostiko, etapa eta kimioterapia erregimen desberdinekin (14). Nekea (15), mina eta depresioa (16) bezalako aldagai klinikoen gutxitzearekin erlazionatu dira sistema horiek, eta pazienteek sintomen maneiuen hobekuntzarekin eta osasun profesionalekiko harremanen estutzearekin lotu
|
dituzte
(17).
|
|
|
Ez dago argi zer egin, pazientea hemodinamikoki egonkor egonda, arteria ez errudunekin. Entsegu kliniko berriek birbaskularizazioa osatzearen aldeko datuak agerian utzi
|
dituzte
. Berrikuspen honetan STIMIA eta HAG duten pazienteen maneiuaren inguruan dagoen ebidentzia zientifikoa laburbiltzen da.
|
|
|
Osagaiz 2020 4 bolumena zk. primarioa duten pazienteen% 40 arteria koronario anitzen gaixotasuna du (HAG). Paziente horiek, soilik arteria errudunaren buxadura duten pazienteekin alderatuz, hilkortasun, MIA errepikari eta birbaskularizazio tasa handiagoak
|
dituzte
eta, azken finean, pronostiko okerragoa dute (1). Infartuarekin erlazionaturiko arteria lehenbailehen ireki beharra dago, baina oraindik ez dago argi zer egin, pazientea hemodinamikaren aldetik egonkor egonda, buxadura nabarmenak dituzten arteria ez errudunekin.
|
|
|
Behaketa ikerketa ugarik arteria ez errudunetan AKTP prebentiboa egitearen arriskuak onurak baino handiagoak direla diote (prozeduran zeharreko konplikazioak, prozedura denbora luzeagoa, kontrastearen ondoriozko nefropatia eta stent aren tronbosia); are gehiago, maiz MV PCI taldeko pazienteetan emaitza okerragoak agerian uzten
|
dituzte
.
|
|
|
Eranskineko 3 taulan ikusi daitekeen bezala, maiz MV PCI estrategia okerrago dauden pazienteetan egiten da eta, beraz, erregistroen emaitzak kontu handiz aztertu behar ditugu. Hori kontuan izanik, Jaguszewskik (15) STIMIA eta HAG duten" Swis AMIS Plus" erregistroko pazienteak (n= 4,941) beren arriskuaren arabera estratifikatu
|
dituzte
, IRA PCI (n= 3,833) eta MV PCI (n= 1,108) estrategietan ospitale barneko hilkortasuna eta GZKKNak (gertakari zerebrobaskular eta kardiako kaltegarri nagusiak) aztertuz. MV PCI taldean ospitale barneko hilkortasuna altuagoa izan da (OR: 1,80; KT%95: 1,37; p<0, 001), baina pazienteak arriskuaren arabera estratifikatu ondoren, ez dirudi MV PCIk ospitale barneko hilkortasun altuagoa dakarrenik.
|
|
|
Jeger (8) eta Manarik (22) eginiko behaketa ikerketek ez ezik, orain arte egin diren entsegu kliniko gehienek ere birbaskularizazioa osatzearen aldeko datuak erakutsi
|
dituzte
.
|
|
|
PRAMI (Preventive Angioplasty in Acute Myocardial Infarction) entsegu kliniko irekian (n= 465), IRAPCI (n= 234) eta MV PCI (n= 231) estrategiak alderatu
|
dituzte
. 23 hilabetetan zehar GKKNak aztertu ondoren (bihotz hilkortasuna, MIA errepikaria eta angina errefraktarioa), angioplastia prebentiboak GKKN modu esanguratsu batean murriztu du (HR: 0,35; KT%95: 0,21; p<0, 001), murrizketa hori lehenengo 6 hilabeteetan dagoeneko agerikoa izanik eta jarraipenean zehar mantenduz (2 irudia).
|