|
2007
|
|
|
XVII XVIII. mendeetan euskara dateke euskaldunen hezketa erlijiosorako tresna hutsa, Eliza erdaldun batek zeukan
|
bide
bakarra publiko euskaldun baten bereganatzeko, Larrea, J. M.: Euskaldungoa> erroizturik, Pamiela, Iruñea, 1994, 31 or.
|
|
|
Horregatik sortu zuten Eusko Ikaskuntza, erakunde intelektualago bat falta zelako. Idoia Estornes ere
|
bide
horretatik doa Fausto Arocenaren hitzak azpimarratzen dituenean RIEV> Eusko Ikaskuntzaren aldizkaria aurkezteko: surgió para poner orden y método, es decir, ciencia, en el campo de nuestras investigaciones271.
|
|
|
1933ko apirilaren bilera kontraesankorrera itzuliz837, ulergarria da kontraesankorra izatea, zeren eta taldearen kideak euskaltzaleak baziren ere,
|
bide
ezberdinetatik ziren etorriak La, ttek eraturiko talde euskalzalera. Adibidez, mugimenduaren egitarauaren aurkezpena egin zuen Eugène Goyhenetche nazionalismo frantziarraren bidetik hurbildu zen abertzaletasunera.
|
|
|
Dena dela, hasiera baten, euskaltzaleek Ybarnégarayren politika baztertu bazuten ere, 1936ko hauteskundeetan La, ttek Ybarnégarayri botoa emateko eskatu zuen Aintzinan,
|
bide
bakarra baitzen komunistak lortzen ari ziren indarra eteteko848 (euskaltzaleek etsaitzat zituzten komunistak). Horrela, Aintzinak herritarrak eragin zituen à rejoindre... lordre établi quil critiquait avec tant de véhemence849, euskalzaleek ez zutelako euren burua gai ikusten mugimendu ezkertiarrari aurre egiteko nazionalismo frantziar eskuindarrarekin bat egin barik.
|
|
2008
|
|
|
Lan hau, orduan, taldeak garatutako
|
bide
horiek erabilgarri ditugula, lexikoa sintaxiari begira lantzen hasiko garen unean kokatu behar da. Taldean garatu ditugun tresnek, beraz, batetik, guk azterkizun dugun gaiari buruzko informazioa dute beha rrezko aurrerapausoak emateko, baina bestetik, baliagarri izango zaizkigu horixe bera lortzeko.
|
|
|
Ibeas> Juarros> (herria). Iminuri> (ausaz, antroponimo baten ildokoa; bigarren osagaia uri>, poblado?;
|
bide
beretik Nafarruri, > Urizarna, > Bastikuri, Ollauri, > eta abar. Isar.
|
|
|
Guarza> (larraina, erreg. 1582;
|
bide
beretik Guarza> Hobias, lur-saila, erreg. 144).
|
|
|
Larramendiren bidea ere, lehen esan dugun bezala, hortik doa, eta lexiko juridiko administratiboaren hitzak ematera koan, euskal ordainak ematen ditu, euskal foru zuzenbidearena aintzat hartu gabe. Noizbait aintzakotzat hartzen badu ere, ez
|
bide
propiotik, ezpada Gaztelako zuzenbi dearen lorratzetik. Legez zein hizkeraz, Larramendirena ez da foru zuzenbideari adi adi egoten.
|
|
|
Itxura desberdineko hitzez gain, baina, badira funtsean hitz beraren aldaera besterik ez diren formak ere. Horietan nola jokatu, bidea erakutsi zuen Mitxelenak, eta
|
bide
horretatik ibili da Euskaltzaindia aukerak egitean.
|
|
|
Aitzindari
|
bide
honen lekuko ditugu, gerra aurrean, honako adibideok:
|
|
|
Ekarpen teknologikoek eman diguten posibilitatea aprobetxatuz, grabatutako materiala CD Rom formatora pasatu da erabilpena errazteko; bideo grabaketak egin dira berbazkoa ez den ekoizpena jasota eta azterketarako prest egon dadin. Aurrerago euskarazko ahozko kontakizunen bilketa egiteko asmoa dugunez, fitxategi informatikoetan numerizatu eta gordetako ipuinen bilduma egitearen esperientzia jaso dugu3 eta uste dugu ikerketarako eta material didaktikoaren prestaketarako lanabes egokia eskaintzen duela
|
bide
honek.
|
|
|
aldeko porrokatu agertu nahi izatea6, baina jaki na, aldi berean orotarako erabili nahi den euskara batu artifizial horren kontra. Garbi baitugu guztiok, azken buruan,
|
bide
bakoitzak nora garamatzan.
|
|
|
Ordua da honelako eho desehotzeko penelopekeriei behin betiko amaiera ema teko. Pentsatzen dut serioski planteatu behar ditugula hizkuntza batuaren eta dialek toen funtzio eremuak eta hauen banaketaren lerro nagusiak, batak besteen arloa zapal ez dezan eta guztien artean elkar osatzeko
|
bide
aberasgarria zabalik gera dadin. Era berean, euskara batuaren hasierako kontzepzioa bera berreskuratu beharra daukagu, euskaldunen elkargune eta gure arteko batasunaren ispilu izan dadin, batzuk beste engandik ikasteko prest egonez, berdintasun egoeran, inoiz sentitu ditugun nagusi menpeko arteko harreman latz eta deserosoak oro behin betiko uxatzeko.
|
|
|
Oker handirik gabe esan daiteke bera izan dugula Euskal Herriaren historian bertsolaritza hizkuntza landu eta idatziarekin uztartzen gehien saiatu dena, hura arlo horretako ez gutxiren herritarkeri kutsutik atera eta bertsogin tza mailaz jasoz. Bizkaitik egindako bere ahaleginak Gipuzkoa aldean ez zuela oihar tzun handirik ikusita, nonbait, aspaldion, ordea, berriz ere lehenagoko molde dialek taletara pasatu da, hots, kasu egiten ez ziotenen
|
bide
berberera. Ondorioz, atzerapauso horrekin guztiok eredu interesgarria galdu dugu, zalantzarik gabe.
|
|
|
euskalkietako hitzak onartu bai, baina euskalkietan idazten denerako besterik ez, horrela pixkanaka euskara batutik erabat zokoraturik geldi daitezen. Horregatik, euskalki ezberdinetako berezitasunak ate nagusitik sartzeko
|
bide
bakarra, ene irudiko, horiek euskara batuan erabiltzea da.
|
|
|
[I zain] mota oso emankorra da. Lanbideak izendatzeko hainbat izen sortu ditu gu
|
bide
honetatik: bizkartzain, telefonozain, kutxazain, gauzain14,?
|
|
|
Anat., > Med.>?), baina ingurumen zientziak (Biol) ere kontuan harturik 5.013 hitz dira Bizitza Zientzien atalekoak. Frantses Akademiak, berriz, 1.034 hitz. Eta,
|
bide
horretatik, Elhuyar hiztegi elebidunak 3.200 hitzetik gora jasotzen ditu atal honetakoak.
|
|
|
Bestetik, administrazio publikoan, eta bereziki Jaurlaritzan (Aldizkari Ofizialaren itzulpenean, HAEE/ IVAPen)
|
bide
garbizaleagoa egin zen. Arduralaritza> bezalako hitzen garaia izan zen.
|
|
|
d) Bere apurrean ere, testigantza fidagarria ematen du hark, XVII. mendean Euskal Herrian indarrean zen egitura juridiko eta administratiboarena. Ezin ukatuzkoa da,
|
bide
beretik, orduko hartan, gaurko egunean bezalaxe, lege munduak, euskararen ikuspegitik behinik behin, bazuela eta baduela zer landu eta zer hobetu, justiziak, sarri askotan, Axularren garaian bezalaxe, egun ere, euskaldunentzat min eta garratz izaten jarraitzen baitu.
|
|
|
Durango Gasteiz Errioxa Gaztela eta geroago ere
|
bide
garrantzitsu bidean eraiki bazen ere, Learen ibar garaian.
|
|
|
Euskal Esnaleak bere egutegi takoa sortzea erabaki zuenean, Elkartearen eta bertako gidarien ideia zabalkunderako deliberatu zen hori. Arana-k izen degia hedatzeko aukeratutako
|
bide
bera, G. Mujikak euskal irakurlegaiak irabazteko pentsatu zuen, eta bide batez euskal sukaldeetatik erdal calen > dariyo a desagertarazteko:
|
|
|
Adjektibo soilekin ere erabilgarri dira neurri sintagmak, baina
|
bide
honek debeku handiak ditu. Frogatu uste izan dugu luze zabalera adierazten duten adjektiboekin bakarrik direla zilegi.
|
|
|
Scardenallik giza moral arruntak debekatzen duen oro gauzatuko du Ziutatearen gailurrera iristeko. Zapaldua eta periferikoa izatetik libratzeko dakusan
|
bide
bakarra zapaltzaile eta zentral bihurtzea baita, bere buruaren eta hurbilekoen ukaziora badarama ere aukera honek: « Hemendik aurrera, kontuz nirekin lagun zaharrak, kontuz ama, kontuz Inexa, kontuz, kontuz
|
|
|
Pluraleko ok> daroan IS ak ere
|
bide
beretik 1 edo 2 pertsonak ordezkatzen ditu inoiz. Hala:
|
|
|
). Gero, Eskual Herriak Réveilen
|
bide
bertsutik jarraitu zuen, bereziki ber tsolari eta neurtizlari gorrien kantuak agertaraziz.
|
|
|
Kontua da Turpinen kronika edota Orreagako leienda Jundane Jakoberen
|
bide
osoan kontatzen zela, Vincent de Beauvais-ek erabili zuela bere Speculum ean XIII. mendean eta gero Jean Bagnyon ek bermoldatu zuela, honen Conquêstes... > delakoek izugarrizko arrakasta lortu zutelarik XV eta XVI. mendeetan, eta gero kolporterrek, liburu saltzaileek zabaldurik Bibliothèque> Bleue> delakoaren maiteenetakoa gertatu zela.
|
|
|
Latinez ere nemo, azken buruan nehemo> > ne homo) formatik omen dator. Hor garbi ageri da hizkuntza askotan
|
bide
berbera erabili izan dela era honetako izenordainak eta adizlagunak sortzeko orduan, hots,, ez, esan nahi duen partikula eranstea
|
|
|
opicialuri>, ofizial (adj.)? / araopicialuri>??; ing. no man, s> land, > no good, > non arrival, > > non fiction, > non smoker, > non stop, > non union, > non > violence,... > gurea ere
|
bide
beretik ibilia da aspaldidanik bide hori: ezgauza, > > ezordu, > ezteus, > ezgarai... > eta horrek etorkizunean ere era horretako hitz berriak nondik itzul geni tzakeen erakusten digu.
|
|
|
opicialuri>, ofizial (adj.)? / araopicialuri>??; ing. no man, s> land, > no good, > non arrival, > > non fiction, > non smoker, > non stop, > non union, > non > violence,... > gurea ere bide beretik ibilia da aspaldidanik
|
bide
hori: ezgauza, > > ezordu, > ezteus, > ezgarai... > eta horrek etorkizunean ere era horretako hitz berriak nondik itzul geni tzakeen erakusten digu.
|
|
|
Erdal hizkuntza handiei dagozkien azterketetan abstrakzio atzizki> esan ohi zaie, sarri, adiera horretako morfemei. Abstrakzio eta multzo adieren arteko harreman
|
bide
posibleez eta bereizgarri nabariez xehekiro hitz egin liteke, noski. Ez da artikulu hau, ordea, horretarako lekua.
|
|
|
Azken biek (hots, te> eta eria> atzizkiek) ez dute (oro har) > di2 ren pareko adiera hori berekin98 Beste zenbait kontutan ere, multzo atziz ki batzuetatik besteetara alderik badagoela ikusiko genuke, banan banan eta xehetasun osoz arakatzen hasi orduko. Funtsezko hainbat gauzatan
|
bide
beretik dabiltza, ordea, di> atzizkia eta gainerako multzo eta aniztasun atziz kiak. Hainbat ezaugarriri bere osoan eusten zaiola antzemango genuke, har tara jarriz gero.
|
|
|
c2) galalde. Sarrera lexikal honetaz ari delarik, aurrekoaren
|
bide
beretik doan definizioa ematen du OEHk (VIII, 243): –conjunto> de campos donde se ha sembrado trigo y cereales?
|
|
|
noraino eman liteke fro gatutzat, aniztasun edo multzo adierako hitz eratorriak (edo elkartuak) direnik alde> bukaerako horiek? Hori da, dudarik gabe, gaurko argudio
|
bide
osoaren behaztopa harri nagusia. Gatozen beraz, besterik gabe, aldeko fro gantzak eta kontrako argudioak aurrez aurre haztatzera.
|
|
|
Begien bistan dago, azkenik, osinalde> horrek osinaga> duela uztarkide, eta urbialde> horrek urbieta132.> Hots, alde1 en edo alde2 ren pareko aniztasun eta multzo atzizki diren aga> eta eta. Aldeko edo kontrako ebidentzia sendoagoen faltan, kontuan hartzekoa iruditzen zait bate ragarrizko argudio
|
bide
hori.
|
|
|
XIX XX. mendeetako bilakaerak (iraultza liberalak, industrializazioak, garapen kapitalistak, burgesiaren jalgitzeak, eskolatze orokorrak...), ordea, hiria indartu zuen, euskararen bazterketa soziala areagotuz. Modernizazioak
|
bide
hartatik segituz gero euskararen desagerpena saihestezina izango zela ondorioztatu zen, euskaltzale tradizionalisten alternatiba denbora gelditzea edo atzera itzultzea izanik, eta aurrerakoi gehienena aitzina jarraitzea, euskara moduko elementu «arkaikoak» bidean galtzea asumituz (batzutan nostalgiaz, bestetan pozik, baina beti ere erremediorik gabe) 155.
|
|
|
Kortazarren hitzetan, Arrats Beranbildumako. Lauaxetaren? hiria ez zen eremu industrialekoa, baizik gehiago hiri burgesa, aristokratizantea, pianoa bezalako gauza finak maite zituena192 Eta Azkuek bultzatu gura zuen euskararen hiritartzea ere, hein handiz,
|
bide
beretik zihoala pentsa liteke: pianoarekin batera bilbotar irakasleak aipaturiko te usaina eta bigira, hau da, tertulia, giro burgesa seinalatzen ari ziren nabarmen193 Izatez euskara eta piano arteko lotura literala maiz egin zuen Azkuek, ehundaka herri kantu baserri inguruetan bildu eta ondoren hirietako etxe dotoreetara eraman baitzituen ahots eta pianoz jotzeko egokituta.
|
|
|
Atal honetan, Azkueren lehen liburutik (Izkindea, 1891) Tours-eko hiztegia atera bitartean(), segitu zuen positibismorako bidea azaltzen da. Ez zuen
|
bide
hori bakarka egin. Euskal Herrian arlo desberdinetako adituak gerturatu ziren positibismora garai berean (historialariak, antropologoak, etab.). Bidelagun horien konpainian azalduko da beraz Azkueren kasua.
|
|
|
Unehorretatik, apurka apurka, Cejadorrengandik aldentzen hasi zen, hark zerabiltzan etimologia bideak baztertuz276 Hala ere, Cejadorrek Azkuerengan izandako eragina ez zen guztiz txarra izan: goiko pasartean ikus daitekeen bezala, Azkueren landa biltzaile gaitasuna ikusirik
|
bide
horretan animatu zuen, positibismoan finkatzen lagunduz. Hola, Azkuek aurreko hiztegiei segitu barik, zuzenean iturrietara jo zuen, antzinako agiriak eta batez ere hiztunen ahotanbizi ziren berbak jasoz.
|
|
|
Hola, berbak hiztunen ahotan jasotzeko metodoan, Bonapartek hasitako
|
bide
zehatzari segitu zion, hitz bakoitzaren jatorria, zegokion euskalkia eta gainerako datuak doi adieraziz. Berbak hiztunengandik zuzenean batzeaz gain, liburu zaharretara ere jo zuen Azkuek.
|
|
|
XIX. mende amaierarako, ordea, alemanek aise lortu zuten prestigio galera gainditzea eta Europa mailan ospe handiko kultura sortzea. Azkuek, bada, aleman
|
bide
arrakastatsu hori segitu nahi zuen Euskal Herrian aplikatuz. Liburuko II. partean zehar hainbat ataletan ikusi da aleman kultur ereduaren pisua Azkuerengan.
|
|
|
Varelaren
|
bide
beretik doa Serrano: « [En España] los intelectuales habían nacido en torno a 1898, al calor de un affaire Montjuïc equiparable, aunque en tono menor, al affaire Dreyfus»464 Eta ildo berekoak dira Santos Juliá ren azalpenak, Unamunok Monjuïc eko auziaz idatzitako artikulua Zola imitatuz egin zuela berretsiz465.
|
|
|
Hauek, manifestu eta hitzaldiak eman baino nahiago izaten zuten obren bidez eragitea gizartean. Eta esan liteke Azkuek obren
|
bide
hori maiteago zuela adierazpen publikoena baino. Nortasun kontua zen.
|
|
|
Herri kantuen bilketan, wagnerismoan, musika nazionalean zein eliz musika eraberritzen aritu ziren musikologo ospetsu batzuekin harremanetan ibili zen Azkue garai hartan, zehazki Felip Pedrell katalanarekin eta Charles Bordes frantsesarekin147 Baina, korronte berriok behar bezala bereganatzeko, euskal musikariei Europara propioki ikastera joatea falta zitzaien, jada pintoreek egin zuten bezala. Urte gehiegi igaro gabe Paris, Brusela edota Alemaniarako
|
bide
hori hartuko zuten148.
|
|
|
Halaber Azkue 1904ko urtarrilean Frantziara joateko asmoz zegoen bere hiztegia argitaratzera, eta hortaz pentsa daiteke Ibaizabal bertan behera uztea erabakia zutela Bustintzak eta biek. Nolanahi ere, aldizkariaren azken zenbakian, 1903ko abenduaren 27an Azkuek dei etsi bat egiten zion Bustintzari, aldizkariarekin segi zezan, irakurle guztiei jakinaraziz egoeraren larria, eta itxaropen
|
bide
xume bat azalduz:
|
|
|
Zalantzarik gabe ordura arteko polemika ortografikoei amaiera emateko pentsatu zuen Azkuek Akademia, eredu komun bat ezar zedin behingoz. Eta ez derrigor bere eredua, azken finean proiektu honen arabera Diputazioek hautatu behar zituzten lehen kideak, eta
|
bide
horrek ez zuen inondik segurtatzen Azkueren hegemonia. Dudarik gabe, Azkueri bere eredua inposatzea baino gehiago interesatzen zitzaion eredu bat ezartzea, zeinahi izanik ere.
|
|
|
Hendaiara joan behar du, beraz, nahi eta nahi ez»85 Azalpen horrekin ematen du Azkueren motibazio nagusia beldurra zela: ez zuen sabindar grafia gailentzerik nahi, eta
|
bide
hori mozteko asmoz joan zela kongresura. Dokumentuek ordea, beste zerbait diote.
|
|
|
Eusebio Azkue poeta izanik espero zitekeen semea ere
|
bide
beretik abiatuko zela. Baina ez.
|
|
|
113). Juaristi ere
|
bide
beretik doa (1999a: 22):
|
|
|
Mutilen eskolan ere euskarazko alfabetatzea bultzatzeko erregutu zion alkateari. Donezteben hala eginez gero, Azkueren aburuz, Beran, Elizondon, Lesakan eta inguruko herrietan ere
|
bide
hori hartu zuten288.
|
|
|
Azkuek ez zuen ukatzen euskara zabaltzeko beste bide batzuk egon zitezkeela (gazteei txekiar eta katalan ereduak aztertzea gomendatzen zien). Baina bere iritzi pertsonala zen euskara sustatzeko
|
bide
onena haur hezkuntza zela, lehen bi edo hiru urtean elebakarra (euskaraz). Ondoren, pentsa liteke, hezkuntza elebiduna onartzen zuela (euskara gaztelania), ezin jakin konbikzioz ala pragmatismoz.
|
|
|
garaiko mugimendu euskaltzalearen buru nagusietakoa zela, pentsazitekeen Azkueren gipuzkera osotu proiektuak etorkizun ona zuela. GerraZibilak eten zuen
|
bide
hori,. Aitzolen, fusilamenduarekin, Mikel Altzoren etabeste hainbat euskaltzaleren exilioarekin, eta oro har euskalgintza katakunbaegoeran uztearekin.
|
|
|
Gorago aipatu denez, liburuaren ildoak Azkueren ideietatik gizarterako bidea segitzen du. Egia da, nolanahi ere,
|
bide
hori ez dela zuzen zuzena, baizik hainbat meandro eta itzulinguru eginez doala. Asmoa Azkue ahalik eta modurik osoenean arakatzea zen, aukeran zokondo guztiak ikertuz.
|
|
|
Nafarren
|
bide
ona gaur laurak batean Da artu bear dana errien onean euskaldun on guztiak betiko pakean, ez degu nai gudarik anaien artean.
|
|
|
Bestalde, ohikoa izaten da jarrera politikoak indartzeko eta legitimatzeko«naturalizatu» nahi izatea, horretarako
|
bide
errazena iraganera proiektatzeaizanik. Era horretara, egungo ideal bat, ez da soilik oraingo eskari tangentzialgisa aurkezten, baizik antzinatik datorren ideal iraunkor gisa, hots, ideal iabetiko eta beraz natural gisa.
|
|
|
–Kirikiñoren?
|
bide
beretik idatzi zuen egun bi geroago. Euzko, delakoak gaztelaniaz, seguru asko Bustintza beraren beste ezizen bat, erabilitako argudioak ia berberak baitziren.
|
|
|
Ofizialki, Bergarako batzarrean, ez zen Euskaltzaindiari buruz, ezta euskara ereduei buruz ere ezer konkreturik erabaki392 Gorago ikusi denez, 1923an EJBk hizkuntza arloko kontuak erakunde teknikoen eskuetan uztea onartu zuen ofizialki. Baina Primo de Riveraren diktadurak normaltasun politikoa etetean ez zen aukerarik egon
|
bide
hori modu agerian finkatzeko (nahiz praxian 19231930 artean EJBko idazle gehienak Euskaltzaindiaren irizpideetatik gertu ibili). Nolanahi ere alderdiaren bateratzearekin sabindar gotorren idealak, ostera ere lehen mailan kokatu ziren.
|
|
2009
|
|
|
Euskal poesiaren aldetik begiratuta, berriz, liburu honek
|
bide
egokia eskaindiezaguke gaurko poesigintzareningurukozenbait arazoplanteia di tzagun.
|
|
|
Baina, azkenean, joan etorri askoren ondoren,
|
bide
hertsirik ez ha hobetsi zuen, ez gaia eta ez giroa ez zeudelako aski helduta. Azkuek Broussaini idazten dio 1920ko martxoan:
|
|
|
Gerratik hogei urtera belaunaldi berri bat ere hazi da, gerra ezagutu ez duena, pentsaeraz irekiagoa, euskalgintzan molde berriak entseatzen ari dena,
|
bide
propioak landu nahi dituena. Jakin aldizkaria izan daiteke belaunaldi berri horren ikurra.
|
|
|
Aldizkariek kontrol zorrotzagoa zuten urte horietan, edo nagusiaren begiak ziren zorrotzagoak. Kontua da
|
bide
beretik jo izan zutela lehenago ere beste aldizkari batzuek. 50eko hamarkadaren hasieran Pedro Rocamora zegoen liburuen arduradun.
|
|
|
Nahiz Euskaltzaindia aspaldi honetan aritu den Bertsolari Txapelketak apailatzen, gerra aurrean Euskaltzaleak Elkarteak ekin zion
|
bide
beretik eta bertsolaritza indartu nahirik, bertsolari talde batek, antolatzeko gogoa erakutsi duenez gero, Euskaltzaindiak ez du oraingoz txapelketarik eratuko.
|
|
|
Dinamika berria jarri duena Luis Villasante izan da, 1970ean agintea hartu zuenetik 1988an erretiratu zen arte. Ondoren etorri zen Jean Haritxelharrek
|
bide
arrakastatsu bera jarraitu du hamasei urtez.
|
|
|
Horiek guztiak hasieran zeuden eta batasunaren erreminta premiazkoa zuten. Baionan abiaturiko
|
bide
horrek onarpen instituzionala behar zuen. Horixe eskatu zioten Euskaltzaindiari idazleek Ermuko Jardunaldietan.
|
|
|
Hamar urteko aldia eman zion Euskaltzaindiak bere buruari proposamen horiek behin betikotzat hartu aurretik. 1978an eratuko zen Biltzar irekian ikusi zen
|
bide
hori arrakastatsua suertatu zen ala porrota, edo zertan bata eta zertan bestea.
|
|
|
Gure webgunean ahalegin berezia egin dugu, nahiz eta oraindik asko falta informazio gehiago izateko, eskuragarriago izateko eta abar. Baina ez dut uste lortu ditugunik mundu profesional horren eta Euskaltzaindiaren arteko komunikazio
|
bide
errazak. Oraindik goiz da, beharbada gauzak ez daude umotuta, baina bide horiek bermatu egin lirateke, eta bide errazak izan lukete, arinak.
|
|
|
Baina ez dut uste lortu ditugunik mundu profesional horren eta Euskaltzaindiaren arteko komunikazio bide errazak. Oraindik goiz da, beharbada gauzak ez daude umotuta, baina
|
bide
horiek bermatu egin lirateke, eta bide errazak izan lukete, arinak. Siadecorekin azterketa bat egiten ari gara, hain zuzen ere, bide honetan.
|
|
|
Baina ez dut uste lortu ditugunik mundu profesional horren eta Euskaltzaindiaren arteko komunikazio bide errazak. Oraindik goiz da, beharbada gauzak ez daude umotuta, baina bide horiek bermatu egin lirateke, eta
|
bide
errazak izan lukete, arinak. Siadecorekin azterketa bat egiten ari gara, hain zuzen ere, bide honetan.
|
|
|
litzateke hitzarmen horretan aurrerapauso batzuk ematea, eta beharbada litzateke Nafarroako euskalgintzako eragile kulturalak horretan ere inplikatzea. Ez da izango
|
bide
erraza, Nafarroan dauden ezaugarriak kontuan hartuta, baina egin beharra dago. Euskaltzaindiak hor bitartekaritza eta arartekotasun lana egin behar du.
|
|
|
Lan horri erantzun egokia emate aldera sortu zituen, esate batera, komunikabideen lantaldea eta euskalkien lantaldea 2001ean. Euskalkien lantaldeak
|
bide
propioa egin du geroztik, eta komunikabideen lantaldeak urte gutxi batzuk iraun zuen, baina alor hori lantzen jarraitzen du Corpus batzordeak berak. 2006tik,. Estrategia komunikatiboak?
|
|
2010
|
|
|
Horrexegatik bada, atseginez eta ohore handiz hartu dugu IKER bilduman lan hau, etorkizunean ere
|
bide
beretik etor daitezkeen adierazgarri.
|
|
|
Jakina, eta zer da argitasuna? Ez gara amaiera gabeko
|
bide
antzuegitan sartuko. Bi dira, besteak beste, saihestu beharreko arriskuak:
|
|
|
Trentoren garrantzia ukatu gabe, aztergai dugun sasoirako aintzat hartzekoa da Europan barrena hedatzen ari zen izpiritu ilustratua ere, gertaera historiko bietan biztu baitzen erlijio katolikoari aurre egiteko kontradiskurtso bat eratzeko bidea; eta arrisku horri itzuri egiteko edo erantzuteko, gorpuztu eta blindatu zen kristautasunaren aldeko diskurtso modu bat. Gurean oso emankorra izan zen
|
bide
hura: sasoi hartan finkatu ziren literatur gipuzkera, eta neurri txikiagoan, literatur bizkaiera, literatur euskalkion sustatzaile nagusi Larramendi dela (Urgell 1991:
|
|
|
Hala ere, ezin da ukatu hiru jesuisten oratoriaren gaitasunak eta prestakuntza teologiko eta apostolikoak aldaketa sakona ekarri zizkiela hala euskarari, nola euskarazko predikazioari (predikatze
|
bide
desberdinak izan bide zituzten: Kardaberazek herrikoiagoa; Mendiburuk jasoago, jantziagoa eta hizkuntza mailan dirdiratsuagoa).
|
|
|
bereizten. Esan bezala, antzua gertatu da
|
bide
hori, izan ere sermoia ahozko praktika den aldetik, ez du behar paragrafogintza mailako konkrezio sendorik. Hala ere, esan beharrekoa da parrafogintza pertinentea dela kasu batzuetan, B moldeko Platen, bloke disforiko eta erregulatzailean, non paragrafoak zenbaki bidez banatzen diren.
|
|
|
Baina, horiek horrela, gure sermoietako esataria ez da dibulgatzailea, ez da ari dibulgazio lanetan, edo horretan bakarrik behintzat. Kontua kristaua kristauagoa egitea da, hau da, motibaraztea, grinatzea, kosta ala kosta
|
bide
onera (zerurako bidera) ekartzea. Eta xede eta postulatu horien azpian kokatu behar dira kristauaren ekintza guztiak:
|
|
|
Hasiera batean,
|
bide
horri ekin genion eta enuntziatuz enuntziatu bidezko azterketa ere egin genuen (deitura bakoitzeko lehen hiru testuak aztertuz Eracus/ Plat/ Bed). Hizketa egintza desberdinen kopurua zenbatu eta horren araberako erabakiak hartu genituen.
|
|
|
Hizketa egintza desberdinen kopurua zenbatu eta horren araberako erabakiak hartu genituen. Baina
|
bide
honek ez gintuen asetu, zeren nagusi izatea edo hegemoniko izatea ez zegoen kantitatean. Desberdintasun bat egitea funtsezkoa da hemen:
|
|
|
Kontua da
|
bide
hori, hizketa egintza aleetatik makro hizketa egintzarako jauzia, garantiekin egitea. Norabide horretan argi apur bat ematen diguten ekarpen batzuk dakartzagu jarraian.
|
|
|
Izan ere, XVIII. eta are XIX. Mendeko espiritualtasunari hurbiltzeko baliatuko balira sermoiak, topo egingo genuke Erlijio Katolikoak ezartzen zituen dominazio eta erregulazioekin. Beraz, arrazionalismoari, argien eta arrazoien mendeari ez zitzaion kontrajarri
|
bide
espiritualik. Ez zen iraultza espiritualarekin erantzun.
|
|
|
Batetik, pertsona kategoria aztertzea, eta, bereziki, izenordainen erabilera abiapuntu tradizionala edo kanonikoa da berbaldiaren analisia egiterakoan Benvenisteren teorizazioaren ondotik (aktorializazioa espaziodenbora). Eszena enuntziatiboa aztertzeko, pertsonen arteko erlazioak ebazteko, eta posizio diskurtsiboak atzemateko
|
bide
ziurtzat jotzen da. Ikus beherago izenordainen gainean Benvenistek dioena.
|
|
|
Aurkitzen dugu, orobat, anplikazioaren makro figuraren azpian analogia> fenomeno multzo kontsideragarria:
|
bide
onen eta txarren ilustrazioa, santusantak, Jesukristoren bizitza eta obra, eta abar. Adibideak jartzen dira baita a>:
|
|
|
IX.4.2 Egungo formularen hobekuntza
|
bide
posibleak 193
|
|
|
hego Euskal herriari dagokionez XVIII. mendearen erdialdetik, gutxienez. Jakin badakigu, horrezaz gainera, aski aplikazio
|
bide
bereziak izanak zituela ikuspegi horrek XIX. mendean zehar. Badakigu, orobat, XX. mendearen lehen herenean bereziki, loratze aldi bizkorra izana zuela euskal eskolaren aldeko saioak.
|
|
|
Harrigarria da, ondo pentsatzen jarrita, beraien irismena norainokoa izan den. Eredu sistema zehazteaz gainera eredu
|
bide
horien gutxienezko progresio bidea definitu zuten 1983ko dekretuak eta aginduak, eta irakasmaila bakoitzean osorik aplikatzeko azken epemuga ezarri102 Hori bakarrik ez: gero azalduko den beste hainbat alorretarako ere, uztarri edo engantxe gune praktiko izan dira, ia mende laurden batez, 1883ko dekretu agindu horiek.
|
|
|
126 Badago motiborik, lanketa
|
bide
horrek orain arte emandakoaz kritiko sentitzeko. Ez, aldiz, lanketa hobe batek askoz emaitza sendoagoak ekarriko dituela uste izateko:
|
|
|
deialdi ofizialez (kurtsoa bertan ikasiz) batetik, eta deialdi librez bestetik. Ondoko taulek erakusten dute azken hamar hamabi urtean zenbat jende matrikulatu izan den bide ofizialetik edo libretik, eta
|
bide
bakoitzetik zenbatek gaitasun maila egiaztatu duen142.
|
|
|
Produkzioaz gainera zabalkundea eta salmenta bidea ere kontuan hartzea eskatzen du kate horrek. Gero eta garrantzi handiagoa hartzen ari da, izan ere, ikasmaterialen zabalkunde eta kontsumo
|
bide
hori. Ikus dezagun hortaz, gaingiroki izango bada ere, ikasmaterialen zabalkundea eta kontsumo bidea nola eratua dagoen EAEn.
|
|
|
Pausoz pauso gertatu dira aldaketak. Legeek beraiek transformazio aldi baten beharra aldarrikatu zuten161, eta trantsizio
|
bide
etengabean jardun du oro har, urterik urte eta mailaz maila, EAEko irakas sistema osoak. Oinarrizko zenbakiak eskaintzeaz gainera koadro taula sintetikoetan emanik dator bilakaera horren azalpena162 Esan bezala unibertsitate aurreko ikasmaila guztiak, hiru Lurraldeak eta bi ikastetxe motak (publiko eta pribatu) biltzen dira atal honetan, emaitza globalak azalduz.
|
|
|
161 Argiak dira, alde horretatik, bai Euskararen Erabilera Normaltzeko 1982ko Oinarri Legea eta bai, bereziki, 1983ko Elebitasun dekretua eta Elebitasun agindua. Pausoz pausoko aplikazio bidea markatu zuten batak eta besteek, eta pausoz pausoko
|
bide
hori arau bihurtu da, oro har, ordutik honako ibileran.
|
|
|
Erabateko baikortasuna piztu ohi du gertaera horrek zenbaitengan: ?
|
bide
onetik goaz; denbora kontua da guztia?. Ondorio okerra da hori:
|
|
|
Jakin bai baina erabiltzen ez den (edo gutxi erabiltzen den) hizkuntza nekez osasun onean egon liteke. Erabilera kontuak ere neurtu eta aintzakotzat hartu behar dira, hortaz,
|
bide
onetik goazen edo ez esan ahal izateko. Demolinguistikazko inkesten jakite azalpenak oso onuragarriak dira, egungo egoeraren neurri modu bat eskuratzen laguntzen digutelako.
|
|
|
Bistan da parez pareko elebitasun praktikoaren helburutik urrun dagoela eskola errealitatea. Bistan da, orobat, pauso garrantzitsuak eman direla elebitasun xede horretarantz eta,
|
bide
horretan aurrera egin nahi bada, eskola esparruko saio isolatuak gaindituz gizarte alor desberdinen interakzio eskema zabalagoetan oinarritu dela herri aginteen eta gizartearen jarduna. Jakite kontuak egite kontuarekin lotu dira, bereziki.
|
|
|
moldatzen den jakiteko neurpide artezenak. Pertsona baten hizkuntza gaitasuna neurtzeko
|
bide
formalizatu seguruena, kontrastatuena eta urterik urte errepikatuena hizkuntzazko gaitasun azterketak dira. Azter ditzagun EAEko euskarazko gaitasun azterketak eta gaitasun agiriak, beraz.
|
|
|
Harreman lotura inplizituotan hiru dira, nire ustez, guztien buru: a) antzeko eredu moldaera dute Erkidego biek (A, B eta D), nahiz eta eredu bakoitzaren pisua aski diferentea izan EAEk, batetik, eta Nafarroako eskualde euskaldunak eta mistoak bestetik228 Uste baino lotura
|
bide
trinkoagoa dakar horrek, ele biko hezkuntzaren ikuspegi operatiboari dagokionez; b) EAEko irakasle gai askok Nafarroan bilatua du lan-lekua, eta alderantziz; c) batean eta bestean antzeko testu-liburuak eta ikasmaterialak erabiltzen dira oro har (material berberak zenbaitetan); c) irakasleen prestakuntzarako jardunaldi askotan batera ibili ohi dira EAEko eta Nafarroako Foru Komunitateko irakaslea... Autonomia Erkidego bien arteko harreman faktuala ohargarria da beraz, hori guztia dela medio.
|
|
|
Besterik da, jakina, normaltasun falta horren iturburuei buruzko pertzepzioa, batzuen eta besteen artean. Are gutxiago, kausa efektu lotura
|
bide
objektiboa bilatu nahi izatea. Alferrik da, horrelakoetan, balioespen zorrotzagorik egitea.
|
|
|
aho biko ezpata da goi mailako ikasbidea, gurea bezalako hiztun herrien bizi iraupenerako. Mesedegarrizko efektuez gainera kontra eraginik ere badu
|
bide
horrek. Ez da beti erraza aurrez asmatzea, bi efektuon artean zein gertatuko den indartsuena.
|
|
|
Lan inguramendu berriaren oinarri nagusietako bat bihurtu dira berrikuntzok. Euskarari dagokionez, jarduera molde tradizionalari (aurrez aurreko mintzajardunari) harreman
|
bide
birtuala, hitzezkoaz gainera idatzizkoa, erantsi diote.
|
|
|
244 Familiaren, ingurumenaren eta eskola euskaltegien arteko lotura
|
bide
soziolinguistikoez ikus, besteak beste, V. K. Edwards eta L. Pritchard Newcombe (2003 eta 2005).
|
|
|
Ez zen horrela lehen, EEN legea onartu zenean, eta ez da orain ere. Lotura
|
bide
horietan, berriz, hainbat gauza dira azpimarragarri: bai beren izaera estrukturalgatik eta bai, bereziki, 1982tik hona izan duten bilakaeragatik.
|
|
|
Alde guztietatik aldatu ere253 Has gaitezen euskaltzale munduarekin. Garai hartan EEN legearen alde (ez, behintzat, nabarmen kontra) zegoen hainbat euskaltzale instituzionalistak ez du orain uste,
|
bide
hura zuzena denik. Hizkuntza normalkuntzaren esparruan jasotako fruituak ez dira orduan esan, adostu edo amets egindakoak, eta desajuste argi horren konponbidea lege hobe batek bakarrik ekar dezakeela uste du.
|