|
2000
|
|
|
Izan ere, guretzat alegiazkoa zena, harentzat egiazkoa baitzen. Kantalditik landa jin zitzaigun erraitera xume xumea, haur
|
bat
bezala, batere ahalkerik gabe, negar egin zuela. Horrelako harreman aberats horiek nola ez goza?
|
|
|
Beste ehun urte bizi jakiteko. Dena den, uste dut heriotzaren eta autokonplazentziaren artean kulunkatzen dabilen gizarte
|
bat
bezala ikusiko gaituztela, eta beldurtzen nau epaiak.
|
|
|
Edozein modutan ere, azken urteetan, Espainiako Legebiltzarrerako hauteskundeetan izaten da txikien abstentzioa (96koetan% 27, 2), adituen ustez alderdi estatalistek beren hauteslegoa hobeto motibatzen dutelako. Hauteskunde motagatik, EHren abstentzio deiaren eragina neurtzeko erreferentzia garrantzitsuenetako
|
bat
bezala hartuko da azken hori.
|
|
|
Pozten nau horrelakoak entzuteak, baina nik ez dut nobela zeozer handia bezala ikusten. Hamar hilabeteko lan prozesuaren ondoren, nire zatitxo
|
bat
bezala ikusten dut. Egia da lehen lanek kutsu autobiografiko handia izan ohi dutela.
|
|
|
Nik esan nahi nuena da sarritan profesionaltasunarena panazea
|
bat
bezala aurkeztu zaigula. Eta ez da horrenbesterako.
|
|
|
Oro har, azken osoko bilkuran gertatutakoa beste eztabaida antzua izan da. PSEren proposamena bake plan
|
bat
bezala saldu nahi izan digute. Bake planak, ordea, ez dira Legebiltzarreko ez legezko proposamenen ondorioz inola ere aurrera aterako, baizik eta batzuen eta besteen arteko hizketaldien ondorioz.
|
|
|
Bi gauza daude eta oso garrantzitsuak. Batzuetan dena
|
bat
bezala hartzen da Atapuerca. Alde batetik giza hezur oso zaharrak daude, gutxi, baina oso zaharrak, 800.000 urtekoak.
|
|
|
Baina ez dezaten pentsa populazioaren gehiengoak segituko dienik, ezta gutxiago ere. Hemengo herritarrek ez dute departamenduaren afera eguneroko obsesio
|
bat
bezala bizi. Gazteei kurtsoak ematean ez dut behar hori sentitzen.
|
|
|
Orain, Ordiziako Gazte Asanblada irratia birmuntatzeko asmotan dabil, eta horretarako dirua biltzeko kanpaina bati ekin dio, bere arduradunetako bat den Aitor Gartziak adierazi digun bezala: " Beste ekintza
|
bat
bezala planteatzen dugu; oso ongi funtzionatzen zuen eta berriz ere emititzen ikusi nahi dugu".
|
|
|
Ez dut uste dagoenik. Eskola komunitate
|
bat
bezala definitzen da. Denok hiltzen garenean eta mundua desagertzen denean galaxian disolbatuta milaka milioi urte barru, orduan jakinduria batek esan dezake:
|
|
|
Irakurria dut diskoak egiteari utziko diozula. Nola hartzen duzu zuk musika, bitarteko edo helburu
|
bat
bezala?
|
|
|
Argumentua musikaren similen bitartez dago antolatuta. Adibidez, aurreko nobela, jazz banda
|
bat
bezala zegoen antolatuta. Instrumentu bakoitzak bere protagonismoa zuen, baziren kontrabaxua eta bateria, hau da, estruktura erritmiko bat, saxofoiari mugak ipintzen zizkiona eta dena batzen zuena.
|
|
|
Laburbilduz, ondokoa esan genezake, alegia, barne taldea, familia harremanensarearen fantasiazko berreraikipena dela eta subjektua sare horren barneratzetiksortzen dela. Subjektuaren baitan eszenategi
|
bat
bezala errepresentatuta dago, etapertsonaiak argudio baten gisan erlazionaturik beren artean. Argudio edo dramatika hau da subjektua kanpo taldearekin harreman dialektikoan jartzen duena.
|
|
|
Ihardukizale baino, ez lerrokatu
|
bat
bezala iruditzen zitzaidan Txillardegibereziki. ETAren sorrera haragitu zuen jauzi nazionalaren parte hartzaile, harenganikusi dut berak deitzen zuen bere gudu lagunen aldaratze marxistari buruzko grinahanditzen.
|
|
|
Ahalegin neketsuen bitartez, arreta jarriz.Animaliek jaiotzez ekartzen dute bizirik irauteko aski izango zaien sena edo instintua.Gizakiak, kultura? bizi behar du, bigarren natura
|
bat
bezala lortuko duena. Kulturaren, izaria?
|
|
|
Kasu batzuetan, nirean alegia, txikitatik eskainiez zidatena eta urteak pasatu ahala deskubritu dudana erdiesteko. Herri
|
bat
bezala, beste herriak munduan zehar saiatzen diren gisan, aske izateko eta gurean guk erabakitzeko. Iruditzen zait bizitza, pertsonarena, indibiduala dela, norberarena, bereziadela.
|
|
|
Zentzu honetan, existitu, gizakia bakarrik egiten da. Bereexistentzia zauri
|
bat
bezala sentitzen duen eta bizitzen duen abere bakarra. Harri batekegiten duena da, izan, ez existitu; edo, hobeto esanda, ezer ez du egiten, egin, eta horiizatea da, existitzea barik.
|
|
|
–Gizonaren helburua zeruan jarriz, bide hutsa bihurtzen dubiziera, eta itxaropenak eta lilurak gordetzeko aukera bakarra ematen dio gizonari?. Eta: . Bestalde, bizitza hobakunde
|
bat
bezala jotzean, zeregina bihurtzen da biziera?.
|
|
|
Agian, adierarik positiboenean ere esan ahaldaiteke hori. Edo, gutxienez, derrigor esanahi negatiboa bakarrik izan gabe, agian aitorliteke, erlijioak egiaz erlijioa izatea galdu ahala, gerraondoko gure kasuan adibidez, Abrahamen eta Isaaken espiritua, etika eta logika konbentzional oro ostikatuz, anbiguotasun guztiekin, nahi bada?, erlijio berri
|
bat
bezala, aber tzaletasun berriakinkarnatu duela. Sozialki abertzaletasun hau askotan antierlijiosoa izango da, horregatik, marxista?.
|
|
|
Giltza bat daezusteko berbatxo hori. Zentsurak beharturiko maskararen azpian keinu ezkutu bat,
|
bat
bezala, Txillardegik sekula idatziko duen nobelarik itxuraz ez existentzialistenari, urrun: Exkixu, 1988, erabakia eta bizitzaren zentzuaz betiko galderarierantzun, garbi?
|
|
|
jasangaitzagatik kexuka bazegoen ere, Aramaiokoa bezalako herri euskaldun batean, kolonizazio, bikoiztu hori ez zen arazo gisa bizitzen. Ez behintzat era dramatikoan; antifrankista etahorrexegatik astindua izan ondoren, herria etsipen natural batez bizi beharreanaurkitzen zen eta zinema ere zerbait on ekar zezakeen kontsumo produktu
|
bat
bezala, ikuskizun gisa onartzen zen. Ildo horretatik, gizarte kezka gehiegirik gabe hautatu, proiektatu eta ikusten ziren Sin novedad en el Alcazar (1958/03/23) bezalakopelikulak.
|
|
|
Bai, geure solas sekeretuak ere izaiten genituen, eta, nola osabak uste baitzuen ezen Historia gezurraren gainean eraikia zegoela, eta egiaren atxikitzea zela gure egitekoa, hala kontatzen zizkidan, zetozkion bezala, mila historia jakingarri, protestantei buruzkoak edo agramondar eta beaumondarrei buruzkoak —etxeko bertze guztiek ahantziak zituztenak, nahiz eta aitona Nikolasek ahantzi nahi eta ezinean zebilela zirudien—, Arkimedesi eta Pitagorasi buruzkoak ez zirenean —haiek ere bertze Historia baten protagonistak zirenez gero, Zientziaren Historiarenak—, arratsaldero emaiten zidan eskolaz baliaturik, zeinetarat gero eta gutiago etortzen baitzen Mattin, bataz, anaiak studiatzea atsegin ez zuelako eta zernahiren aitzakia egiten zuelako eskola haietarat ez joaiteko, eta, berriz bertzea, aitak erabaki zuelako ezen jaun administratzailearen irakaspenak —jauregiari eta etxeko negozioei lotuak— hagitzez ere inportantagoak eta beharrezkoagoak izanen zitzaizkiola etorkizunean, hura etxeko primua eta herederoa izanik. Baina, handik harat, ez uste ezen osaba mailu
|
bat
bezala ibili zitzaidala, bere katixima partikularra irakasten eta egunoroz lezionea hartzen, edo Luthero edo Kalvinen izenak eta haien erranak noiznahi den izaiten zituela ezpainetan. Eta ez uste ezen kontu haiekin kontzientzia hersten eta estutzen ibiltzen zitzaidala, mila galdegite eginez, nola egiten baitzizkidan aritmetika edo geometria irakasten zidanean.
|
|
|
Sosegu hark, ordea, bertze ezinegon bat eta bertze urduritasun bat aurkitu zuen hurrengo kale kantoian, zeren, neure egitekoa eginez gero, ohoin
|
bat
bezala sentitu bainintzen, zure etxeko hurkotasuna hain modu zakarrean hausteagatik. Eta bi bozak berriro itzarri, eta nehoiz ere baino hitzontziago eta kalakariago aritu zitzaizkidan, eta, halatan, gau hartan lorik ezin egin nuela, neure gorputza martirizatzeari ekin nion, nehoiz ere baino beroago eta sutsuago.
|
|
|
Zeren, amets hartan, jauregiko gelan sentitu bainintzen bat batean eta supituan: Mattin eta biok geunden, bakoitza bere ohe gainean biluzik; bi oheen arteko hutsunean, berriz, jainkosa
|
bat
bezala zetzan Elbira —Mattinek eta biok maite izan genuen neska—, hura ere biluzik; zakila zut nuen, eta argi bat nuen eskuan... eta argi hartaz zakila ukitu, eta zakila suge bihurtu zitzaidan, ustekabean; behatu nion Mattini, eta hark ere bertze hainbertze egin zuen; eta sugeak elkarrenganat abiatu, borrokan hasi, eta eneak Mattinena irentsi zuen; eta aitzina egin zuen sugeak Elbiragan...
|
|
|
Horrela sosegatu nahi izan nuen Mattin, baina alferrik, zeren baitzirudien ezen landare pozointsu
|
bat
bezala errotu zitzaiola amets hura buruan, eta hala gertatu zen ilunabar hartakoa.
|
|
|
" Datorren hilean noak, Joanikot!" Eta, hatsa bereganatzen zuela, esplikazioneak eman zizkidaan: " Badakik ezen gure etxean, zorionez, aitak manatu, bai, baina amak deliberatzen duela, eta ama beti izan diat alde, eskuko marketan eta taro teko kartetan izar bat pizten ikusi zuenetik Italiako zeruan..." Eta Pedroren hitzak eta Pedroren erabakia haize bildu
|
bat
bezala sartu zitzaizkidaan, ustekabean, bihotzean, halako tailuz, non zainetako su tipia su handi bihurtu, eta suak arras hartu baininduen. Eta hegaldatu egin nahi nian, bai, zinez hegaldatu nahi nian nik ere, mementu hartan, berdin zitzaidaan jada norat.
|
|
|
Ordea, urduritasun hark gehiago zuen alegrantziatik kezkatik baino, zinez bainengoen bozkarioz gainezka, neure lehen itsasaldi haren aitzinean! Eta, noiz eta biharamuneko goiz eguzkitsuan haizeak untziaren belak hantu eta hanpatu, eta portutik jalgi baikinen, Kolon tipi
|
bat
bezala sentitu nintzen, mundu berri baten konkistatzerat zihoana, untziak ur urreztatuen artean aitzina egiten zuela.
|
|
|
Izan ere, erran berri dizut ezen, gogoratzen dudan neurrian, sentitzen zuena erraiten zuela aitona Nikolasek eta erraiten zuena sentitzen: ez zuela deus ere gordetzen, alegia, eta zen bezalakoa onartzen zuela etxeko iragana... nahiz eta ez nagoen oso segur, zeren eta iragan hark bere kontradikzionea baitzuen, kontzientzian barrena itzal
|
bat
bezala luza zekiokeena, eta uste dut ezen itzal hark ere egitekorik aski eman ziola, ez dakit bizitza osoan, baina bai bizitzaren azken aldian. Eta segur nago eta gero eta segurago nago ezen itzalpean nahi izan zuela itzal hura, baina ezin izan zuela, halako suertez, non itzalak itzali baitzuen aitona bera ere, finean.
|
|
|
Edo, ez al ziren, bada, haiek katolikoak izan? Eta ez al digu nehoiz erran, bertzalde, ezen jaun Eusebiok Amaiurretik ihes egitea erdietsi zuela, baina jaun Pedro heroi
|
bat
bezala hil zela. Eta, baldin gauzak hala gertatu baziren, zer barkatu behar zion, bada, erregeordeak heroi bati, dominak eta sariak izan ohi direnean heroitasunaren ordain...?
|
|
|
Eta hura titan baten lanaren fruitua zuan, eta guztia zuan su-mendi baten eztanda... eta, su-mendi haren aitzinean, ene indarra euli batena zuan, eta ene argia ipurtargi batena. Eta iduri haiek haize bortitz
|
bat
bezala sartu zituan ene baitarat, eta haize hark nik ordu arte imajinatu eta eraiki nituen bertze iduri guztiak errotik edeki eta ezabatu zitian. Eta, Michelangeloz eta Michelangeloren buruaz betetzen nintzela, nitaz eta neure buruaz hustu ninduan.
|
|
|
Eta ahalketu egin nintzen. Baina, neure zelataldiaz ahalke banintzen ere, ez naiz nehoiz ere damu izan orduan egin nuenaz, zeren gizon emakumeen arteko harremanen munduan loreak eta harri preziatuak ez baitira egunorozko kontuak, eta eszena labur hura, aldiz, diamante landu
|
bat
bezala oroitzen dut, bere baitan eguzki tipi bat gordetzen duena eta denboraren urrunetik, oraino ere, noizbehinka, izpi distiratsuren bat igortzen didana.
|
|
|
—Napolitarrari eman dizkiot bi errealak bart gauean, eta... —eta, filosofo tipiari, gutitan bezala, upela hustua baino hutsago geratu zitzaion burua, bat batean... eta haur
|
bat
bezala sentitu nintzen, babesik eta gerizarik gabe.
|
|
|
Eta hain ziren guztizkoak ene pentsu haiek eta hain gibelaezina ene deliberamendua, non berehala abiatu bainintzen aitaganantz, oinazturak hartua bezala, Mattin eta Elbira beren atsegin lohian utzirik. ...eta zina hausteko eta hausteko, zeren eta ez bainengoen zinaren betetzerat behartua, zinezko ohorea ohorezko zinaren gainetik zegoenean; eta erraiten zidan, bertze hitz batzuekin, ezen gizon jokatu behar nuela eta ezin jar nezakeela neure gizontasuna kolokan eta kordokan, nihaur ere gizon nintzenez gero, eta hargatik sentikortu eta anaiarekin muturtu egin behar nuela, eta ez memelo eta lolo ezdeus
|
bat
bezala geratu, besoak uztarturik; eta erran zidan, azkenik, ezen osaba Joanikotek guztiz ulertuko zuela ene jokabidea, segur baietz, zeren hura ere gizon baitzen, eta amorosturik zegoen gainerat, ni bezala, eta ulertu behar zituen gizon baten obligantzak eta eginbeharrak, amorosiaz denaz bezainbatean. Eta joan nintzen aitaren langelarat, baina ez nuen ediren; eta baterat eta bertzerat joan nintzen, eta hura nehon ez...
|
|
|
Izan ere, gutitan ikusten nuen nik anaia beldur, eta orduan, zinez, beldur zen, ez dakit zeinen beldurrago, aitaren edo zigorraren, zeren ez baitakit zeini behatzenago zion, aitari edo zigorrari. Fortunak, eta neure azpikeriak batez ere, anaiaren gainetik jarri ninduten behingoz, eta arrano
|
bat
bezala sentitu nintzen txepetxaren aitzinean, nehoiz baino gogarago, lorios eta biktorios.
|
|
|
Ezten kolpe
|
bat
bezala sentitu nuen belarrondoko hura. Eta, segidan," Zergatik...?", galdetu nahi izan nion.
|
|
|
Eta irri egin zidan, eta irri hura bertze eguzki
|
bat
bezala zabaldu zen, eta eguzki hark berarekin eraman zituen hodeiak eta erreka lainoak, tristurak arestian bilduak, eta Elbiraren begietako ur uherrak berriro egin ziren ur zilar, ur garden.
|
|
|
orain argirako bidean gaude, eta orain ilunerakoan... Erran nahi baita ezen, arratsalde gogoangarri haren ondoren, guztiak okerrera egin zuela, noiz eta anaiak hitz pozointsu haiek xuxendu baitzizkidan, zaldia ene aitzinean geldiarazi ondoren, zeren anaiak atsegin baitzuen zaldiz ibiltzea, orain lasterka eta orain akrobata
|
bat
bezala, besoak zabalik, edo goputza alde baterat makur makur eginik:
|
|
|
Tacitum vivit sub pectore vulnus, 12 erraiten zuen Virgiliok, noiz eta erregina Didok Eneasi zion amorioaz ari baitzen, eta ni orain ez natzaizu bularpean nuen zauri hartan hatza sartzen ibiliko, ez gertaki hari buruzko atsekabeak eta aitzin gibelak argitzen hasiko, baina erranen dizut, iragaitzaz bada ere, ezen hain handia izan zela ene tormentua, non oinaze bihurturik sentitu bainuen neure bihotza ere, dolorezko dolorez. Eta erranen dizut, halaber, ezen iduri hura —anaia eta Elbira besarkaturik eta bat eginik erakusten zizkidana— haize bortitz
|
bat
bezala sartu zela ene ariman... halako suertez, non erdiz erdi harrapatu baitzituen neure ametsik gozoenak... Eta iragan zen haizea, behatu nion neure arimari, eta han berean ikusi nituen, barreiaturik eta sakabanaturik, neure zorionaren zorigaiztoko hondakinak, neure ditxaren desditxak:
|
|
|
—Bada, damu ez bahaiz, oihal pedazatu
|
bat
bezala utziko diat azala, zaurien zauriez! Eta zin degiat ezen munduan ez dagoela Fierabrasen baltsamorik, zauri horiek sendatuko dituenik...!
|
|
|
Zeren, haien irakaspenik gabe eta haien jostetarik gabe, nekez biribil baitzitekeen halako ateraldirik ene ezpainetan, eta nekez obra nezakeen buruak bururatua, hain mementu larrietan! ...ztia batzuen kastakoa, baina bai hornitu nindutelako bertze bertute batzuekin, zeinetarik adierazgarrienetarik den beldurraren gainetik jauzi egiteko dudan fermutasuna —edo axolagabetasuna erran ote nuke, jaun André? —, beldurrak berak —edo ahalkeak berak, beharbada— eraginik eta bulkaturik, zeren eta anitzetan beldurraren aitzinekoa ohi baita ahalkea, bertzeen aitzinean ergel
|
bat
bezala geratzeko trantzeaz libratzen gaituena.
|
|
|
Bertzenaz, badakizu nola erraiten duten ezen goseak edo istanteko larrialdiak adimendua eta injenioa pizten dutela eta, nitaz denaz bezainbatean, baietz aitor dezaket, zeren pikaro
|
bat
bezala ari bainintzen —Amsterdameko portuan eta bertze portu batzuetan ezagutu nituèn pikaro haiek guztiak bezala, gehienak ere jokorat eta jan edanerat emanak, alferkeriarat eta arloteriarat, errietarat eta liskarretarat, edo sal-erosi nahasietarat eta bertze mila tratu gaixtotarat—, eta pikaro bat bezala mintzatu bainintzaien ondotik zalduntxo haiei, engainamendu handiz:...
|
|
|
...injenioa pizten dutela eta, nitaz denaz bezainbatean, baietz aitor dezaket, zeren pikaro bat bezala ari bainintzen —Amsterdameko portuan eta bertze portu batzuetan ezagutu nituèn pikaro haiek guztiak bezala, gehienak ere jokorat eta jan edanerat emanak, alferkeriarat eta arloteriarat, errietarat eta liskarretarat, edo sal-erosi nahasietarat eta bertze mila tratu gaixtotarat—, eta pikaro
|
bat
bezala mintzatu bainintzaien ondotik zalduntxo haiei, engainamendu handiz:
|
|
|
Zeren, lehengoan ere, gorputzaldi ezin gaitzago batekin jaiki bainintzen —eta nola oroitu nintzen Quevedoren hendekasilabiko hartaz!, zeinak baitio: Soy un Fue, un Será y un Es cansado—, deusetarako gogorik gabe; eguraldia ere halakoa zegoen, gris bustia, eta hark ere ez zidan deusetan laguntzen; eguerdian, haatik, eguraldia altxatzen hasi zen eta, hala, aulkia hartu eta etxe aitzinean paratu nintzen, eguzkitarat, musker
|
bat
bezala, laxo, zabal eta ez antsia... Eta, bat batean, zer dohatsu sentitu nintzen eguzki errainuen euri epel hartan, eta nola errotu zitzaizkidan berriro aitzina egiteko borondatea eta bizigogoa, arima berritu banintz bezala, ongi nekien arren, bertzalde, ezen bizitzaren bazterrean eta hondarrean nuela gorputza, zahartzaroan sartua... eta neure urratsen akabantzan!
|
|
|
Izan ere, orain artean erran ez dizudan arren, anitzetan ageri izan zait bizitza zirkunferentzia
|
bat
bezala, puntu ezdeus batetik puntu ezdeus bererat garamatzana, geure deusezetik deusezerako bidaian. Baina gaur, etxe aitzinean geldi nengoela, marraskilo bat ikusi dut, eta bururatu zait ezen hura, arrastaka zebilen arren eta ezin baratxago, nehor baino urrunago irits zitekeela, zeren haren etxeak spiral bat baitzuen armarri...
|
|
|
Halarik ere, ez nuen Urbiainen itzal
|
bat
bezala sartu nahi, zeren bainekien ezen bertzeen aitzinean itzal bat bezala agertzen dena bihurtzen dela, finean, bertzeen goganbeharraren iturri, eta nik ez nuen halakorik nahi. Hargatik, igandean amarekin eta sor Klara Uraitzekoarekin Urbiaingo elizarat joan nintzen, meza entzuteko asmoz, eta, horrela, apezarekin, alkatearekin eta bertze jende batzuekin egoiteko parada izan nuen, meza adituz gero.
|
|
|
Halarik ere, ez nuen Urbiainen itzal bat bezala sartu nahi, zeren bainekien ezen bertzeen aitzinean itzal
|
bat
bezala agertzen dena bihurtzen dela, finean, bertzeen goganbeharraren iturri, eta nik ez nuen halakorik nahi. Hargatik, igandean amarekin eta sor Klara Uraitzekoarekin Urbiaingo elizarat joan nintzen, meza entzuteko asmoz, eta, horrela, apezarekin, alkatearekin eta bertze jende batzuekin egoiteko parada izan nuen, meza adituz gero.
|
|
|
Eta, handik harat, hitz haietan jarri nuen neure fede osoa, halako suertez, non, Felisaren eskuetan uzten zintudala eta nihaurk lehen marratik eta lehen lerrotik bigarrenerat egiten nuela, urrunetik behatzen hasi bainintzaizun, igurikirik ezen Jainkoak egunen batean bere hitza bete eta dei eginen zizula, eta hala libratuko gintuela biok nik egin bekatutik... Eta, bitartean, ene barrengo hutsa mila arauz eta bertze hainbat ordenantzaz bete nuen, jauregiko kide guztiak eta gauza guztiak zein bere tokian paratzen nituela, gure mundu tipi hura osoki eta konplituki ibil zedin amoreakatik, akatsik gabeko makina
|
bat
bezala.
|
|
|
—Gutitan liluratu izan nau gizon batek nola erotu eta liluratu baininduen aita Bartolomek, halako moldez, non ergel
|
bat
bezala sentitzen bainintzen haren aitzinean, borondaterik gabeko jostailu bat haren eskuetan... zeren aita Bartolome gizon sendoa baitzen eta nik haren sendotasuna behar bainuen, neure hutsaren estaltzeko; gizon sutsua zen eta nik haren sua behar nuen neure zalantzen erretzeko eta deusezteko. Eta aita Bartolome jauregirat etorri eta, handik gutirat, osaba Joanikotekin Italiarako bidaiatik itzuliz gero, apez izaiteko erabakia hartu zenuen zuk, Joanes, eta orduan are itsuago sinetsi nuen, zu jaio ondoren izan nuen ametseko hitz ustez profetikoetan, zeren Jain koak zinez nahi baitzintuen berarentzat... eta sinetsi nuen, halaber, ezen Jainkoak probidentzialki jarri zizula aita Bartolome, zeure xedearen erdiesteko izan zenezakeen gidaririk argiena.
|
|
|
Eta, haur
|
bat
bezala, nigar batean urtu nintzen.
|
|
|
Nola oroitarazi zidaten don Fidelen hitzek Alain Coup d’Œil itsas lapur begibakarrarenak, noiz eta kortsario frantsesak garbi utzi baitzidan ezen haren begia Jainkoaren begia zela, eta begi hark erabakitzen zuela bizitzaren eta heriotzaren arteko aldea bere menekoen artean! Zeren eta don Fidel ere halatsu baitzebilen bere plantazioneko erresuma tipi hartan, bertze jainko tipi
|
bat
bezala, bere faboreak eta eskubideak menekoen artean banatzen. Baina ez:
|
|
|
Hamaika pena eta sufrimendu iragana nintzen ni orduko, baina ez nuen nehoiz gibela egin: ...Coup d’Œil itsas lapurrarekin herstura ezin hertsiagoan egon nintzenean; ez oihanean indiar gorriekin triskantza hura ikusi nuenean, eta ez don Fidelen plantazionean ikusi nituen izugarrikerien aitzinean ere; aldiz, gartzela hartan behin baino gehiagotan egon nintzen gibela egiteko puntuan, eta han sentitu nuen lehen aldiz neure burua hiltzeko posibilitatea ere, ez dakit sentsazio krudel
|
bat
bezala edo tentagarri ezin eztiago bat bezala.
|
|
|
Hamaika pena eta sufrimendu iragana nintzen ni orduko, baina ez nuen nehoiz gibela egin: ...herstura ezin hertsiagoan egon nintzenean; ez oihanean indiar gorriekin triskantza hura ikusi nuenean, eta ez don Fidelen plantazionean ikusi nituen izugarrikerien aitzinean ere; aldiz, gartzela hartan behin baino gehiagotan egon nintzen gibela egiteko puntuan, eta han sentitu nuen lehen aldiz neure burua hiltzeko posibilitatea ere, ez dakit sentsazio krudel bat bezala edo tentagarri ezin eztiago
|
bat
bezala.
|
|
|
Eta nik erraiten nion ezetz, urrun zuela hondar orena, zeren, artean, emazteki ederra baitzen... eta hark ihardesten zidan bere etsipen gozo hartarik ezen hobe zela arbolatik fruitu heldu
|
bat
bezala erortzea ezen ez fruitu ustel bat bezala.
|
|
|
Eta nik erraiten nion ezetz, urrun zuela hondar orena, zeren, artean, emazteki ederra baitzen... eta hark ihardesten zidan bere etsipen gozo hartarik ezen hobe zela arbolatik fruitu heldu bat bezala erortzea ezen ez fruitu ustel
|
bat
bezala.
|
|
|
Baina, zergatik zetozkidan bururat kontu haiek, bai, baldin neure otoitzetan, bertzenaz ere, artez mintzatzen banintzaion Jainkoari, bertze ararteko baten beharrik gabe? Eta orduan, Jainkoari zintki eta fintki otoitz egiten niola, eskatu nion ezen bere argiz argi nintzala eta goberna zezala ene burua... eta orduan gogoratu zitzaidan ezen, nola ibili bainintzen bortz sei urtez haragiz haragi, putaner gaixto
|
bat
bezala, hala, bertze bortz sei urtez eginen nuela penitentzia eta eginen niela, halatan, haragiari eta haragikeria suerte guztiei uko, aldi bateko asea eta gehiegikeria bertze aldi bateko goseaz eta eskasiaz pagatzen nuela, kastitatearen, garbitasunaren eta onestasunaren bidetik, gizon presturik prestuenen eredurat. Eta, beharrak beharturik eta konbentzimenduak konbentziturik, erran nion Jainkoari, nigar purpuilak begietan, hil nintzala eta akaba nintzala molderik moldegaitzenean, baldin neure hitza betetzen ez banuen, eta baldin ordaintzen ez banuen zuzentki eta onestki neure bekatuaren deskargua eta pagamendua.
|
|
|
—Aitortu behar diat, halarik ere, ezen ez nuela uste horrela hengoenik —erran zidan kapitainak—, zeren haur
|
bat
bezala ikusi izan baihaut urteotan, bertze marinelekin arrai eta alegera kasik beti, liburuez ahantzirik eta bizitzaren liburuan murgildurik...
|
|
|
Eta, amaren aitorraren argitan, garbi oroit dezaket nik ere orain aldi hura eta aldi hartako hainbat gertaki. ...n eta pertsona baten eginak eta ekinak zentzuz aldatzen baitira eta erranahi berezia hartzen, noiz eta bertze pertsona batez amorosten den, nola izan baitzen amaren kasua, baina, ikusmoldeak ikusmolde, kontua da ezen ni ere ohartua nintzela orduko amaren joko bikoitz hartaz, osabarekin zuen erlazioneaz denaz bezainbatean, nahiz eta, nola artean haurra bainintzen eta, gauza haien alderakotzat, haur
|
bat
bezala pentsatzen bainuen —Platon eta Aristoteles errezitatzeko moduan nengoen arren, bertzalde—, ez nion bertzelako signifikantzarik eman.
|
|
|
Eta, handik harat, zer...? Ordu arte itzal
|
bat
bezala bizi izan zuèn bertze kezka hark bere lekua eta bere gorputza aurkitu ote zituen apur bana aitonaren baitan. Zeren orain denbora gehiago baitzuen hartan pentsatzeko eta zeren lehen hutsegiteak bertze hutsegite hartarat eraman baitzezakeen —guztizkorat eta behin betikorat— ohar zitekeelako, ororen buruan, ezen falserian eta gezur handi baten gainean eraiki zuela bere bizitza.
|
|
|
hain zen begi bistakoa bere premisa hura, non ez baitzuen erran hari buruz maiseatzen eta lardaskatzen ibiltzea merezi. Eta benturaz horregatik iragan zitzaidan burutik sententzia hura, istanteko haize
|
bat
bezala, oharkabean. Baina haizea batetik bertzerat dabil, eta harat egin duenak honat egin dezake berriro ere... eta niri ere hala gertatu zitzaidan, haize hura berriro etorri zitzaidala, ez alde egiteko, baina buru buruan sartzeko, eta neure burmuinetan errotzeko.
|
|
|
Eta nola etorri zitzaidan, antzina hartan Jobi bezala, Jainkoaren maradikatzeko gogoa! Ordea, irensten nuelarik birao hura, otoitz egin nion segidan Goikoari ezin barrendikago barka ziezadala, eta eskatu nion ezen izan zezala Felisa zeruko lorian eta har zezala haur
|
bat
bezala bere beso kementsuen artean, nola hartzen baininduen umetan hark ni.
|
|
|
...intorearen eskuari esker eta haren trebeziari esker; zeren eta, espazio hain da itxura batean zinezkoa eta sakona, eta hain da itxuraz erreala eta bizia —eta mirakulua, ondorez, hain da osoa eta betea—, non baitirudi ezen gu ere marrazkian sar gaitezkeela eta hango eta hemengo objektu eta pertsonen artean ibil gaitezkeela, eta haiekin mintza; edo, erran nezakeen ezen mihisea leiho hertsi
|
bat
bezala agertzen zitzaidala, marrazkilariaren eskuaren aiduru zegoena, honek hura ireki ahal izan zezan eta zabal, eta hala irekitzen zituela Pedrok bere leiho haiek, maisuki, zeren eta marrazkilari ona baitzen —pintorea baino hagitzez hobea—, iduriak eta itzalak, scorzoak eta perspektibak arras bereganatzen zituena. Eta, hala, Errege magoen adorazionearen marrazkia akabatu zuenean, erran nion:
|
|
|
Halaxe erran nion, bai, eta esplikazionea ere eman dizut, baina badakit ezen nik eman esplikazionea motza eta laburra geratzen dela. ...ertzetik, ene kezkaren gainetik zegoena mementu hartan, zeren bidaia oso hartan osabaren erranetarat egon bainintzen, sekula erabaki bat hartu gabe, eta zeren hura baitzen, hain zuzen ere, ene lehen deliberamendua, adierazten zidana ezen gizon egiten ari nintzela, zinez... eta zeren noiznahi den etortzen baitzitzaidan bururat osabaren iduri hura, hark Bolognan ukabila jaso zuenekoa eta nik mehatxu
|
bat
bezala sentitu nuena, nik irri egin niolako, lohitan blai ikusi nuenean; izan ere, hargatik atera ote zitzaizkidan hitz haiek, zeren lege naturala baitzen mendekuari mendekuarekin ihardetsi nahi izaitea. Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan?
|
|
|
Jesuitaren aitzinatze hura bertze mehatxu
|
bat
bezala hartu zuen txakurrak, zeinak ere aitzina egiteko keinua egin baitzuen, eta orduan, noiz eta ohartu baitzen ezen bertze aterabiderik ez zuela, osaba txakurraren senerat eta haren nahirat plegatu eta laxatu egin zuen, herritarrei ezin klarkiago eta ozenago erraiten ziela:
|
|
|
Eta horregatik harritzen nintzen, zeren eta, anitzetan, Urbiaindik iragan itzal
|
bat
bezala agertzen baitzitzaidan Italian ezagutu nuen gizona, eta iragan itzalak iragan egiten dira, nekez egiten dute bi aldiz leku beretik.
|
|
|
BIDEAN jarri nintzen, bada, Donibane Lohizunerantz, Piarres Oihartzabal kapitainarenganat, Jainkoari otoitzez nengokion bitartean eta zeruari galdegiten ezen etxean egon zedila, ez itsasoan, zeren babesik gabe bainengoen, ezkatarik gabeko arrain galdu
|
bat
bezala, munduan bakarrik, teilaturik gabe, eta zeren norbaiten beharra bainuen, neure barrenaren husteko eta neure asmoen berri emaiteko.
|
|
|
Egun hartan, bada, eguzki jaiki berria distiratsu baino distiratsuago zegoen, eta ez gutiago itsas gaina, zeinak baitzirudien eguzkiak sutan ipinia. Eta neure oina Itsasoko Amaren gainean jarri, zeren eta halaxe baitzeritzan Piarres Oihartzabal kapitainaren untziari, eta, tupustean, haur jaioberri
|
bat
bezala sentitu nintzen, gorputza dar dar eta zangoak ere dar dar, hain bainengoen neure baitaren baitarekin bat eginik eta, aldi berean, neure baitarik kanpoan... eta haur jaioberri batek bezala egin nuen nigar ere, ez penaz eta nostalgiaz, zeren eta ez bainuen neure iraganaz zertaz penaturik, baina alegrantziaren alegrantziaz eta bozkarioaren bozkarioaz, iraganeko huts hautsetarik etorkizuna ika...
|
|
|
Edo, berun hotzez, ez dakit. Edo, munstro bat ote zen, bertzerik gabe, buruan sartu zitzaidana eta jadanik erotzen hasia zena, zeren buru osoa biraka hasi baitzitzaidan bat batean, noria
|
bat
bezala.... Eta jira-bira haiekin estomaka eta hertzeak ere are gehiago nahastu eta, handik gutirat, karelerat hurbildu, eta goitika egin nuen.
|
|
|
" Joanen naiz ni, kapitaina!" Eta oihu harekin izuaren zaldia apaltzen nuela eta haren gainetik egiten nuela, mesanako belaren jaisterat eta erriatzerat joan nintzen, harik eta haizeak kolpe izugarri bat jo, eta ohartu nintzen arte ezen mesanako mastak krak egin zuela eta gainerat zetorkidala. Brankarantz egin nahi izan nuen ihes, baina une hartantxe uhin hantu urguilutsu batek —edo urezko horma jigant bat ote zen hura, jaun André? — jostailu
|
bat
bezala altxatu zuen untzia brankatik eta, untzi gaineko zurezko zola hezean labain egiten nuela, gibelka erori nintzen. Gero, min izugarri bat nabaritu nuen oinean.
|
|
|
Eta adimenduan ez zuen argi handirik. Eta, harat eta honat zihoala, usnan bezala zihoan, or
|
bat
bezala eta doktor Odoratus bat bezala. Eta kalakaria eta eleontzia zen.
|
|
|
Eta adimenduan ez zuen argi handirik. Eta, harat eta honat zihoala, usnan bezala zihoan, or bat bezala eta doktor Odoratus
|
bat
bezala. Eta kalakaria eta eleontzia zen.
|
|
|
Ordea, sentimendu hura, denborarekin, ahulduz, flakatuz eta baretuz joan zitzaidan... eta, are gaitzago eta okerrago, zeren, irri eta zirri orotarik haratago, hustasun
|
bat
bezala nabaritzen hasi bainintzen, haragiaren argi guztiak, asearen aseaz eta soberaniaren soberaniaz, ahitu, agortu eta iraungi balitzaizkit bezala, eta neure zorion idurikoa zorigaitz bihurtu. Zeren, egiten dugularik bertzeen bakardadeekin bat, iduritzen baitzaigu ezen gurea urtu egiten dela haienean eta haiena gurean.
|
|
|
—.. Hobe lehenago mintzatu banintz harekin. Bildots otxan
|
bat
bezala zure atzaparretan erortzetik begiratuko nintzen, bederen. Ez uste, hala ere, hain aise aterako zarenik.
|
|
|
Zer duk sudurrean? Piper gorri
|
bat
bezala daukak.
|
|
|
Gau gehienetan, berriz, auto bakarrik ere ez da izaten hirugarren solairuan. Hala ere, gauero erronda egin behar eta hara jaustean ikara bat baino gehiago hartuak gara Rosariorekin topo egitean, lorik egin ezin duenean mamu
|
bat
bezala ibiltzen baita, harat honat marmarika. Luze luze lo egiteko irrikitan dagoela erraten digu halakoetan.
|
|
|
Argi zegoen, baina, haiek ere ez zirela nolanahi torturatzen utziko, eta, era berean, jakinaren gainean egongo zirela halako gauza bat gerta lekiekela, eta, gertatuko balitzaie, ze modutara jokatu behar luketen. Litekeena zen, bada, gauzak okertzea eta ni jipoitzea, edota zakur zehatu mixerable
|
bat
bezala jo eta akabatzea; baina, pentsatu nuen jarraian, balio ote zuen zerbaiterako bizitza hark. Ez al nengoen ordurako hilda bizirik?
|
|
|
Arginabarra beherantz zetorren astiro astiro, izarrez piztutako hosto
|
bat
bezala. Galsoro sailak jo nituen begiz, inguraezinak eta biluziak, leihatilatik barrena:
|
|
|
" Hauxe izan da ene sumendia, laba honen indarrak ehundaka sabel, ezpain, tunel, sarobe ernaldu ditu, ene gogoz kontrara, diru apur batzuen truk. Maria Magdalenaren leinuari fidel izan nintzen, egia da, baina orain, orain Gabriel goiaingerua nauzue, bere suzko ezpatarekin, eta nik salbatuko zaituztet bekatuetatik, kainendandik, judas gaiztoengandik, eta nire arbola, nire suzko kirtena ez du inork ebaki ahal izango, zeren, jakin bezate arerio guztiek, berau suntsituta ere, atzera loratuko dela zuhaitz
|
bat
bezala, gero eta ederrago, gero eta indartsuago". Jendeak eskuak lehertu beharrean txalotu zituen hitzok Hadesetik, eta halaxe erretirarazi zuten Abdul kaiolaratua.
|
|
|
Bihotzekoak ez baitu dardarizo hori sortzen; are gutxiago oraindik, haragi erre kirats sarkor oro blaitzen duen hori. Nire ustea da arbel elektronikoaren bidez elektrokutatu zutela, hiltzaile gaizto
|
bat
bezala exekutatu zutela, arratoiaren zerak eta lasterraldiak eragin zituen nahaste borrasteak aprobetxatuz. Ez zen goxo joan Deereren azken txantxa zakurra.
|
|
|
Ez nuen ezaguna. Harritzarra, totem
|
bat
bezala, ikur megalitiko baten antzera, zut. Izango zituen berrehunen bat kilo edo hirurogei arroa, halako zer edo zer. Garaiko errekorra.
|
|
|
Emakume talde baten aldamenean zeuden Edurne eta marinel
|
bat
bezala jantzitako mutila, eserita. Zitekeena, mutil hura arran  tzaleren bat izatea, baina haren aurpegi zuriak ez zuen eguzkiaren edo itsas haizearen seinale agerikorik.
|
|
|
Pentsatu bezain azkar hiltzen zitzaizkidan nire mehatxu guztiak. Inguratzen ari nin  tzaiola, pilota
|
bat
bezala biribiltzen zitzaidala iruditu zitzaidan.
|
|
|
Eta gero, orratz
|
bat
bezala:
|
|
|
Ez dizut ezer egingo. Jolas
|
bat
bezala da. Zuk ez duzu ezer sentitzen; baina beste batean, zurekin jolasean jardun behar dudan beste batean, neu izango naiz ezertxo ere sentituko ez duena.
|
|
|
Ospitale
|
bat
bezala negarrez nago.
|
|
|
Pupitre
|
bat
bezala negarrez nago.
|
|
|
Barnebide luze
|
bat
bezala negarrez nago.
|
|
|
Puntagabeko urrats
|
bat
bezala negarrez nago.
|
|
|
Asmatiko
|
bat
bezala negarrez nago.
|
|
|
Txori murriztu
|
bat
bezala negarrez nago.
|
|
|
" Aingura bota dut Arratsaldean/ Oina ezarri dut Udazkenean." Iruditeria mailako lorpenok, alabaina, ez zuten poeta errazkerian mugatu. Orixek aholkatu moduan beti goragoko asmoz, bere poemek gero eta distira partzial gutiago dute, metafora baliabide tekniko bezala ulertzetik poema bera metafora handi
|
bat
bezala lantzera jo baitzuen, amonaren heriotzaren trataerak, adibidez, frogatzen duen bezala: " Biotzean min dut" eresitik" Asaba zarren baratza" eta are" Euskal Pizkundea" poema sinbolikoetara dagoen aldeak adierazten du poetaren eboluzioa.
|
|
|
Horrek behartu egiten du, alde batetik, tradizioaren jarraitzaile hutsa ez izatera, eta bestetik, perfekzioaren etengabeko bilaketa batera. Hitzaren Euklides
|
bat
bezala, bai.
|
|
|
Politikaren inguruko kezkak ere ahaztu zituen, eta harridura etengabearen zorabioan murgiltzen utzi zion bere buruari. Ume
|
bat
bezala sentitu zen. Edo LSD pilula haluzinagarri bat hartu izan balu bezala.
|
|
|
Haiek sarreran amatxi ikusi zuten: ate ondoko aulkian, egur puxka ihartu
|
bat
bezala kiribildua. Ja hari heldu behar zioten, ja handiak paratu zion esku mazoa gainean.
|
|
|
Orduan hartu egiten zuen". " Gaixoa", esan zuen Mariak errukitsu," pobre
|
bat
bezala zebilen". Amatxi zaharrak, betaurrekoak adabakitik jasota:
|
|
|
" Ez zunan pobrea", esan zuen airatuki. " Ez dinat esan pobrea zenik", esan zuen Mariak," azken aldian pobre
|
bat
bezala zebilela baizik"; eta, haren froga gisa: " zapatapetan zulo eder bana zeramazkinan; neuk ikusita"; amatxi zaharrak ez zuen estremo hura ukatu, muxin zen arren; Mariak segitu zuen:
|
|
2001
|
|
|
" Gabriel, oso ume zela hurbildu zen abertzaleen ingurura. Asko prometatzen zuen gazte
|
bat
bezala ikusia zen abertzaleen artean. Haatik, hauek zuhurtziaz begiratzen zioten, jatorriz ez zelako familia abertzale bateko semea".
|
|
|
Ur sakonetan sartuko ginateke horri ekinez gero, baina oinarrizko arau bat bakarrik aipatuko dut, gizarte berria eraikitze lanean ari diren erakundeek demokratikoak izan behar dute. Etikarena ere oso garrantzitsua da, ezin da gauza bat predikatu eta bestea egin; ezin da esan justizia sozialaren alde zaudela eta gero burges
|
bat
bezala bizi, edo joko politikoan bankuekiko daukazun maileguen arabera aritu eta gizarte kapitalistaren morroi bihurtu.
|
|
|
Bikila, zuk aipatu duzu ezin dela ezkertiarra izan burges baten bizitza eramanda. Zer da burges
|
bat
bezala bizitzea?
|
|
|
Era berean, ez dut uste horrek ezertarako baldintzatu behar gaituenik, baina horrela da, eta ondo dago jakitea, zeren eta kalean, istorio hori gaizki kontatzen da, euskaldunon espainolen kontrako gerra
|
bat
bezala, eta hori baino konplexuagoa izan zen.
|
|
|
Formazio akademikoa hartu eta itsasoarekiko harremana sendotu nahian dabilen jendeaz aparte, nabigazioak eskatzen duen" talde lana" ere mintzabide du Pedro Prietok, Gure Zitak emaniko eskaintzaren beste berezitasun
|
bat
bezala. " Belaontzi batean nabigatzea benetako abentura da, ez dago aspertzeko betarik eta beste alde batetik, oso esperientzia praktikoa izan daiteke.
|