|
2000
|
|
|
Ana Morenak ez zuen garrasi zizkolatsu bat isiltzerik izan; ez zuen, hala ere, arbel elektronikoa eskuetatik askatu. Bihotzekoak jota hil zela esan ziguten arduradunek gero,
|
baina
nik badakit Ana Morenari ez ziola bihotzekorik eman. Bihotzekoak ez baitu dardarizo hori sortzen; are gutxiago oraindik, haragi erre kirats sarkor oro blaitzen duen hori.
|
|
|
Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. Eta ikusi aditza erabili dut, bai, jendeak ikusi egin zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu;
|
baina
niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez genuela, askotan, ere merezi, eta munduaren k... Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista.
|
|
|
Edurnek gure askariak atera zituen poltsa  tik. Migelek berehala jan zituen bere ogia eta txokolatea,
|
baina
nik txokolatea bakarrik jan nuen. Garai hartan ikusten genituen Kid Carsonen filmetan ikasia nuen" txantaje" hitza, eta ez nuen txantajerik sofritu nahi.
|
|
|
Irudimenetik baztertu nituen, pixka batean, sukaldea eta mahai garbia, eta handik bost minutura mahai gainean izango ziren ogi apur eta esne tanta ugariak ekarri nituen gogora. Beti izaten da horrela;
|
baina
nire onetik ateratzen ninduen, eta ateratzen nau egun ere, garbitu ondorengo zikintzeak. Hementxe ikusten dut garbien ene bizitzaren mugatasuna, eta hori gogoratze hutsa nahikoa dut egun guztirako asetzeko.
|
|
|
Kostatu zitzaigun zulotik irtetea! Migelek eta Juliok erraz asmatu zuten handik ateratzeko modua,
|
baina
nik ezin nuen.
|
|
|
Migelek izango zuen bere auto gorria,
|
baina
nik ere banuen neure ahoko soinua. Ongi gogoratzen naiz neurekin eraman nuela mezetara, patrikan gordeta.
|
|
|
Sermoian ari zen apaiza: ...tsa Jesusen basamortuko egonaldia laburra izan zenik"; eta ziur nengoen Andre Madalen eta Altza, Felipe ikasiko nituela, zaila izango zitzaidan noski, baina gelan sartuko nin  tzen;" deabrua azaldu zitzaionean hiru proposamen zikin egin zizkion"; desiratzen nengoen astelehena iristeko, eskolara joango nintzen, eta lagunei erakutsiko nien, nola lortu nuen galdetuko zidaten guztiek,
|
baina
nik, harro, hura hutsa zela adieraziko nien;" gizona ez da ogiz bakarrik bizi"; hobe izango nuen, beharbada, astelehenean eskolara ez eramatea, abestiren bat ikasten nuenean eramango nuen; patrikatik atera nuen esku ahurrean ezkutatuta, eta oso ederra iruditu zitzaidan;" Sanctus, Sanctus, Sanctus", eta meza amaitu zenean, kalera irten, eta aitari galdetu nion:
|
|
|
Dantzatuko al duzu? Ulertu ahal izan diot,
|
baina
nik ezer erantzuteko aukerarik eman gabe, bigarrengoz Rubenen eskuetatik urrundu, eta gerritik heldu dit. Bakramena Gainezka egiten zion alkoholak, hitzak trabarazi eta totelka esatea eragiten zion, barkamena eskatzera etorri naiz, eta eskrerrak ematera.
|
|
|
Azken gaua... hasi zait Ruben bere basoa nirera topa egiteko hurbilduz,
|
baina
nik atzamar luzea ezpainetan ezarri, eta berak eten egin behar izan du; gero, barrako solasgaiari heldu dio eta esan dit: Aspertua zaitugun arren, aginduidazu irailean zehar, zuk nahiago duzun asteburuan, Segoviara etorriko zarela.
|
|
|
Eta, egia esatera, Teresa da hori esaten didana. Berak unean uneko abenturei" amodio souvenir ak" deitzen die,
|
baina
nik badakit horrela ibiltzea erabakiko banu, horren atzean ere Dabid bera egongo litzatekeela, bere ausentzian presenteegi, eta baliz  ko erabaki hori neurez ez, baina mendekuz hartuko nukeela.
|
|
|
Ezkondu edo... Berak ezkontzea proposatu dit,
|
baina
nik ezin dut. Etxean elkarrekin egun batzuk igarotzea aski argigarria egin zait aukera horren eroaz jabetzeko.
|
|
|
Horren ondotik azaldu dit San Frantziskotik Los Angelesera, eta handik Mexiko aldera jotzeko asmoa duela, hain zuzen ere amaren jaioterria ezagu  tzera. Orduan argitu dit bere zinezko izena Tomas dela,
|
baina
nik nahi badut Popo deitzeko:
|
|
|
Orain ulertzen dut zergatik gura ninduzun ni Rakel zelatatzeko. Zure edozein lankide ni baino hobea izan zitekeen; esperientzia, behintzat, ez zuen faltako;
|
baina
nirekin seguruago zeunden, ezta. Ba jakizu hanka sartu duzula:
|
|
|
Goizean Rubenekin ibili naiz, eta Tomekin; arratsaldean, Karmelo ere hurbildu zait, eta Tom; afalondoan, azkenik, Ruben, Karmelo eta Tom izan ditut lagun. ...diotela bidezkoa irizten neska bat bakarrik ibiltzen uzteari; badirudi Adela eta Estherren turismo sexuala ez dela oso arrakastatsu gerta  tzen ari...; badirudi, goizaldean Tomekin izan dudan ezustearen ondotik, adeitsu baino adei  tsuago agertu nahi zuela nirekin (txizestu izan naizen batean, komunera joan, eta, neskenean sartzearekin batera, Tom topatu dut, ispilu aurrean, ezkutatzen saiatu,
|
baina
nik istant batez argi ikusi dudan biboteorde bat proba  tzen;" Barkatu, txatxita, komunez tronpatu naiz", besterik ez zaio atera).
|
|
|
" Ez dakit apaiztuko naizen, Rakel. Beharbada urte sabatikoa hartu behar nuke", galdegin dit goizean zeharka,
|
baina
ni isilean geratu naiz sekuoia tantai bat besarkatu ezinik.
|
|
|
Orduan ni, morroiarekin errukiturik, Las Vegaseko agerpen misteriotsua kontatu diot. Ez dakit ondo edo txarto jokatu dudan,
|
baina
ni ere apur bat txispaturik egon, eta beldurturik, eta... Ikustekoa izan da Tomek jarri duen aurpegia.
|
|
|
Astebete libre dut, eta Gasteizera itzuli beharrean, zergatik ez goaz Karibe aldera denbora hori biok biotara igarotzera? Gurea konpontzeko aukera ezin hobea izan liteke ekin dio Dabidek;
|
baina
nik errepikatu behar izan diot orain bakardadea behar dudala, bakardadea; eta, bestela pentsatuko banu ere, egun gutxiren buruan lanean hasi beharra daukadala.
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, Dabidekikoa gertatu zenez geroztiko garai ez oso aspaldikoaz oroitu naiz, eta Gasteizko Marañón kafetegian ebaki bat eskatu, eta leiho ondoko mahaian esertzea atsegin izaten nuela, handik oinezkoei erreparatzeko. Kaleko antzeztoki handian, serioxeago ala alaixeago, ez zirudien jendeak arazo asko zuenik,
|
baina
nire antzera egon behar zen arazoz lepo zebilen jendea, eta ni oinezko guztien artean horiei antzematen saiatzen nintzen.
|
|
|
Albo batera bazterturik, nik begirune handiz ibiltzen ikusi dut eta, aurrealdeko bankuetara iritsi ondoren, belaunikatu eta bertan egonean geratu dela. Ez dakit, nik ez nuen bera bezalako gazte bat horrela imajinatuko eta horrek pentsarazi dit berak ere seguruenik bere arrazoiak izango zituela halako babesleku bat bilatzeko;
|
baina
nik ez nuen inorekin egoteko gogorik, bai, irten egin naiz.
|
|
|
" Barkatu, baina aitaren beharra du ume honek, aitaren beharra", aitortzen omen zuen orduan amak eta esaten dut nik ere orain, bestela egunotan ez baitzitzaidan haur denborako ametsa berriro errepikatuko: ni, eskola atarian semearen zain dagoen aita naiz; halako batean, txirrinak jo, eta haurrak tarrapataka irten dira; gutxi asko, haur bakoitzak badaki nor eta non daukan zain; nire semea ere irten da eta nik besoak zabaldu ditut haurra besoetan hartzeko;
|
baina
nireak, ametsetako nire semeak alegia, beste aita baten besoetara jo du! Guztiarekin, barteko ametsa are bereziagoa izan da, bereziagoa izan denez:
|
|
|
bi amorosek elkarri luzatzen dizkioten begirakuneak, elkarrengana hurbiltzeko duten joera eta modua niri gero eta adierazgarriagoak egiten zaizkit. Badakit ez duzula halakorik entzun gura,
|
baina
niri hala iruditzen zait eta halaxe diotsut. Amaitzeko, eta Rakelentzako mezuren bat idaztea erabaki baduzu, hona hemen Las Vegas en egongo garen hotelaren izena:
|
|
|
Hara: Esther ni erakartzen saiatu da,
|
baina
nik ez dut harekiko ezer berezirik senti  tzen. Gainera, hark ez daki apaizgaiok ohituta gaudela Bakarnerekin lo egiten.
|
|
|
Futxo! Orain ere, bazkalosteko bero kiskalgarri honekin, nor bere dendan utzi ditut, seguruenik lo kuku bat egiten,
|
baina
nik, Tomen zurrungak ez entzutearren, Moab herrixkaraino etorri naiz, garagardo bat har  tzera eta, ça va de soi, zuri deitzera, ze gaur ere badut zer kontatua. Garagardoaz ari naizela, atzo garagardotegi batean afaldu genuen.
|
|
|
Edozein modutan, ni entzuten egon nintzen, Rakeli buruzko galderaren bat egiteko aukera noiz etorriko, baina halako batean, itxuraz gura barik, bere zigarroaz niri atzamar bat erre, eta ahora eraman ez zidan ba! Lizun hasi zitzaidan, eskumuturretik heldu, eta atzamarra miaz  katuz,
|
baina
ni zer egin ez nekiela geratu nintzen. Futxo eta errefutxo!
|
|
|
Ibilbide benetan monumentosoa da". Eta beharbada arrazoia izango zuen,
|
baina
nik neure burua ezin barregarriago ikusi dut autobusaren bigarren pisu sabaigabean, eguzki galdatan gindoazela (agentziaren furgoneta askoz diskreto eta, batez ere, freskoagoa izan zitekeelakoan nago).
|
|
|
Hotza edo hozkailua, sarritan amodioari egokitzen zaion suari kontrajartzen zaizkio,
|
baina
niri orain hotzak on egingo lidake: atseginez jantziko nituzke hozkailutik atera berriak diren jeans batzuk (garbiak, leunkariaren usain freskoarekin, ongi ematen dutenak; horrelako sen  tsazio pizgarri bat ekarriko didan zerbait norbait desio dut bidaia honetan nire bizitzan; bestalde, atseginez edango nuke basokada bat ur hotz (eta ez motxilan atzera eta aurrera daramadan ur epela); atseginez sartuko nintzateke janaria gordetzeko erabiltzen dugun hozkailu horietako batean, eta esnatu ez, harik eta, zenbait hildakorekin egiten den bezala, beren gaixotasunerako oinaze afektiboa, noraezitis sendabidea topatzen duten arte.
|
|
|
Gure landarearen sustraiak orain inoiz baino sendoago daude eta hurakanik bortitzenak ere ez luke lekuz aldaraziko adierazi du Lewinskyri (A) begira;(
|
baina
nik ez diot sinetsi amodio hori inondik ere desberdina izango da, sendoagoa beharbada, baina niri hurakanarena gehiegitxo iruditu zait eta errealitateak berak frogatu du hori; uste dut oraingoan sutsuegi jokatu duela, urrunegi joan dela defentsa horretan, eta senarrak ere harriturik begiratu dio). Ongitxo dakit hanka sartzea nirea izan balitz ekin du besterik espero ez genuenean, berak ere barkatu egingo zidala.
|
|
|
Gure landarearen sustraiak orain inoiz baino sendoago daude eta hurakanik bortitzenak ere ez luke lekuz aldaraziko adierazi du Lewinskyri (A) begira; (baina nik ez diot sinetsi amodio hori inondik ere desberdina izango da, sendoagoa beharbada,
|
baina
niri hurakanarena gehiegitxo iruditu zait eta errealitateak berak frogatu du hori; uste dut oraingoan sutsuegi jokatu duela, urrunegi joan dela defentsa horretan, eta senarrak ere harriturik begiratu dio). Ongitxo dakit hanka sartzea nirea izan balitz ekin du besterik espero ez genuenean, berak ere barkatu egingo zidala.
|
|
|
Sumatu eta izan. Bulegotik irten nintzenean, Patxi bere ohiko irribarre maliziotsuarekin topatu nuen nire zain,
|
baina
nik ez nekarren gereziaren hezurrik, eta ahoan ez, baina masailean eman nion musu. Patxiri berehala itzali zitzaion irribarrea.
|
|
2001
|
|
|
S (kexu txikian): Jo,
|
baina
niri ez zait pertsonak hiltzea gustatzen!
|
|
|
G: Barkatu zure hitza zalantzan jarri izana, lagun,
|
baina
nik uste nuen T. n ez zegoe  la krokodilorik.
|
|
|
Umeak ez dakit zer ikasiko duen,
|
baina
nik bide batez...
|
|
|
Han eta hemen, iturririk garbienetan, entzun eta irakurria nuenaren arabera, hagitz bestelakoa da" burges" hitzaren muina. Oker zeuden guztiok, beharbada, ia oraintsu arte,
|
baina
ni multzo horren iritziari nagokio, Arestirenak gorabehera, besterik erakusten ez didaten bitartean.
|
|
|
Orain, berriz, gazte maltzurrak direla medio edo, itsuski xamar dirudi horrela jarduteak. Zuk badakizu nor naizen,
|
baina
nik ez dakit nor zaitudan, edota, baldin badakit, zeharbidez dakit. Horren iritzi zorrotzak, horrenbesteko oihu eta deiadarrak, zorrotzagoak eta ozenagoak lirateke, azpian zure izen propioa baleramate.
|
|
|
Hori, esango du norbaitek, gaitzaren ordez gai  tzagoa sartzea da. Bai, nahi baduzu,
|
baina
ni hizkuntzaren biziaz ari naiz, besterik gabe. Ez besterik ez delako munduan, baizik eta munduko zer bakoitzari zor zaiona aitortu behar zaiolako, besteak beste.
|
|
|
aztertzeko bide berria eta herri landuetan behintzat" oraino ez entzuna": " X, hain zuzen, Y tarra genuen; bazen Y tar gehiagorik ere,
|
baina
nik, gogoak ematen didalako, ez ditut aintzakotzat hartuko".
|
|
|
Lelo hori atertu gabe entzun daiteke geroztik, eta ipuin zaharrak berritzen dituzte 1808 eta ondoko urteetako ezbehar odolgiroek: Cadizko oihartzunek ere bai, apika,
|
baina
nik ez ditut agerian ikusi. Hona beste 1817ko bertsoak.
|
|
|
Hots, gure arteko askok, orduan gehienek nik uste, hondamendi  tzat hartu zutena. Bada, bai, bestela pentsatzen duenik orain,
|
baina
ni besteri natxekio. Donostiako liberalak ere, Lasalak espantuz eta bihotz minez bere kaltetan ikusi zituen foruzale bihurtzen:
|
|
2002
|
|
|
Paraje hau lehen ere hemen egongo zuan,
|
baina
ni sekula zapaldu gabe nengoan.
|
|
|
Baina ez nuen hitzekin asmatzen. Ez da gau hartako nire ezintasuna zuritzeagatik,
|
baina
ni ere hunkituta nengoen albiste anker harekin. Sentimendu pila bat nahasten zitzaizkidan gogamenean, eta halatan, semearen erantzunek ezustean harrapatzen ninduten, eta bihotzetik hitz egitera behartzen.
|
|
|
Beste batean gogotxartuko nindukeenak lasaitu egiten nau. Maîtreak jaka eskatzen dio aitari, eta nire zamarraren zain gelditzen da,
|
baina
nik ezetz, nahiago dudala aldean izan. Uniforme beltzeko neska begi bizi bati pasatzen dio aitaren jaka.
|
|
|
Gogoratzen zara Schumannek Clara Wieck i esan zionaz Scénes dâenfants piezei buruz? galdetzen dit andereñoak,
|
baina
nire eran  tzunaren zain egon gabe, hainbatetan entzun diodan esaldi bera errepikatzen dit, sorbalda leunki estutzen didalarik: " Piezatxo horiek goxoak dira, bizitza bezain samurrak, etorkizuna bezain itxaropentsuak".
|
|
|
Eta baita nire han egoteko eskubidea zalantzan jarri izanak ere. Inorena baino eskubide handiagoa zen nirea; egia da lurrean zetzan gizon hura ez nuela ordu arte sekula ikusi, baina hiltzen ikusi izana lokarri etenezina zen niretzat; ni izan nintzen haren azkeneko begiradaren lekuko bakarra; umea izango nintzen ertzain estrabikoarentzat,
|
baina
nirea izan zen, ez beste inorena, hildakoak ikusi zuen azken begirada; hildakoak nire begirada izan zuen, eta ez tiroa, bere mundualdiko giza bizipen azkena. Eta huraxe egiten ari nintzen neu ere han:
|
|
|
Tirogileari dagokionez, sentitu, bai, sentitu nuen hura eta sentitu nituen haren pausoak, nire ondotik pasatu baitzen,
|
baina
nik ez nion begiratu. Itzal bat, horixe.
|
|
|
Hirekin ez zakinat,
|
baina
nirekin bai. Anaia dinat.
|
|
|
Ez da, inondik ere, une honetan agurtu nahiko nukeen pertsona,
|
baina
niregana dator, eta ukondotik oratzen dit:
|
|
|
Ez naiz gogoratzen zein zuen izena,
|
baina
ni institutuan hasi aurretik ere Perti deitzen zion mundu guztiak. Astelehen goiz batez, Pertik asteburuko azken orduak kartzelan eman zituela jakin zuten ikasleek; nonbait, mozkor mozkor eginda zebilela, kontu eske joan zitzaion udaltzain bat jipoitu zuen.
|
|
|
hura ekarri nuen hizpidera. Aita ez zen akordatzen,
|
baina
nik esandakoak lotsatu egin zuela iruditu zitzaidan. Testamentua esaten ari balitzait baino serioago erantzun zidan:
|
|
|
" Jende gutxi da euskaraz mintzatzen dakiena eta dakigunok ez dugu erabiltzen. Ni saiatzen naiz hitz egiten,
|
baina
nire adiskideekin nagoelarik, ez dakidala zergatik, beti gaztelaniaz egiten dugu. Eta bai nire buruari esaten diodala:
|
|
|
narratibaren inguruko produktu hibridoen ugaltzeaz ari naiz. Kategoria moduko horren ikur gisa aipatuko nuke Bernardo Atxagaren Groenlandiako lezioa" alfabeto liburua" (1998), hitzaldi, ipuin, saiakera eta poesia biltze kitzikagarri bat; garrantzi txikia eman ohi zaio lan honi âsailkatzeko zaila delako, beharbadaâ,
|
baina
niretzat pasa den hamarkadako lanik ederrenetakoa da. Eta ez al dira hibridoak baita ere, beste molde batekoak, baina hibridoak halere, Atxagaren beraren Hitz beste eginez" phono  gauzako" atalak (2000), irrati mintzaldiez mozorrotutako saiakeraren eta kontakizunaren arteko horiek?
|
|
|
Hemen kokatu genuke sistema ekonomikoaren gune" aurreratuenetik", Amerikako Estatu Batuetatik, gure ingurura aspaldi heldu zitzaigun best selleraren fenomenoa, eta liburu baten arrakastaren eta bikaintasunaren adierazgarri ia bakarra salmenta kopurua izatea (ohar bat hemen gaineratu beharrekoa: agian, kultura produktuez hitz egiterakoan, eta zenbait egilek aldarrika  tzen duten bezala, eraginkorrago suertatuko litzateke hiru maila âgaraia, ertaina eta beheaâ desberdinduko lukeen eskema bat,
|
baina
nik, sinplifikatze aldera, bikoitza erabiliko dut).
|
|
|
Gehiago izan zitezkeen,
|
baina
nik zazpi aukeratu ditut: zazpi geltoki Obabatik irten bide zen tranbiarentzako, azken aldiko euskal literatura niretzat izan dena laburbiltzeko.
|
|
|
Stephen King bezalako idazle batek askoz ere talento eta  dohain handiagoak ditu, eta, sakonean, askoz ere garrantzitsuagoa da bere garaiko literaturarentzat, munduko herrialde guztietako erdipurdiko idazle asko baino, hura gutxiesten duten horiek baino hain zuzen ere". Ados egon gaitezke, ala ez,
|
baina
niretzat arazoa da euskaraz produzitzen den kontsumoko literatura horren zati handia ez dela kalitate onekoa, kontsumoko literaturaren parametroak berak erabiliz alegia. Iritzi bat da, noski:
|
|
|
Miguel de Cervantes, Jonathan Swift, Jane Austen, Charles Dickens, G.K. Chesterton, Vladimir Nabokov... Umorearen mugen barruan ironia zein puntutaraino sartzen dugun, horretan datza gakoa; egia da badagoela umorea eta ironia gauza erabat ezberdinak direla baiesten duenik (Thomas Mannek, esaterako, hala uste zuen),
|
baina
ni, beherago azaltzen saiatuko naizen bezala, familia berekoak direlakoan nago.
|
|
|
–Irakurri dut hiriko inguruetan aireportu bat dagoela, eta hantxe posible dela abioitik jausgailuz salto egitea. Zuek ikusiko duzue,
|
baina
nik badut asmoa, hemendik alde egin baino lehen, aireportura joan eta salto egiteko. Nirekin etorri nahi baduzue...
|
|
2003
|
|
|
–Barkatu,
|
baina
nire egitekoa da, esan dit, eta nik ere irribarre egin diot, lasaiturik?. Zu ere bakartien klubekoa al zara?
|
|
|
Baina nik sinetsi egin nahi dut, edo, horoskopoan bezalaxe, sinetsi ez, baina sinesten ez dudala esan gabe. Sinesmen interesatua izango da,
|
baina
nik, aurtengo Erregetan, piano jotzaile austriarraren kontzertuak biltzen dituen diskoren bat  eskatuko dut. Eta edateari uzten laguntzea, horixe.
|
|
|
Aitzitik, Joaquin espres hartan topatzeak ez ninduen gehiegi harritu. Errebisoreak ez ninduen ezagu  tzen,
|
baina
nik bera bai. Horregatik, neure artean pentsatu nuen bidaia hartan lasai egoten ahal zela, seguruenik ez bainion kezkatzeko arrazoirik emango, seguruenik inor ez baitzitzaion lapurreta salatzera joango, eta berandu gabe heldu ahal izango zen Hendaiako amorantearengana.
|
|
|
–Kaixo, esan nion, eta berak hankak jaisteko imintzioa egin zuen,
|
baina
nik horrela jarraitzeko eskatu nion?. Gainera, ni hurrengo geltokian jaitsiko naiz, Donostian, amaitu nuen, gezurretan, begietara begiratu gabe, bizkarra emanez eta ekipaje tokira hurbilduz?, eta astiro astiro atera inguratuko naiz.
|
|
|
Berehala bete genituen karrotxoak trenbideko harriez,
|
baina
ni lasaitasun susmagarri hark artegatzen ninduen, artegatzen ninduenez. Elurra egin aurretik sortzen den lasaitasunaren antz antzekoa iruditu zitzaidan, behorrak jaitsi ziren gauekoa bezalakoxea.
|
|
|
Baiki, o, Sokrates,
|
baina
nik demagun hizkuntza galtzen baldin badut, ezin dut gehiago idatzi: mintzairaren basamortu  tzeak mututuko ninduke.
|
|
|
Klaro, ikuspuntu horretatik begiratuz gero, egia da zure planteamendua akatsgabea dela. Argi dago gizon zuhur eta justua zarela, duina eta ausarta,
|
baina
ni mesede izugarri bat eskatzen ari natzaizu, solidarioa, kristaua, lagun hurko baten alde...
|
|
|
Kandela baten antzera joan zen itzaltzen elkarrizketa,
|
baina
nik, autoa aldatzeko asmoz nenbilenez, ez nuen aukerarik galdu nahi izan beti kontuan izanik zein larrialdi egoeratan murgilduta geunden indar handia hartzen ari zen kontu automobilistiko bati buruz Higiniori galdera bat egiteko.
|
|
|
Falangista eta atzerakoia zela ahazturik zer pintoresko bat besterik ez ziren Manuelengan bi ezaugarri haiek, arriskurik gordetzen ez zuten zertzeladak, txalo jo, geure sorbalda gainetara jaso, eta toreatzaile irabazle baten gisa paseatu genuen hondartzan zehar, hara eta hona. Ni ez naiz
|
baina
nire taldekide apalak bezain xaloa, eta badakit nortasun agiri bat faltsifikatzea ez dela ezinezkoa; areago, badakit NAN bat zailtasun berezirik gabe faltsifikatzen dela eta modu onean (merkatu beltzean, jakina); uste izatekoa zen, beraz, Manuel adiskidearen agiritxoa ez zela legezkoa. Ez nuen, ordea, jai hura ika mika eta halakoekin izorratu nahi; zeren, azken batean, taldekide dohakabeek eskubide osoa zuten Planetako gizonik zaharrenaren aurrean zeudela sinesteko.
|
|
|
Barkatu, andrea,
|
baina
niri erredundantziek urtikaria sortzen didate. Beraz, hiz  kuntzarekin zuhurrago jokatzea eskatzen  dizut, mesedez.
|
|
|
Ulises etxera bueltatu zenean, Peneloperen pretendienteak hil zituen,
|
baina
nik ez dut hori egin, ezta?
|
|
|
Esan bezala ia beti swahiliz hitz egiten zidan, euskarazko hitzak eta batzuetan (oso noizean behin) esaldiak ere sartuz. Gerrarekin hasi eta emozionatu egin zen segituan gizona, eta swahili itxi itxi itxi batean ekin zion,
|
baina
ni lasai, ezin gusturago nengoen-eta gloupei esker.
|
|
|
Neu jarri nintzen txizagurak, normal!,
|
baina
nik, orinalik ez.
|
|
|
Jende ona da, bai,
|
baina
ni kaleko
|
|
|
jakitean aberria zer den, nola definitzen duten, nora jo nahi. Iruditzen zaidanez, aberriaren definizio komunik ez dago gure abertzaleen lerroetan (seguru aski, hori tradizionala izan da mugimendu abertzale guztietan,
|
baina
ni arduratu, hemen eta gaur, geureak arduratzen nau). Kontua da, gure artean modu baztertzaile absolutuz hitz egiten denez honetaz nahiz hartaz, eta ni baldin banaiz abertzalea (eta ba naiz, noski), beste hori ez da (definizioz eta designazio dibinoz).
|
|
|
Lagunek diotenez, hasiera gogorra, zaila, eman diot eskuartean utzi dizudan lanari; ez arduratu. Jostorratza eta hariak emango dizkizut irakurketan laguntzeko; jakina ere bada zuk zeureak izango dituzuna,
|
baina
nik zor hori susmatzen dut zurekiko, eta aurreratu egiten natzaizu lehen berba hauetan.
|
|
|
eta nireaz zer? Alegia, inork inor mindu ez,
|
baina
ni izorraturik nago, nire etorkizuna baldintzaturik dago, ni neu izateko bestea ere izan behar dut; kontrara hark ez du berdina sentitzen... Eta nireaz zer?
|
|
2005
|
|
|
Oraingo honetan, nire txanda zen; borreroaren mende dagoen kondenatua sentitu nintzen. Beste haurrek barre egiten zuten halakoetan, maisu ankerraren jokoari jarraiki,
|
baina
nirekin sartu zen hartan inoiz baino grazia handiagoa egin zien besteei ni poesia kontu" arraro" eta" erdi maritxu" haiekin barregarri uzteak; maisu beldurgarriak imintzio amaneratuak egiten zituen, bat bateko piztia pailazo bikoitza bihurturik, eta denak barrez lehertzen ziren nire bizkar eta bide batez maisuaren beraren bizkar, ez dago-eta ezer barregarriagorik beldurra emat... Beste haurrek, maisuaren keinuak imitatuz, eskuak bihotzera eramaten zituzten, begiak gora iraulita, eserlekuetan gorputza atzeratuta, zorabiatzen ari zirelako imintzioak eginez.
|
|
|
Ez genuen ezer egin, besarkaturik egon besterik; ni zer egin ez nekiela nengoen, gugandik oso gertu lotan zegoen jende haren erdian. Idoiak berehala hartu zuen lo,
|
baina
niri asko kostatu zitzaidan; alde batetik, bero nengoen, eta, bestetik, gihar bat ere mugitzeko ezgauza, arestian ikusia genuen hodeizko lastaira bigun haren gainean kulunka bagenbiltza bezala.
|
|
|
Zer beste egin nezakeen? Beharbada, baneukan beste aukeraren bat,
|
baina
nik ez nuen ikusten, edo ez nuen adorerik beste bide batetik abiatzeko. Langabezia gogorraren garaia iritsia zen, demokraziaren etorrerarekin batera.
|
|
|
Ia gau osoa igaro nuen geltokiko aulki batean eserita, lo kuluxkak eginez, bueltako trena hartzeko aukera izan nuen arte. Gaztelako zeruak izarniaturik zeuden, eta unibertsoaren sakonak Jainkoaren eztarria zirudien,
|
baina
niri orduan bost axola ehunka aingeru kontsolatzera etorri balitzaizkit ere.
|
|
|
Hainbeste axola al dio jakiteak nola amaitzen den Adelaren historia? Ez diot ezetzik,
|
baina
nigan betiko zizelkaturik geratuko da argia destilatzen zuen Adela hura, eguneroko gauzetan urtez urte ageri zen ipurtargi langile hura, haurren buruak esnatzen zituena, bizi gogoa ematen ziena, jakiteko irrika pizten ziena. " Adela edo argia" izenburu egokia izan liteke alkimia lanaren atanor baterako.
|
|
|
Hutsalkeria hark harramazka bat utzi zidan barruan; zerbait eten zen Idoiaren eta bion artean, ez noski ezer garrantzitsurik,
|
baina
nire belarria halako krak batez ohartu zen. " Matxura txiki bat dugu", esan nion neure buruari.
|
|
|
–Oinaze eta miseria erruz ikusi nuen, eta bizi ere bai,
|
baina
nire bizitzako unerik zoriontsuenak ere han izan nituen; geroztik inoiz ez dut sentitu orduan adinako bakerik. Arroz platerkada batekin, gaixoen irribarre esker onekoarekin, eta arrastiri zoragarri haiekin, zoriontsu nintzen.
|
|
2006
|
|
|
–Adibidez, nik ez nekien,
|
baina
nire senargaia mafian sartuta dago. Badakizu, The Mob.
|
|
|
Ez dakit zergatik sartu nintzen haren bulegoan; goiz hartan aspertuta egongo nintzen agian. Madame Margueritek nire etorkizunaz kontatu zizkidanak ez ditut hemen azalduko, nahiago ditut neuretzat bakarrik gorde?,
|
baina
nire iraganari buruz esan zituenak egin zitzaizkidan izugarrien. " Eta hemen, sorginak azkazalaren puntarekin gogor sakatu zuen nire ezkerreko esku ahurraren erdialdean?, hemen zure bizitza erabat irauli zen.
|
|
|
Izugarri sentitzen dut azkeneko bisitan gertatutakoa. Ulertzen zaitut, eta arrazoi guztia daukazu; badakizu ados nagoela zurekin, mintzalekuan euskaraz aritzeko eskubide osoa daukagula,
|
baina
ni prest nengoen erdaraz hitz egiten jarraitzeko, funtzionarioek hala inposatuz gero: nik nahiago dut hori, zurekin egoteko daukadan denbora apurra alferrik galtzea baino.
|
|
|
Ideia terriblea da berez, eta Anak saioan azaldu zigunez, Stalinen diktadurapean egindako faltsifikazio historiko zenbait izan zituen buruan Orwellek pasarte hura idaztean. Nobelan gauza deitoragarria da, noski,
|
baina
niri bururatu zitzaidan ederra izan zitekeela halako boterea edukitzea: soilik istorioa berridaztearekin iragana eta, ondorioz, etorkizuna aldatu ahal izatea, beti ere onerako egiten bada noski.
|
|
|
Ana, jakina, literaturaz ari zitzaidan zehazki,
|
baina
ni seinale ontzat hartu nuen erreferentzia horien guztien existentzia: fikzioak izan zitezkeen, ados, baina norbaiti bururatu bazitzaizkion, zergatik izango zen ezinezkoa?
|
|
|
Gauza arraroagoak gertatzen dira munduan. Erotuta nagoela pentsatuko duzu, eta apika hala da,
|
baina
nik saiatu nahi dut. Oraina eta etorkizuna higiezinak izango dira, berez, baina iraganean eraginez gero halabeharrez eraldatuko lirateke biak, ezta?
|
|
|
–Printzipioz, ez,
|
baina
ni zerbaitetara joatea nahi bazenu...
|
|
|
Bai, badakit: astun samarra da terminal batera jo behar izatea amarauneko datuak jasotzeko eta hori guztia,
|
baina
nik nahiago dut horrela.
|
|
|
Txiki txikitatik gustatu izan zait niri faroko itsas labarra eta ikaragarri gozatu izan dut han eman ditugun goiz, arratsalde eta egunetan. Erori egin ginela esan dut,
|
baina
ni ez nintzen berez erori, norbaitek bultzatu ninduelako erori nintzen ni. Aitak azkar antzean saltatu zuen uretara, gu erori eta oso laster.
|
|
|
Esan ezin zizkidaten kontuez jabetzen hasi nintzen apurka apurka. Urte haietan guztietan, isiltasun hark hitz egin zidan bere hotsik gabeko mintzaeran,
|
baina
nik ez nuen entzuten jakin. Baina, tupustean, isiltasuna entzuten hasi nintzen ozen
|
|
|
Ahotsean eta ibileran eta elkarri begiratzeko moduan antzematen zitzaien egonezina, infernu baten moduan bizitzen ari ziren denbora hura guztia,
|
baina
niri ez zitzaidan ezer esatea ateratzen, ez nien kontsolamenduzko edo lasaitasunezko hitzik egiten. Honi edo hari buruzko iritzia eskatzen zidatenean ere, ez nien ezer erantzuten.
|
|
|
Bistatik galdu nuenean ere, begira segitu nuen. Beharbada, nire errezeloek ez zuten inolako funtsik, egoera ezohiko batek eta toki ezezagun batek sortutako egonezinaren fruitu ziren agian,
|
baina
nire irudimenak ibilera bihurriak egin zituen gizona galdu zen kale bihurrietan barna.
|
|
|
Usoak nonahi, salto txiki zalapartariak eginez hurbiltzen zitzaizkidan nik zerbait ematea espero balute bezala, eta nik pauso bat eman orduko, atzera egiten zuten haiek,
|
baina
nigandik urrutiratu gabe. Itxura zarpaileko eskale hankabakar bat ikusi nuen San Giustotik irten eta usoei ogi apurrak jaurtitzen.
|
|
|
Arretaz aztertu nuen neure burua. Nekatu itxurak zaharrago egiten ninduen,
|
baina
ni nintzen. Nor nintzen, ordea, ni?, hori zen ispiluak berdinduko ez zidan koska.
|
|
|
Niri ez zitzaidan gustatu; Elsbethi, aldiz, asko. Horretan gera zitekeen kontua,
|
baina
nik nortasunik gabeko pelikula zela esan nion, eta, nire zoritxarrerako, Marlene Dietrich eta Clive Brook en arteko elkarrizketa baten adibidea jarri nuen nire desadostasuna argitzeko:
|
|
|
Haren itxuran arrasto txikienik ere ez minutu batzuk lehenago barrezka lehertu behar zuela ematen zuen gizonarenik. Kokotsa dardarka; begiek, berriz, lauso lauso, nigan finkatuta segitzen zuten,
|
baina
ni ez nintzen beste norbait edo zerbait ikusten ariko balira bezala.
|
|
|
Isilik geunden, elkarri begiratu gabe. Angelok kontu asko zeuzkan niri argitu beharrekoak,
|
baina
nire baitakoak esaten zidan hobe nuela haren iniziatibaren zain egotea, alferrik izango nuela egoera bihurritzen saiatzea, haren logika hain zen-eta bere izaera bitxiaren araberakoa. Ez nuen presarik:
|
|
|
Aerodromoko arduradunen bat izan zitekeela pasatu zitzaidan burutik. Ez zuen begirada jaso egunkaritik,
|
baina
nik neurea jaitsi nuen instintiboki: bera izan zitekeen nire izen emateaz arduratuko zen militarra!
|
|
|
Sekulako presioa sentitzen ari nintzen lepo bizkarretan. Hasieran oso eraso gogorrak jotzen zituen Zezenkok, bat bateko indar basatia zuen dohain nagusi,
|
baina
nik lehendabiziko erasoei eustea lortu nuen, oinak ez zitzaizkidan batere mugitu hasierako posiziotik. Lehen erasoaldiari ondo erantzun eta gero, irabaz nezakeela pentsatu nuen, Zezenko egonarri gutxikoa baitzen.
|
|
|
Dena zure kulpagatik!, kexatzen zitzaidan Annette, berebiziko nazka ematen zidan modu erretxin batez. Nire kontra ateratzen zen beti,
|
baina
nik ez nion kasurik egiten. Edo mespretxuz erantzuten nion bestela.
|
|
|
Orduantxe erabaki nuen labana bat erosi behar nuela Amona Erikak gau hartan nire urtebetetzeagatik emango zidan diruaz. Etxekoak haserretuko zitzaizkidan labana ikusitakoan,
|
baina
niri bost axola zidan horrek.
|