|
2000
|
|
|
" Untzi bat helburu bezala nabigatzea duen untzi bat dirudi, baina bere helburua ez da nabigatzea, baizik eta portu batera iristea. Gu nabigatzen ari gara,
|
baina
ez daukagu babestzat hartu genukeen portuaren ideiarik. Berritu egiten dugu horrela bertsio mingarrian argonauten formula menturazale hura:
|
|
|
Joan San Martinen(" Joseba Sarrionandia...", Egan, 1986, 3 alea, 203 or.) iruzkinak liburuaren balorazio orokorra egitera jotzen du. Alde batetik, darabiltzan gaiak askotarikoak izanik, gure mendeko kezkak sakontzen, aztertzen eta planteatzen dituela esaten du,
|
baina
ez direla saio sakonak aurreratzen du, azaletik eginak, subjektibotasunez beteak direla dio eta hausnarketa sakonak baino gehiago, iradokizunak direla esaten du. Gaiek eta ideiek elkartasunik ez dutenez," kuriositatez beteriko liburua" dela esaten du baina zehaztasuna eta sakontasuna falta zaiola gehienetan.
|
|
|
Atal honetan aipatzen ari diren genero aldetik sailkagaitz gertatzen direnen artean berriena dugun hau hiztegi baten modura eratua dago eta tankera ezberdineko osagaiez taiutua. Hiztegi baten tankera du,
|
baina
ez da" hiztegia bakarrik, ipuin laburrak, saio tipi ugariz osatzen da" egileak berak dioenez," eta aforismoz, eta munduaren lau partetako ene auzokoen aipuek hornitzen dutela". Osagai ezberdin horien elkartzetik sortzen dena sorpresa da ordea:
|
|
|
Liburu hauetako narrazioak solteak dira, elkarrekin loturarik gabeak,
|
baina
ez da beste gabeko gehikuntza formula hutsez eginiko egitura, berariaz egina baizik. Honezkero jakinaren gainean gaude, Sarrionandiaren obretan dena dagoela, zentzu batean ala bestean, literaturaren zerbitzutan pentsatua.
|
|
|
Liburu horren aipamena egiterakoan, kritikatu eta baloratu egiten du egilearen eginahala eta fruituaren arteko harremana. Sarrionandiak inoiz idaztea sinesgarri litzatekeen testuak dira berez, tankeraz, aipatzen dituen autoreengatik, erabiltzen dituen gaien taxuarengatik,
|
baina
ez dira idatziak dituen liburu horretakoen aipamen zuzentzat jo behar. Zehaztasunak, izenburu eta data zertzeladak emanez, sinesgarria den entorno literario bat sortu nahi du.
|
|
|
Kartzelako errealitateak kanpokoari buruzko amets guztiak errematatzen ditu: " izarrak suzkoak omen dira/
|
baina
ez naute berotu." (38 or.)
|
|
|
Geroxeago askoz poesia politikoagoa egin badu ere, ez zen horrela gertatu idazten hasi zenean. Bada poema politikorik, noski, bere Izuen gordelekuetan barrena liburuan,
|
baina
ez zen hau bere ardatza. J. Sarrionandiak metaliteratura aukeratu zuen bide bezala.
|
|
|
Finean, dena osotasun batean dago, lehena eta oraina, elementu pila baten batuketa gara: nitasun bat behar dugu
|
baina
ez gara gauza monolitiko bat. (...)
|
|
|
Hona hemen arestian aipaturiko giro hori aukeratzeko arrazoiak: " Hegoaldea modelo sinboliko gisa hartu dut, hori ez da berria, Faulknerren kasua hor dago.(...) geografia intimo bat sortu dut; benetako errealitate geografikoa antzeman daiteke,
|
baina
ez dago asmo dokumentalik." (Argia 1561) Gainera, geografia intimo honi Izurkiz izena eman dio. Hots, sinbolismoz beteriko izena:
|
|
|
Bigarren lan honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko zaigu: izan ere," guzti hau estilo arin eta hurbil batetik kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe,
|
baina
ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
Errealitateari lotutakoak gehienak, Euskal Herrian kokatuak, Urolan bereziki, paisaia identifigarria baita oso. Errealitate horretan politikak (badakit esateko modu bat dela,
|
baina
ez zait bestelako hitzik ateratzen) toki aparta du. Kezka, samina, itxaropena ere bai.
|
|
|
Memoriarekin asko jolasten dut, hildakoak, bizirik daudenak, modu ezberdinetara agertzen dira pertsonaiak, hori bai. Ipuinei aniztasuna ematea gustatzen zait,
|
baina
ez dut pertsonaia galeria bat osatzeko intentziorik izan. (Deia)
|
|
|
Arretaz irakurri behar dira, hizkuntza landua bezain zaindua baitarabil idazleak,
|
baina
ez da trinkoa, ezta samurra ere. Gogorra da, Azpeitiko altzairua lakoxe malgutasun gutxi du.
|
|
|
Egunkari ezberdinetan estiloari buruzko hainbat iritzirekin topo egin dugu. Juaristiren aburuz," ez da gaizki idatzitako nobela, areago esango nuke, erraz irakurtzen da, hasi eta buka esaten den bezala;
|
baina
ez du gaur egun euskal nobelagintzak batik bat lortu duen maila erdietsi." (Pergola 87) Garikoitz Berasaluze, ordea, honela mintzatzen da:
|
|
|
Estiloa ere sortu duela esango genuke. Juan Luis Zabala, Bukowski, garai bateko Montoia, Enrico Brizzi eta beste batzuk datozkigu burura, Iturriagaren lehen nobela hau alderatzerakoan,
|
baina
ez da erraza antzekorik topatzea. (Gara)
|
|
|
maila metadiegetikora. Honela, istorio ezberdin hauek tartekatuz doaz eleberrian barrena,
|
baina
ez dira atal ezberdinen bidez bereizten.
|
|
|
Eta, bestetik, akzioari garrantzi handiago ematen diotenak egonen lirateke. Azken hauek lehengoaren antz handiago dute,
|
baina
ez dira betetzen generoaren ezaugarri guztiak" Pasaia Blues" ez da akzio hutsezkoa. Nobelak baditu, hala eta guztiz ere, hainbat eta hainbat ezaugarri, nobela beltzen ezaugarriekin bat datozenak, adibidez, badu sintesirako ahalmena, esaldi laburrak erabiltzeko joera...
|
|
2001
|
|
|
Orain ametsen erreinua da. Beste norbaitek erantzuten du(
|
baina
ez hari," neskatxa" bati ari baitzaio):
|
|
|
" Gure harmak nahi dituzu, hartzera zatoz
|
baina
ez dauzkizut emanen.
|
|
|
Itzuli, itzuli egiten da bidaiaria liburuan, baina berriz irteteko, horrela bidaiaren biribiltasuna azpimarratuz. Eta hemen da(
|
baina
ez hemen bakarrik, gero ikusiko dugunez) Sarrionandiaren eta Coleridge ren arteko lotura. Biek bilatzen dute biribiltasuna, eta biengan dago antzeko joera bidaiari buruzko iritzietan.
|
|
|
Errebeldea den pertsonaia da Sarrionandiak agertzen duena,
|
baina
ez da XX. mendearen hasierako pertsonaia, Eliot irakurri duena baino.
|
|
|
Itzuli da Sarrionandia dramatizaziora, esan beharrekoa beste izaki baten ahoan jarriz. Hemen desagertu egin da lehen pertsona,
|
baina
ez ote da hori, azken batean, bere ahotsaren antzaldaketa?
|
|
|
" Gu poetak gara,
|
baina
ez gara mundura heldu haro berririk igortzera, ez lur berririk" (MZ, 37)
|
|
|
Ez da zuzen, mimesia, adierazten; elaborazio poetikoak, kreazioak, agindu egin du. Idazlea egoera limiteak deskribatzen ari da,
|
baina
ez du hizkera politikoak agintzen, hizkera literarioak baino. Hizkera literarioaren seinale lirateke hurrengo hauek:
|
|
|
Hizkera literarioaren ezaugarri bat ziurra ez izatea bada, mugikorra izatea, hiru espresabideok horretarako aproposak dira. Idazleak pasarte batean zerbait esaten du, eta harago beste bat antzekoa,
|
baina
ez guztiz berdina. Horrela ironiak, galderak eta paradoxak berebiziko indarra dute esanahia aldatzen duten neurrian, mugikorraren bizikuna sortzen duten neurrian.
|
|
|
Irudimenaren itsasoetan noragabetzen diren kaiolak ediren ditut,
|
baina
ez zu haietan harrapatua" (IGB, 80)
|
|
|
Azken honetan, narratzailearen hitzak zuka hitz egiten du, baina pertsonaia anonimoa da hitz egiten duena, ez idazlearen itzala eta ezta ere fikziozko edo historiako pertsonaia ezaguna. Pertsonaia anonimoa, idazlearen ideologiaren ahotsa, noski,
|
baina
ez formalki idazlea. Azken ahots hau, nolabaiteko identifikazio zabal batekin lotzen da; ideia zabalduak eta onartuak omen direnak aipatu behar dituenean erabiltzen du Sarrionandiak ahots hori.
|
|
2002
|
|
|
Modalizazioaren aldaketak hirugarren pertsonatik bigarrenera ahalbidetu egiten du ikuspuntu objektibo horrekin haustea eta protagonistaren sentimenduak fokalizatzea. Bigarren pertsona narratiboak (M. Butorrek Modification obran [1957] egin zuen bezala) heriotzaren ikuspuntu fisiologiko bat ematen du,
|
baina
ez hori bakarrik, pertsonaiaren kontzientziaren bereizte horren bidez narratarioa protagonistaren ibilbide estugarriaren hartzaile testuala bihurtzen baita. Horregatik du halako indarra iheslariaren planoak, zeren eta, W.
|
|
|
Honetaz gain, lau eleberri plazaratu ditu Mintegik: 1985ean Azkue Eleberri Saria irabazi zuen Bai...
|
baina
ez (Susa, 1986 Berrarg. Elkarlanean, 1999), Legez Kanpo (Elkar, 1991), Nerea eta biok (Txalaparta, 1994) eta Sisifo maite minez (Txalaparta, 2001).
|
|
|
Mikel Antzak Miranderen Haur besoetakoa eleberriaren egokitze sozial eta ez hain aristokratikotzat jo zuen Bai...
|
baina
ez (1986). Bertan, gizarte arauen mugak gainditzen dituen amodiozko istorio bat kontatzen zaigu.
|
|
|
Woolfen antzera, bere eleberrietan kontzientzia voyeurista irudikatu zigun idazle honek sexuen arteko harremanetan konbentzioek nahiz maila sozialek eragiten dituzten zentsurak salatu baitzituen, gizakiaren berezko instintuak suntsitzen dituzten debekuak. D. H. Lawrenceren fijazio edipikoaren kontrastean, aita alaba arteko Elektra konplexua kontatu digu Bai...
|
baina
ez nobelan. Finean horixe baita eleberri hau:
|
|
|
Bi lagunen arteko aldea nobelaren amaieran egiten den baieztapenean dago: guardia zibilak zigorrik gabe geratzea," legezkoa" da,
|
baina
ez da justua. Beraz, legeak ez du justizia bermatzen, eta hortik nobelaren izenburuaren garrantzia:
|
|
|
Kortazarrek oroitarazi digunez, Felix Ibargutxi kazetariak 1987 urtea" Idazle guztiak aztoratu ziren urtea" izendatu zuen eta urte horretan sortutako eztabaida nagusiak laburbildu zituen. Ordukoak dira, halaber, Jon Juaristik Antología de la narrativa vasca actual liburuari egindako kritikak; Antton Azkargortak Atxaga, Iturralde eta Ordorikaren Henry Bengoa Inventariumi egindakoak; Pako Aristik A. Urretabizkaiaren Saturno nobelari egindako kritika misoginoa; Joxerra Garziak Laura Mintegiren Bai...
|
baina
ez! nobelaren idazkerari buruz esandakoak; Verines en egiten diren topaketen ostean Mikel Hernandez Abaitua eta Jon Juaristiren artean sortutakoak; Valentziako Galeuzcan sortutakoak...
|
|
|
Baina, gainera, argitaratzen dugunok harrapatuak gaude. Agertzea gustatzen zaigu, jendeak aipa gaitzala,
|
baina
ez da serioa jokatzen den bezala jokatzea. Beti kexatzen gara kritikari buruz, baina geu ere, idazleok, kolaboratzaile gara horretan.
|
|
|
Azken bi hauek Gerra Zibilaren gaia jorratzen badute ere, beren planteamendua ez da errealista, ezta gutxiagorik ere, gatazkak ez baitu baldintzatzen ez narrazioa ez haren azpian dagoen ikuspegi manikeoa. Euskal eleberrigintza babesleku izan zen defendatu nahi zen ideologia esentzialista, klerikalista eta tradizionalistarentzat,
|
baina
ez zen garaiko euskal gizartearen kronika izan inolaz ere. Narratzaile orojakile bat nagusitzen da, bere iritziak adierazteko orduan inongo dudarik egiten ez duena, eta pertsonaiak agente hutsak dira, ez dute eboluzionatzen.
|
|
|
Ez, ez; erdi galduak esan deutsut. Dakarren zikina hemen garbitzen deutset eta zeharo txukun dagozanean, biderako gertau daitezan adierazoten deutset, eta soineko barri zuriak soinean dabezala bialdu egiten dodaz, aske bialtzen dodaz,
|
baina
ez edonora joan daitezan. Doazenei betiko agurra egiten jake.
|
|
|
" Baltza" k etxean egoan bitartean, etxeko orduetan, jan edo edan egin eikean,
|
baina
ez txizik ez kakarik nasai egiterik ez eban izango, erremuskadaz, berba latzez eta idizilaren amenazuz be, ikasi eban, eta ondo ikasi be.
|
|
|
esan eutsan ate gorriari. Parkatu,
|
baina
ez dakit zure izenik eta...
|
|
|
Han, ibar baketsu haretan hobeto; preminarik izate ezkero, uri haundira be, txakada baten heltzeko moduan. Seme alabengadik bereiz,
|
baina
ez urrinean.
|
|
2003
|
|
|
Jose Basterretxea" Oskillaso". Orrialde osoko hamabi marrazkiz ilustratua dago,
|
baina
ez dira besteetan bezala egileak eginak, argitaletxearentzat lan egiten zuen Jesserenak baino.
|
|
|
Lehen idaztaldia baino askozaz geroago edo 84 inguruan, idazleak sarreran dioen bezala, kopiatu edo berridatzi egin zuen, eta agian, hizkera aldetik zerbait gaurkotu.38 Berridazte horren arrazoia, argitaratzeko bidea erraztea izango zen beharbada. Dakiguna da, Bilboko Aurrezki Kutxak aldi hartan eratzen zuen" R.M. Azkue Saria" delakora aurkeztu zuela,
|
baina
ez zitzaiola saririk eman.
|
|
|
Bada beste bizkaitar pertsonaje bat, Gabilondo, komunista eta ateo deklaratua, Fernandoren lagun handia, bizkaieraz mintzo dena,
|
baina
ez Gernikaldekoaz ez ekialdekoaz, ezpada Uribe kostako edo Mungiakoaren antza hartzen zaion berbaikuneaz. Beraren berbalditik atera daiteke Gatikakoa dela jatorriz, zeren baitio
|
|
|
Albokari bustiak ill grafiaz idatzi ohi ditu sarritan,
|
baina
ez beti, hala ere. Halakoak il grafiara ekarri ditugu, gaurko usadioari jaramonez.
|
|
|
Ez dakigu garbi, egia esan, mugatik edo barkuz etorri zen, baina Bartzelonara ailegatu zen edozelan ere. Han ere ba ei zituen kontaktuak (lagunak edo ezagunak) eta haietakoren batek utzitako portu inguruko etxe baten egon omen zen,
|
baina
ez gurasoak bizi ziren etxean. Soldadu izateko izena eman zuen, seguruago baitzen.
|
|
|
Fisikari batentzako plaza bat ei zegoen eta han lan egiten zuen bere lagun batek, Dominguez zeritzanak, plaza hori eskaini ei zion. Bekario modura edo egon zen aldi baten,
|
baina
ez luzaro itxura denez, ze azkenean militar baten semea sartu zuten plaza hartan. Argitara dakargun elaberri honek idazleak ikertegi horretan lan egiten zuen aldia hartzen du, eta hango data errealitateari dagokion ala ez zintzilik utzirik urtea, elaberrian bezala, edo berandutxoago.
|
|
|
Valladolid-en urte bi edo egin eta ostean, Jose 19 urteko zela edo izango zen, aita, itsasgizona zenez," Cuerpo general de Servicios Marítimos" erakunde ofizialerako oposizioetara aurkeztu zen, itsasoratzeari utzi eta lehorrean familiarekin gelditzeko usteaz, eta oposaketok atera ondoren, familia Madrila aldatu zen bizitzera, aitak lan berria han zuen ezkero, eta Madrilen segituko du ikasketekin Josek. Unibertsitate ikasketak noiz amaitu zituen ez dakigu zehatz; agian 1933an2,
|
baina
ez da gauza segurua. Lizentziatura gerra ostera arte atera ez zuelako susmoa dugu, beste datu batzuen arabera.
|
|
|
Isildu ziran orduan biak eta gehiago ezer esan gabe egon ziran etxerako ordua heldu arte. Gutxi faltatu zitzaien betiko hasarratzeko,
|
baina
ez batak eta ez besteak, ez zuten nahi betiko hasarratzerik.
|
|
|
Oso luzea egin zitzaion denboräa laurak jo arte igurikitzen, baina heldu ziran laurak azkenean, bai ta bostak ere,
|
baina
ez Gabilondo.
|
|
|
Eleiz artzainen salatzaile dira,
|
baina
ez hau edo hori, holan edo halan egin edo egiten dabelako, ez; eurak dinoenez, eleiz artzainok, Kristok nahi ez eban sistema baten zaindariak direalako baino eta beste barik.
|
|
|
Gaur hamabost, gure asteroko alkarrizketa honetan, aurtengo Pastoral egitaraua erabili genduan,
|
baina
ez genduan dana amaitu. Eta, behin hasitako gauzea amaituta ixtea behar beharrezkoa dogun ezkero, barriro be Karmelo Etxenagusia abadeari dei egin eta berari eskatu deutsagu, azaldu deiskula egitarau horren bigarren zatia.
|
|
|
edozein ordutan eta lekutan, beti daukaguz aukeran bide bi: bata, gorakoa, aldapatsu ta estua, baina gailur zoragarrietara eroaten gaituana; bestea, beherakoa, zabala ta itxura baten nekerik bakoa,
|
baina
ezaren leza sakonean amiltzen gaituana.
|
|
|
Luzeegia, beharbada, egindako,
|
baina
ez ete deuskuz beronek argitzen, beste ezerk baino hobeto, zure izakerea, olerti bideak, asmoak eta ekintzak. Zure poesia lana aztertzerakoan, zure ikuspegi hau be kontuan euki beharrekoa da.
|
|
|
Mezearen beste euskal itzulpen bat be ezagutu neban, Jon Gurutz Ibargutxi abadeak bizkaieraz egina. Argitaratua izateko eleiz baimena be lortu ebala uste dot Bilboko gotzaitegian,
|
baina
ez eban argirik ikusi. Ez dakit zergaitik.
|
|
|
Eguneroko Meza da, liturgi arloan, Kerexetaren lan nausia,
|
baina
ez bakarra. Hor doguz, beste batzuen artean, Astegunetako Meza Otoitzak eta Jainko Erriaren Otoitza (1977), Elizearen otoitza (1982), (Orduen liturgiako Gorespenak eta Bezperak, era laburrean), Domeka eta Jaiegunetako Ospakizunak, Abade bagarik (1982) eta Fededunen Otoitza (1988).
|
|
|
Hutsune hori zergaitik ete zan jakin gurean, eskutitz bat egin ei eutsan San Martin adiskideari, eta baita honek erantzun garbia emon be: berak ez zituala holako liburuak bere listan sartzen,
|
baina
ez aintzat hartzen ez zitualako, horren ardurea beste norbaitek hartu ebalako baino...
|
|
|
Bai. Liburuok eginda dagoz;
|
baina
ez dira liburu lez argitaratu. Dakizunez, sakramentuok gotzainak emoten ditu, ez edozein abadek; eta, horregaitik, ale gitxi behar direala ta, multikopiaz baino ez dira egin.
|
|
|
1.4.2 Historiaren argiak hauxe erakusten deusku: gaur daukan baino zabalera handiagoa baeukala euki,
|
baina
ez goiko horreek dinoen bestekoa. b) Iparraldeko barbaroak (bisigodo ta frankoak) etorri ziranean, euskaldunak ez dakigu ziur zergaitik kontra jarri jakezan, eta holan euskereak be indar barria hartu eban. c) Erdi Aroan (Edad Media): hegoaldean, Errioxan eta Burgosko lurraldeetan be erabili izan zan euskerea.
|
|
|
Zertarako dan. Neure hitzaldi asko ez danak, aurretiaz idatzi be egiten dodaz,
|
baina
ez inon argitaratzeko asmotan, esan nahi dodana zehatzago eta laburrago esan ahal izateko baino. Badaukadaz hasita euskerazko idazlan apal batzuk, baina noiz eta zelan amaituko dodazan ez dakit.
|
|
|
G. Aresti bizkaitarra da izan, Bilbon jaioa eta bizia,
|
baina
ez eban bizkaieraz gauza handirik idatzi, eta ez ahaztu gure antologia" bizkaierarena" dala, ez" bizkaitarrena". Hor dozuz beste batzuk be, bizkaitarrak izan arren, euren euskal idazlan asko beste euskalki batzuetan egin izan dituenak:
|
|
|
Hainbat euskaltzalek, alkar harturik, eskatu geuntsan Euskaltzaindiari kontuz jokatu egiala arazo honetan; gu prest gengozala" h" batzuk (preminazkoenak) sartzeko,
|
baina
ez guztiak. Oker ez banago, Aingeru Irigaray euskaltzaina izan zan eskari honen buru.
|
|
|
Ez dozu liburu horren barririk aurkituko, ez Jon Bilbaoren Bibliografia oparoan, ez J.M. Torrealdairen Euskal Idazleak Gaur (Jakin, 1977) liburuan, ezta Auñamendiren Enciclopedia n be. Egarte hori ezizena da, jakina;
|
baina
ez idazle bakar batena, hirurena baino. Hiru abade eginbarri ezkutatzen dira horren azpian:
|
|
|
Egia esan, iurretarrok ez genduan sekula santan hori ontzat hartu eta geure nortasunari sendo eusten ahalegin handiak egiten genduzan. Durangogaz bat eginda bagengozan, hori legez holan zan,
|
baina
ez geure borondatez: Durangok iruntsi egin ei eban Iurreta, ni jaio baino urte gitxi batzuk lehenago.
|
|
|
Ba..., egia esateko, ez gauza handirik. Etxean, gure aita bertsozalea zan,
|
baina
ez bertsolaria. Zirikatzaile ona beste batzuk bertsotan jarteko, berak aurretik zelako halako bertso modukoren bat botata.
|
|
|
Cancionero Popular Vasco (argitalpen bi egin ziran: bata, 11 tomokoa, musikazko laguntasun barik; bestea, 9 tomokoa, pianorako musika laguntasunagaz,
|
baina
ez kanta guztiak, aukeratuak baino). 1.001 herri kanta batu ebazan Azkuek, musika ta hitzak.
|
|
|
Orduan meza osoa latinez izaten zan. Sermoia, bai, euskera hutsean izan zan,
|
baina
ez neuk egina. Ni Seminariora eroan ninduan abadeak berak egin eustan sermoia, Ibarragangeluko semea dan Don Domingo Zuluagak.
|
|
|
Euskereak bere bidea eginda eukan ordurako Derioko Seminarioan: bide estu, apal eta lotsorra,
|
baina
ez zan gitxi aldi haretarako. Ez dakit nori entzun neutsan, Don Casimiro Morcillo Bilboko lehenengo gotzainak edegi eutsala ate estu hori euskereari Derioko Seminarioan...
|
|
|
Kantatzeko be aparteko gozotasuna eukan eta euskal kantak liluragarri bihurtzen ziran haren ahoan. Gazteegi zala eta gitxien uste genduanean hil jakun gure Gotzon,
|
baina
ez bere euskalzaletasuna eta herri hizkerea erabilteko trebetasuna ondo eta hainbat lekutan erakutsi barik.
|
|
|
Bai, eta pozarren. Egia esan, Mikel Seminarioan ikasle izan neban,
|
baina
ez euskera gaietan. Nik Mikel Seminario Txikian aurkitu neban:
|
|
|
· Eleizea eta bateatuen aldra edo taldea ez dira, beste barik, gauza berbera. Umetan hartutako Bateoak fededunen alkartean sartzen dau seina edo umetxua, eta Jaungoiko famili haundiaren atal edo zati egiten;
|
baina
ez dau horrek, beste barik, segurtatzen, bateatu hori, hazitakoan, sinistedun izango danik; Bateoa hazia da, eta hazi horrek, erne ta helduko bada, kristau familiaren eta benetako fededunen alkartearen giroa edo inguru beroa behar dau.
|
|
|
· Gizonak bere bihotzean daroa legea, librea da (GS, 16): libre bai,
|
baina
ez edozer egiteko, bere kontzientziaren deiari jarraitzeko baino. Kontzientzia bera zuzen eta zintzo eratu beharra.
|
|
|
Abade egin barritan Lanestosara bialdu eben,
|
baina
ez denpora luzerako, ze handik lasterrera Seminario Txikira ekarri eben irakasle eta geroago, Comillasen Zuzenbide Kanokikoa ikasi eta gero, Seminario Nagusira ostera be. Gaztetarik dakusku, bada, irakasletzari, bere euskera emaitzan eraginkorra izango dan zeregin horri dautsala.
|
|
|
Beste modu batera esanda, literatura kultura baten espilu zan, eta haren bidez gramatikak emon eikean baino mundu askoz zabalagoa erakusteko erea egoan. Hizkuntza bere egitura gordinean ikastea hori be zan
|
baina
ez zan nahikoa. Aditz paradigmak, deklinabidea, joskera, idazkera eta enpaidukoak beharrezkoak ziran izatez, baina bazan alderdi bat, gizakiaren barne gogoari joakona hatan be, gramatikeaz haruntzago egoana.
|
|
|
Onak beti,
|
baina
ez ugariak ez estuegiak. Noizik behinean batzarretara joaten izan naz, batez be batzar berezietara (euskal idazleren bati egiten jakon omenaldietara).
|
|
|
Bai,
|
baina
ez meza guztietan; domeka ta jaiegunetako meza nausietan baino ez. Ebanjelioa latinez irakurri edo kantau ostean, mezemoileak (parrokoak ia beti), herriari begira, haxe ebanjelioa bera irakurten eban euskeraz, Bizkaian Eguskitzaren Argi Doneatik.
|
|
|
Ez, ez. Mikelen hori aintzat hartua izan zan neurri on baten,
|
baina
ez oso osoan. Batzordeak berak erabagi eban zein izango zan" Eguneroko" honen itzulpena, askoren erantzunak aztertu eta gero.
|
|
|
Ondasunon artean, jakina, euskerea bera ederrena, gorengoa,
|
baina
ez bakarra. Lora bikain hori baratze jori baten erne, hazi ta bizi da, euskal gogoaren frutu gozoa izanik.
|
|
|
Unaxek begiratu egin zion, eta Bibiotek harrapatu zuen mezua. Bai, polita da,
|
baina
ez dago ezer. Gaztea da eta bera be barria, eta alkar ulertzen dogu...
|
|
|
Burua beso gainean zeukala eta besoa mahai gainean, boligrafoari haginka egiten zion. Ederra zen, agian Ainhize baino emakumeago,
|
baina
ez zuen hark bezala zaintzen janzkera; eta, noski, ez zen hura bezain ausarta eta irtirina. Askorentzat Karmeleren gorputza askoz ere gozoagoa zatekeen, soinekoak hobeto aukeratuko balitu.
|
|
|
Beharra, beharra,
|
baina
ez ogibidea bakarrik. Gustura egin leiken horreetarikoa hori esanda, alde egin zuen.
|
|
|
Unaxek begiratu zion
|
baina
ez zuen erantzun.
|
|
|
Bai, bai, oraintxe urteteko nago, neuri itxaroten egongo dira eta. Parkatu, laztana,
|
baina
ez daukat astirik zuretzat ezer prestetako ahotsa etxearen beste puntatik iritsi zen.
|
|
|
Dena dela, Idak ez zuen inoiz pazientziaren beharrik, berarekin baino; nahi zuen guztia, sagar zuhaitzetik erori berria lurrera makurtu hutsaz hartzea bezain erraz lortzen zuen beti. Lortzearen atsegina zen hura, bideak aspertu egiten zuen; Unaxen atsegina, ordea, ehizarena zen; ehiza eta bereganatzearena,
|
baina
ez zuen bata bestea baino atseginago. Halabeharrez ikasi zuen eurentzat presak ez zuela lekurik, denborak ez baitzituen inoiz inora eramango.
|
|
|
Ez zuen nahi. Ez zekien zer zen,
|
baina
ez zuen jakin nahi. Zerk etorri behar zuen bake ilun hura galeraztera?
|
|
|
Begi puntua aldatzerakoan neska horren amak aurreko egunean ikusitako liburu berarekin topo egin zuen, eta arrapaladan hartu eta kaxoi baten gorde zuen. Ainhize begira zeukan,
|
baina
ez zuen jakin hark izenburua irakurtzeko beste asti eduki ote zuen.
|
|
|
Izan lei,
|
baina
ez daukat presarik. Zu nora?
|
|
|
Uf, buru astun honegaz eztot usten bertso onik urtengo" skunik Patxiren keinuak, eskuak buruaren alboetan ipinita, adierazkorra izan nahi zuen,
|
baina
ez zituen limurtu.
|
|
|
Parkatu,
|
baina
ez dot hemen itxiko, larriegi dago. Amak ezin ikusi balei, neugaz eroango dot, neure etxera, eta bihar, osatuta, bere etxera eroango dot, ados?
|
|
|
Nik uste neban hori egitea politagoa zala,
|
baina
ez dot gehiago inoiz be egingo...
|
|
|
Bibiot bere etxeko idazgelan zegoen, pantailaren aurrean, eskuak ileari helduta zeuzkala, ezeroso, artega, ezinegona zuela buruan. Aldaketa airean zegoen, bazekien,
|
baina
ez zuen berarekin zerikusirik. Ez zekien zertan zetzan sentitzen zuen hura, eta zerbait idaztera behartuta aurkitu zen, bere burua ideia kontrajarrien zurrunbiloan murgilduta.
|
|
|
Eguna amaierarantz abiatu zen, eta Unax gurdian zegoen belutu baino lehen, Bilborako bidean. White Zombie ozen entzuten zen,
|
baina
ez hausnarketak estaltzeko beste. Gurpilak errepidea erre beharrean zebiltzan, Sollubetik behera; Larrauri atzean eta muturra Mungiarantz, kilometroak irentsiz, baina, zer zen amaren beroa sentitzea...?
|
|
|
Bai, bueno,
|
baina
ez uste, beste guztia ingelesez dago. Txekiera gatxegia da gauetik goizera idazten hasteko.
|
|
|
Agian,
|
baina
ez, ha Ida zan. Eta esan behar, berari be ez joakola bape txarto.
|
|
|
Ondo entzun du aukeraturiko Jaunak esan duena, eta badaki, zahar gehienek aitortu duten bezala, guduaz jantziena dela aukeratua,
|
baina
ez du gogoa loak erraz eroateko moduan. Lo egin behar luke, goiza luze joango delako, gudu gogorra izanik giharrak atsedenduta behar dituelako, baina nahiago du arrebarekin ibili, ortzi zilarrez apaindua euren aterpe bakarra dutela; abarkak erantzirik belar hezearen ukitua igartzea.
|
|
|
Armarik eraginkorrena gurasoen mehatxua da, baina ezin zara ibili gurasoekin hitz egingo duzula esaka beti; hori etsita zaudenerako gorde behar duzu, eta gurasoak ezagutu, jakina; ikasle txarrenen gurasoak dira euren umetxo maitagarriak gehien babesten dituztenak eta Unaxek eskua luzatu eta Arantxarena hartu zuen, samurkiro. Arantxak hotzikara sentitu zuen, ustekabean harrapatuta,
|
baina
ez zuen kendu.
|
|
|
Neskatilak Zornotzakoak ziratekeen segurutik. Durangokoak edo Gernikakoak ere izan zitezkeen,
|
baina
ez, Zornotzakoak zirelakoa egin zuen.
|
|
|
Eta bazekien behin une hau amaituz gero, ordu bukaezinei aurre egin ziela; eta horrek izutzen zuen. Ihesbiderik gabe bere lagunekin topo egin zuen orain Karmele zuen alboan, eta agian hitz egiten arituko zitzaion, ez zekien,
|
baina
ez zion axola, eta derrigorrez bere betiko marraua jantzi zuen, gogorrarena eta axolagabearena egin... Gutxien nahi zuena, hain zuzen.
|
|
|
Ainhizek hitzak entzun eta orriak pasatzen ikusi bai,
|
baina
ez zeukan hartan bere arreta. Egia esan, pentsatzen hasi zenerako, ezertan ere ez zeukan arreta.
|
|
|
ezusteak ezuste, bestaldeko ahotsa entzun zuenean mutu geratu zen; azkenean, aurpegia aldatuta zalantzazko umorea adierazten zuela, hitz egiten hasi zen. Ez, ez nago moskeatuta,
|
baina
ez dot adituten zertako deitu behar deustazun... Ba bai, okupauta nago.
|
|
|
Abandoko geltokia atzean gelditzen zitzaiola, Unaxen kotxea Udaletxeko zubirantz galtzen ikusi zuen, espaloitik agur egiten ziola. Ez zuen jakin gizonak ikusi zuenentz,
|
baina
ez zion ardura. Zorionez gainezka, Areatzako zubia zeharkatu, Arriaga antzokiaren aurretik igaro, eta Zazpi kaleetatik galdu zen, Karmeleren bila.
|
|
2004
|
|
|
Eta inork ere ez omen daki laster jaiotzeko duen haur horren aita edo sortzailea nor den. Jakina, Amaiak berak badaki,
|
baina
ez du nahi agertzerik.
|