|
2000
|
|
|
eredua, erkidego historiko edota intereskomunak eta giza homogeneotasunaren nozioak kontuan hartuz. 1981eko uztailaren23an, Radio Franceko administrazio kontseiluak ehun bat estazio ezartzeko zenbaiturtetako egitasmoa
|
azaldu
zuen.
|
|
|
Liburuaren sarreran
|
azaldu
den legez, Euskal Herriko hedabideek euskal nazio nortasunean nola eragiten duten aztertzea da gure helburu orokorra, bai eta norabidebaterantz edo besterantz jotzeko ager daitezkeen eragileen inguruko gogoeta egitea ere.Galdera hauei erantzuten hasteko, hedabideek islatzen eta, aldi berean, birsortzen dituzten erreferentzia eremuak ditugu jopuntuan. Prentsa idatziaren eta bertoko telebistaren (ETBren) edukien analisien bitartez horixe azaleratu nahi genuke (alde batera utzidugu irratia, irrati emisoreen aniztasunak izugarri handituko bailuke azterketa enpirikoa).
|
|
|
Lehenean, albisteetan aipatzen dituzten gaiak eta pertsonaiakzelakoak diren begiratuko da. Bigarrenean, esparru tematikoak eta deskribatzen dirennotizien agenteak
|
azaldu
direnez, hauen arteko joko arauak, harremanak, eremugeopolitikoak eta abar landuko dira. Hirugarren estratuan, informazioaren aurkezpen ereduak, informazioaren tratamendua eta euskarri tekniko adierazleen erabileranzentratzea da kontua.
|
|
|
Azpiatal honen hasieran
|
azaldu
dugu albistegien aukeraketa egitean Iparraldearen Orena saioa kanpoan utzi dugula, bai eta horretarako arrazoiak eman ere. Honainoiritsita, hauxe argudia lezake norbaitek:
|
|
|
Galizan ere Ikus entzunezko Legea ezarri da57, eta Madrilen, berriz, telebistakoedukiak erregulatu nahi dituen araua ezartzeko asmoa
|
azaldu
dute.
|
|
|
2/ 2000 Legea, Kataluniako Parlamentuarena, maiatzaren 4koa. Europan ezartzen ari diren etaFrantziako kasuan
|
azaldu
den CSAren tankerako erregulazio erakundea izan nahi du CACek. Ordea, aholkularitzarako funtzioak baino ez ditu oraindik.
|
|
|
Burujabetasuna aldarrikapen bat bada, aldarrikapen horren gauzapenpolitikoa alor juridikoan konstituzio baten bitartez eman behar da. Modu horretan, Soto k Euskal Estatuaren bideragarritasun juridiko politikoa
|
azaldu
nahi izan du.
|
|
|
Horretarako, erresuma feudaletatik hasita, aromodernoko estatuen sorrera eta prozesu horri dagokion burujabetasunaren garapena arakatu ditu. Ondorio moduan, eragiketa ekonomikoak moneta ordainketenbitartez egitearen hainbat ondorio formal eta praktiko
|
azaldu
ditu. Horrela, monetazentralizatua beharrezkoa da, Galarza-ren arabera, biztanleria jakin baten baliabideekonomiko ezberdinak formalki alderagarriak eta batugarriak izan daitezen; eta areoinarrizkoagoa, baliabide horien esleipena kudeatu ahal izateko.
|
|
|
Ba, guri harrigarria egitenbazaigu ere, horrelako kasuak gertatu dira munduan. Txillardegi-k
|
azaldu
duenez, norvegiarrek horrela lortu zuten beren burujabetza 1905 urtean. Gutun baten bidez, erantzunaren zai egon gabe.
|
|
|
Gutun baten bidez, erantzunaren zai egon gabe. Txillardegi-k Larraona ikastetxean eskaini zuen hitzaldiaz egin duen laburpenean, ohikoa duen argitasun eta maisutasunez, distantziakdistantzia, norvegiarrek beren burujabetza politikoa nola lortu zuten
|
azaldu
digu.Hala ere, zaila izango da Txillardegi zuzenean entzuteak eragin zigun atsegina testuidatziaren xumetasunak sorraraztea.
|
|
|
Momentu historiko horienartean nolabaiteko kontrajarritasuna agerian egon arren, frantses iraultzan eta Kubako askatasun gudan erabilitako argudiaketa nazionalistek antzekotasun handiagoak dauzkate desberdintasunak baino. Zabalo-k honela
|
azaldu
du arazoa: –Europakometropoliek munduan zehar hedatzeko erabili zuten nazionalismoa:
|
|
|
Honen adibide izan daiteke Venezuelan Hugo Chavez-en eskutik ematen ariden prozesua, gurearen zeharo bestelakoa den errealitate geopolitiko, ekonomiko, sozial eta historikoan, beraz. Berak honela
|
azaldu
du: –Una revolucion politica atraves del proceso contituyente.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeak (Estatu Batuak luke esan, bertan nazioakez baitira boterearen jabeak, estatuak baizik) autodeterminazioaren herri eskubideabere hastapenetan onartzen badu ere (Oinarrizko Kartaren lehenengo artikuluarenbigarren paragrafotik eta, bereziki, 55 eta 73.b eta 76.b artikuluetan), kolonizaturikizan diren herrien alde soilik
|
azaldu
ohi da (1514, 2625 eta 3328 ebazpenetan, adibidez). Beraz, edo eskubidea ez zaio herri guztiei aitortzen, edo kolonizatuak izandiren herriak bakarrik omen dira benetako herri, nazioarteko zuzenbidearen iturriaden NBE delakoaren ikuspuntuaren arabera7.
|
|
|
Gauza ezaguna da, adibidez,. Storthing, ak berak, 1905 urtearen inguruan, diru-laguntza gaitzak eman zizkielatiro elkarteei. Eta helburua argiro
|
azaldu
zuen Euskal Herriko prentsak:
|
|
|
Hori bai, hiru alderdi politiko horien txostenetan puntu gehiago aztertzen dira, baina, segur aski, euskal herritarrek nik baino askoz ere hobeto ezagutuko dituzte, eta ez du merezi nik horiei buruz ezer esatea. Dena den, badago
|
azaldu
nahiko nukeen puntu bat: kontuan izanik prozesua oso korapilatsua dela eta alderdien artekozenbait desberdintasunek konponezinak diruditela, hori guztia ez ote da ondasunakbanatzeko saiakera hutsal bat?
|
|
|
Baina, aurrerantzean, beste bi motatako pauso kualitatiboak emanbeharra dago, egituratze instituzional berri bati begira. Alde batetik, bai historiakEuskal Herrian zehar izan dituen ondorioengatik, bai herrialde ezberdinen izaeragatik, hala nola une honetan ematen diren egoera ezberdinengatik, errealitate gordina da, herrialdeek pisu espezifiko eta berezia dutela Euskal Herrian, eta, beraz, euskal gizartearen aurrean oso ondo
|
azaldu
genuke, eraiki nahi dugunEuskal Herria herrialde ezberdinen izaera propioa errespetatu eta kontuan hartukoduen Euskal Herria dela. Zentzu horretan, bigarren mailako urrats bat eman beharra aurreikusten du EHk, non herrialde ezberdinetako ordezkariak batu beharkogenituzkeen eta herrialde ezberdinen pentsamoldea, proposamenak, iritziak etaekarpenak jaso, eraiki nahi dugun Euskal Herria horri begira.
|
|
|
Ondorioz, bezeroak bere burua oraineanonar, eralda eta mortifika dezake. Ametsen tratamenduan jokamoldeak edo rolakerrepresentatzearen onura honela
|
azaldu
digu Perls ek: –ametsetan munstro batgure atzetik badator eta gu munstro hori bihurtzen bagara, amets gaiztoa desegingoda.
|
|
|
–Irudia hondoa?. Arestian
|
azaldu
dugun kontzeptu honek, aurrekoarekinharreman zuzena du. Inguruko egoeraz jabetzen ez bagara, gure irudia ez daaberatsa izango, nahasia baizik.
|
|
|
Bere lan guztietan prozesuen garrantzia
|
azaldu
nahiz, organismo etaingurugiroaren arteko harremana azpimarratu zuen. Smuts en ideia hau, K. Lewinen Kanpo Teorian eta Von Bertanfly ren sistemen teoria orokorrean aurki dezakegu.
|
|
|
Friedlaender ek honako teoria
|
azaldu
zigun. Indiferentzia Sortzailea, liburuan: –edozein gertakizunek zero puntu batekin du harremana.
|
|
|
Elkarrizketan kontatutakoaren transkripzioen bidez, hiru antolamendu eredunagusi
|
azaldu
ziren:
|
|
|
Suitzar Eskola deitua, gerora Familia Terapiaren garapena izango denarenkorolario gisa
|
azaldu
zen: orientazio ezberdinen alde positiboak harturik, eklektizismoa deiturikoaren barnean gorputz teoriko bat eratu zuen.
|
|
|
Oinarri teorikoa, 1967an Filadelfia-n izandako familia terapeuten batzar bateanBowen ek (Bowen, 1989) eginiko aurkezpen, anonimo? batean aurki dezakegu.Bertan hainbat urtetan zehar eginiko lana
|
azaldu
zuen, bere teoriak bere familiariaplikatuz eta bere jatorrizko familiaren sistema emozionalak irentsia ez izatensaiatuz. Elkarloturik dauden sei funtsezko kontzeptutan oinarritu zen:
|
|
|
Terapeutarekiko eta taldeko gainerako kideekiko transferentziari dagokionez, nahikoa
|
azaldu
da lehenago, eta zehaztutakoaren arabera, subjektuaren historiarenelementu estereotipatuekin osatuta dago.
|
|
|
Mundu berria sortzen ahalegindu da gure adiskidea eta horrek etena ekarri du.Etena, ez iraganarekin berarekin, iraganeko kontsentsu suntsitzailearekin baizik.Txillardegik behin eta berriro salatu du orain arteko kontsentsu integratzaile horrenarriskua eta behin eta berriro
|
azaldu
ditu disentsuko jarrerak, gure kontzientzien barnean ezarri nahi zen kontsentsu hori bere artikulu latzekin arrakalatuz eta sasi irtenbideen sendotasun itxurazkoa pitzatuz. Hitz batez, etena ekarri du, eta aurreko egoerarekiko etena aldarrikatu du, eten horretan parte hartzera deituz.
|
|
|
Hirurogei urte geroago egindako inkesta batean
|
azaldu
zitzaidan esaera berdintsua, Bidarraiko Harpeko Saindiari (beste Saindu bat!) buruzko galdeketan (Arana1986, 18). Saindu hori mendiko haitzulo batean dago, izenak adierazten duen bezala, eta jende itxurako harri batean itxuratua.
|
|
|
Bi artikuluak dira mamitsuak. Bestetan
|
azaldu
ohi ez diren kezkak eta susmoak agertzen diralotsarik gabe. Eta hau guztia oso mesedegarria izan daiteke alor honetan?
|
|
|
Jakin aldizkariak bere 114 zenbaki monografikoa (1999, iraila urrikoa) eskainia dio Txillardegiri; horren ataletako bat. Txillardegi hizkuntzalari? izenekoa da, non Pilartxo Etxeberriak, Rosa Gandariaseketa Jose Luis Ormaetxeak
|
azaldu
baitute gure hizkuntzalariak euskararen ikerketa eta normalkuntzarieginiko hainbat ekarpen. Bestalde, EHUko Filologi Fakultateak eskainiko dion omenezko obrakolektiboan uste izatekoa da askoz zabalago agertuko direla ekarpen horiek.
|
|
|
Bestetik, ezdu norabide zehatza adierazten. Itxuraz eta hipotesi gisa,
|
azaldu
den herrietan inkestapuntuaren eta herri-gunearen arteko harremanetan kokatuko nuke. Nagusiki Bizkaianerabiltzen da (19tan).
|
|
|
antza.Berak bi mutur horien artean zegoen errealitateari heldu zion: euskara atzerakazihoala eta, bost euskalkien azterketa egin; boteretik sasihistoria zabaltzen zutela-eta, Nafarroako Erresumarena
|
azaldu
, euskaldunen batasun politikoa izan zena; gizartearenerretratua marraztu zuen, bestalde, egiazko Euskal Herrian existitzen ziren arazoak etagatazkak gogoratuz: –La bella Easo?,. Blancos y Negros?,. El Tamborilero deErraondo?...
|
|
|
Eusko Kultur Gaiak planeta gisa irudikatuz, Euskal Kulturaren gaia izar sistemapropio modura
|
azaldu
nuen duela bost urte (Uztaro 13), eta uste dut baliagarria izanzela UEUko ikastaroak antolatzeko, gure kulturaren altxorra eta euskararena bat berazirela egiaztatzeko, euskal kulturaren baitan zegoen gai aniztasuna adierazteko etakulturaren arlo bakoitzean zientifikoki,, asmoz eta jakitez, aritu behar genuela serioskihartzeko.
|
|
|
Gizartearenleman horrelako gidariak izaten diren bitartean, noraezean gabiltzala ez du inorkukatuko. Baina alderdiek eskaintzen ez dutena, kultur proiektuetan
|
azaldu
behar daderrigorrez. Bestela, plastikozko kultura besterik ez da izango, sasigizaki baten apendize baino gehiago, apendizitisa.
|
|
|
Lanean eduki dugun helburua eta erabili dugun metodologia laburki
|
azaldu
eta ostean, hirugarren atalean abiapuntutzat hartu dugun testuaren transkripzioak egingo ditugu. Laugarren atalean, barietate honetako azentu sistemaren ezaugarri nagusiak laburbildukoditugu.
|
|
|
Gerrate bat, eta halako zama ideologikoa zekarrena? ez zen egokieratxarrena Altxatuen gogo bero berrituak
|
azaldu
eta indarrean jartzeko. Are gutxiago, berariazko hizkuntzak zituzten Katalunia eta Euskal Herriaren parte bat arerioarekinjoana zelarik.
|
|
|
Artikuluaren gunea bihurgailuaren alde linguistikoetan kokatu nahi dugun arren, sintetizagailuaren erabilerak hain baldintzatzen ditu horiek, ezen, modululinguistikoaren ezaugarriak ondo ulertzeko, haren funtzionamendua eta tasunik garrantzitsuenak aurkeztea deliberatu baitugu. Hori dela eta, lehen atalak sintetizagailuaren alde baldintzagarrienak deskribatzen emango ditugu, modulu linguistikoaren xehetasunak
|
azaldu
baino lehen.
|
|
|
Muga beroak liburuak azken partean, gerora Ilargiaren eskolan eta Mimodramaketa Ikonoak deiturikoetan argiago
|
azaldu
den sinbolismo umotu baten aztarnakeskaintzen dizkigu, beti dinamika aske eta uhintsu baten ildotik.
|
|
|
Baina, goian aipatu bezala, bere bizipenak idazki haien oinarri eta akuilua izanbadira ere, itzalean geratu ohi zaizkigu argitaratutako letren aldean. Eskola ematean, berriz, benetako Txillardegi intelektuala
|
azaldu
izan da beti, eta horri erreparatu nahidiot nik hemen eta orain, irakaslearen erantzukizun intelektuala proklamatzeko. Izanere, hezkuntza erreformako sasoietan (erreformismo garaietan esan genezake,) errotik garaturiko Txillardegiren diskurtsoa, berdin fonetikaz edo gramatikaz, elebitasunaz nahiz hizkuntz eskubideez... bere hausnartzerako gaitasuna ez da inoizmotz geratu irakaslearen ustezko neutraltasunaren mozorropean.
|
|
|
Azkenik, Espainia eta Frantziarena.Denak harrapakaritzan, gure Herri hau nola hobeto ustiatuko, menperatuko etadesagerraraziko zain. Hori guztia, Eliza lurralde hauetan
|
azaldu
zenetik, ErromakoKristoren onespenez. Elizak antzina antzinatik euskaldunekiko hartu zuen jarreraikusteko, hara Manex Goienetxek (1999:
|
|
|
Horrela, Erromako hiritarrek ogia dohain jatea izaten zuten.Gainera, hiri konkistatuen buruzagitza erromatarra izaten baitzen, bertakoekerromatarren biziera oparoarentzako lanean aritu behar zuten. Bitxikeria bezalaagertuko dut, erromatar jeneralek behin eta berriro Numantziako konkistan porrotajasaten zutela ikusitakoan, Erromako hiritargoa bera ere Numantziaren konkistarenalde, haserre bizian,
|
azaldu
zela. Ez dago esan beharrik konkistatzaile guztiek, garaiguztietan, konkistatuen ustiaketa eragin dutela.
|
|
|
Bestalde, Izateak nola eta zergatik duen zentzurik azaltzen dutenean, aipatutakofilosofo esentzialisten Izate pentsamenduaren ikuskera arartegabeak mintzo egiazkoaren posibilitatearen berri ematen badu, izan badenaren zentzua ezagutarazten duena, ezin azal diezaguke, aldiz, nolatan eta zergatik bihurtzen den Izatearen egia erreal, hots, nolatan eta zergatik gerta daitekeen gizakiak Izatearen esentzia erauztea, etaesentzia horrekin inolako loturarik ez duen izen multzoan gauzatzea. Izan ere, goragoesan bezala, mintzoaren errealitatea da, hain zuzen ere,
|
azaldu
beharra dagoenmirakulua.
|
|
|
Afari apala baina borondate onekoa, eta hiriburuan bizi nintzenez geroztik herrira itzultzeko izaten nuen aitzakia bakarrenetakoa; mahaikideetan, berriz, denetarik: urte batean gozogilearekin egokitu eta joan den mendeko konfiteroenlangintza
|
azaldu
zidan; hurrena herriko etnografoarekin, eta bertako harrespil etatrikuharrietan egiten ari ziren indusketen berri eman zidan. Urte hartan, berriz, erretorea tokatu zitzaidan ondoan, eta mendizaleen elkarteko lehendakariari elizakoobrak zertan ziren azaldu ondoren, honela esan zion halako batean:
|
|
|
Bolada batean ez zen
|
azaldu
gure aita, ezkonberritako lanetan endredatuta.Horregatik harrapatu zuen ustekabean, bisitarako asmoz agertu eta gaixo zegoela esanziotenean.
|
|
|
Giuseppe Richari k Madrilen 1.984ean simposium batean argiro
|
azaldu
zuenez, irrati emandegi publikoen kinka larria ez da zergati ekonomikoengatik bakarrik sortu; horrez gain, beste zergati bat gehiago egon da: gero eta fragmentatuagoa den entzuleriaren interesei ez egokitzea, alegia.
|
|
|
–suhiltzaileak gauerdian sute abisua jasotzen duenean, prakak janzteko eta sua amatatzeko baino ez du denborarik. Berriemaileak makina bat pertsonari
|
azaldu
behar dio nork edo zerk eragin zuen sutea eta zergatik?.
|
|
|
Behin laburkin hauen esangura
|
azaldu
eta gero, ulergarriago suertatzen zaigu, sigla hutsa esanda albistea segitu ahal izatea.
|
|
|
(aditzera eman duenez, agertu duenez,
|
azaldu
duenez, adierazi duenez).
|
|
|
France Info ren ideia, irratiaren esparruan maiz izan ohi den bezala, azterketa edo zundaketa soziologikoei esker sortu zen. Sofres izeneko erakundeak galdetegia burutu zuen frantziarren artean eta erantzunen %72 etengabeko informazioko irrati kanal baten alde
|
azaldu
zen. Horrexek eragin zuen Radio 7 ren bilakaera eta desagertzea.
|
|
|
–Horixe, jauna, erantzun zuen gizonak?.? Bertan ziren eta txunditurik zeuden pertsonei
|
azaldu
zien, Marconi deitura zeukan italiarrak patentatu berria zuela Londresen harigabeko telegrafoa, Morse kodearen soinu metalikoak ibilarazten zituena, hertziarrak deituriko uhin ibiltari arin eta bizkor batzuen bizkarrean. –Eta luze joko ote du uhin horien bidez mezuak lehorrera bidaltzeak, Bermuden parean gaudenean?
|
|
|
–Efektu bereziak? lokuzioak adierazten duena
|
azaldu
behar da lehenik. Efektu mota horiek definitzeko, honako hau esan dezakegu:
|
|
|
Orain urte batzuk, Herria astekarian (IV, 1), Peio Cedarry ri, irratia kudeatzen duen Oihartzuna elkarteko zuzendariari? egindako elkarrizketak, Irulegiko Irratiaren aldeko kanpainaren ostean eginak, argiro
|
azaldu
zuen zeinei esker bizirik zegoen Mentako irratia: –ekonomikoki ez gira hain gaizki.
|
|
|
Programazioa finkatzen denean, estiloa ere finkatu ohi da. Wilby k eta Conroy k
|
azaldu
duten bezala, estiloari ongi erreparatu behar diogu: –the manner of presentation is as important, if not more important, than programme content and that considerable thought and planning lie behing the overall, sound?
|
|
|
Irratiaren entzuketa indizea, oro har, apur bat beheraka joan da azken hamarkadan. Carlos Zufia-k (1990, 213)
|
azaldu
zuen bezala, Euskal Autonomi Erkidegoan irratiak 1989an zeukan audientzia %62koa zen (EGMren arabera 57,2koa zen 1990ean) eta Nafarroan %57koa (1989 urtean). 1999 urtean audientzia %56ra jaitsi da CIESen arabera.
|
|
|
Miamiko Unibertsitateko irakaslea den Bruce Garrison ek (1990, 28) egokiro
|
azaldu
du irratilarien zeregin garrantzitsua zein den: –a broadcaster who knows the demographics of his or her market at a particular day and time may be able to select news better than a competitor who does not?; hau da, informazioaren esparruan ere ezagutu behar ditugu geure entzuleen ohiturak eta nahiak irratian arrakastatsuak izateko, hala informazioaren esparruan, nola gainontzekoetan ere.
|
|
|
Belabeltzak ere, ahal duen guztietan harkaiztegietan egiten du bere habia. Belatxinga mokogorriek, kolonietan bilduta, harkaitzetako zulo, arteka eta leizeetan egiten dute habia eta etxe zaharretan ere
|
azaldu
izan ohi dira.
|
|
|
Baserritarrek sega pasatzean, berriz, iratzeen hedapena laguntzen dute; hauek, lurzorua zeharo estaliz, iratzez soilik osatutako goi geruzak era ditzakete. Lurzoru aberatsagoetan otea nagusitzen da, eta honekin batera, Psedarrhenatherum longifolium gramineo garaia
|
azaldu
ohi da.
|
|
|
Arazo hauez gainera, hainbat landaketa ez dira leku egokietan burutu: altuera handietan, malda gogorretan... egin dira, eta ondorioz, ekoizpen eskasa, eguraldiak eragindako kalteak eta bestelako arazoak ere
|
azaldu
dira. Gure lurraldean alertzearekin gertatutakoa horren adibidea da.
|
|
|
Bizimoduari dagokionez, gizakiak ehiztari izaten jarraitu zuen; oreinak, errenoak, hienak, mamutak etab. erraz harrapatzeko moduan geldituko ziren zoko itxietaraino uxatzen zituen. Harrien lanketan ere aurrerapen nabarmena lortu zuen, garai hartako tresnen artean
|
azaldu
zaizkigun sukarriz eginiko xaflek, beranek, karraskek, geziek, konpresoreek eta perkutoreek adierazten dutenez.
|
|
|
Konponbidea aurkitu nahirik, 1628 urtean Avellanedako Batzarrari bere Forua baliogabetzea eta Bizkaiko Forua salbuespenik gabe onartzea proposatu zitzaion. Errepublika batzuk alde
|
azaldu
ziren, beste batzuk, berriz, kontra; eta arazoa gehiago korapilatu zen. Ondorioak ez ziren nolanahikoak izan.
|
|
|
prozesu nazionalaren lehen urratsa. Azken kasu honetan zaila izango da nazioaren irudia gizartean zabaltzea, zeren lehen
|
azaldu
dugunez, aipatutako prozesu nazionalak ez baitu, besteak beste, hezkuntza sistema bezalako tresnarik. Beraz, hori lortzeko, beste bide batzuk aukeratzeaz gain (prentsa, folklorea, etab.), nazionalismoak hezkuntza sisteman izango du borroka fronte garrantzitsuenetariko bat (hauxe da, gure iritziz, euskal nazionalismoaren kasuan gertatzen dena).
|
|
|
irakaskuntza sistema ezarri eta garatu, eta herritarrak irakaskuntza izateko duen eskubidea ziurtatu, nahiz derrigorrezkoa ez izan. Bera hezkuntza nazionalaren alde baino areago irakaskuntza publikoaren alde
|
azaldu
zen, era honetan beste proiektu batzuekiko distantzia markatuz.
|
|
|
Hala ere, 1838ko lege horrek, nahiz udal guztietan oinarrizko eskolak sortu nahi izan, haurrak eskolaratzeko gurasoak estimulatzeko gogoa agertu edota irakasleen estatusa duintzeko eta hauen prestakuntza hobetzeko borondatea
|
azaldu
(hor daukagu Irakasle Eskolen sorrera?. Su capital importancia está en la creación de la Escuelas Normales?, Cossio ren164 hitzetan), esan behar da, Gómez-ekin batera, funtsezko helburu hauek ez zirela oraindik lortuko. Eta porrot horren arrazoi batzuk aipatzearren, ondokoak azpimarratu nahi genituzke:
|
|
|
Aurrera eginez, arduren lurralde banaketaren ildotik, eskola publiko eta eskola pribatuen arteko bereizketa azpimarratu litzateke. Lehenengoak diru publikoaz finantziatutakoak izango ziren; zehatzagoak izateko, oraintsu
|
azaldu
dugun bezala, eskola horiek udalek ordaindu behar zituzten (udal aurrekontuetan nahitaezko gastuen barnean egonik), nahiz eta Estatuak gastuei aurre egiteko moduan ez zeuden herriei laguntza emateko ardura hartu (97 art.). Bestalde, Estatuak bostehun baino biztanle gehiago zituzten herrientzat oinarrizko eskolak izateko agindua ezarri zuen (102 art) 211; eta probintzietako hiriburuetan, baldin ha...
|
|
|
Hain zen garrantzitsua gai hori, non irakaskuntzako administrazioari eskainitako atalaren barruan bere leku berezia eman zitzaion. Argi eta garbi
|
azaldu
zen zein den Estatuaren asmoa: –El Gobierno ejercerá su inspección y vigilancia sobre los Establecimientos de instrucción, así publicos como privados?
|
|
|
Oso era laburrean
|
azaldu
dugun ikuskaritzari zegokion Moyano legearen markoak, lege mailako garapen interesgarria ahalbidetu zuen. Baina honetaz zerbait esan aurretik, azpimarra ditzagun ikuskaritzaren inguruan ezarri ziren ardatz nagusiak.
|
|
|
...terik ez dago legearen bidez irakaskuntza maila guztietan Estatuak ezarri nahi zuen erabateko uniformizazioa, gure aldetik herritar espainiar guztiek teorian behintzategin behar izango zuten bidaia kurrikularraren azterketa laburrari ekingo diogu260 Lehenik eta behin esan genuke, zergatik hitz egin daitekeen curriculum nazionalaz Moyano legean; hots, curriculumari izaera nazionala zerk ematen dion
|
azaldu
genuke.
|
|
|
Historiaren irakaskuntzari dagokionez, garbi asko antzeman daiteke horren helburua herritarrak herritar espainiarrak, alegia egitea zela. Lehen
|
azaldu
dugunez, hizkuntzaren inguruko uniformizazioak eta sistema metrikoaren irakaskuntzak eraikitzen ari zen Estatu berriaren beharrari erantzuten bazioten,, historia patria, delakoaren irakaskuntzak testuinguru honetan jokatzen zuen:
|
|
2001
|
|
|
Hizkuntza oso dugu errealitate anitza eta konplexua, eta arriskutsuegia dadena grafiko batez
|
azaldu
nahi izatea. Baina ausartu egingo gara.
|
|
|
Hona hemen esandakoaren adibide batzuk, zeinetan solaskideek gaia norabidetzeko, ondorioak atera, azpigaiei amaiera eman, punturen bat azpimarratu,
|
azaldu
edo zabaltzeko erabiltzen dituzten estrategiak atzeman daitezkeen:
|
|
|
Adibidez Beute k (in Hizpide, 37, 73) proposatutakoak aipa ditzakegu: esan, konbentzitu,
|
azaldu
, agindu, galdetu, norberaren adierazpena, konpromisoa hartu, aurresan eta jolastu.
|
|
|
izenaz bataiatu dudanariketa bat tartekatu nuen(. Segoviako ihesa?). Ariketaren prozedura orrian ikusten den bezala, horren helburua entzutezko ulermena lantzean kontuan hartubeharreko zenbait printzipio eta irizpide
|
azaldu
eta eztabaidatzea zen. Ariketa horrekin ikasleei pasatu nien estatxa.
|
|
|
Ikerketa ekintzaren planteamenduan
|
azaldu
dudan bezala, ikasturteko azkenhiruhilabetekoan zehar jardun dute ikasleek ariketak prestatu eta azaltzen. –Atazaknorberak sortu.
|
|
|
Zorionez, hilabete batzuk pasatu ondoren, izandako esperientziaz mintzatzekobigarren aukera egokitu zait: jardunaldiaren arduradunen eskariei erantzunez, komunikazioan
|
azaldu
nuena (edo hobeto esanda, azaldu nahi izan nuena) idatzi duthurrengo orrialdeetan. Miramar ko saioan pairatu zutenentzat (eta gaiaren inguruan interesa izan dezakeen beste edonorentzat ere) lagungarria izatea espero dut.
|
|
|
Zorionez, hilabete batzuk pasatu ondoren, izandako esperientziaz mintzatzekobigarren aukera egokitu zait: jardunaldiaren arduradunen eskariei erantzunez, komunikazioan azaldu nuena (edo hobeto esanda,
|
azaldu
nahi izan nuena) idatzi duthurrengo orrialdeetan. Miramar ko saioan pairatu zutenentzat (eta gaiaren inguruan interesa izan dezakeen beste edonorentzat ere) lagungarria izatea espero dut.
|
|
|
– Mintzamen edo idazmen saioari ekin aurretik, oso argi
|
azaldu
beharkozaio ikasleari zer espero dugun.
|
|
|
Lehenengo bost ikasleek testuari buruz eginiko hipotesiak
|
azaldu
beharzituzten, eta besteek asmatu zuten ala ez esango zieten.
|
|
|
izeneko orria eman genien.Egiteko eskatzen zaiena orrian irakurrita,. Lesioen txostena? bideoa ikusi etaigeltseroak lesio bakoitza zelan egin zuen asmatzen saiatu behar zuten.Hipotesiak ikaskideei
|
azaldu
zizkieten.
|
|
|
Gainerako adierazpideen artean bikote bakoitzak nahi zuena antolatu, eta, jasotako ereduei jarraituz, beren ustez nola erabiltzen ziren azaltzeko eskatugenien (lehenik idatzi, eta gero elkarri
|
azaldu
zioten prestatutakoa).
|
|
|
5 Zuen ustez, zergatik
|
azaldu
behar izan du berriro (testuarenhasieran dioen bezala)?
|
|
|
Azken urteotan, ekimen askoren oinarrietan, ikerketan eta gure eguneroko laneanhainbat kontzeptu eta errealitate berri
|
azaldu
dira guztion ahotan: autonomia, autoikaskuntza, baliabide zentroak, autoikaskuntza gelak, ikasten ikasi, etab.Horien inguruan, azpian eta baitan kokatu dugu aholkularitza zerbitzua etaaholkularitza saioa.
|
|
|
Zenbaitetan, aholkulariak ikasleak egindakoa edota esandakoa
|
azaldu
dio, adituaren ikuspuntutik. Aditua den aldetik, beste perspektiba batekin aztereta azal ditzake arazoak.
|
|
|
– Landuko dugun testuaren helburu nagusia zein den eta zein asmorekinsortzen den (zerbait kontatzeko, iritzia emateko, zerbait deskribatzeko...)
|
azaldu
behar digu. Hori izendatzeko, makroegintza?
|
|
|
Arazoa
|
azaldu
: ikastalde bateko ikasleak hain ziren esanekoak, nonagindutakoari besterik ez baitzioten jaramonik egiten, eta horren ondoriozezinezkoa zen ezarritako helburua lortzea:
|
|
|
Horren inguruko hainbat baieztapeneraman genituen klasera, eta horien inguruan posizionatzera bultzatu: horretarako talde dinamikako teknikak erabili genituen (balioen termometroa). Geuk ere geure iritzia
|
azaldu
genuen. Dena den, asmoa ez zen jarrera batenala bestearen baliagarritasuna azpimarratzea, baizik eta horren inguruanbakoitzaren jarrera azalaraztea eta kontrako jarreraren kasuan ere arrazoiakegon badaudela ikusaraztea.
|
|
|
Jardunaldi hauek ere horren froga dira. Hau izan daiteke, gainera, azken lau urteotaneuskalduntze sektorean
|
azaldu
den ideia, nobedosoena?. Aurreko saioetan, etabaita gerokoetan ere?
|
|
|
ez bakarra, eta, agian, ez hoberena. Gauza gehiago egin zitezkeen (eta egin genuen); adierazgarrienak baino ez ditugu
|
azaldu
nahi izan.
|
|
|
Ondorio ezkorrak Karlomagno hil ostean
|
azaldu
ziren, horrek zatiketa ekarribaitzuen. Denboraldi baterako ziren karguak eta jaurgoak partimonial bihurtu ziren25 Konkistak geratuta, barruko errege lurrak banatu behar izan zituzten erregeek.Gainera, nobleen arteko borrokak gertatu ziren boterearengatik, zeren erregeek, ahulezia erakutsiz, nobleen fideltasuna behar baitzuten dinastia barruko arazoakkonpontzeko.
|
|
|
Lacarra eta Antonio Ubieto ren iritziz, Antso III.aren erregealdian() bilatu behar dirasistemaren sustraiak. Urteak igaro ahala, beste iritzi batzuk
|
azaldu
dira. Orain hamabost urte Cañada Juste-k erakundearen sorrera Antso I.aren garaian kokatzea proposatu zuen.
|
|
|
Honarte, ikuspuntu tradizionala
|
azaldu
dugu, sintesia lan arruntetan agertzendena16 Hitza bera aipatzen ez bada ere, gizarte feudaltzat jo dezakegu azaldutakoantolamendua. Hala ere, hemen sortzen dira zalantzak eta galderak:
|
|
|
oinplantaobala, lurrean erdi induskatutako esparrua eta 35 m2 ko azalera zuen.Pareten perimetroa zutoin zuloek markatzen zuten, estalkiari eutsi etabarne egituraketa osatzeko zutoinen lekuko zirenak. Europa germaniarreanantzeko egiturak K. a. IV. mendetik aurrera (La Tene kultura) eta ErdiAroan (XI XIII. mendean desagertu arte)
|
azaldu
ziren.
|
|
|
Los Castros de Lastra (Karanka): urteen artean induskatua.Brontze Aroaren bukaeraren eta Burdin Aroko sekuentziaren ondoren, bertan behera utzitako garai bat
|
azaldu
zen, eta gero Goi eta Behe aztarnak agertu ziren. IX XI. mendeen artean datatutako ermita batagertu zen, inguruan berrogeita hemezortzi hilobiko nekropolia, eta alboanharlangaitzezko estruktura batzuk, bizilekuak.
|
|
|
Arestian esan dugunez, garai honetan eta esparru geografiko berdinetantradizio kultural ezberdinak
|
azaldu
ziren, eta horregatik komenigarria litzatekeherri bietan agertzen diren ezaugarri materialak azaltzea4 Has gaitezen ezaugarribisigotikoekin.
|
|
|
Batez ere, apaindurazko elementuak ikusiko ditugu horrelakoetan: idunekoak, belarriak, gerriko brotxeak, besokoak, belarritakoak, eraztunak, orratzak, orraziak, oinetakoetan erabilitako belarri txikiak, etab. Gizonezkoenetan gertatzenden bezalaxe, zeramikazko ontziak ere
|
azaldu
ohi dira emakumezkoen hilobietan.
|
|
|
Horregatik, kontaketen bilakaera eta igorpena ikertzerakoan, gai zikloen erabilpena aldarrikatzen du frantziar etnografo horrek, kondairekgehienetan ez baitute gai bakar bat jorratzen13 Gainera, ereduak osatzeko ahaleginak ez ditu beti emaitza berdinak ematen. Ondorio hori Georges Dumezil ek Antzinaroko legenda eta mitoei buruz egindako ikerketa bikainetan
|
azaldu
da agerian14.Bestetik, Peter Burke k bere buruari bertako eta atzerriko ipuinen arteko proportzioez galdetu dio; eta funtsean arlo honetan ikerketak hasi berriak direla azaldudu15 Euskal Herriko ikerketei dagokienez, egoera hau askoz ere latzagoa dugu.
|
|
|
Erromanizazioa jasan zuten Euskal Herriko eskualdeak pentsamolde kristau sakonarekin sartu ziren Erdi Aroan; aitzitik, erromanizazioa ailegatu ez zen eskualdeetan pentsamolde paganoa mantentzen zen1 Gure lurraldeko VIII. eta IX. mendeetan historia eta kondaira, errealitatea eta fikzioa nahasten dira; momentu arrasinteresgarria da aztertua izateko, bai errealitate objektibotik, baita irudizko pentsaeratik ere. Literatura garaikideak hainbat obratan agerian
|
azaldu
du garaihonekiko daukan lilura, berez mitologizatuegia den momentua gehiago eraldatuz.Francisco Navarro Villosladaren Amaia eleberri klasikotik hasita2, Patxi Zabaletakargitaratu berri duen Errolanen Harria arte3 Santuen kondairek edo hagiografiekgarai honetako legendazko irudia areagotzen dute. Europaren Mendebaldekogainerako eskualdeekin alderatuz, Euskal Herrian ia ez dugu adibide garbirik eta, agian, hori dela eta, ditugunen balioa kontuan izan genuke, eta, aldiberean, haietatik ahalik eta probetxu handiena atera.
|
|
|
XV. mendearen bukaeratik aurrera, FlosSanctorum hispanikoak sortu ziren. Urrezko kondairaren eragin handia izan arren, estilo berri kritikoagoa
|
azaldu
zuten. Santu berriak ere sartu izan zituzten, haienartean apokrifo batzuk.
|
|
|
Mingarri zitzaigun zerbaitez gure iritzia, gure kontra iritzia, gure iritzi eza, gure iritzi ñabarduraz pikardatua?
|
azaldu
beharretik begiratzeaz gain, bertzelako gai eta kezkezaritzera behartuko baikaitu. Bertzelako bideak urratzera, azken batez, karrikakozirimola bortitz hurbilegiek trabatu gabeak.
|
|
|
Gorago
|
azaldu
den moduan, R. Saizarbitoria ere E. Mendozak goragodiseinatutako tradizioaren ildoan jarri genuke:
|
|
|
garai bateko zentzuz etasentimenduaren indarrez betetako hitzak blaga huts bihurtu direla egun, marmaretengabe bat. Nola
|
azaldu
egoera hori. Honako honetan ere guztiz zilegia litzateke, nobelagile moderno guztien maisuak. Flaubert-ek alegia?
|
|
|
Irakurketaren pathos horretan, eta nahiz eta, gorago
|
azaldu
dugun bezala, beste mutur batetik sortutako unibertso literario bat izan, Obabakoakek eragindakoemozioak ere badu lekurik. Bi lan horiek dira euskal narratiba modernoak emandituen gailurrak.
|
|
|
80 eta 90eko hamarkadetan (aurreko hamarkada esperimentatzaileen ondotik), esparru literario globalizatua bere orokorrean hartuz, narrazio molde tradizionalagoetara itzuli gara, lehenik postmodernismoaren eskutik, ikus U. Ecoren Larrosaren izena intertestualista, zeinen oihartzun euskalduna bailitzateke J. A.Arrietaren Manu militari?, azken aldian generoko literaturak hartu duelarik gaina, nobela beltzak, bereziki?. Abangoardien aroa oroitzapenen kutxan sartu duteaskok, eta modan dagoena, istorio luze eta mamitsuak, munduaren errealitatebortitz eta anitza bere osotasunean
|
azaldu
nahi luketenak, kontatzean datza, alegia XIX. mendeko eleberrigintzara itzultzean.
|