|
2000
|
|
|
Era beretsuan, esan zuen, margolari bat koadro bat hobetzen saiatzen denean, ez da bere buruari buruzko saiakuntza psikologikorik egiten ari, eta ate bati buruz" Gaizki orekatuta dago" esatea, atean gaizki dagoena esatea dela, baina ez zein hunkipen utzi duen. Estetikaren auzia, esan zuen, ez zen" Hau
|
zure
gustukoa da?"," Zergatik da hau zure gustukoa?" baizik.
|
|
|
Era beretsuan, esan zuen, margolari bat koadro bat hobetzen saiatzen denean, ez da bere buruari buruzko saiakuntza psikologikorik egiten ari, eta ate bati buruz" Gaizki orekatuta dago" esatea, atean gaizki dagoena esatea dela, baina ez zein hunkipen utzi duen. Estetikaren auzia, esan zuen, ez zen" Hau zure gustukoa da?"," Zergatik da hau
|
zure
gustukoa?" baizik.
|
|
|
Esan zuen Estetikan arrazoiek" deskribapen erantsien izaera" dutela: adibidez, Brahmsek zer ezan nahi zuen erakutsi ahal diogu norbaiti Brahmsen lan desberdinak erakutsiz edo egungo beste egile batekin erkatuz; eta Estetikak egiten duen guztia da"
|
zure
arreta gauza batera zuzentzea"," gauzak elkarrekin jartzea". Esan zuen, halako" arrazoiak" ematean, beste norbaitek" norberak ikusten duena ikus dezala" lortzen bada, baina, hala ere, horrek ez badu bestea erakartzen, hau eztabaidaren" amaiera bat" dela; eta berak, Wittgensteinek," funtsean" defendatzen zuena" eztabaida estetikoen eta auzitegietako eztabaiden arteko antzaren ideia" zela, izan ere, auzitegi batean, epaitzen den ekintzaren" gorabeherak argitzen" saiatzen da, bukaeran" epailea erakartzeko" itxaropenez.
|
|
|
Azkenean, isiltasuna apurtzeko asmoz, Russellek hurrengoa galdetu zion: " Wittgenstein, zertan ari zara pentsatzen, logikan ala
|
zure
bekatuetan?". Eta hurrengo erantzuna eman zion:
|
|
|
Baina, agian, honen berri badakizu, liburuaren zentzua etikoa baita. Behin, hitzaurrean, orain agertu ez den esaldi bat jarri nahi nuen eta orain esaldi hori idatziko dizut lan honetan
|
zure
gakoa izan dadin. Orduan idatzi nahi nuena hauxe da:
|
|
|
Labur esanda, uste dut, askok berriketan egiten dutena nabarmen utzi dudala honen aurrean isilik geratuz. Hori dela eta, oker ez banago,
|
zuk
zeuk esan nahi duzunari buruz pilo bat esango du nire liburuak. Baina agian ez duzu ikusiko esanda dagoela liburu honetan.
|
|
2001
|
|
|
Sok. (...) Izan ere, Homerori buruz ondo hitz egitea ez da, lehen nioen moduan,
|
zugan
dagoen artea, zu mugitzen zaituen jainkozko indar bat baizik; Euripidesek magnetikoa deitu eta askok Herakletiarra deitzen duten harriari eragiten dion indarraren antzekoa. Egiazki, harri iman honek ez ditu burdinazko eraztunak erakartzen soilik, eraztun hauei ahalmena igortzen baitie, honela hauek harri imanak egin dezakeena egin dezaketelarik, hau da, beste eraztun batzuk arrastaka eraman ditzakete; honela, batzuetan elkar eskegitzen duten eraztun eta burni zatiz eraturiko ilara, oso luzea, agertzen da, harri iman honen bitartez ahalmena, goitik, zati eta eraztun denetara igortzen delarik.
|
|
|
Sok. (...) Izan ere, Homerori buruz ondo hitz egitea ez da, lehen nioen moduan, zugan dagoen artea,
|
zu
mugitzen zaituen jainkozko indar bat baizik; Euripidesek magnetikoa deitu eta askok Herakletiarra deitzen duten harriari eragiten dion indarraren antzekoa. Egiazki, harri iman honek ez ditu burdinazko eraztunak erakartzen soilik, eraztun hauei ahalmena igortzen baitie, honela hauek harri imanak egin dezakeena egin dezaketelarik, hau da, beste eraztun batzuk arrastaka eraman ditzakete; honela, batzuetan elkar eskegitzen duten eraztun eta burni zatiz eraturiko ilara, oso luzea, agertzen da, harri iman honen bitartez ahalmena, goitik, zati eta eraztun denetara igortzen delarik.
|
|
|
Beraz, ez dute arteari esker konposatzen, jainkoren baten parte hartzearen bidez baizik. Eta gai ezberdinen inguruan gauza asko eta ederrak esaten dituzte,
|
zuk
Homerori buruz egiten duzun legez, hain zuzen ere (533d 534c, 69 orr.).
|
|
|
Sok. Ondo diozu; zatoz, behingoz,
|
zuk
eta biok Panateneak2 ere irabaz ditzagun. lon. Honela izatea espero dut, jainkotasunak nahi badu, behintzat.
|
|
|
Bi olerkariek profetikaren arteari buruz modu berdinean eta ezberdinean esaten dituzten gauzak nork azal ditzake hobekien?
|
Zuk
ala igarleen artean hoberena denak, lon.
|
|
|
Sok. Baina, zer gertatuko litzateke
|
zu
igarlea izan eta benetan bi olerkariek modu berdinean esandako gauzei buruz azalpenak emateko gai izango bazina. Jakingo al zenuke modu ezberdinean esandako gauzei buruz ere azalpenak ematen?
|
|
|
Sok. Beraz,
|
zuk
diozu Homerok nahiz gainerako olerkariek, Hesiodok eta Arkilokok horien artean, gai berei buruz hitz egiten dutela, baina ez modu berean, batek ondo hitz egiten duelako eta besteek, aldiz, okerrago. lon. Eta egia diot.
|
|
|
Sok. Ondorioz, nire kuttuna zaren hori, bai Homerorenean, bai gainerako olerkarienean lon trebea dela esaten badugu ez dugu hanka sartuko;
|
zuk
zeuk aitortzen duzulako pertsona bera epaile egokia izango dela gai berIWN. Nai.
|
|
|
Sok. nuke
|
zuk
egia esatea, lon; baina rapsodok, eta autoreak eta zuek abesten dituzuen olerkien egileak jakintsuak zaretelako ustean nago. Nik, niri dagokidanez behintzat, egia besterik ez dut esaten, gizon arruntak egin behar duen moduan.
|
|
|
Orduan, ezagutzen al duzu norbait Aglaofonteren seme den Polignotok8 zer nolako gauzak margotzen dituen ongi eta zein ez adierazteko gai dena, baina ez beste margolariei dagokiena? Eta norbaitek beste margolarien lanen azalpen bat egiten duenean bera loak daramala dago, zalantzak ditu eta ez daki zer berri gehitu, baina beste margolari bati buruz, Polignotori edo
|
zuk
nahi duzun beste bati buruz, bere iritzia azaldu behar duenean, orduan esnatu eta aditu egiten du, esateko asko duelarik. Ezagutzen al duzu?
|
|
|
Beraz, ez dute arteari esker konposatzen, jainkoren baten parte hartzearen bidez baizik. Eta gai ezberdinen inguruan gauza asko eta ederrak esaten dituzte,
|
zuk
Homerori buruz egiten duzun legez, hain zuzen ere.
|
|
|
lon. Bai, Zeusarren, niri behintzat honela iruditzen zait, nolabait
|
zure
hitzez arima hunkitzen baitidazu, Sokrates, eta iruditzen zait jainkoengandik datozkigun gauzak, jainkoen borondatea dela bide, interpretatzen dizkigutela olerkari onek.
|
|
|
Geldi zaitez eta esaidazu hau, lon, eta ez iezadazu galdetzen dizudan hori ezkuta: olerki homeriarrak modu egokian errezitatu eta entzuleak erabat harriturik uzten dituzunean, edo Ulises ezkongaien aurrean agertu eta geziak beraien oinetara botatzen dituenean, edo Akiles Hektorren aurka oldartzen denean, edo Andromaka, Hekabe edo Priamoren inguruko pasarte penagarrienak abesten dituzunean,
|
zure
buruaren jabe al zara. Ala ez, eta emanaldietan zure arima, Itakan, Troian, edo olerki epikoak ezartzen duen edozein tokitan eta modutan suertatzen diren gertakizunak abesten dituen jainkoren batek hartua dela suposatzen da?
|
|
|
olerki homeriarrak modu egokian errezitatu eta entzuleak erabat harriturik uzten dituzunean, edo Ulises ezkongaien aurrean agertu eta geziak beraien oinetara botatzen dituenean, edo Akiles Hektorren aurka oldartzen denean, edo Andromaka, Hekabe edo Priamoren inguruko pasarte penagarrienak abesten dituzunean, zure buruaren jabe al zara? Ala ez, eta emanaldietan
|
zure
arima, Itakan, Troian, edo olerki epikoak ezartzen duen edozein tokitan eta modutan suertatzen diren gertakizunak abesten dituen jainkoren batek hartua dela suposatzen da, lon.
|
|
|
Harri imanaren eraginpean batak bestearengandik indarra hartzen duten eraztun horietan azkena dela?
|
Zu
, rapsoda eta aktore zaren hori, erdikoa; poeta bera delarik lehendabizikoa. Eta jainkotasunak horien guztien bitartez gizakien arimak nahi duen lekura erakartzen ditu, arima horien indarrak elkarren beharrean egon daitezela eraginez.
|
|
|
Olerkari batek Musa baten beharra du eta beste batek beste Musa batena —eta honi" menpean izatea" deritzogu, hots," norbaitek hartua" izatea—, beste batzuk lehenengo eraztun hauen, olerkarien, beharrean daude, eta azken hauetatik batzuk Orfeoren beharrean eta beste batzuk Museoren beharrean daude, baina gehienak Homeroren beharrean daude, hau da, Homerok hartu egiten ditu.
|
Zu
, lon, azken hauetako bat zara, zu Homerok hartzen zaitu. Norbaitek beste olerkari baten pasarteren bat abesten duen bakoitzean, loak hartzen zaitu eta ez dakizu zer esan; baina norbaitek olerkari haren kantu bat abestu orduko, esnatu eta zure bihotza pozez saltoka hasten da, esateko gauza asko dituzularik.
|
|
|
Olerkari batek Musa baten beharra du eta beste batek beste Musa batena —eta honi" menpean izatea" deritzogu, hots," norbaitek hartua" izatea—, beste batzuk lehenengo eraztun hauen, olerkarien, beharrean daude, eta azken hauetatik batzuk Orfeoren beharrean eta beste batzuk Museoren beharrean daude, baina gehienak Homeroren beharrean daude, hau da, Homerok hartu egiten ditu. Zu, lon, azken hauetako bat zara,
|
zu
Homerok hartzen zaitu. Norbaitek beste olerkari baten pasarteren bat abesten duen bakoitzean, loak hartzen zaitu eta ez dakizu zer esan; baina norbaitek olerkari haren kantu bat abestu orduko, esnatu eta zure bihotza pozez saltoka hasten da, esateko gauza asko dituzularik.
|
|
|
Zu, lon, azken hauetako bat zara, zu Homerok hartzen zaitu. Norbaitek beste olerkari baten pasarteren bat abesten duen bakoitzean, loak hartzen zaitu eta ez dakizu zer esan; baina norbaitek olerkari haren kantu bat abestu orduko, esnatu eta
|
zure
bihotza pozez saltoka hasten da, esateko gauza asko dituzularik. Izan ere, Homerori buruz diozuna ez baita teknika edo arteren batek erakutsia, dohain jainkotiar bati esker eta jainkoren batek hartua egonik esandakoa baizik.
|
|
|
Koribanteak, zehazki beraiek hartu dituen jainkoaren abestiez soilik jabetzen diren moduan eta, gainerako abestiei inolako jaramonik egin gabe, abesti horietaz hitzen eta formen bidez erraztasunez aritzen diren moduan,
|
zu
, lon, era berean, norbaitek Homero aipatzean aberatsa zara, baina gainerakoei buruz zer esan ez dakizula egoten zara. Hauxe da zure galderaren zergatia, Homerori buruzko zure jakituria oso aberatsa delako besteei buruzkoa kaxkarra den bitartean, ez baitzara Homerori buruzko jakituna arteren bati esker, dohain jainkotiar bati esker baizik. lon.
|
|
|
Koribanteak, zehazki beraiek hartu dituen jainkoaren abestiez soilik jabetzen diren moduan eta, gainerako abestiei inolako jaramonik egin gabe, abesti horietaz hitzen eta formen bidez erraztasunez aritzen diren moduan, zu, lon, era berean, norbaitek Homero aipatzean aberatsa zara, baina gainerakoei buruz zer esan ez dakizula egoten zara. Hauxe da
|
zure
galderaren zergatia, Homerori buruzko zure jakituria oso aberatsa delako besteei buruzkoa kaxkarra den bitartean, ez baitzara Homerori buruzko jakituna arteren bati esker, dohain jainkotiar bati esker baizik. lon. Ongi diozu, Sokrates, baina, ongi hitz egiten duzun arren, harrituko nintzateke Homerori egiten dizkiodan laudorioak jainkoren batek hartua eta eroturik egiten dizkiodala niri sinistarazteko bezain ongi hitz egiterik izango bazenu.
|
|
|
Koribanteak, zehazki beraiek hartu dituen jainkoaren abestiez soilik jabetzen diren moduan eta, gainerako abestiei inolako jaramonik egin gabe, abesti horietaz hitzen eta formen bidez erraztasunez aritzen diren moduan, zu, lon, era berean, norbaitek Homero aipatzean aberatsa zara, baina gainerakoei buruz zer esan ez dakizula egoten zara. Hauxe da zure galderaren zergatia, Homerori buruzko
|
zure
jakituria oso aberatsa delako besteei buruzkoa kaxkarra den bitartean, ez baitzara Homerori buruzko jakituna arteren bati esker, dohain jainkotiar bati esker baizik. lon. Ongi diozu, Sokrates, baina, ongi hitz egiten duzun arren, harrituko nintzateke Homerori egiten dizkiodan laudorioak jainkoren batek hartua eta eroturik egiten dizkiodala niri sinistarazteko bezain ongi hitz egiterik izango bazenu.
|
|
|
Sok. Nik, nire aldetik, gustura entzungo nuke, baina ez
|
zuk
niri honako hau erantzun aurretik: Homerok esaten dituen gauza hauetatik zein dakizkizu ondo esaten?
|
|
|
Sok. Pentsatzen dut Homerok esaten dituen baina
|
zuk
haiei buruz ezer ez dakizun gauza horietaz ariko ez zarela. lon. Zein dira nik ezagutu ez baina Homerok esaten dituen gauza horiek?
|
|
|
Esan iezazkidazu orain Nestorrek bere seme Antilokori esaten dizkion bertsoak, Patrokloren omenezko zaldi lasterketan bihurgunean sartu behar denerako neurriak har ditzan nola bultzatzen duen. lon. Baina makur zaitez
|
zu
zeu, dio, bi haietatik zertxobait ezkerretara eserlekuan eta astindu eskuineko zaldia zure oihuez adore emanez, eskuekin aho uhalak lasaitzen dituzun bitartean.
|
|
|
Esan iezazkidazu orain Nestorrek bere seme Antilokori esaten dizkion bertsoak, Patrokloren omenezko zaldi lasterketan bihurgunean sartu behar denerako neurriak har ditzan nola bultzatzen duen. lon. Baina makur zaitez zu zeu, dio, bi haietatik zertxobait ezkerretara eserlekuan eta astindu eskuineko zaldia
|
zure
oihuez adore emanez, eskuekin aho uhalak lasaitzen dituzun bitartean.
|
|
|
Izan ere, gauza berei buruzko zientzia bat eta bakarra balego, orduan zer baieztatuko genuke bata eta bestea izendatzean, bietan oinarriturik gauza berak jakin bagenitza? Horrela, bada, nik badakit,
|
zure
antzera, honako hauek bost hatz direla eta, gainera, ea teknika berari esker, aritmetikari esker alegia, biok gauza bera dakigun galdetuko banizu, ziur aski baietz erantzungo zenidake. lon. Bai.
|
|
|
Sok. Orduan, errezitatu dituzun bertso horien inguruan Homerok ongi dioen ala ez zeinek jakingo du hobekien,
|
zuk
ala auriga batek, lon.
|
|
|
Sok. Pentsatu arretaz,
|
zuk
niri honako hau galdetzen arituko bazintzaizkit bezala: " Honela bada, Sokrates, Homerorenean arte bakoitzari bereiztea dagozkion gauza hauek aurkitzen dituzu.
|
|
|
Sok.
|
Zuk
ez duzu erantzun hau benetan ematen, lon; hain ahazkorra al zara. Ez bailitzateke komenigarria rapsoda ahazkorra izatea. lon.
|
|
|
Sok. Izan ere, agian
|
zu
estratega bat ere bazara, lon; orduan, zalduna eta zitaran aditua ere izango bazina, jakingo zenuke zaldiz ondo edo gaizki ibiltzen direnak bereizten. Baina honakoa galdetuko banizu:
|
|
|
Sok. Beraz,
|
zu
heleniarren arteko rapsoda hoberena zara. lon. Erabatekoa, Sokrates.
|
|
|
Sok. Baina, orduan, lon, jainkoak lagun, grekoen artean
|
zu
rapsoda zein estratega hoberena izanik, nola liteke Grezian zehar rapsoda aritzea eta ez, ordea, estratega. Edo agian uste duzu grekoentzat baliagarria dela urrezko koroaz koroatutako rapsoda eta ez, ordea, estratega?
|
|
|
Eta Efeso beste hiri bat baino gutxiago al da? Baina
|
zuk
, lon, dirudienez, Homero artez eta zientziaz gora dezakezula esatean egia badiozu, orduan bidegabea zara.
|
|
|
Nahiz eta niri Homero ongi eta ugari dakizun erakustaldia behin eta berriro agindu, bistan da iruzur egin didazula, erakustaldira hurbiltzeko ere asko falta zaizularik.
|
Zuk
ez duzu esan ere egin nahi hain sakonki menperatzen dituzun gauza hauek zein ote diren, nahiz eta nik aspaldi honetan behin eta berriz erregutu.
|
|
|
Baina, edozein forma hartuz, Proteoren modura, ikaragarri bihurritzen zara eta azkenik ihes egiten duzu, eta are gehiago, nire aurrean
|
zure
burua estratega gisa soilki erakutsi duzu, Homerori buruzko jakindurian iaioa nolatan ote zaren ez erakusteagatik.
|
|
|
Hala ere, olerkariari buruz gauza asko eta politak esaten badituzu, ez
|
zure
Homerori buruzko jakinduria dela eta, jainkozko patu batek hartua zauzkalako baizik, esaten nizun legez, ez duzu bidegabekeriarik egiten.
|
|
|
Sok. Hori dela eta, lon, hau da
|
zuretzat
hobea: jainkotsua izatea gure aurrean eta ez Homerorenean aditu trebea.
|
|
|
Sok. Jar zaitez orain, nik Odisea tik eta Iliada tik aukeratu nizkizun moduan,
|
zuk
niri aukeratzen, zein diren igarleari dagozkion pasarteak, zein sendagileari dagozkionak eta zein arrantzaleari. Gainera zu, lon, Homerori buruzko gauzetan, rapsodari dagozkion gauzetan, eta rapsodikari dagozkionetan, ni baino adituagoa zarenez, aukera iezazkidazu beste gizonen aurretik rapsodari aztertzea eta bereiztea komeni zaizkion gauzak. lon.
|
|
|
Jar zaitez orain, nik Odisea tik eta Iliada tik aukeratu nizkizun moduan, zuk niri aukeratzen, zein diren igarleari dagozkion pasarteak, zein sendagileari dagozkionak eta zein arrantzaleari. Gainera
|
zu
, lon, Homerori buruzko gauzetan, rapsodari dagozkion gauzetan, eta rapsodikari dagozkionetan, ni baino adituagoa zarenez, aukera iezazkidazu beste gizonen aurretik rapsodari aztertzea eta bereiztea komeni zaizkion gauzak. lon. Nik gauza guztiak dagozkiola baieztatzen dizut, Sokrates.
|
|
|
Sok. Beraz, nabaria da,
|
zure
arrazoiketari jarraiki, rapsodak ezin izango dituela gauza guztiak ezagutu. lon. Rapsodikari dagozkionak izan ezik, agian.
|
|
|
Nire ustez, txirularen, zitararen, zitararen laguntzaz abestearen edo rapsodikaren arteetan, ez duzu inoiz gizonik ezagutu Olinpo12 edo Tamio13, Orfeo14 edo Femio15 Itakako rapsodari buruz adierazpen zehatzak egiteko gai dena, baina Efesoko lonen gainean zer esan jakin gabe aurkitzen denik, eta lonek ondo zer deklamatzen duen eta zer gaizki guri adierazten ez dakienik. lon. Honi dagokionez ez dut
|
zure aurka
ezer esatekorik, Sokrates; baina, hala ere, beste honetaz jabetzen naiz, hots, Homerori buruz gizonek esandakoen artean nik esaten ditudala ederrenak, eta berari buruzko nire ideiak ugariak direla; eta denek baieztatzen dute Homerori buruz ondo hitz egiten dudala, baina gainerakoei buruz, ez. Azter ezazu, bada, zer esan nahi duen honek.
|
|
|
Aztertzen ari naiz, lon, eta hori zer iruditzen zaidan adieraztera noakizu. Izan ere, Homerori buruz ondo hitz egitea ez da, lehen nioen moduan,
|
zugan
dagoen artea, zu mugitzen zaituen jainkozko indar bat baizik; Euripidesek16 magnetikoa deitu eta askok Herakletiarra deitzen duten harriari17 eragiten dion indarraren antzekoa. Egiazki, harri iman honek ez ditu burdinazko eraztunak erakartzen soilik, eraztun hauei ahalmena igortzen baitie, honela hauek harri imanak egin dezakeena egin dezaketelarik, hau da, beste eraztun batzuk arrastaka eraman ditzakete; honela, batzuetan elkar eskegitzen duten eraztun eta burni zatiz eraturiko ilara, oso luzea, agertzen da, harri iman honen bitartez ahalmena, goitik, zati eta eraztun denetara igortzen delarik.
|
|
|
Aztertzen ari naiz, lon, eta hori zer iruditzen zaidan adieraztera noakizu. Izan ere, Homerori buruz ondo hitz egitea ez da, lehen nioen moduan, zugan dagoen artea,
|
zu
mugitzen zaituen jainkozko indar bat baizik; Euripidesek16 magnetikoa deitu eta askok Herakletiarra deitzen duten harriari17 eragiten dion indarraren antzekoa. Egiazki, harri iman honek ez ditu burdinazko eraztunak erakartzen soilik, eraztun hauei ahalmena igortzen baitie, honela hauek harri imanak egin dezakeena egin dezaketelarik, hau da, beste eraztun batzuk arrastaka eraman ditzakete; honela, batzuetan elkar eskegitzen duten eraztun eta burni zatiz eraturiko ilara, oso luzea, agertzen da, harri iman honen bitartez ahalmena, goitik, zati eta eraztun denetara igortzen delarik.
|
|
|
1) ‘ari’ 2) ‘naiz’ 3) ‘pentsatzen’ Oinarrizko maila ‘ari’ tzearena da, maitatze arena. Gero dator ‘izate’ arena (ni ala
|
zu
ala beste bat ari). Eta gero, azkenean, dator ‘zertan’ ari naizen (zaren, dagoen) zehaztearena, kasu bereizi honetan ‘pentsatzen’arena.
|
|
|
Adibidez,
|
zure
emazteari gogo betez musutxo bat ematen badiozu, hori egitea maitatzea da gure ustez; eta besterik gabe, ongi egitea. Baina Kanten ustez, egiten ez baduzu zure legea/ beharra betetzeko asmotan, ez da ongi morala, morala ez denez.
|
|
|
Adibidez, zure emazteari gogo betez musutxo bat ematen badiozu, hori egitea maitatzea da gure ustez; eta besterik gabe, ongi egitea. Baina Kanten ustez, egiten ez baduzu
|
zure
legea/ beharra betetzeko asmotan, ez da ongi morala, morala ez denez.
|
|
|
Zenbat eta ezagutza sakonagoa lortu, objektua osoago eta beteago bereganatzen dugula. Eta
|
zuk
eta nik —biok— lortuko bagenu ezagutza bete hori, biok gauza bat eta bera onartuko genukeela egia bakartzat.
|
|
|
Baina ezin dugu —zuk eta nik— hor datzan zerbait hori dela-eta aipatzen ditugun objektu desberdinak konparatu, zerbait horren
|
zure
eta nire ezagutza desberdinak baino, desberdinak badira. Beti dago arriskua hauek aurrez aurre ipintzeko:
|
|
|
Ezagutza objektiboen artekoa bai, baina ez besterik. Horrek ez du inola zalantzan ipintzen
|
zu
ni baino, ni zu baino askoz hurrago egon gaitezkeela egia objektibotik.
|
|
|
Ezagutza objektiboen artekoa bai, baina ez besterik. Horrek ez du inola zalantzan ipintzen zu ni baino, ni
|
zu
baino askoz hurrago egon gaitezkeela egia objektibotik.
|
|
|
Ezaguleok zeragatik eduki izaten ditugu objektu berberaren ezagutza desberdinak:
|
zu
eta ni desberdinak garelako, muga desberdinak dauzkagulako eta era desberdinean jasotzen ditugulako informazioak. Modu desberdinean mugatutako gizaki desberdinen informazio desberdinek sorrarazten dituzten zure eta nire ezagutzak ezin izan dira beti zeharo berdinak.
|
|
|
zu eta ni desberdinak garelako, muga desberdinak dauzkagulako eta era desberdinean jasotzen ditugulako informazioak. Modu desberdinean mugatutako gizaki desberdinen informazio desberdinek sorrarazten dituzten
|
zure
eta nire ezagutzak ezin izan dira beti zeharo berdinak. Baina biok, zu eta ni, gara bakoitza bere ezagutza objektiboaren egiaren neurri eta epaile.
|
|
|
Modu desberdinean mugatutako gizaki desberdinen informazio desberdinek sorrarazten dituzten zure eta nire ezagutzak ezin izan dira beti zeharo berdinak. Baina biok,
|
zu
eta ni, gara bakoitza bere ezagutza objektiboaren egiaren neurri eta epaile. Eta ondorio honek berdin balio du egiaren, ederraren eta onaren ezagutzari buruz.
|
|
|
Eguneroko hizkera arruntean esaten duguna bezalaxe: " egon eta egin
|
zure
kontzientziaren esanera, eta zuzen jokatuko duzu". Sakonean, gure maitatzearen adierazpenak —San Basilioren maitasunaren argitzapenak— zeharo baztertzen du Kanten eta antzekoen etika.
|
|
|
Gizakiok legeren bat bageneuka gizakien egiteak epaitzeko egokia, bideratua, zera esateko gai izango ginateke: "
|
Zuk
hau egin duzu; gaizki egina da; eta kondenatu egiten zaitut gure legearen arabera". Hori da legearen arduradun den gizaki epaileak ebazten duena; eta zigortu egiten du gizaki egilea.
|
|
|
Eskubide txalogarriak dira hauek ere, bai; baina oso ilunak izan zaizkidanak beti azterketa filosofikora eramanez gero. Nola sortzen da, non oinarritzen da
|
zure
erantzun beharra nire giza eskubide deitu ohi diren horiei?
|
|
|
Nire maita beharrari Espiritu Santuak erantzuten diola, era askotan erantzun —nire ustez, jakina, sinesmen den uste sakonez—: ‘egia da
|
zure
maitabeharrak Maitasuna eskatzen duela, eta Nik baiesten dizut banaizela, Aitarekin eta Semearekin batera; eta zu Nik maitasunez maitari iruzurrik gabea sortua zarela’.
|
|
|
Nire maita beharrari Espiritu Santuak erantzuten diola, era askotan erantzun —nire ustez, jakina, sinesmen den uste sakonez—: ‘egia da zure maitabeharrak Maitasuna eskatzen duela, eta Nik baiesten dizut banaizela, Aitarekin eta Semearekin batera; eta
|
zu
Nik maitasunez maitari iruzurrik gabea sortua zarela’.
|
|
2003
|
|
|
— Oraintxe nenbilen bada Apolodoro
|
zure
bila, Agaton, Sokrates, Altzibiades eta orduan sinpob sioan egondako gainerakoen bilerari buruz galdetu nahian eta maitasunaren inguruko hitzaldiei buruz zeintzuk izan ziren. Filiporen seme Fenixengandik entzundako beste batek kontatu dizkit, baina zuk ere bazenekizkiela esan zidan, berak ezin baitzidan ezer garbirik esan.
|
|
|
— Oraintxe nenbilen bada Apolodoro zure bila, Agaton, Sokrates, Altzibiades eta orduan sinpob sioan egondako gainerakoen bilerari buruz galdetu nahian eta maitasunaren inguruko hitzaldiei buruz zeintzuk izan ziren. Filiporen seme Fenixengandik entzundako beste batek kontatu dizkit, baina
|
zuk
ere bazenekizkiela esan zidan, berak ezin baitzidan ezer garbirik esan. Beraz, zuk konta izkidazu, egokiena zara-eta lagunaren hitzen berri emateko.
|
|
|
Filiporen seme Fenixengandik entzundako beste batek kontatu dizkit, baina zuk ere bazenekizkiela esan zidan, berak ezin baitzidan ezer garbirik esan. Beraz,
|
zuk
konta izkidazu, egokiena zara-eta lagunaren hitzen berri emateko. Aurretik esaidazu:
|
|
|
Aurretik esaidazu:
|
zu
zeu egon zinen bilera horretan ala ez?
|
|
|
Ez al dakizu urte asko direla Agaton hemen bizi ez dela eta oraindik ez direla ezta hiru urte ere Sokratesekin denbora egon eta esan ala egiten duen guztia egunero jakiten saiatzen naizenetik? Hori baino lehen harat honat nenbilen egokitzen zitzaidan tokian, zerbait egiten nuelako ustetan, eta beste inor baino ta173 malgarriago nintzen, ez
|
zu
orain baino gutxiago, filosofian baino lehenago beste edozertan jardun behar dela uste duzuna.
|
|
|
— Beraz, oso aspaldi, dirudienez. Baina nork kontatu zizun
|
zuri
–Sokratesek berak agian?
|
|
|
ADISKIDEA. —
|
Zu
beti berdin, Apolodoro, beti zeure buruaz eta besteez gaizki esaka ari zara, eta badirudi besterik gabe den denak, Sokrates salbu, tamalgarritzat jotzen dituzula zugandik hasita. Eta nondik jasoko ote zenuen ‘biguna’ ezizen hori ez dakit nik, solasaldietan beti horrelakoxea baitzara, zeure buruarekin eta besteekin haserretzen zara, Sokratesekin ezik.
|
|
|
—
|
Zuk
agindu bezala.
|
|
|
— Aristodemo, egoki zatoz elkarrekin afaltzeko, eta beste ezertarako etorri bazara, hurrengo baterako utz ezazu, atzo
|
zu
gonbidatzeko zure bila ibilita ere, ezin izan zintudan ikusi eta. Baina, nola ez dakarkiguzu Sokrates?
|
|
|
— Aristodemo, egoki zatoz elkarrekin afaltzeko, eta beste ezertarako etorri bazara, hurrengo baterako utz ezazu, atzo zu gonbidatzeko
|
zure
bila ibilita ere, ezin izan zintudan ikusi eta. Baina, nola ez dakarkiguzu Sokrates?
|
|
|
— Ez al duzu begiratuko, mutila, eta Sokrates ekarriko? —esan omen zuen Agatonek— Eta
|
zu
, Aristodemo, etzan zaitez Eriximakoren ondoan.
|
|
|
— Horrela egin behar da,
|
zuk
hala uste baduzu —esan omen zuen Agatonek—, baina mutilak, guri gainerakooi janaria zerbitza iezaguzue. Atera iezaguzue nahi duzuena bakarrik, ez baituzue agintzailerik, inoiz ez dut horrelakorik jarri eta.
|
|
|
— Etzan zaitez hemen, Sokrates, nire ondoan,
|
zu
ukituta nik ere hor aterpeetan bururatu zaizun jakinduria horretatik probetxu atera dezadan. Nabarmen baita aurkitu eta barnean duzula, ez baitzenuen bestela alde egin.
|
|
|
— Ondo legoke, Agaton, jakinduria horrelakoa balitz guk elkar ukituta beteagotik hutsagora isurtzeko modukoa, edalontzietan beteagotik hutsagora hari baten bidez pasatzen den ura bezala. Jakinduria horrela bada, nik asko estimatzen dut
|
zure
ondoan etzatea, zuregandik jakinduria ugari eta ederraz beteko naizela uste baitut. Nirea hutsala izango litzateke-eta, ala ametsa balitz bezain eztabaidagarria; zurea ordea distiratsu eta hazkuntza handikoa, zure gaztarotik hain argi distira egin duena eta herenegun hogeita hamar mila lekuko greko baino gehiagoren aurrean nabarmen izan zena.
|
|
|
— Ondo legoke, Agaton, jakinduria horrelakoa balitz guk elkar ukituta beteagotik hutsagora isurtzeko modukoa, edalontzietan beteagotik hutsagora hari baten bidez pasatzen den ura bezala. Jakinduria horrela bada, nik asko estimatzen dut zure ondoan etzatea,
|
zuregandik
jakinduria ugari eta ederraz beteko naizela uste baitut. Nirea hutsala izango litzateke-eta, ala ametsa balitz bezain eztabaidagarria; zurea ordea distiratsu eta hazkuntza handikoa, zure gaztarotik hain argi distira egin duena eta herenegun hogeita hamar mila lekuko greko baino gehiagoren aurrean nabarmen izan zena.
|
|
|
Jakinduria horrela bada, nik asko estimatzen dut zure ondoan etzatea, zuregandik jakinduria ugari eta ederraz beteko naizela uste baitut. Nirea hutsala izango litzateke-eta, ala ametsa balitz bezain eztabaidagarria;
|
zurea
ordea distiratsu eta hazkuntza handikoa, zure gaztarotik hain argi distira egin duena eta herenegun hogeita hamar mila lekuko greko baino gehiagoren aurrean nabarmen izan zena.
|
|
|
Jakinduria horrela bada, nik asko estimatzen dut zure ondoan etzatea, zuregandik jakinduria ugari eta ederraz beteko naizela uste baitut. Nirea hutsala izango litzateke-eta, ala ametsa balitz bezain eztabaidagarria; zurea ordea distiratsu eta hazkuntza handikoa,
|
zure
gaztarotik hain argi distira egin duena eta herenegun hogeita hamar mila lekuko greko baino gehiagoren aurrean nabarmen izan zena.
|
|
|
— Harroa zara, Sokrates —esan zuen Agatonek—, baina jakinduriari buruzko hori guztia geroxeago erabakiko dugu,
|
zuk
eta nik, Dioniso epaile dugula; orain afariari ekiozu lehenik.
|
|
|
— Inork ez du, Eriximako —esan omen zuen Sokratesek—,
|
zure kontrako
botorik emango. Nik behintzat, maitasun arazoez besterik ez dakidala diodanak, ez dizut ezetzik esango, ezta Agatonek ala e Pausaniasek ere, are gutxiago Aristofanesek, bere jarduera osoa Dioniso eta Afroditaren inguruan izanik, edota nire begi bistan dauden hauetako beste inork ere.
|
|
|
Hori da bada, Sokrates maitea, jeinuaren izaera. Eta ez da batere harritzekoa nor uste zenuen
|
zuk
Maitasuna zela; esac ten duzunetik ondorioztatuz uste dudanez, Maitasuna maitatua zela uste zenuen, eta ez maitatzen duena. Horregatik Maitasuna guztiz eder iruditzen zitzaizun.
|
|
|
— Hain zuzen hori saiatuko naiz, Sokrates, d aurrekoaren ondoren
|
zuri
irakasten. Alde batetik horrelakoa da bada Maitasuna eta horrela jaioa, eta beste aldetik gauza ederrena da, zuk diozun bezala.
|
|
|
— Hain zuzen hori saiatuko naiz, Sokrates, d aurrekoaren ondoren zuri irakasten. Alde batetik horrelakoa da bada Maitasuna eta horrela jaioa, eta beste aldetik gauza ederrena da,
|
zuk
diozun bezala. Eta batek galdetuko baligu:
|
|
|
— Eta nahi hori eta maitasun hori
|
zure
ustez gizaki guztientzat komunak dira eta guztiek gauza onak betiko bereganatu nahi dituzte, ala zer diozu?
|
|
|
— Baliteke
|
zuk
egia esatea —esan nuen nik.
|
|
|
Horrela ona da gizakiek maitatzen dutena, besterik ez. Ala besterik uste al duzu
|
zuk
–
|
|
|
— Hala balitz, benetan ez zintuzket —esan nuen nik—, Diotima,
|
zure
jakinduriaz miretsiko ezta zuregana maiz etorriko ere horiexek ikasteko asmoz.
|
|
|
— Hala balitz, benetan ez zintuzket —esan nuen nik—, Diotima, zure jakinduriaz miretsiko ezta
|
zuregana
maiz etorriko ere horiexek ikasteko asmoz.
|
|
|
Hortik datorkio ernari eta jada handituta dagoenari ederrarekiko grina e handia, haur min handitik askatzen duelako. Maitasuna ez baita ederrarena, Sokrates,
|
zuk
uste bezala.
|
|
|
—
|
Zure
ustez, Sokrates, zein da maitasun eta desio horien zioa. Ez al zara konturatzen zein arraro jartzen diren animalia guztiak ume egin nahi dutenean, lurrekoak zein hegalariak, denak gaixoturik b eta maitasunez beteta lehenik elkarrekin batzearekiko eta bigarrenik jaioak elikatzearekiko, eta berauen alde prest daude baita ahulenak indartsuenekin ere borrokatzeko eta hiltzeko, eta baita gosez irauteko eta beste edozer egiteko ere haiek elikatzeagatik.
|
|
|
— Baina horrexegatik hain zuzen, Diotima, oraintsu nioena, irakasleen beharra dudala jakinik etorri naiz
|
zuregana
. Baina esaidazu horien zioa eta maitasun kontuen inguruko gainerakoena.
|
|
|
Eta horregatik umeengatik baino areago daude prest edozein arriskutan ibili, dirua gastatu, edozein neke jad san eta bere alde hiltzeko.
|
Zuk
uste al duzu bada Alkestis Admetoren ordez hilko zela, Akiles Patrokloren ondoren edo zuen Kodro semeen erregetzagatik beren bertutearen inguruko oroitzapen hilezkorra, guk orain gordetzen duguna, izango zela ez balute uste izan. Ezta hurrik eman ere.
|
|
|
Bizitzaren une horretan, Sokrates maitea —esan d zuen Mantineako atzerritarrak—, noizbait hala bada, merezi dio gizakiari bizitzea, edertasuna bera ikusiz. Noizbait ikusten baduzu, ez zaizu urre, janzkera, mutiko ala gazte ederren araberakoa denik irudituko, eta orain azken hauek ikusterakoan zeharo liluratuta gelditzen zara eta prest zaude,
|
zu
eta beste asko, maiteei begira eta beraiekin egoten beti, nolabait ahal balitz, jan eta edan gabe egotera, begira eta elkarrekin egoten bakarrik. Zer uste dugu bada litzatekeela bati edertasun bera ikustea gertatuko balitzaioke, garbi, aratz, nahasgabe, eta haragi gizatiae rrek, koloreek eta gainerako txorakeria hilkor anitzek kutsatu gabe, edertasun jainkozko paregabe bera ikusi ahal izango balu?
|
|
|
Sokrates al da hau? Nire zelatan etzan zara hemen berriz ere, ohi c duzun bezala bat batean agertzeko
|
zu
egotea gutxien espero nuen tokian. Eta orain zertara etorri zara?
|
|
|
—
|
Zu
eta bion artean ez dago bada —esan omen zuen Altzibiadesek— adiskidetzerik, baina hurrengo batean zigortuko zaitut honengatik guztiagatik. Orain, Agaton, emaizkidazu zinta batzuk honen e buru harrigarri hauxe ere koroa dezadan eta ez diezadala aurpegiratu zu koroatu zaitudala eta bera, hitzaldietan gizaki guztiei irabazten diena, ez atzo bakarrik, zuk bezala, beti baizik, ez dudala gero koroatu.
|
|
|
— Zu eta bion artean ez dago bada —esan omen zuen Altzibiadesek— adiskidetzerik, baina hurrengo batean zigortuko zaitut honengatik guztiagatik. Orain, Agaton, emaizkidazu zinta batzuk honen e buru harrigarri hauxe ere koroa dezadan eta ez diezadala aurpegiratu
|
zu
koroatu zaitudala eta bera, hitzaldietan gizaki guztiei irabazten diena, ez atzo bakarrik, zuk bezala, beti baizik, ez dudala gero koroatu.
|
|
|
— Zu eta bion artean ez dago bada —esan omen zuen Altzibiadesek— adiskidetzerik, baina hurrengo batean zigortuko zaitut honengatik guztiagatik. Orain, Agaton, emaizkidazu zinta batzuk honen e buru harrigarri hauxe ere koroa dezadan eta ez diezadala aurpegiratu zu koroatu zaitudala eta bera, hitzaldietan gizaki guztiei irabazten diena, ez atzo bakarrik,
|
zuk
bezala, beti baizik, ez dudala gero koroatu.
|