|
2007
|
|
|
Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27 hiru administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo,
|
zer
esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat daukagu, ez daukagulako estrategia bateratu bat aurrera eramateko modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Audiolingualismoak ingelesaren irakaskuntzan menta izan eta, euskarari dagokionez ere, halatsu.
|
Zer
esanik ez hurbilbide komunikatiboei edota atazatan oinarritutako irakaskuntzari bagagozkie. Gure alorrean ez dira gutxi behin eta berriro ohartarazten dutenak arriskutsua dela beste inguruneetan erabilitako moldeak gurean besterik gabe itsu itsuan baliatzea.
|
|
|
Hizkuntza normalizatzeko hezkuntza munduan landu beharreko ildoen artean hizkuntza ikasteko eta lantzeko metodologia eragingarriaren beharra azpimarratu zen aspaldian.
|
Zer
esanik ez helduen euskalduntzeak ere bere egin behar duela ildo hori, emaitza akademikoei begira baino ez balitz ere. Ez dugu orain emango helduen euskalduntzearen bilakaeraren eta aukera metodologikoaren berri.
|
|
|
Baliteke alferrikako galdera dela pentsatzea, baina nago gutariko askori ez litzaigukeela erraza egingo azalpen argia ematea.
|
Zer
esan nahi da azken batean. Curriculumetan hizkuntza zer den ondo definitzen saiatzen garen modura, geure hizkuntza nola egotea nahi dugun ere zehazten saiatu dugula.
|
|
|
" Euskara dela eta... Neskek,
|
zer
diote?" in BAT Aldizkaria, 53 zka.
|
|
|
Horren ondorioz esan dezakegu etorkizuna elebakarra ez dela izango, ezta elebiduna ere; etorkizuna eleanitza (eta kultur anitzekoa) omen dator, beste ikerketa batzuek ere kanpoko hizkuntzei (eta kulturei) lekua egitearen aldekoak baitira: Onartu beharreko pluraltasun horretan kanpoko euskal herritarrek ere (euskal diasporak zein etorkinek) badute
|
zer
esanik. (Hainbat egile, 2006:
|
|
|
Horren ondorioz esan dezakegu etorkizuna elebakarra ez dela izango, ezta elebiduna ere; etorkizuna eleanitza (eta kultur anitzekoa) omen dator, beste ikerketa batzuek ere kanpoko hizkuntzei (eta kulturei) lekua egitearen aldekoak baitira: Onartu beharreko pluraltasun horretan kanpoko euskal herritarrek ere (euskal diasporak zein etorkinek) badute
|
zer
esanik.
|
|
|
Hernandez, J. M. (2004) Euskara dela eta... Neskek,
|
zer
diote. Bat Soziolinguistika aldizkaria 53 (79).
|
|
|
Oraindik ere leku batzuk bereziki babestu beharrean gara eta hori ez da gertatzen ari. Nafarroa Garaiko datuetara etorrita berriz ere Vascuenceren legeak berak oinarri hartzen duen banaketak ere ez du bermatzen euskara ofiziala behar lukeen lekuetan hala izan dadin, datuak begiratzea besterik ez dago euskararen erabilera datu orokorrak ezagutza handia den eremuetan 1993ko kale neurketaren azpitik ageri baitira,
|
zer
esanik ez euskarak babes hori ez duen eremuetan. Administrazioak eta Euskal Autonomia Erkidegoaz ari naiz oraingoan, behin eta berriz esan izan digu azken aldian euskaldunon utzikeria dela erabilera datuak aldrebesten dituena.
|
|
2008
|
|
|
aukerak, arazoaketa erronkak– Iñaki Alegria, Arantza Diaz de Ilarraza, Gorka Labaka, Baina badira euskarazko bertsioa irakurrita ulertzen ez diren itzulpenak ere, noski. Halakoetan espainierazko jatorrizko esaldia irakurri behar da itzulpenek
|
zer
esan nahi duten ulertu nahi izanez gero:
|
|
|
Erramun Baxoken hitzaldiekin eta, antzeko zerbait gertatzen zitzaigun gazteoi: ederrak iruditzen zitzaizkigun, baina gero ez genekien azaltzen
|
zer
esan zuen hark.
|
|
|
Erramun Baxoken hitzaldiekin eta, antzeko zerbait gertatzen zitzaigun gazteoi: ederrak iruditzen zitzaizkigun, baina gero ez genekien azaltzen
|
zer
esan zuen hark.
|
|
|
Mikel Zalbide euskaltzainak bere" Ahuldutako Hizkuntza Indarberritzea: teoriak
|
zer
dio?" euskarazko artikulu elektroniko oso eta mamitsuan RLS horren aurkezpena ematen digu, besteak beste9 Oharño bakar bat eginen nuke, ingeles esamoldearen itzulpenaz. Zalbidek esaten digu:
|
|
|
Horrekin guztiarekin esan nahi baita ezen ildo propioa bilatu behar duela euskarazko hedabideen sektoreak, ibili gabe beti erdal medioek
|
zer
esan eta zer egin.
|
|
|
Gainerako guztiak erdara hutsez edo nagusiki erdaraz aritzen dira. Eta Zarauzko kioskoetara joaten den edonork badaki hamar egunkari horiek baino gehiago ere badirela eskura, guztiak erdaraz, eta
|
zer
esanik ez telebistak: gaur egun ehunka erdal telebista ikus daitezke Zarautzen, beste edonon bezala, geroz eta merkeagoa eta eskuragarriagoa dagoen teknologiaren laguntzaz.
|
|
|
zarauztarren egunerokotasunean toki oso handia betetzen dute gaur egun hedabideek. Oso errotua dago egunkariak irakurtzeko ohitura, eta
|
zer
esanik ez telebista ikustekoa. Gure denboraren zati oso handia ematen dugu horretan.
|
|
2009
|
|
|
Hizkuntza globala
|
zeri
esaten zaion azaltzen saiatuko naiz. Ikusiko duzuen bezala, nire tesiaren arabera, katalana hizkuntza globala da.
|
|
|
Hizkuntzen historia linguistikoak eta hizkuntzen historia konparatuak anitz dira baina hizkuntzaren dimentsio sozialaren azterketa sistematizatua bere garapen historikoan ez da ohiko ikerketa eremua.
|
Zer
esanik ez euskararen kasuan. Hala ere iker eremua ezaguna da eta bere Sobre el pasado de la lengua vasca2 liburuan, K. Mitxelenak hizkuntzaren historia soziala aipatu soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 143
|
|
|
Ahuldutako hizkuntzak indarberritzea: teoriak
|
zer
dio, www.erabili.com
|
|
|
Nire irudiko, diskurtso eta estrategia egokirik ez duelarik, mendekotasun ideologiko handia erakusten du euskalgintzak, eta boterearekin balore berdintsuak partekatzen direnean, mendekoa beti irteten da jipoituta.
|
Zer
esan, bada, demokrazia, gizabanakoaren askatasuna, kutur eta hizkuntza aniztasuna, munduko hiritartasuna, elkarrekiko errespetua... aldarrikatzen dituzten erdal komunikabide, erakunde, elkarte eta alderdien aurrean. Botereak beti du baloreen edukia, hedapena, erabilera, testuingurua, aplikazio esparrua erabakitzeko modua.
|
|
|
Errazago babestuko lituzkete beren eskubideak eta interesak, nahiz eta, agian, hautesleen ehunekoa apala izan, demagun, ehuneko bost.
|
Zer
esanik ez ehuneko 10 edo 15 lortuz gero. Hipotesi hutsa da, noski, baina gizartea aldatzeko ez da ezinbestekoa gobernatzea, irauli nahiz izanez gero behinik behin.
|
|
|
Ikusi bestela gaur egun erakunde eta kontsumo gaien propagandatik erruz heltzen zaizkigun mezuak, ofizialki antolatzen diren egunak, jaiak, topaketak, kultur trukeak...
|
Zer
esan nahi du" integrazio" hitzak. Zein oreka nahi dugu talde desberdinen artean?
|
|
|
Hiritar delinkuenteen atxiloketak sarritan berme batzuekin egiten badira eta horrelakoetan maiz tratu txarrik ez badago, ez da iraultza burgesaren aurreko Erregimen Zaharra baino humanitarioagoa delako, baizik eta bestela jokatuta onura gehiago lotzen delako. Produktiboagoa denean, hiritar arriskutsuen bermeak desagertzen dira eta jipoiak edo tratu txarragoak jaun eta jabe azaldu, eta
|
zer
esanik ere arriskua politikoa bada. Kontsumitzeko askatasuna, halako modukoa, zintzoki aitortzen den bakarra.
|
|
|
gizabanakoari zuzentzen zaio erantzukizuna eskatzen, berak sortutako arazo nagusiak (ekologikoak, hizkuntzazkoak...) konpon ditzan, botere erabakigarri guztiek baldintza sozioestrukturalak kontrako norabidean bultzatzen dituzten bitartean. Eta
|
zer
esanik ez une honetan, Lakuan Jaurlaritza berria dugunetik, hiztun herri minorizatua akabatzeko ohiko estrategia erabiliz, hizkuntza askatasunaren gezur galanta hizkuntzaArgi baitago antolakuntza ekonomiko, politiko eta sozialak, eta horiei hertsiki loturiko sistema eta sare teknologikoek, azpiegiturek eta lurralde antolamenduak erabat baldintzatzen dutela hizkuntzakomunitatea.
|
|
|
Labur beharrez, esan dezagun, hizkuntzaren erabilerak errealitate sozialari identitate modu bat itsasten diola, nolabait ere modu jakin batean ezaugarritzen duela errealitatea, eta, hori dela medio, hizkuntzaren jarduna errealitate sozialaren sortzaile den neurrian, errealitate soziolinguistiko hori arrotza dela bere lekuan erabili nahi den bigarren hizkuntzarentzat. Bistan denez, hizkuntzaren definizioak baluke
|
zer
esanik eta zer azaldurik elebitasun sozialaren ezinkizunean.
|
|
|
Are gehiago, burges ttipiaren salaketa hori nik neuk ere gin nion behinola Txillardegiri, orduan argitaratzen genuen Zabal aldizkarian. Joxe Luis, barka, gaztetako ausarkeria hura, ez genekien eta
|
zer
esaten genuen.
|
|
|
Datu hauek guztiak positiboak eta baikorrak bai, baina, edonork honen aurrean egingo lukeen galdera ere ezinbestean egin beharra dago. Ezagutza bai, baina
|
zer
diogu erabilerari buruz. Soziolinguistika klusterrak azkena emandako datuen arabera, Donostian honakoa izan da erabileraren bilakaera azken hamarkadan:
|
|
|
Baina
|
zer
diogu erabilerari buruz?
|
|
|
Administrazioak eredu izan behar du. Beste gai gehienetan bezala, gizarteari eskatzen ari zaion edozein ahaleginetan Administrazioak eredu izan behar du eta
|
zer
esanik ez hizkuntzaren normalizazio politikan. Administrazioak aurretik joan behar du euskalduntze prozesuan eta euskararen erabileran.
|
|
|
Ia ezer ez zegoen garai haietarako baliagarri izan zen hura, gaur egun ere, erabilgarri da. Horrenbestez, euskara bidezko eskolatze prozesuan ere erreferentea zara, eta,
|
zer
esanik ez, unibertsitatean, Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean gurekin irakasle izan zaren urteetan.
|
|
|
Egun hartan irakasleak ginen, baina ikasleek ere badute
|
zer
esanik zure irakasle izaeraren gainean. Oroitzapen askoren artean bizi bizi dugu zure ikasle eta geroago lankide izandakoaren testigantza.
|
|
|
Alegia, zure ekarpenak ikasleen barruraino sarrarazteko trebetasuna aparta da, ezohikoa.
|
Zer
esango luke honetaz zure ikasle berezia izan den Jone emazteak. Zure ikasle izan diren guztien aitorpen zabaldua da itzal handiko irakaslea zarela, hori bai, despistatu samarra zenbaitetan, ere bai.
|
|
2010
|
|
|
Ez erabat, gure iritziz. Herriak berak, Leitzak gure kasuan, badu
|
zer
esana eta zer egina euskarak bertan etorkizuna izanen badu. Badirudi Leitzako herria, edo herritarrak hobeki esanda, itxura batean behintzat bertatik egin daitekeena egiteko prest daudela.
|
|
|
Azken urteetan argitaratutako artikuluen analisia eginda ikusten da nagusitu den gaia izan dela gutxiengo linguistikoek jasaten duten deskriminazioa hizkuntza dela-eta, batez ere lan merkatuan, baina baita ere hezkuntza arloan, osasun zerbitzuetan, eta abar. Baina teoria ekonomikoak, bere gordintasunean,
|
zer
dio hizkuntza gutxituei buruz?
|
|
|
Baina beste mota bateko liburuentzat, aurrekoa ez da hain nabaria.
|
Zer
esanik ez, euskarazko produktu orijinalen kasuan, non kostuen funtzioa lehen aletik zenbatu behar den.
|
|
|
Aisialdia dela iruditzen zaigu kontuan hartu beharreko beste alderdi bat. Oro har, gizarteak berebiziko inportantzia ematen dio aisialdiari gaur egun, eta jakina, gazteek
|
zer
esanik ez, eguneko ordu asko horretan ematen baitute. Bestalde, beste mota bateko aisialdi jarduerak hartu dute herritarren artean pisua, orain urte batzuk pentsaezinak zirenak, denbora librea ulertzeko eta betetzeko beste modu batzuk agertu dira, gazteak izanik horien erabiltzaile nagusiak:
|
|
|
Aisialdia dela iruditzen zaigu kontuan hartu beharreko beste alderdi bat. Oro har, gizarteak berebiziko inportantzia ematen dio aisialdiari gaur egun, eta jakina, gazteek
|
zer
esanik ez, eguneko ordu asko horretan ematen baitute. egokituz. Eskainiko dizkiegunak, esan bezala, berritzaileak izan dute, ‘apurtzaileak’, diferenteak, betiko aska ezineko korapiloak askatuko baditugu, betiko ezintasunak gaindituko baditugu.
|
|
|
• Materia barruko eta materien arteko harreman koherentea garrantzitsua bada,
|
zer
esanik ez tutore aritzen garen irakasleen artekoa, bai materia barruko tutore guztien arteko koordinazioa eta koherentzia lortzea, bai eta beste materietako tutoreen kontzientzia eta partaidetza lantzea eta lortzea. Izan ere, ikasleen talde lanaz eta lan kooperatiboaz hitz egin dugun moduan, irakasleen arteko talde lana eta kooperazioa ezinbestekoak baitira gurea bezalako plangintza batek aurrera egingo badu.
|
|
|
Langabeak definitzean, erosketa saskiak definitzean eta arautegia, merkatu arau, zerga eta abarrak finkatzean, esaterako. Horrek Hego Euskal Herriko(
|
zer
esanik ez Euskal Herri osoko) datuak eta analisiak ematea zailtzen du, bereziki bokazio" nazionala" duten Berria bezalako medioen kasuan.
|
|
|
Frantsesa edo gaztelera ezarri nahi izana euskotarren hizkuntza nazional bakartzat, euskaldunei beren jatorrizko hizkuntza erabiltzeko hamaika eragozpen ezarriz historikoki. erabaki politikoak eta beren kontrako ekimenak ere politikoak direnez, arazo politikoa gertatu da geroztik euskararena. eta hizkuntzaren aukeran berdintasun politikorik ziurtatzen ez den bitartean, hala izaten jarraituko duela dirudi. horren adierazle da prentsari dagokion ikerketa hau. gaur eguneko gaztetxoek, ez dute prentsak erakusten duen politizazio mailarik azaltzen beren euskarari buruzko hizpidean: ...buruzko hizpideak, politizatuegia jarraitzen du, eta hizpide horren ondorioz herrikideon gizarte erantzukizuna estaltzeko arriskua legoke, euskararen auzia politikoa dela uste izatea eta beraz, politikoei dagokiela berarekiko erantzukizuna edo erabaki hartzea. baina, jakina gurea bezalako gizarte eleanitzetan, ahulena den hizkuntzaren biziraupena ziurtatuko bada, hiztunen erantzukizunak izango du
|
zer
esana.
|
|
|
•
|
zer
dio egunkari bakoitzak euskarari buruz hitz egiten duenean?
|
|
|
Euskal abertzaleak dira protagonista nagusienak euskarari buruzko komunikabideetako eztabaidan, honek adierazten du gure hizkuntzari buruzko eztabaidak duen ideologizazio edo politizazio maila zenbaterainokoa den, euskara abertzaletasunari lotzen baizaio gehienbat. ondoren agertzen dira euskal hiztunak eta euskal herritarrak. baita ere, badute
|
zer
esana euskararen eztabaidan agintari edo politikariak eta herritarrengandik hurbilen dauden erakundeak, hau da, udalak. alderdi politikoei dagokionez, batasuna da euskararen eztabaidan aurrena agertzen zaiguna, ibarretxe lehendakariarekin batera, eta upn ek ere badu bere presentzia.
|
|
2011
|
|
|
Irrati hauen irizpideak erabat komertzialak dira eta TOP Gaztearekin musika asko kanpoan geratzen da.
|
Zer
esanik ez euskal musika taldeak. Ez dut datu zehatzik eta egiaztatu gabekoa da gainera baina" Gaztea" irratian Euskal Herriko musikaren %5 baino ez dela agertzen irakurria dut nonbait.
|
|
|
" Da como que suena mejor erderaz. Azkenien los tacos que dice... euskeraz
|
zer
esan biozu... Putakumia naiz (ez daz antzekorik).
|
|
|
3.5
|
Zer
diote gazteek euskal musikaz?
|
|
|
Baina
|
zer
diote gazteek komunikabide horien inguruan. Ez dute iritzi oso positiborik eman egun euskaraz zabalduen dauden hedabideei buruz.
|
|
|
Nolanahi, Bilbon sartu eta euskarari zuzenean uko egitea bukatu zen gure bizkaieradunentzat. Horrek
|
zer
esan ahal digu. Bada ñabarduraz betetzeaz gain, praktikak gainditu egin duela Bilbo= erdara asoziazioa, nahiz eta diskurtsiboki eurengan zutik iraun.
|
|
|
|
Zer
dio ordea Mikel Zalbide euskaltzain eta soziolinguistak?
|
|
|
egile, eztabaida kide, artikulugile. Modu berezian aipatu nahi genuke hABe liburutegiko langileek eskaini diguten arreta eta emaniko laguntza, ezinbestekoa izan baita lan hau egin ahal izateko. euskaltzaindiari gure esker ona adieraztea besterik ez dagokigu, lankidetza bide berri honetan lehen urratsa izan dadineko esperoan. eta
|
zer
esanik ez, Mikel zalbideri gurekin batera lan honi heltzeko ilusioa transmititu digulako.•
|
|
|
esplikazio hipotesiak bat baino gehiago izan litezke: a) halakorik ez delako izaten, ez hemen eta ez inon; b)" zeru" soziolinguistikoa zer den esan beharrik ez dagoelako, argiaren argiaz; c) momentuz ez dagoelako hartan pentsatzeko ere aukera praktikorik eta, beraz, horretan jardutea une uneko eginbehar larriei ihes egitea delako29 zail da, artikulua idatzi eta handik 34 urtera, errenteriarrak orduan esan zuena
|
zergatik
esan zuen erabat argitzea. kontua da aukera posible bi, ez hiru, ikusten zituela berak irispidean, euskararen geroari zegozkionetan: purgatorioa batetik, eta infernua bestetik.
|
|
|
gogoeta sakona eta, batez ere, saio bizia eskatzen duen lana. horregatik egiten du koldok berehala, ia lerroarterik galdu gabe, Azaolaren aipamena: azken honek" ha hablado de ‘la gran cuestión lingü� stica que, lejos de haber sido resuelta, no ha sido todav� a ni siquiera planteada correcta y satisfactoriamente’". hortik abiatu da, berak gaingiroki seinalatu duen bidea argi mugarritu eta ibilerraz bihurtu nahi bada.
|
zer
esan nahi du horrek guztiak, koldoren argudio bideaz zuzen jabetu bagara. Bizi garen lekuan eta unean bizi (eta biziko) garelarik, Bizi garen lekuan eta unean bizi (eta biziko) garelarik, euskaldunok azken mendealdi luzean jasandako transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politikooperatiboak jasan ditugularik, aurrera begira ganorazko bizibide bat diseinatzekotan euskara eta erdara (k) bere hizkuntzaerrepertorioan integraturik izango dituen hiztun elkartea izan behar dugula. euskaldunok azken mendealdi luzean jasandako transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politiko operatiboak jasan ditugularik, aurrera begira ganorazko bizibide bat diseinatzekotan euskara eta erdara (k) bere hizkuntza errepertorioan integraturik izango dituen hiztun elkartea izan behar dugula. zazpi probintzietako hiztun guztiek eskualde, jardun gune, harreman sare, adierazbide eta situazio guztietan euskara hutsez (edo nagusiki euskaraz) egingo duten formulazioak ez digula balio. erdal esparruak biltzen eta osatzen gaituen formulazio sinkretiko bat darabil Mitxelenak buruan:
|
|
|
erantzuna, lerro bakarrean eman behar bada, argia da oso: " diglosia" diogunean
|
zer
diogun, eta zer ez, argitzen saiatzeko. horretarako eta, 2008ko ohar iruzkin hartan esaten nuen moduan," bilaketa horretan xahutu behar genuke (elako)(...) gure indar intelektualaren eta adostasun bilaketaren parte nagusia, euskararen etorkizuna baldin badugu kezka gai eta amets". Bilaketa horrek alderdi bat baino gehiago du:
|
|
|
diglosia tradizionalaren eskema basikoa betetzen duen euskaldungo osoa ez dator bat gaur egungo euskal herriaren batez besteko errealitatearekin. euskaldunok ez gara, oro har, diglosia giroan bizi. b) euskaldungo osoa hartu ordez erreferente moduan demagun, aldiz, arnasguneetako euskaldun jendea hartzen dugula aztergai. demagun posible dela hori kontzeptualki (hala uste dut, zeharo) eta demagun zehatz operatibizatzera iristen garela hiztun talde hori (ez da lan erosoa, baina eskuraezina ere ez). kasu honetan, arnasguneetako euskaldunen artean alegia, ezin esan liteke inolako diglosiarik ez dagoenik euskal jatortasun marka etnokulturalak eta speech behavior tradizionala ongien gorde dituen speech community edo hiztun talde konkretu horretan. hor badago, egon, behinolako euskal diglosiaren arrasto eta hondar ale ugari. ez eguren ek 1876an, gipuzkoa gehienaz ari zelarik, adierazten zuen hedadura mailako eta neurri graduko diglosia betea, baina bai hainbatekoa. ez dakigu noraino dirauen diglosia molde horrek indarrean, arnasguneetako gazte jendea ere hiritar gazteen elementu asko bereganatzen ari baita bere mintzajardunean: gurasoen(
|
zer
esanik ez aitona amonen) aldean harreman sare zabalak, herriz (eta, hainbatean, arnasguneesparruz) haraindikoak ditu gazte jende horrek, aski rol harreman fluido eta dibertsifikatuak, herrikoekin eta herriz kanpokoekin lehen ez bezalako" public familiarity" bat, bertako kontestu aski arruntetan
|
|
|
Ad hoc molde horrek ere, ordea, gauza bat izango du arnasguneetakoarekin amankomunean: euskararen belaunez belauneko transmisio naturala lehenbailehen (berr) eskuratzea izan behar du helburu. hona Alan hudson ek horretaz guztiaz
|
zer
dioen: " under no circumstances should this be interpreted as a rejection of Fishman’s claim that reversal of language shift requires a diglossic arrangement along the way (1991:
|
|
|
Baina k ere etxekotzat hartzen da hainbatean, une batetik aurrera: hizkuntza birekin funtzionatu izan da belaunez belaun, eta hizkuntza kontaktuaren iturburuko gorabehera zaharrak (dislokazio soziokulturalak eta, ez gutxitan, dislokazio fisiko bortitz mingarriak eragindakoak) ahaztuz joaten dira urteekin.
|
zer
esanik ez mendeen joanean. ezaguna dugu oso, gure artean ere, diglosiazko k+ B formula. euskal/ erdal diglosiazko moldaera zaharragoak (latina, gaskoia, nafar aragoiera tarteko izanik) alde batera utzita ere hori izan da euskal herriko herribildu askotako moldaera nagusia, XVI. mendetik XVIII.era arte bederen. gero ere indarrean izan dugu diglosia, Bizkai gipuzkoetan eta Iparraldean bereziki, XIX... batez ere diskurtso politiko ideologikoan oinarritutakoak, baina ez horrek bakarrik189 Askoz gutxiagotan azpimarratu izan da, aldiz, diglosiazko moldaera horren alde argia, kontestualki ahula den hizkuntzaren (orobat ustebalioz eta sinesmenez, iritziz eta jarreraz hizkuntza hori bere baitan biltzen eta babesten duen konstelazio etnokultural osoaren) mesedegarria:
|
|
|
Diglosiaren purgatorioaz. ...n, eta garapen aukera zabalekoa izanik ere jardun gune batzuetan, difuminatuagoa gertatu ohi dela sarri mintzajardunaren giza arteko moldaera orokorra errotik aldatuz ahuldutako hizkuntza indarberritzeko orduan. difuminatuagoa izateaz gainera eragin ahulekoa da, sarri, epetarte laburretan. gu, berriz, hiruzpalau belaunaldiko tarteaz ari gara, ez mende askotakoaz. zuri dagokizu erantzuna, irakurle.
|
zer
diozu?
|
|
|
autogorrotoa edo, Ninyoles en hitzetan esateko, autoodio (Ninyoles 1969). gure umeeta gazte denboran irratsaio bidez pello kirtenen edo Txomin del regato ren xelebrekeriak entzuten genituenok badakigu zertaz ari zen Ninyoles, jarrera kontu horiez eta besteez ari zelarik. Bazekien
|
zer
zioen eta, hainbatetan, zuzen zebilen.114 Aurrerago ikusiko dugunez, halere, bestea da gure galdera: zer ikusi du horrek guztiak diglosiarekin?
|
|
|
nostalgiazko saioa al da diglosiaz jardutea euskal herrian, 2011 urtean?
|
zer
diote zazpi kritikagileek, guztiek ez dute halakorik esan; gehienek ere ez. uste susmo hori jaso da ordea batzuen lumatik:
|
|
|
Hamar ondorio, gazi eta gozo – Mikel Zalbide hiru bide horietatik euskara galtzea esan nahi du lehenengoak (k hizkuntza bakarrik egingo da euskal herrian hemendik hiruzpalau belaunaldira). gure artean erdara (erdara guztiak) galtzea eta euskara zeharo nagusitzea esan nahi du bigarren aukerabideak. Azkenik, eta hor eman nahi izan zaio diglosia berriari lekua, k eta B (ez k edo B bakarrik) egingo da etorkizun horretan. garbi esan dut hiru eszenario horietatik oso oso inprobablea, begien bistako etorkizunean zeharo eskuragaitza, dela lehenengoa. euskarari bizirik eta hainbateko osasunez eutsi nahi badiogu hirugarren formula bakarrik dugu, hortaz, eskueran.
|
zer
esan dute zazpi ohargileek etorkizun aukera horietaz. Julen Arexolaleiba eta Jose Manuel odriozola izan dira, oker ez banago, zezen horri adarretatik estuen heldu diotenak.
|
|
|
Ba ni ermitagañan! etxabakoitzen ni!..." ondoren aztertzen genuen auzo izenek
|
zer
esan nahi duten, euskaraz daudela ohartarazteko. eta esaten nien: " –hau guztia erdaldunek ezin dute ulertu"" –Atx!, egia da!" hori da hizkuntzaren inguruan motibatzea. kontuan izan behar da gainera, oso zaila dela motibapena hizkuntza hori gizartean ez ezinbestekoa baldin bada.
|
|
|
Iritsi da momentua non ia ezin den euskal herria aipatu ere egin. Jakin nahi nuke
|
zer
esan nahi den euskal herria aipatzen denean: hiru?
|
|
|
Irakaskuntzako profesionalen artean ere,
|
zergatik
esaten da hizkuntza aukeraketa jakin bat hezkuntza ondoriorik eta ondorio sozial, etiko eta ekologikorik ez duen aukeraketa guztiz pertsonala dela, ezarritako ordena soziolinguistikoa, katalana mendean hartzen duena, indartzen duen edozein hizkuntza aukeraketak eremu soziokultural eta linguistiko katalana suntsitzea esan nahi du, kostaldetik gertu edo ibai baten iturburuan petrolioa etengabe isurtzea bezalaxe. proposatzen dugun norabidean erabakitasunez lan egin dela esan al dezakegu?
|
|
|
hizkuntzalaritzak hizkuntza guztiak gaitasun linguistiko berdinekoak direla esango digu (Moreno Cabrera, 2000, 2010) eta haien galera giza eraikuntza kultural garrantzitsuena galtzea dela (Crystal, 2000, adibidez). ...unitate berean ematen diren hizkuntza harremanek zailtasuna edo gatazka ekar badezakete ere, inoiz ez dira ondo konpontzen homogeneizazioaren bidetik, bat eta bakarra ezartzearen bidetik. gizataldeen garapena eta orekarako bitartekorik indartsuenetarikoak haien hizkuntza eta kulturen mantentze eta garatzea dela erakutsiko digute soziologia edota politikako ikerlariek (kymlicka, 1996). psikologiak,
|
zer
esanik ez. zientzia honek ondo erakusten du adimen nahiz afekzio mailan gizakiaren baliabiderik eraginkorrena, azken batean bere garapen osoa baldintzatzen duena hizkuntza dela; hizkuntzak egiten gaitu adimentsu eta gizakide; bestalde, psikolinguistikak garbi erakusten digu gaitasuna dugula bi, hiru eta hizkuntza gehiago ikasteko eta haiek erabiliz nortasun eta ezagutza mailarik hoberenak lortzek... Joan den mende erdian, elebitasunak nolabaiteko eskizofrenia ekar zezakeela ere aitortzen zuenik bazen arren (ries et al. 1932), gaur pertsona eleanitza da prestakuntza aldetik eredugarrien agertzen dena.
|
|
|
"... ez ditu soluzio guztiak emango eta kontraesanak egongo dira, baina ekologiak izan duen sozializazio eta sentsibilizazio maila lortuko bagenu bai euskal hiztunengan eta,
|
zer
esanik ez, erdal hiztunengan, urrats inportantea emanda izango genuke".
|
|
2012
|
|
|
|
Zer
esanik ez, gazteen arteko hizkera, erregistro askoren lanketa edota hitanoaren erabilera.
|
|
|
Arratian ume, gazte eta helduen artean euskara eta erdarak biak daude gure ezpainetan. Lehen ez bezala, eskoletan etxeetan eta auzoetan baino euskara gehiago egiten da gaur. helduok izan genuke ume eta gazteen eredu, baina badirudi helduon arteko solasaldietan erdarara jotzen dugula sarri, eta, etxe eta familiako bazterrak ere erdaraz bizi ditugula. etxetik kanpo, auzoan eta kalean, gero eta ezezagun gehiagorekin aurkitzen gara, eta, jakina, hauekin ere erdara da nagusi. eta
|
zer
esanik ez telebista, irrati edo interneten gabiltzanetan, horietan ia ia erdara hutsean gabiltza.
|
|
|
Arratiako herriei dagokie gurasoen transmisioa ziurtatzea eta etxeko hizkuntza bere horretan ume eta gazteei luzatzea, eta helburu horrekin egiten ari dira ikastetxeak Umeen zentzune etxean entzune proiektua, edota antzeko beste ekimen asko.
|
zer
esanik ez, gazteen arteko hizkera, erregistro askoren lanketa edota hitanoaren erabilera; Arratia bezalako testuinguruetan erronka hauei aurre egin ezean, non bestela?
|
|
|
itzuli?, zuzenean erdaraz txertatu?, moldatu? Itzulpenean indarra galtzen da, edota zentzua, eta txiste txarretan bezala,
|
zer
esan nahi genuen azaldu beharra dugu. erdal" kolpeak" txertatuz, euskara funtzionalagoa egiten dugu, baina haren ezgauza aldarrikatuz. horrenbestez, erdal munduan euskal zeraren merkatu txikian hau edo hura" zurrun denotatzeko" balio du euskarak, esanahirik gabeko izen propioak egiteko nonbait, konnotazioa kasu horietan euskal zera bera delarik. euskal munduan, berriz, euskara... Bitxia, beraz, lan banaketa:
|
|
|
Azkenarengandik jaso behar duguna beherago azalduko dut. Aurreneko biak XVIII mendearen bigarren erdialdean bizi izan ziren. erromantizismoa asmatu eta Ilustrazioaren aurka borrokatu omen ziren. haatik ere, garai hartako alemaniar intelektual eta artista askorengan izugarrizko eragina izan omen zuten eta, honako honetan interesatzen zaigunez, hizkuntzari buruzko irudikapena eta filosofia irauli zuten, hau omen gabe3
|
zer
zioten hizkuntzaz, bada. Gutxi asko, eta nire hitzak erabilita:
|
|
|
Niri hurbilagoak zaizkit hitzak erabiliz: bizidunak inguruari zentzu semiotiko funtzionalez lotzen bazaizkio, hori baldin bada euren izatea, jendearen kasuan
|
zer
esan, psikea da lotze hori eta hizkuntza jendearen jardun semiotiko funtzional nagusia.
|
|
|
Botere/ eragin paradigman asko dugu jokoan. Gizarteeredu jakin bat eraikitzeko erabili ohi denez kultura, hizkuntzaren soziologiak badu horretaz
|
zer
esana.
|
|
|
2.2
|
zer
esan genezake kultur politiken euskal dimentsioaz, kultur politikak euskaratik pasatzen al dira?
|
|
|
2007tik hona euskalgintzan eta kulturgintzan ari diren pertsonei zuzendutako gradu ondokoaren hiru edizio egin dira huhezI fakultatean. 2012ko udazkenean hasiko da laugarrena. edizioz edizio bertara bildu dira gure hizkuntza komunitatean euskal kulturaren gainean
|
zer
esana duten hainbat aditu zein aritu.
|
|
|
Bestetik, euskararen aldeko agertzeko
|
zer
esan behar dugun badakigu, gure gazteek badakite. hortik aurrerako praktika linguistikoa euskarazkoa zein erdarazkoa den, horrek ez du zalantzan jartzen gutasuna, talde etnokulturaleko kide izatea, dirudienez. Neutroa bailitzan jokatzen dugu. honezkero galdetuko zenioten zuen buruari, eta zer ikusi du kulturak honetan?
|
|
|
Sareko jario handi eta askotarikoak lehen ilunpean zeuden informazio eta interes lurralde handiak argitu ditu, baina hor ere dena ez da kultur txikien alde. ...onurak handiak izan daitezke hizkuntz komunitate ez hegemonikoentzat, baina azpiegiturarekiko morrontza traba handia da. etxean ondo sartuta ditugu, baina munduko zonalde zabalak, Siberiatik hego Afrikara eta ekuadorretik Thailandiara, ilunpean daude informatiboki. herrialde eta komunitate garrantzitsu eta indartsuen berriak, esaterako Brasil, Argentina, India edo Txinakoak, ez dira existitzen ia.
|
zer
esanik ez guri buruz ari bagara: atzerrian noiz da notizia guri edo gure lurraldeari buruzko berriren bat?
|
|
|
...zaleak berriro erakarri nahi ditugula eta, era berean, beste Aro bat sortu, hitzaren zentzu bietan. horretan ezinbestekoa da sortzaileon inplikazioa, gu geu baikara gure zaleei beste zerbait eskaini behar diegunak, liburuak eta diskoak sinatzeaz eta gure aurpegiak han edo hemen ikusteaz gainera. harreman zuzena zor diegu, urtean behineko kontu errenditzea, igurtzia eta, zertan ez, aditasuna, guri
|
zer
esateko duten ere esan ahal diezaguten.
|
|
|
...turaturik egin barik, ezagutzen dugunetik bildutako ausardiaz aldarrikatuko dugu sortzailea dela kultur hartzailerik behinena eta guri dagokigunez, gehienetan antolatzaile/ eragile izan ohi da. ez dugu uste asko okertuko ginatekeenik, balizko ikerketa kuantitatiboaren emaitzetako batek, euskal kultur adierazpide guztietan hartzaileen kopururik handiena sortzaileok osatzen dugula adieraziko baligu.
|
zer
esan gura dugu, endogamia hori elikatu behar dugula. Baiezko erantzunari oratuko diogu honakoa proposatzeko:
|
|
|
Hots, edonork ez duela edonorekin harremanik izaten (harreman gehiago dugu gure ingurukoekin eta adin berekoekin).
|
Zer
esanik ez hiri handietan, hauetan gehienekin ez dugu inoiz harremanik izango. Era berean, badakigu euskaldunen leialtasuna ez dela %100ekoa, eta euskara dakitenen arteko elkarrizketak ez direla beti euskaraz izaten.
|
|
|
Badakigu datu ilun horiek frustrazioa eragin diezaioketela hainbati.
|
Zer
esan horren aurrean?
|
|
|
Ustekizun hau garrantzitsua da ulertzeko hizkuntza aukeratzea ez dela kontu hutsala. Bestela esanda, A hitz egiten duen agente batek eta B hitz egiten duen batek ezin dute hitz egin, agente elebakarra ez delako gai ulertzeko
|
zer
esaten ari den B erabiltzen ari den agentea. Horrek esan nahi du interakzioak gehiengoaren hizkuntzan (A hizkuntzan) jazo behar duela nahitaez, agente elebakar bat eta agente elebidun bat elkartzen direnean.
|
|
|
Agian batzuentzat eztabaidagarria izan daiteke baieztapen hori. Inork gutxi jarriko du ezbaian, ordea,
|
zer
esan handia dutela profesionalen iritzi eta esperientziek pertsuasioaren eremuan.
|
|
|
epe laburreko komertziala, epe labur eta luzeko saltzailea, publizitate agentziako profesionala, marka pribatu bateko marketing edota komunikazio arduraduna, marka publiko bateko marketing edota komunikazio arduraduna, eta komunikazio instituzional eta politikoan aholkularia. Alor horietakoren batean edo gehiagotan arituak eta adituak diren profesionalak elkarrizketatu ditugu, prestigio ezagutuko profesionalak, esperientzia eta
|
zer
esana dutenak, eta gaur egun zeregin horietan eta EAEn dihardutenak.
|
|
|
Dena dela, hizkuntza gutxitua
|
zeri
esaten diogun zehazteko, lehen esan bezala, François Grinen definizioa baliatu dugu hemen (Grin, 1990): eremu geografiko bateko biztanleriaren erdiak baino gutxiagok mintzatzen duen hizkuntza da hizkuntza gutxitua (minority language, orijinalean), definiziotik kanpo geratzen direlarik beste eremu batzuetan gehiengoaren hizkuntzak direnak (lurraldez kanpoko hizkuntzak).
|
|
|
Euskal Herrian eta,
|
zer
esanik ez, EAEn," gai" oso garrantzitsua da euskara. " Euskal Herriko hizkuntza nazionala da", batzuentzat;" Euskadiko berezko hizkuntza", beste batzuentzat;" Euskadiko bigarren hizkuntza ofiziala", beste batzuentzat...
|
|
|
Joera horrek zein hizkuntza indartzen du, gizartean nagusi dena edo egoera minorizatuan dagoena?
|
Zer
esan hizkuntza bakoitzaren prestigioan izan dezakeen eraginaz, kideen eredu izaeraz. Ez al dugu bada sarritan ikusi hainbat etxetako bilakaera?
|
|
2013
|
|
|
Guzti honen inguruan
|
zer
esan?; noraino nahi ditugun aldaketak posibleak ditugu, orokorrean, egoera ez bada nahiko aldatzen?; aipatzen diren eguneko nazioarteko gizartean ematen hasiak diren egoera berriak, globalizazioa edo neoliberalismoa adibidez, noraino posible da erabili eta aplikatu izatea, gurea bezalako gizarte partikularra batean?; noraino nahiak eta posibleak direnak bereizten ditugu?;.... Edo noraino aztertu zenbait fenomeno, egoera ulertzeko, nahiz eta agian komeni den diskurtsoetan ez erabili, identitatearekin gertatzen den bezala?
|
|
|
Ekologian, orokorrean, eta ondoren hizkuntza ekologian ere, ondo bereiztu beharrekoak dira: 1) teoriak
|
zer
esaten duen, gehienetan mezu positiboak direnak, 2) eta praktikak zer adierazten diguten, mezuekin erkatuz gehiegitan nahiko ezberdinak direnak, negatiboak izatera ere iristen direnak.
|
|
|
Nik ere horixe nahi dut, eztabaidan parte hartzea artikulu honen bitartez, nire neurrian. Hala ere, egia esango badut, aitortu beharrean nago nire buruan luze eztabaidatu dudala Iñakiren Txostena, zenbait aldeko eta kontrako iritziak sortu zaizkidala, eta eztabaida honekiko BAT aldizkarian parte hartzea ere asko kostatu zaidala,
|
zer
esan eta zer ez erabakitzerakoan: nire ikerketa ibilbide luzean harritzen nauena, egia esanda.
|
|
|
teoria batetik eratorritako hipotesiak kontraste enpirikoaren bitartez berrestea ala gaitzestea bilatzen dutenak. Ikerkuntza mota honekin
|
zer
esan nahi dugun argitzeko Soziolinguistika Eskuliburuaren definizioari erreparatu diogu:
|
|
2014
|
|
|
" Ahuldutako Hizkuntza Indarberritzea: teoriak
|
zer
dio?", erabili.com.
|
|
|
Lurzorua okupatzen dute nola edo hala. Eta Lurra izeneko espazio ontzi zahar honek azalera mugatua duenez, lurraldeagatiko nolabaiteko gerra bat jazotzen da aspalditik, dezente areagotu dena norbaitek jabetza pribatua asmatu duenetik;
|
zer
esanik ez nazioak asmatu direnetik; eta esan beharrik ez Industria Iraultzaren ondoriozko demografiaren gorakada nabarmenki biderkatu denetik. Lurraldeagatiko gerra horretan, funtzio eta jabego batzuek beste batzuk ordezkatzen dituzte, eta lekuz aldarazi.
|
|
|
|
Zer
esan nahi dugu. Egiaz, diru laguntza zuzenen beharrak bere horretan jarraitzen du, baina bere mugen jakitun izan behar dira bai botere publikoak, bai enpresak, bai sindikatuak, eta zer esanik ez baita euskalgintza ere.
|
|
|
Zer esan nahi dugu? Egiaz, diru laguntza zuzenen beharrak bere horretan jarraitzen du, baina bere mugen jakitun izan behar dira bai botere publikoak, bai enpresak, bai sindikatuak, eta
|
zer
esanik ez baita euskalgintza ere. Ezinbestekoa egiten da pilatutako ezagutza hori guzti hori enpresa planak orokortzearen mesedetan jartzea, eta horretarako beharrezkoa da ezagutza sareei sakonera handiagoa ematea, berauetarako bultzada publikoa egotea, bai leku administrazioetatik, bai foru aldundietatik, bai Jaurlaritzatik ere.
|
|
|
— Prozesuan gainera eragile guztiak hartu behar dira kontutan: enpresak, trebakuntza zentroak, sindikatuak, entitate publikoak, eta
|
zer
esanik ez, euskalgintza. •
|
|
|
Eñaut Apaolaza – Euskara toki garapenean, gonbidatu gabeko protagonista mailakotik, baina baita Aldundietatik, eta
|
zer
esanik ez mankomunitate zein udal esparrutik euskara planen berrikuntza metodologikoraoko eta jarduera berri eta indartsuagoetarako beharrezkoak dira eta bilguneok. Horrez gain ez dugu ahaztu behar lehenago berrikuntzaz eta garapenaz esan bezala, eragileen interakzioak ekarriko duelako euskara planek orain finkatu antzera duten atalase horretatik (160 enpresa inguru) igotzea eta garatzea efektu biderkatzailea lortze aldera.
|
|
|
Euskarak toki garapenean izan beharreko lekuaz eta toki garapenari egiten dion ekarpenaz jarduterakoan hainbat eragile aipatu ditugu funtsezko modura. Honela,
|
zer
esanik ez, eragile sozio-ekonomikoak ditugu tarteko, enpresak, sindikatuak eta ekintzaileak alegia.
|
|
|
Gazteek hizkuntzen inguruan eta,
|
zer
esanik ez, euskararen gainean, duten motibazioa ikusita, ikerketan dabiltzanek proposatutako baliabide berriak abian jarri lirateke. Penagarria bada ere, nahiz eta aurrera pausuak nabarmenak izan esparru batzuetan, oraindik ere, gutxi galdu eta irabazteko asko dugun mezua egokia delakoan nago.
|
|
|
gai bati erantzun behar zaio, norbera egoera jakin batean jarri edo iritzi bat eman.
|
Zer
esan eta nola esan hautatu behar da, eta ondoren hautu horri fidela izaten saiatu, bertsoaren muga formalak errespetatuz. Are interesgarriagoa izan liteke, ordea, ofiziotako lanak dakarren gogoeta dinamika.
|
|
|
gai bati erantzun behar zaio, norbera egoera jakin batean jarri edo iritzi bat eman.
|
Zer
esan eta nola esan hautatu behar da, eta ondoren hautu horri fidela izaten saiatu, bertsoaren muga formalak errespetatuz. Are interesgarriagoa izan liteke, ordea, ofiziotako lanak dakarren gogoetadinamika.
|
|
|
Hizkuntza praktika aldatzea ez da soilik kode bat aldatzea, jokaera aldatzea da eta horrekin batera kasu askotan" pertsonaren disposizioak" aldatzea. Bistan da, hizkuntza bat ikastea neurri batean ikasi duen lagun hura aldatzea da, baina
|
zer
esanik ez, mintzo hori erabiltzeko eta are gehiago norberaren ohiko inguruan erabiltzeko ikasi den kasuetan.
|