|
2000
|
|
|
Olinpiadetako aroak bezala, nolabait esateko. Eta ezin
|
dut
neure burua askatu, bederatzi urte bizipen asko direlako, lagun asko, elkarrekin eraikitako bizitza luze bat. Askatasuna ez da erraza, batez ere inori minik egin gabe.
|
|
|
Eta gaur hirugarren aldia izan da Jabi hemendik agertu dena. Lehenengo aldian esan nion nire buru nahasi hau gehiago endredatzerik ez nuela nahi, nahiko borroka handia
|
dudala
neure barruan, baina gaur ere agertu da. Lagundu egin nahi didala esan dit.
|
|
|
Arratsaldean zuekin hitz egin nahi nuke bakarka, zeren ez bainuke nahi biharko egunean zuen artean liskarrik sor ledin, ene testamenta dela kausa. Eta bihartik aitzina, berriz, xakearen koadro zuri beltzetan barrena galdu nahi
|
nuke
neure burua, jauregiko kontu guztiez ahantzirik —eta bazkaltzen hasi ginen.
|
|
|
Ai, jaun André, ez dizut kontatuko zein arrai eta alegera sentitu nintzen alabantza haiekin, zeren kontaezina bailitzateke, baina jakizu, halarik ere, ezen tipi geratuko nintzatekeela, baldin erranen banizu ezen, nola oiloak, arrautza errunez gero, kakaraka eta zalapartaka aldarrikatu behar izaiten duen bere balentria lau haizeetarat, hala sentitu nintzela ni ere, munduari nor nintzen edo nor izan nintekeen erakusteko gogo ezin biziagoarekin, zeren, aitzina beha, Urbiaingo filosofo tipi hura Urbiaingo doktore edo Urbiaingo jakintsu bihur baitzitekeen, Hiponako edo Akinoko maisuen pareko. Eta guztiz konbentzitu nintzen orduan, nobizio maisuari adituz gero, ezen studioak bihurtu behar
|
nituela
neure bizitzako ardatz, baita neure begi bihotzen aitzineko eta gibeleko muga ere, lehen urrats eta azken.
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... Baina, nola nihaurk izan behar bainuen, handik aitzina, neure anaiaren helduleku, zeren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar
|
nuela
neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zu...
|
|
|
—Badakit zer ari den pentsatzen berori, jaun Nikolas, baina ez
|
dut
neure erabakia gibelat uzteko asmorik. Zeren berori ene jaun eta nagusi izan daiteke, baina berorrek ere badaki ezen, erran komunak dioen bezala, apezak duela azken hitza bere... eta zeren Jainkoak bakoitza bere lekuan nahi baikaitu:
|
|
|
Baina bertze zerbait ere erran nahi nioke, berori haserretzen ez bada..." Eta aitak aitzina egiteko keinua egin zioan, eta Pedrok erran zioan: " Izan ere, atsegin
|
nuke
neure eskubide horiek Timoteori saltzea, ez dilista plater baten truke, nola egin baitzion Esauk Jakobi, baina Italiarako bidaia horren truke, zeren berorrek baitaki ezen pintorea izan nahi dudala eta ez bertzerik". Eta aitak, muturra okertu zuen arren, ez zioan ez baietz ez ezetz erran, eta isilik geratu zuan.
|
|
|
noiz heure buruaren jabe...?", alferrik. Harik eta, erromesaldi honi lotu aitzin —hogeita bortz urte bete nituenean doi—, neure buruari zin egin nion arte, guztiz serios, ezen entseiatu beharra
|
nuela
neure urguiluaren jabe izaiterat, neure zentzuen, eta neure buruaren. Zeren, zure osabak erran duen bezala...
|
|
|
Eta lur fintkoan bezain segurki eta gogortki pausatu nahi
|
nituen
neure kontzientziaren oinak eta arrazoinak, eta ez nuen edireiten non haiek pausa, ez non haiek fintka.
|
|
|
Eta anitz balira...? Zeren batzuetan iduritzen baitzait ezen mila boz eta bertze hainbat mintzo
|
ditudala
neure baitan. Eta nahi nituzke iratxo horiek guztiak neure erranetarat, orkestra batean bezala, nik zuzendu partitura jo lezaten.
|
|
|
Eta nigar haren ondotik bertze emazteki bat nintzen jada... zeren etxeko ardi beltz hura guztiz beltza izan baitzitekeen, baina nik baino zabalagoa zuen bihotza. Eta ulertu nuen ezen nihaurk ere ireki eta zabaldu egin behar
|
nituela
neure bihotzeko ateak, ordu arte zazpi giltzaz hertsiak. Gero, bertze karta leitu nuen.
|
|
|
A la guerra me lleva mi necesidad;/ si tuviera dineros, no fuera en verdad, 29 eta segidan pentsatu nuen ezen bi hegazti jo nitzakeela harrikada batez baldin dirurik banu, zeren diruaren truke eskuetara bainezakeen nik neure libertatea, eta zeren soldadua ere, bere aldetik, gerrara joatetik libra baitzitekeen, ene dirua bereganatuz gero. Ordea, pentsu hura burutik iragan bezain fite, guztiz alferrik nenbilela ohartzen nintzen, zeren kornadurik ere ez
|
bainuen
neure patrika zuloz betean, eta, horrela, bertze erremediorik ezean, berriro lotzen nintzaien orazinoei, urrikal zaitez nitaz, Jainko Jauna, urrikal zaitez gutaz...
|
|
|
—Baina ez
|
zintuzket
neure kontu hauekin tristetu nahi, eta munduan badira aipatu dizkizudanak baino gai arraiagoak...
|
|
|
Izan ere, irakurri nitian Piarres Oihartzabal kapitainak ekarri zizkidan bertze liburu haiek, gaurko zientziaren berri emaiten zidatenak; berrirakurri nitian, ondotik, neure skribuak... eta, zer erranen diat, bada? Neuk ere ez
|
nituela
neure skribuak hain laket izan, nola izan bainituen haiek skribatzen ari nintzela, zeren eta haiek ez baitzeuden, zinez, bertze liburu haien mailan eta graduan.
|
|
|
—Osaba—mintzatu nintzaion—, lehengoan ongi erran zenion Pedro Huiziri ezen ez dagoela desterru handiagorik nork bere etxean eta nork bere baitan aurki dezakeena baino, eta hori bera gertatuko litzaidake neuri, baldin Urbiainen geratuko banintz, zeren, alde batetik, ez
|
baitut
neure amaganik deus ere igurikitzen, eta ez nuke, halatan, haren mehatxupean bizi nahi, inkisizionea dela eta ez dela, jauregiko herederoa nihaur naizen arren, bertzalde; eta zeren, bertzetik, Urbiaingo giro hertsian ito eginen bainintzateke. Eta nik airea nahi dut eta airea behar dut.
|
|
|
Zeren beldur bainaiz kontatu behar ez ote nizun gau hartako hainbat kontu. Eta baietz iduritzen zait alde batetik, eta ezetz bertzetik... nahiz eta badakidan ezen azkenean guztia aditzerat emanen dizudala, deus ere ezabatu gabe, zeren, anitzetan erran dizudan bezala, zintzo eta onest jokatu nahi
|
bainuke
neure buruarekin, eta zure aitzinean naizen eta izan naizen bezalakoa agertu.
|
|
|
Eta, itsasaldi haren ondotik, neure bide berri hartan barrena, gero eta segurkiago eta gero eta gogortkiago fintkatu
|
nituen
neure oinak, eta gero eta bazterrerago egin zuten ene zalantzek, halako moldez, non, neure ezbai eta buruhauste haiek guztiak, denbora batean enegan haragitzen zirenak eta haragiaren haragi bihurtzen, itzal bihurtu baitziren, finean, eta, azturaren azturaz itzalaren itzal. Eta, handik harat, zein urrun sentitu nintzen neure amaganik; zein urrun, aita Bartolomeganik eta hark irakatsietarik; zein urrun jesuitek eta Erromako Eli za ko moralistek manatutik... eta zein urrun Axularrek bere Gero n adierazietarik, seigarren manamenduaz denaz bezainbatean!, zeinak, derradan bide batez, seigarrenetik lehenerat egin zuela baitzirudien, baldin apezek eta eliz jendeek manamendu hari predikuetan eta aitorlekuetan emaiten zioten denborari kontu egiten bazitzaion bederen.
|
|
|
Eta erran nion neure buruari: " Hobe, bai, jigant Gargantua banintz...!" Ordea, nola bihur nintekeen ni Gargantua, baldin hain eskastua
|
banuen
neure haragizko tresna, pixa egiteko ere ez gai.... Eta nik burutaldi burugabe hura izan nuen, eta guardia burua bere sermoi harekin ari zen... noiz eta atso zahar bat etorri baitzitzaigun ustekabean, beso bakoitzean saski handi bat zekarrela, non baitzeuden gure beztimendak.
|
|
|
Ximurra berandu ailegatzea ez zitzaion, nonbait, axola. Andrea auto barnera sartu orduko piztua
|
nuen
neurearen motorra.
|
|
|
Zuzenez, emaitzaren merezimendua erdiz erdi banatu beharra zegoen, gutienez ere, irratilariaren eta bion artean. Eta sektenean are gutiago emana
|
nuen
neuretik. Posta elektronikotik etorritakoa laburtzeko lan distiragabeari, hizkera periodistikoaren ustezko bizitasunaren kolorea baizik ez nion erantsi, Ttipi txostengile saiatuaren estilo zurrun eta sinoptikoaren gristasuna itxurapaindu beharrez.
|
|
|
Honezkero izanen da ohartu denik zein barneratua
|
dudan
neure buruaz urrikaltzeko plegua. Ez da oraingo gauza.
|
|
2001
|
|
|
Ez zait gaizki begitantzen. Nik neuk, egia esan, lurpean usteltzea baino nahiago
|
nuke
neure gorputz zatiak beharra dutenei ematea edo, ezertako balio ez badute, saien sabelean bukatzea. Guttienez hegazti jator horiei mesede egingo nieke.
|
|
|
Hementxe
|
dut
neure aurrean The Illustrated Weekly of India (1991, abuztuak 10). Shib Shnakar Chakraborty abokatuak berak Kalkutako eroetxean ikusitakoa kontatzen digu.
|
|
2002
|
|
|
Hementxe
|
dut
neure begien menpe ingeles liburu bat. Zakurren gorabeherak aipatzen ditu eta hauxe esaten du:
|
|
|
Eskuko hatzak ere txikiak ditut, jakina, eta are txikiagoak izan daitezke, inurri bihurtu arterainokoak, eta beraz, nahi duzunean inurri errenkada bat jar dezaket zure azalean, sabelean nahiz bizkarrean, kili kili eta kili kili, irri eta atsegin, zuk ez baitakizu zer den ona. Zuk medikua aldatuko duzu, baina nik ez
|
ditut
neure gaixoak aldatzen, guztiz atsegin baititut noiznahi erregalatzen dizkidaten madalenak, hain dira onak. Egia da, hala ere, batek edo bestek erregalatu izan didala inoiz kalabazinen bat, baina sukaldari ona naiz, eta kalabazinak dira, hain zuzen, ene espezialitatea.
|
|
|
–Hegan egiteko gogoa nuen, eta bete
|
dut
neure nahia.
|
|
|
Halako zerbat sentitzen bainuen nik ere osaba Lazaro paseatzera ateratzen nuen batzuetan: honekin esan nahi
|
dut
neure erara sinesten nuela nik neuk ere orduko, zalantzaz josia nengoen arren. Ez nuen inongo elizan sinesten, baina bai misterioari lotutako beste zerbaitetan.
|
|
|
Aipatu dut, izan ere, beste nonbait, bertute bakarra dudala mila akatsen artean: maite
|
baitut
neure ogibidea, eta zerbait sakratua balira bezala tratatzen baititut neure gaixoak. Hiesdunak zer esanik ez, gure etxera hiesa sartu zenez gero.
|
|
|
Emmanuel ere halatsu hasi zunan, Lanjarongo lagun zaharrarekin topo egin zuenean, berak aitortu zidanez. Ni, ordea, maitasunagatik egin nindunan drogazale, Emmanuelen patua nahi
|
nuelako
neuretzat ere. Baina ondorioak, luzarora, berdintsuak izan zitunan.
|
|
2003
|
|
|
–Ez
|
dut
neure burua ofizialki hiltzea beste irtenbiderik ikusten. Horrela bakarrik isilduko dira inguratzen nauten zakur horien zaunkak, baretuko dira nire jazarleen pausoak eta utziko naute bakean.
|
|
|
nireak dira, alegia", esanen du orduan don Justinianok, eta Erromesene leize zulo edo tunel baten azpian bezala geratuko da. " Hala ere, ez
|
ditut
neure lurrak salduko!", erantzunen dio Kepak.
|
|
|
Baina azpildarrok badugu esperantzarik, ezin izanen duela harrapatu. Nik ere bai
|
baitut
neure esperientziatxoa, bi errealeko txanpon haiekin neureganatua, haiekin ahalik eta dorrerik luzeenak osatu nahi nituenean: haiek ere, neurri batera iristen zirenean, hankaz gora egiten baitzuten, ezinbestean.
|
|
|
Izan ere, behin baino gehiagotan esan izan dut, hango edo hemengo elkarrizketetan, nik ez
|
nuela
neure lehen nobela hau, ezta bigarrena ere –Poliedroaren hostoak– publikatuko, baldin eta nazionalitate edo kultura normal bateko kidea izan banintz. Testuak atzera botako zizkidatelako susmoa bainuen, besterik gabe, gutxieneko kalitaterik ezean.
|
|
|
–Leihotik behera bota
|
dut
neure burua...
|
|
|
Sartu eta berriro ikusi bulego haiek, korridore haiek... denak aurrean eduki, esaten ahal zidatena entzun, hitz egin. Ez
|
dut
neure burua hilduratu nahi eta, beraz, zer gertatzen zaidan jakin nahi dut, eromenaz edo morboaz goiti.
|
|
2004
|
|
|
Aipuaren azken aldera datorren Kintanaren kritika horren antz antzekoa egina
|
dut
neuk ere hor nonbait. Baina, tira, kontu horietan sartu gabe, batuaren garapen prozesuan loratutako lore eder eta ez hain ederrak ditugu hemen mintzagai.
|
|
|
Ez, toki hark ez zuen espioi habia baten itxurarik batere. Zer espero huen bada –egin
|
nuen
neure artean–, antenaz eta piura susmagarriko morroiez jositako bunker bat?
|
|
|
–Gogoratuko duzunez –azaldu zion Oppenheimerrek, irrika ezkutaezinez–, Manhattan Proiektuko buru izan nintzen 1945 urtera arte. Lehen mailako ehunka fisikari
|
nituen
neure aginduetara. Nik bakarrik ezagutzen nituen guztien lanak, segurtasun kontuak zirela eta.
|
|
|
–Gogorra izan behar du, ezta? Ezin
|
dut
neure burua imajinatu etxean bakarrik, senarraren deiari itxaroten. Egia esan behar badizut, nahiko larrituta nabil azken aldian kontu honekin.
|
|
|
Behin edo behin, nire esturari eta nire angustiari ihes egiteko edo, amona Sinforosaz oroitu eta elizaren batean sartzen nintzen, baina bisita haietan ere Jainkoaren ausentzia besterik ez nuen neureganatzen; egoera hartan, liburuekin bakarrik lortzen nuen, maila batean, denboraren joana atseginago egitea –garaitsu hartan irakurri nuen Henry Millerren Trópico de Cáncer–: besteen bizipenak, baina –ez Bukowskyrenak, ez Henry Millerrenak berarenak, ez Saderenak, ez beste inorenak– ez zitzaizkidan aski, eta berandu gabe ulertu nuen nik neuk bilatu behar
|
nituela
neureak. Eta, horrela, egun batean irakurtzeari utzi eta, barrutik jaten ninduèn bakardadeari aurre egiteko, etxetik hurbil nuèn barra amerikano batera joaten hasi nintzen.
|
|
2005
|
|
|
–Azalduko didazu hori? Uste
|
dut
neuk ere badudala horretaz zer kontatu. Garagardo bat gura?
|
|
|
–Nahi
|
baduzu
neure argazki bat emango dizut etxera iristen garenean, baina nireetan ez naiz agertzen neska hori agertu ohi den bezala. Ez dakit adarra jotzeko asmoz edo, baina zure lagunak Akira Fubukiren argazkia eman dizu.
|
|
|
–Ander izan zen. Badakit nahiago
|
zenukeela
neu izatea, baina Ander izan zen –zigarro pakete bat atera zuen praken atzealdeko patrikatik; bi zigarro gorri baino ez zitzaizkion gelditzen, ondo zanpatuak; bat ahora eraman zuen, apur bat itxuratzen ahalegindu ostean, eta ezpain artean mantendu zuen itzalita, pizteko imintziorik egin gabe– Esan ziguten tokian aurkitu genuen Fernando, eta ez zitzaigun askorik kosta furgonetan sartzea:... pare bat gezur –zigarroa kendu zuen ezpainetatik, atxiki sakon bat eman ondoren bezala, eta berriro jarri zuen lehengo tokian–.. neronek kontatu nizkion pare bat gezur.
|
|
|
–Gustuko
|
dut
neure kontuak neronek ordaintzea –irribarre egin zuen.
|
|
|
Hamazazpi urte luzez ilunabar bikainak esperantzarik gabe ikusi ondoren, azkeneko hamabost hilabetean argi izpiak batez ere zapuzturik jasan ondoren (hauek bai gogorrak!), etxera bidaliak
|
nituen
neure apurrak oro, koittadu honek. Aurrerantzean ez nituelakoan...
|
|
|
–Begira, begira! –entzun
|
dut
neure ondoan– Uso pasia, uso pasia!
|
|
|
Aspaldi ez zela, sexologo bat etorri zitzaigun institutura, eta hitz egiten zuen bitartean komikiak irakurtzen egon nintzen ni. Uste nuen Kixmik jakingo zuela zertan zebilen, edo proposatzeak lotsa emango zidan, ez nintzen oroitzen, baina ergeltzat
|
nuen
neure burua, egoera oker hura ez saihesteagatik. Ordaina gogorra zen gero.
|
|
2006
|
|
|
Hasieran oso zaila izan zen. Azkenerako sosegatu nintzen eta uste
|
dut
neure lekua aurkitu nuela. Administrazioa beste mundu bat da, idaztearekin eta kantuz ibiltzearekin deus ikusirik ez duena.
|
|
|
" Premia larria: babestu egin behar
|
ditut
neure buru uhinak!"
|
|
|
Domingo Abaurrek ekarri zigun albistea sukaldean bilduak ginenoi. Hara estalpetua
|
nuen
neure burua, almenetako aldamioetan egun erdia euripean alferrik egin eta gero. Kanoiaren oihartzuna ez nuen denbora osoan entzun.
|
|
|
Edo, aukera horiek baztertu gabe ere, bi eta bi lau eginda neronek ateratako ondorioa. Ez
|
dut
neure burua arrunt azkartzat, baina Katalina Migel Mailuren alaba bazen eta ni Migel Mailuren iloba, Genebako unibertsitatetik pasatu gabe ergelenak ere asma zezakeen Katalinaren semea izateko aukera batzuk bederen banituela. Banekien, hala ere, ez zela aitatxiren aitzinean aipatzeko afera.
|
|
2007
|
|
|
honelako kasurik ezagutzen munduaren kondairan. Ez
|
dut
neure oroimenean aurkitzen maila horretako ihardokitze gaitasunik erakutsi duen herririk.
|
|
|
Aulkiagatik harritzen dituk batez ere, ze bestela ez duk hain arraroa hildakoei hitz egitea. Hasieran azalpenak ematen nizkiean, esaten niean hik aulki txikian eserita bakarrik hekiela entzuten, eta nik ez niala hitz egiten hik ez entzuteko; eta ezetz, aulkia ez
|
nuela
neu esertzeko ekartzen, nik tente edo belauniko ere berdin berdin entzuten nuela eta abar. Baina aspertu nauk.
|
|
2008
|
|
|
Bada jateari uzten dionik. Nik nahiago
|
dut
neure burua ebakitzea. Gizarteak irtenbide batzuk besteak baino hobeto ulertzen ditu oraingoz, baina funtsean gauza bera egiten dugu guztiok.
|
|
|
guk festa antolatu, eta zuek festa girotu? poz pozik utzi nahi
|
bainituzke
neure bi alabak!
|
|
|
ordenaren arauren bat larriki hautsi ote zuen, zabaldu ere, zabaldu zen irudimenik beroenak ere nekez asma zezakeena, lekaimeek santa Teresaren ahotsa entzun ote zuten areto kapitularrean bilduta zeudèn egun batean, nobiziei botoak egiteko hilabete falta zitzaienean: . Nobizia guztiak nahi
|
zaituztet
neure zerbitzuan, sor Ernestina izan ezik??, aita espiritual berriarekin diskusio zitalen bat izan ote zuen?
|
|
|
Erdeinuzko hizketaldi hark iraun bitartean heriotzaren mehatxua sentitua
|
nuen
neure gainean; masailak gorrituta neuzkan, eta bihotzak taupada mingarriak ematen zizkidan bularrean.
|
|
|
–Bai, bada besterik: Miriam hil zuenak uste
|
zuen
neu hiltzen ninduela, neuk bakarrik bidal nezakeelako mezu hori neure telefonotik.
|
|
|
Hortik atera kontuak! Zer pen tsatuko ote
|
zenuke
neu ere horrela hasiko banintz! –eta mahai ertzean utzitako puruari kolpetxo batez errautsa kendu zion, ipuina jantziko zuen ideia berria idatzi eta gero.
|
|
|
Hasteko, Leteren irizpideetan, abertzaletasunaren zentzua bera dago auzipean jarrita: ni zergatik naiz abertzalea, aberriaren hizkuntzan eta kulturan bizitzeko ez baldin bada?, munduan euskaldun izateko gisan bizi nahi ez baldin badut?, munduko herri berezi baten oinordeko izan nahi ez baldin badut?, neure herriaren iragan historikoaren identitate linguistikoan eta kulturalean hornitu nahi ez baldin
|
badut
neure nortasuna. Zertarako balio dit niri egitura politikoen eta juridikoen jokoak, aldez aurretik galdera horien erantzuna egokia ez izatekotan?
|
|
|
ordenaren arauren bat larriki hautsi ote zuen –zabaldu ere, zabaldu zen irudimenik beroenak ere nekez asma zezakeena, lekaimeek santa Teresaren ahotsa entzun ote zuten areto kapitularrean bilduta zeudèn egun batean, nobiziei botoak egiteko hilabete falta zitzaienean: " Nobizia guztiak nahi
|
zaituztet
neure zerbitzuan, sor Ernestina izan ezik" –, aita espiritual berriarekin diskusio zitalen bat izan ote zuen...
|
|
|
Bai, horixe egingo dugu: guk festa antolatu, eta zuek festa girotu... poz pozik utzi nahi
|
bainituzke
neure bi alabak!
|
|
|
–Aitortzen
|
dut
neure bekatua, aita Rafael!
|
|
2009
|
|
|
Gainera, Elenaren plana onartu izanak diferente egiten ninduen. Nik ere
|
banuen
neure sekretutxoa. Nik ere banuen neure alde ezkutu maltzurra.
|
|
|
Nik ere banuen neure sekretutxoa. Nik ere
|
banuen
neure alde ezkutu maltzurra. Eta horri eutsi behar nion.
|
|
|
Hori badakit, argi daukat. Neuk ere
|
baditut
neure mainak. Erne nago, hortaz.
|
|
|
Ezin
|
dut
neure irribarrea ikusi baina badakit nolakoa den. Nekalditik bueltan datorrenean, geza.
|
|
|
–Buelta bat eman genezake, dio eta gorroto
|
dut
neure burua, egin niezakiokeen mina kalkulatzen ari naizelako eta hala ere berarekin joan nahi dudalako.
|
|
|
Nahiz eta, egia zen, ni neu ere ez nenbilen erabat zintzo kontu hartan. Nik ere
|
banituen
neure eskemak. Eta ez nekien ziur zer zen barruko txitxareak horrenbeste berotzen zizkidana.
|
|
|
ihes egin balio bezala; Adak, jakina, ezin jarri zion ahotsa amorruari, baina amorrua berez mintzo zen, eta halako zerbait esaten ari zen une hartan, beharbada, Adaren bihotzetik: . Ez
|
dut
neure burua hilko, ez horixe, baina pistola bat emango balidate, zuek uxatuko zintuzketet oraintxe bertan: ez naizela bost urteko haurra gero, niri kargua hartzen ibiltzeko?!?.
|
|
|
–Oi, Domingo, tarteka ikusi behar zaitut, ezin
|
baititut
neure pena hauek beste inorekin konpartitu?! Erromak entzungo baligu, sutara bidaliko gintuzke, heretikotzat hartuta; eta aitak edo amak entzungo baligute, eroetxera.
|
|
|
–Baina armadan egon berria zara, eta ulertu zenuke?, aitak esaldi harekin inflexio puntua markatu balu bezala, Domingori askotan etortzen baitzitzaion sarjentu putakumearen irudia, harena kasurik nabarmenena bazen ere, bide bertsutik zebiltzan ofizial eta subofizial gehienak?, eta aitak halako enplegatu leialak nahi baitzituen, antza, ez al zion aitari berari entzun gizon zital bat gizon are zitalago batek bakarrik zuzen zezakeela, lantegiarena bezalako giro gogorretan, Jainkoak zuzen idazten baitzuen, baina lerro okerretan??, kargutxo baten ordainean langileen eta azpikoen mugimenduak kontrolatzen zituztenak, haiek guztiak menderatzeko asmotan; esan nahi baita Domingok horrelako ondorio batera iritsia behar zuela: . Aitak sarjentu putakume hura bezalakoa nahi
|
nau
neure egitekoetan, baina hori bai ezetz?!?; hitzak, beraz, ez zuen jada Domingo behartzen, baina, hitza jateko behar adina arrazoi izan arren, ez zuen hori askitzat jotzen, gauza bakoitzak baitu bere mementoa eta bere abagunea, eta bera. Domingo, berearen zain baitzegoen; mutila isilik zegoen, beraz, egunerokotasunaren errutinak ezinbestean aspertzen zuen arren. Domingok berak gerora aitortuko zuen, behin baino gehiagotan, zeinen itogarria gertatzen zitzaion bulegoko espazio hertsia, halako eran, non, erreakzio gisa edo, portuko belaontziak edo Lobos de mar pelikulako hainbat eszena etortzen baitzitzaizkion gogora ia modu automatikoan, askatasunaren bela zuria eta itsasoaren zerumuga amets?, errealitateak noiznahi asaldatzen zuela eta deseroso sentiarazten; Domingok, ondorioz, disimulatu egiten zuen, haren barruan ekaitza osatuz zihoan bitartean, berandu gabe lehertuko zena:
|
|
|
Begiz jateaz gain, neska mutilek han eta hemen ukitzen zuten aparatua, pilotuak bere erretolikarekin jarraitzen zuen bitartean? jakin behar
|
baituzue
neure andregaitzat dudala monoplaza, izena ere halakoa baitiot jarria: Rosanna; pilotuaren esaldiak aho zabalik utzi zituen orbetar guztiak, Nazario izan ezik, beharbada, egin ere, egin baitzuen honek halako keinu ia sumaezin bat, begiak apur bat itxiz eta hasperen eginez, harekin pilotuari zera esan nahi balio bezala:
|
|
|
–Bada, gaua hirian pasatu behar baduzu, nik
|
badut
neure neba bat, hoteltxo bat duena, eta iritsitakoan esango dizut, geltokitik hurbil dago-eta. Bihar, hala ere, osaba izeben herrira joan baino lehen, katedrala bisitatu zenuke, esan zion amak.
|
|
|
–Bada, gaua hirian pasatu behar baduzu, nik
|
badut
neure neba bat, hoteltxo bat duena, eta iritsitakoan esango dizut, geltokitik hurbil dago-eta. Bihar, hala ere, osaba izeben herrira joan baino lehen, katedrala bisitatu zenuke –esan zion amak.
|
|
|
horregatik piztu zitzaion, erreakzio gisa, beste txinparta bat begietan, piztu bezain laster itzali zena, itxura egite hartan berezko zerbaitek –ezintasunak eragindako amorruak, ziurrenik– ihes egin balio bezala; Adak, jakina, ezin jarri zion ahotsa amorruari, baina amorrua berez mintzo zen, eta halako zerbait esaten ari zen une hartan, beharbada, Adaren bihotzetik: " Ez
|
dut
neure burua hilko, ez horixe, baina pistola bat emango balidate, zuek uxatuko zintuzketet oraintxe bertan: ez naizela bost urteko haurra gero, niri kargua hartzen ibiltzeko...!".
|
|
|
–Oi, Domingo, tarteka ikusi behar zaitut, ezin
|
baititut
neure pena hauek beste inorekin konpartitu...! Erromak entzungo baligu, sutara bidaliko gintuzke, heretikotzat hartuta; eta aitak edo amak entzungo baligute, eroetxera.
|
|
|
" Baina armadan egon berria zara, eta ulertu zenuke", aitak esaldi harekin inflexio puntua markatu balu bezala, Domingori askotan etortzen baitzitzaion sarjentu putakumearen irudia –harena kasurik nabarmenena bazen ere, bide bertsutik zebiltzan ofizial eta subofizial gehienak–, eta aitak halako enplegatu leialak nahi baitzituen, antza –ez al zion aitari berari entzun gizon zital bat gizon are zitalago batek bakarrik zuzen zezakeela, lantegiarena bezalako giro gogorretan, Jainkoak zuzen idazten baitzuen, baina lerro okerretan? –, kargutxo baten ordainean langileen eta azpikoen mugimenduak kontrolatzen zituztenak, haiek guztiak menderatzeko asmotan; esan nahi baita Domingok horrelako ondorio batera iritsia behar zuela: " Aitak sarjentu putakume hura bezalakoa nahi
|
nau
neure egitekoetan, baina hori bai ezetz...!"; hitzak, beraz, ez zuen jada Domingo behartzen, baina, hitza jateko behar adina arrazoi izan arren, ez zuen hori askitzat jotzen, gauza bakoitzak baitu bere mementoa eta bere abagunea, eta bera –Domingo– berearen zain baitzegoen; mutila isilik zegoen, beraz, egunerokotasunaren errutinak ezinbestean aspertzen zuen arren –Domingok ber... lan istripu baten kariaz izan zen, langileetako bati balbula bat lehertu eta lurrun beroak begiak erre zizkionean, goizeko lehen orduan, Nazario Orbe bulego buruarekin eta Domingorekin bilduta zegoèn une haietako batean, astean behin hirurak biltzen baitziren, aitak semearen jarraipena bertatik egiteko asmotan; are gehiago:
|
|
|
Jorge Kirsch pilotu frantziar ezagunak honekin irabazi zuen Deutsch de la Meurthe-ko kopa, orain dela urte pare bat, atera hortik kontuak...! Begiz jateaz gain, neska mutilek han eta hemen ukitzen zuten aparatua, pilotuak bere erretolikarekin jarraitzen zuen bitartean... jakin behar
|
baituzue
neure andregaitzat dudala monoplaza, izena ere halakoa baitiot jarria: Rosanna; pilotuaren esaldiak aho zabalik utzi zituen orbetar guztiak, Nazario izan ezik, beharbada, egin ere, egin baitzuen honek halako keinu ia sumaezin bat, begiak apur bat itxiz eta hasperen eginez, harekin pilotuari zera esan nahi balio bezala:
|
|
2010
|
|
|
–(?) Orain artekoa laburbildu nahi nizuke, Zapiain estimatua, susmoa baitut, susmoa baino gehiago ere bai?
|
baditudala
neure jokabidean konstante eta joera beti bat batzuk, hurrengo kontsultarako balia ditzakegunak, zuk hala baderitzozu.
|
|
|
nirea beste kasu bat da, nik uste, baina aitortzen dut ederki profitatu nuela bigarren izaera hura, etxekoen baldintzarik gabeko laguntza eta babesa? jatorrizkoa gizentzeko; eta, originaltasuna bazterreko altxorra zen neurrian, bazterra bilatzen nuen, jakina, hortik, beharbada, nire bakardaderako joera?, nahiz eta nire bakardade ustezko hark bakardadetik gutxi zuen, nik bai bainekien begi asko eta asko
|
nituela
neuri begira, baita begiratzen ez zidatenean ere, halaxe puztu bainuen neure egoa eta sortu neure mundua:
|
|
|
Eta hirurek alde egin zuten etxetik??. . Etxetik alde egitea gauza bat da, haustea bestea, eta nik onez konpondu nahi
|
nuke
neure auzia?. –Bada, beldur naiz ezinezkoa ez ote den??.
|
|
|
Badakit gordinegi ari naizela, oraintxe esan dizut, Damaso; baina errotik kendu nahi
|
nuke
neure min hau, eta horregatik ari natzaizu horrela; Benjamin Mariak bai baitaki, hura inon bada, esperantza horrek bizi nazala!?, zenbat maite dudan eta noraino naizen damu, berari irritxo bat bera ere ez eskaintzeagatik; badaki nire irrika irrikatsuen berri, eta badaki, hortaz, zein den nire ametsa: osatu gabeko haragi puska hura ikustea, neure besoekin besarkatzeko eta neure ahoko muxuekin muxuka jateko, ferekaz fereka eta laztanez laztan?
|
|
|
derradan hori ere, bide batez?, eta munduko buelta egin banu bezala sentitu nintzen, akituta eta agortuta? nahiz eta
|
banuen
neure ibili hartan Juan Sebastian Elkanoren eta haren marinelen arrastoa ikusteko esperantza, haiek susperraraz bainintzaketen eta adorea eman, inork ematekotan: alferrik?
|
|
|
–Nik neure erabakia hartu nuen, eta eskertzen dizuet orain arte eman didazuen babesa. Baina zuen babesak nire erabakia gezurrezko bihurtzen du, horretaz ere konturatu naiz, eta bakarrik nahi
|
nuke
neure bidean. Nire erabakiak ez du, beraz, ezertxo ere zuen aurka?
|
|
|
Urte ilun haietan ez nengoen neure egoerarekin pozik, baina ezta biziki larrituta ere: txepel zihoazkidan egunak, aitor dut, baina nola nik onartua
|
bainuen
neure patua, bizirik nengoen gutxienez!?, neke handirik gabe igarotzen zitzaizkidan orduak, bizitzaren berezko zamari zama berririk erantsi gabe, alferrikako kezkak bazterrean utzita, Meyer jaunarekin, gerra aurretik kartazko harremana izan ondoren, gerrak (gureak lehenik, eta Europakoak gero) eten zuen gure artekoa, eta Txopitea jaunarekin lotzen nindutenak izan ezik:
|
|
|
Ez nuen sinesten, beraz, baina sinesten nuen, aldi berean. Pentsa dezakezu nire jarrera hartan, ausarta ez ezik, adoretsua ere izan nintzela, ez baitut uste ez zuri eta ez beste anai arreba guztiei halakorik bururatu zitzaizuenik, Domingori ere ez nik uste, baina gaur garbi ikusten dut guztiz bestelako bulkadak eta mugidak
|
nituela
neure jarrera haren azpian. Ni ez nintzen indartsua, Teofilo Maria bezala, eta ez adoretsua, Domingo bezala; aitzitik:
|
|
|
pipiak jandakoak iruditzen baitzaizkit. Nahiago
|
dut
neure historia txikia bizi: igandeko martinia, xake partida bat, eta, azken urteotan, Amanda?
|
|
|
Geure bilakaera honetan, baina, beste urrats bat egitea erabaki genuen 1971n, noiz eta zure gutunetako batean ongi idazten nuela esaten baitzenidan, eta ea ez ote
|
nuen
neure bizitza kontatzeko asmorik;. Psikoterapia ariketa bikaina ere izan daiteke zure kasuan?, gehitu zenuen, eta nik erronka onartu, eta halaxe ibili izan naiz geroztik, zuri tarteka idazten, baita orri batzuk bidaltzen ere?
|
|
|
|
Badut
neure paperen artean Unamunoren artikulu bat,. La promesa de España?, El Sol egunkarian argitaratua, 1931ko maiatzaren 14an, pasarte batean honako hau dioena:
|
|
|
Nik, funtsean, gizaki arrazionaltzat
|
dut
neure burua, eta horregatik, errealitatearekiko harremana kudeatzeko, aintzakoagotzat hartzen dut arrazoimena irudimena baino, baina gauza bat da hori, eta beste bat ez ohartzea ezen, gizakiaren berezko izatean, badagoela osagai irrazional bat, non bete gabeko amets eta desioek aurkitzen baitute asaskabidea, nik bai bainekien ordurako, ongi jakin ere, beste mundu haren berri, ez hankarik ez bururik ez zuèn mundua, errealitate inkontzienteari lotuta zegoen heinean?, halako moldez, non artikulua ebaki eta gorde egin bainuen, hain benetakoa, gogoratu nola ibili zen Ada gaixotu zenean, Gabino, orain buru argi, orain buru ilun, bere baitan bi nortasun balitu bezala, marra argi batek bereiziak!?
|
|
|
esan zuen Lizardi handiak, amonaren heriotza gogoan zuela, eta ni ez nintzen gutxiago, nire mina beste min bat bazen ere, maitemina iturburu zuena; nire minak goia joa behar zuen, nik hala uste nuen behintzat? baina oker nengoen, oraindik ere gorago jo baitzuen berandu gabe; gaizki lo egiten nuen, eta, esnatzearekin batera, Helenaren irudia etortzen zitzaidan lehenik burura, haren elgorriagak eta haren matíaslópezak; baita haren bainilazko musuak ere, beste modu batean interpretatzen nituenak eta baloratzen; izan ere, gogoan
|
nituen
neure damuak eta gurutziltzatuaren aurrean egindako otoitzak eta erreguak, baita hari egindako promesa ere?. Behin bai, hurrengorik ez??, baina hain guztiz aldatu ziren inguruabarrak, non beste ikuspuntu bat nagusitu baitzitzaidan: zer, baldin eta gertakari hura, Jainkoaren zigorra izan beharrean, Jainkoaren grazia bazen?; zer, baldin eta gurea zinezko ezkontza izan bazen, Jainkoaren begien aurrean??(?) entzun nizunean etxetik alde egiteko prest zeundela nirekin ezkontzeko, nirekin orduantxe ezkondu bazina bezala sentitu zintudan?
|
|
|
–Harrokeria ez bada, utz iezadazu gauza bat esaten: Jainkoak guztientzat du ordu bat, eta susmoa dut ate joka
|
dudala
neurea?.
|
|
|
mundua oparitzeko aukera izan banu? ziur nago guztiak batera emango nizkiokeela; emango ez nizkion, bada, baldin eta biok ere ezinduen kofradiako kideak baginen ordurako, hura besamotz eta ni birika bakar?!; ai, baina hura ezinezkoa zen, ez makila magikoa, ez hegazkina eta ez mundua
|
nituen
neure esku?, eta horregatik ziren, beharbada, nire sentimenduak hain onak eta hain beteak, ezta, Damaso??; baina zu joan zinen mundu honetatik, eta Zapiain estimatuari galdetu diot, zalantza argi diezadan.
|
|
|
bigarren mailan geratu ziren abuztuaren 1eko egunkarietan berri harrigarria irakurri orduko? harrigarria baitzen, zinez, bidente batek lebitatu izana; baina, beste kontu haiek bigarren mailan geratu arren, era batean edo bestean eragiten zidaten, izugarri poztu bainintzen jakin nuenean gero eta ezagunagoa egiten ari zèn bidente nazionalista zela Jainkoarengandik bere grazia graziatsua jaso zuena eta ez beste inor, eta poz hartan
|
bainuen
neure eragin haien erakusgarria eta froga; eta bazegoen gehiago: izan ere, Ama Birjina agertu eta lehen egun haietan, Pagoagako Ama Birjina Euzkadiren alde zegoelako iritzia zabaldu zen nazionalisten artean, hargatik agertu ote zen edo; jasoa dut El Día n agertutako artikulu bat, Engracio de Aranzadirena, non autoreak errepublikarekin ituna egin nahi zutèn euzkotarren kontra ekiten baitzion:
|
|
|
Zer besterik pentsatu nuen nik umetan! Geroztik, bidea egina
|
nuen
neure kasa, erlijioaren fabulazioei neure logika kontrajartzen nien, bestela esanda: nola izan zitekeen aita santua infaliblea, puzkerrak ere botatzen bazituen, do txikian bazen ere???, halako eran, non apaizengandik eta gurasoengandik jaso nuèn mundua artesiz josia bainuen ordurako, neure egitura mentalak zaharkitzen hasi balitzaizkit bezala:
|
|
|
nik ere zientziaren arbolako fruitutik jan bainuen, eta ez bainago atzera egiteko, alor honetan ez bederen. Gainera, Pio Barojak bide honetan jarri ninduenetik, jendearen erreakzioak aztergai?, atsegin
|
dut
neure usteak eta iritziak norbaitekin komentatzea, garai batean Meyer jaunarekin izaten nituèn solasaldiak Txopitea doktorearekin izaten ditut orain, badakizu?, halako eran, non mundua zoologiko bihurtu baitzait: muskerrak eta sugandilak ikusten ditut, sugeak eta kamelehoiak, tigreak eta elefanteak, guztiak bi hankatakoak.
|
|
|
eta ni ez; baina hara: nik ere
|
banuen
neure lurren baitan lotan zetzàn landare kaxkar erdi idor bat, baldintza berezi batzuetan piztu, hazi eta bere fruitua eman zezakeena: heroitasunaren fruitua?
|
|
|
Hamaika hamabi urterekin urte txarra pasatu nuen, Teofilo Maria eta Domingoren artean, batak agintzailearen dohainak zituen eta besteak errebeldearenak? hutsaren hurrengotzat
|
bainuen
neure burua. Egun batean, gainera, amesgaizto bat izan nuen:
|
|
|
orduantxe sinatu bainuen, institutuko beste irakasle batzuekin batera, idazki bat kondenatuen alde. Karta honetan guztian esan dizut ez
|
dudala
neure burua heroien arrazakotzat, nire ekintza heroiko guztiak Frantzian noizean behin egiten ditudan erosketetara mugatzen dira, Espainian debekatutako libururen bat edo beste tartean?, baina sinadura eskatu zidatenean, zer gutxiago egin nezakeen, heriotza zigorraren aurkakoa naizenez gero!
|