|
2009
|
|
|
normala da hizkuntzaren izaera aglutinatzaileak perpausen erritmoa moteltzea. Silaba askoko hitzak osatzeko joera
|
du
euskarak. Aita soil batetik abiaturik berehala goaz aitarenganakotzat bezalako lukainka peza batera.
|
|
|
Ez dakit nolakoa zen itzulpena. Baina Mikelek ezin
|
zuen
euskaraz kantatu.
|
|
2011
|
|
|
Eskarmentuaren paperak dela-eta, beste kontu bat ekarri gura dut lerro hauetara, eta da Anjel Lertxundi bere saioetan garatzen ari den prosa eredu argi, jaso eta funtzionala, funtsa
|
duena
euskara jori eta ekumeniko batean, eta bai, esan gabe doa, zeregin horretan erakusten duen arduran eta adorean. Anjel Lertxundik, bistakoa denez, badu zer esanik, eta zer hori hor darabil ingudean tiriki tauki, harik eta dagokion moldea eta tonua ematen dion arte.
|
|
|
Piarres Lafittek jakin bazekien zein veneno zerion Etxepareren obrari: Elizaren morala kuestionatzeaz aparte, zer eta eboluzionismoa sarrarazi nahi
|
zuen
euskararen plazara, kontrabandoz izan arren. Gure mundua noizbait airez aire jaurtiki ziliporta bat besterik ez?
|
|
|
Zein hizkuntzatan egingo dugun galdetu diogu lehenbizi, euskara ez baita berarentzat jaiotetxekoa, nahiz eta batzuetan, Bidanian pasatako boladetan hartutako azentuari esker, halaxe ematen duen. Berak dio liburuak ere idatzi izan diren hizkuntzan irakurtzea gustatzen zaiola, eta euskaldunekin, eta ERLEA bezalako aldizkari batentzat, nahiago
|
duela
euskaraz egin, gehiago kosta arren. Ondoren, elkarrizketa bere estudioan egitea erabaki dugu, marrazki eta pintura artean.
|
|
|
Geroxeago, Piarres Xarritonek bultzaturik, eta harekin, UZEI taldean lan egin nuen, filosofia mailan. Betidanik entzuna
|
nuen
euskara ez zela gai abstrakzioak adierazteko eta, garbiki errateko, ez nuen ezin gaindituzko oztoporik kausitu, salbu hizkuntza erabilera pertsonalari buruz, edozein gai izan zedin. Arazoa ez zen ikasmateria, baizik nire trakesia.
|
|
2012
|
|
|
Eta nik ez nuen konplizitate handirik behar lagun izateko. Neure inguruetatik kanpo hamar erreal ematen ez
|
nituen
euskaragatik egiten genuen lotura hori. Erdaraz hitz egiten nuenean nafartzat hartzen ninduten muetico, cosica, dioskiakió, esaten nituelako, eta nik ez nuen ez nafarra eta ez Osasunakoa izan nahi.
|
|
|
Euskarak eta euskaltzaleok ez genizkien ateak itxi behar «geureak» ez ziren aireei eta hauek ezinbesteko iruditzen zitzaizkidan arnasa hartzeko. Libertatearekin parez pare egin behar
|
zituen
euskarak bizitza eta ibilia. Ez ziren proposamenik gustukoenak izan euskal gizartearentzat hauek, ez eta alderdi sozialistarentzat.
|
|
2013
|
|
|
Ikusten da gauza asko dagoela oraindik egiteko, gauza asko dagoela oraindik ondo egiten hasteko. Halere, lehen aipatu bezala, ondo egin diren gauzak, lorpenak ere badaude.Aipatu
|
dugu
euskararen aurrerakada, euskal literaturaren maila altua... Baina beste arloartistikoetan, nola ikusten duzu kontua?
|
|
2015
|
|
|
Are gehiago esaten ausartukoginateke, Jean Elissalderen testurik ederrenetakoa dela, antologikoenetakoa. Interesaparta du historiaren aldetik, alemanak Ipar Euskal Herrian 1940ko ekainean sartuzireneko deskripzioa azaltzen duelako; interes aparta
|
du
euskara zoragarria darabilelako; interes aparta du alemanen jarrera Azkainen maisuki ematen duelako; interes aparta dutestigantza bat finkatu nahi duelako; eta interes aparta du, besteak beste direla, moduzoragarrian idatzia dagoelako.
|
|
2016
|
|
|
Kultur politika ausartagoa. Bide handia egin dugu baina falta dena handiagoa da, eta uste
|
dut
euskararen tenperatura euskal kulturaren eskaintzaren termometroaren baitan igoko edo jaitsiko dela.
|
|
|
Hamar hitzetatik bat (edo erdia) ulertzen nion! «Aizu, zure baserrira etorri behar
|
dut
euskara ikastera», nik, eta berak, «Etor hadi nahi dekenean, motel!» (edo horrelako zerbait). Handik hilabetera medikuntza utzi (oraindik ez nekien, baina utzita neukan jada) eta Berastegiko arratearren baserrian agertu nintzen nire motxilarekin.
|
|
2018
|
|
|
Baztertu egin zuen, horretarako, arrazaren aipamena ezaugarri antropologiko bezala, eta hori garai hartan ausardia zen. Hortaz, zergatik ez
|
zuen
euskaraz gehiago idatzi eta, batez ere, zergatik utzi zion euskaraz idazteari 30 urtetik aurrera. Galdera horri erantzun zehatza ematea ezinezkoa da, baina gogoan izan beharrekoa da ez zela euskaraz erraztasunez hitz egitera iritsi, ez zen «euskaldun berri» bilakatu?, Julio Urkixo bezala; eta horien ondoren Urmeneta, Cortes Izal, Jimeno Jurio eta beste hainbeste ere ez ziren euskaldun hiztun arruntak izatera iritsi, nahiz eta bizitza osoa euskal gramatika ikasten eman.
|
|
|
Urkixoren eta Campionen kasuak oraindik adierazgarriagoak dira, Euskaltzaindiko kide izanik 1918ko hasieratik, eta bestelako lan eta ahaleginak ahaztu gabe. Broussainek eta Campionek erdietsi ez
|
zuten
euskararen batasuna 1968an lortu zen eta batasun horrek beste aro bat ekarri zuen euskararentzat. Garai berriak batasun literarioa eta murgiltze eredua ekarri ditu.
|
|
|
« ¿ Eztira gogoratuko olango euskaldunak eurak dagozala geiegi lotuak umetan ikasitako arauetara, eta ipinten dituela beren pensamentuak paperean Gastelako izkerarentzat egindako izkirakindean?». Agirrek ez
|
zuen
euskara batua planteatzen (goizegi zen, komentatzen ari garen gutuna 1891koa baita), baina maisuki diseinatu zizkigun euskararen batasunerantz joateko ezinbesteko oinarriak, gaurko egunean ere errespetatu liratekeenak. Ez da gutxi euskararen rocker zaharrengandik ikasi behar duguna:
|
|
|
Joseba Gabilondo. Euskaraz hasi zitzaidan eta, sinistu behar didazue, nik erdaraz erantzun nion, ezin niolako euskaraz egin, inoiz ez
|
nuelako
euskaraz egin nire jaioterritik eta bailaratik kanpo, euskara niretzat etxeko, jaioterriko eta, asko jota, bailarako hizkuntza zelako, Aizpurutxotik Zestoarainokoa gutxi gorabehera. Eta baiki, karrera bukatu eta gero, nahiko ondo alfabetatuta ordurako, lanean hasi nintzen, euskara irakasle, eta harrezkero, beste lanbide batzuetan aritu arren, euskara (batua, estandarra) izan dut beti lan tresna nagusietako bat.
|
|
|
bi horien arteko tentsioa bizi dugu, eta behin baino gehiagotan entzun dugu berba egiten filologizazioaz edo analfabetismoaz, segun eta nondik begiratzen duzun. Ez dago esan beharrik, nire diagnostikoaren arabera, egundoko alfabetizazioa behar
|
duela
euskarak, bestela jai dugu. Inolako proiekzio kulturalik ez.
|
|
|
«Leizarragak Biblia itzultzeko erabili zuen euskalkia da egokiena». Lapurtera klasikoak izan behar
|
zuen
euskara idatziaren eredu, horren defendatzaile sutsua zen Federiko. Joanes Leizarragak Lapurdiko euskara erabili zuen, eta maileguak greziera klasikotik hartu zituen.
|
|
|
Hortik dator, bada, hona dakargun gutun honen garrantzia, argi nabarmentzen baita bertan Egañatarren artean euskarak zeukan komunikazio familiar nahiz formaletarako funtzionalitatea. Aitona Frantziskok poesia egina
|
zuen
euskaraz eta liburutegia nahiz artxibategia zituen Zarauzko etxean. Osaba Konrado ere literaturazalea zen eta liburuak konpartitu zituen iloba zaharrenarekin.
|