|
2003
|
|
|
Gizakiakuadrupedioekin sailkatzeak haserretegiunzituen ordukonaturalistak.Okaztagarritzatjozuten, gizakiadimendudunapatariiletsulau zangodunetalau ebakortzdun gisaurkezteaa.Adibidez, Linnaeus enaurkarinagusiak, Buffon ekbegie, nbista bistanutzizuen, Linnaeus ekQuadrupedia
|
talde
baitaninkludituhainbatkreatura, ezzirelakuadrupedioinolazere: gizakiekesku bietaoinbidituzte; saguzarrekoinbidituzte etaeskurikez; tximinoeklaueskudituzteetaoinikez; etamanatieksoilik, esku, bi.Louis Daubenton egezurrezkko etdesegokitzaatjozuenLinnaeus ensistemaosoa.Bestalde, hainbatnaturalistakerabatarbuiatuzuten, heretikozelakoan, gizakiakfuntseananimaliakdirelakonozioa, izanere, eskriturasantu...
|
|
|
Etxeparek begietaratuezzuenbizkatxa, seguruenez, Lagostomusmaximus espeziekoaizangozen, edohorixeda, behintzat, Chinchillidaefamiliahorretakokarraskarihorienbanaketageografikoetatikondorioztadezakeguna. Familiahegoamerikar horrenseiespezieetanhandienada: gorputzak 47 66cm koluzeradu, etabuztanak beste15; pisuz2 8kg tartekoakizaten dira.Ordokietakobizkatxagauekoada, etailunabarrean ateratzendagordezuloetatikjateko.Belarrezeta hazizelikatzenda, eta, esamesenarabera, hamarbizkatxak ardibakarbatekbeste jatendute.Emeaketaheldubakoakdenakbateraalhatzendira
|
taldetan
; arrakbakarkagehienetan.Ordokietakobizkatxaosoanimaliasozialada, eta15 30aleartekotaldetanbizida, inoiz50 alerainoereiritsita.Hainbatganbaraetatunelezosoturikozulosistemakomunala eraikitzen dute,, bizkatxera, delakoa, 600m2tanzabaldutaegondaitekeenaeta4 30sarreraedukiditzakeena.
|
|
|
HainbatetahainbateuskaldunsartuzirenBaionakoerreximenduetan. Esaterako, 49.erreximenduarenjoan etorriakkontatzendizkiguJeanBarbierrek, Piarressoldadu
|
talde
horretako kideadelaasmatubaitzuen.Beste euskaldunbatzukAmeriketatik eta itzuliziren, etadestinatueginzituzten, besteakbeste, Salonikakolehorreratzeanpartehartuzuenkolonialen7.era. Nolanahiere, 6000euskaldunhilzirenhainbatfrontetan.Kopuruhori, itxuraz, ezdaosozehatza, zeren, bigarreniturribatean5000hildakoaipatzenbadiraere, hirugarren batean8000rainohazibaitakopurua.Ildoberetik, ezdutinonmobilizatuzireneuskaldunenzenbakirikirakurri.
|
|
|
Harrapakarienerasoetan buruamakurtzenbidezutenetaadarrekinerantzuten. Kranioatzekohezurhegalak samababesten zuen, etsaienhortzeibidea oztopatuz.Dutengarezur hiperosifikatuadardunhori, animalia taldehorrenzaharreriarenfrogagisaulertudainoiz, hauda, dinosauroekiraupenebolutibo luzeegiaedukizutela, eta horrexegatiksuntsituzela
|
taldea
.
|
|
|
Walter Alvarezhorrelakoikerketailunbatean murgildutazegoen1973an, Gubbiohirian, Italiakoiparraldean.Ziurrenez, horretanziharduelasekulasantanezzitzaionbururatukoerrutinazkolaginketa magnetostratigrafikobatek, hankazgorajarrikozuenikzientzia mundua.WalterAlvarezgeologo
|
talde
zababatekilnbaterazebilen.Berorietariko batIsabella, Premoli Silvapaleontologoa, foraminiferoplanktonikofosiletanespezializatutazegoen.Alvarez en, Premoli Silva renetataldeko bestbatzueneemaitzakelkartuz, Erdi MesozoikotikErdi Zenozoikoraartekokronologiaberreraikitzealortuzuten, eta, ezahaztu, K/ T jazokuneaurrekaoarobihorienartekomugadela.Gainera, Gubbio kokareharrizurizkohormahandikoforaminifer...
|
|
|
Lehenemaitzak 1978koekainerakoeskuratu ziren.Lan
|
taldea
–geroraospetsubihurtuzirenAlvareztarrak, FrankAsaro etaHelenMichel, zuretalurgeldituzenlortutakodatuekin: buztinezkogeruzak30aldizmaterialkosmikogehiagozeukan, Gubbio kogoikoedobehekosedimentuekbaino.Errazazaltzeko, geruzairidioztxitaberatsaaurkituzuten.Taldebarruan urtebetezluzatuzen, datuon haztatzeartatsuaetaeztabaida pausatua.Besteezerbainolehenago, elementuhorienkopuruanomaloak, eguzkiinguruetakosupernobabatenleherketabateksortuak izanzitezkeelaotuzitzaien, baina lasterbaztertuzutenhipotesihori.Azkenik, burututako azterketarenemaitzaketaasteroidebateninpaktuaren hipotesia1980anplazaratuzituzten, Sciencealdizkarian, luzebarikospetsu bihurtuzen15orrialdekoartikulubatean.Egileenustez, gutxienez10kmkodiametroazeukanasteroidebatektalkaeginzuenLurrarenkontraorain 65milioiurte, etainpaktu horrenefektueksortukozutenK/ T mugako masa suntsipena.Berkeley kotaldeareniritziz, benetakoerailea, hots, suntsipenmasiboarenazkenkausa, inpaktuostekohiruhilabetekoilunpeerabatekoaizangozen.Ilunpebeltzhori, jakina, inpaktuarenondoriozatmosferaraaskatutakomaterial kantitateeskergak, delameteorito birrinduarena, delalur azaletik erauzitakoa, ekarrikozuen, horzeharharrotutaegon zenbitarteanezbaitzueneguzki errainurik igarotzenutziko.Ilunpeanahikoaluzeasuertatukozen, eta, beraz, hilkor, tarte horretanlandare bizitzak etaplanktonakerrekajokobaitzuten.Katastrofehorrek, esangabedoa, kalamitateakateatrofikoan gorazabaldukozuen, etagosezhilko zirenanimaliak, halanoladinosauroak.Ilunpeak, bestalde, tenperaturenjaitsiera bortitzaekarrikozuen, etaondorioz, bat bateannegugorriairitsikozen lehenagokomundutropikalera.
|
|
2006
|
|
|
1 0SABArenidaz lanak: Zuk diozun bezelahilaurretik, Kardaberaz
|
taldearen
eta GipuzkoakoDiputazioarenlaguntzaz, beraksailkatutaetagarbirapasataateraziranIdaz lan guztiakizenarekin12 liburu.Azterketabateginondoren, JuanMarikdiolanenbatzukfalta dirala.Dena delaiadenak etagarrantzitsuenak hor daude. Nolaeskuratu?
|
|
2007
|
|
|
Proposogra, a lan honen bidez emaitza berri bat gehitu nahi izango litzaieke orain arteko ikerlariek buruturiko ikerkuntzei. Orain arte egin diren proposogra, a lanetan pertsonak edota
|
taldeak
aztertu dira, bakoitza besteengandik erlazionatu barik; ostera, gure lanak bereziki pertsonen eta taldeen arteko harremanak aztertu ditu. Gu geu, ostera, ahalegindu gara geure ikerketa osatzen, lagunarteak islaturiko harremanetan oinarrituta.
|
|
|
Proposogra, a lan honen bidez emaitza berri bat gehitu nahi izango litzaieke orain arteko ikerlariek buruturiko ikerkuntzei. Orain arte egin diren proposogra, a lanetan pertsonak edota taldeak aztertu dira, bakoitza besteengandik erlazionatu barik; ostera, gure lanak bereziki pertsonen eta
|
taldeen arteko
harremanak aztertu ditu. Gu geu, ostera, ahalegindu gara geure ikerketa osatzen, lagunarteak islaturiko harremanetan oinarrituta.
|
|
|
Gauza jakina da pertsonen jokaera ez dela berdina bakarkako jardueran eta taldekakoan. Lan honetan
|
taldeko
harremanak ezagutzen saiatu gara, euren ezaugarriak aztertu eta, garaiko giro sozio-politikoa kontuan harturik, Piarres La, tteren 1920tik 1944ra bitarteko garaiaren egoera kulturalaren berri izatean.
|
|
|
Beste aldetik, eta informazio iturriak aipatzen ari garela, aztertzen ari garen urte horietan Piarres La, tte
|
talde
euskaltzale baten burua izan zen, aldizkari bat argitaratzearekin batera. Talde euskaltzalea eta Aintzina> talde horren argitalpenaren prestakuntzak postatruke mamitsua sortuko zuen, oso erabilgarria guretzat, kontuan harturik 1920, 1930 eta 1940.eko hamarkadetan eskutitzak zirela berriak jaso eta hedatzeko bide nagusia.
|
|
|
Beste aldetik, eta informazio iturriak aipatzen ari garela, aztertzen ari garen urte horietan Piarres La, tte talde euskaltzale baten burua izan zen, aldizkari bat argitaratzearekin batera.
|
Talde
euskaltzalea eta Aintzina> talde horren argitalpenaren prestakuntzak postatruke mamitsua sortuko zuen, oso erabilgarria guretzat, kontuan harturik 1920, 1930 eta 1940.eko hamarkadetan eskutitzak zirela berriak jaso eta hedatzeko bide nagusia.
|
|
|
Beste aldetik, eta informazio iturriak aipatzen ari garela, aztertzen ari garen urte horietan Piarres La, tte talde euskaltzale baten burua izan zen, aldizkari bat argitaratzearekin batera. Talde euskaltzalea eta Aintzina>
|
talde
horren argitalpenaren prestakuntzak postatruke mamitsua sortuko zuen, oso erabilgarria guretzat, kontuan harturik 1920, 1930 eta 1940.eko hamarkadetan eskutitzak zirela berriak jaso eta hedatzeko bide nagusia.
|
|
|
Beñat Mendisko, Emile Larre, Simon Duhour, Pierre Andiazabal, Piarres Xarritton, Peio Olagarai, Jacques Mestelan, Pierre Labadie eta Jakes Abeberryk; zortzik. Beñat Mendizko, Marc Legasse, Cabier eta Mayi Diharce, Simon Duhour, Piarres Xarritton, Jacques Mestelan, Jeanne Salha eta Piarres Labadiek? La, ttek eratutako
|
talde
euskaltzalearen ekintzetan hartu zuten parte. La, ttek Menditarrak> mutil gazte taldea eta Begiraleak> nesken taldea ere sortu zituen; Xabier Diharce eta Jacques Mestelan Menditarren partaideak izan ziren eta Mayi Diharce eta Jeanne Salha Begiralekoak.
|
|
|
La, ttek eratutako talde euskaltzalearen ekintzetan hartu zuten parte. La, ttek Menditarrak> mutil gazte
|
taldea
eta Begiraleak> nesken taldea ere sortu zituen; Xabier Diharce eta Jacques Mestelan Menditarren partaideak izan ziren eta Mayi Diharce eta Jeanne Salha Begiralekoak.
|
|
|
La, ttek eratutako talde euskaltzalearen ekintzetan hartu zuten parte. La, ttek Menditarrak> mutil gazte taldea eta Begiraleak> nesken
|
taldea
ere sortu zituen; Xabier Diharce eta Jacques Mestelan Menditarren partaideak izan ziren eta Mayi Diharce eta Jeanne Salha Begiralekoak.
|
|
|
Baliteke Bulletinen agerturiko bi ikuspuntu horiek bata euskalduna eta bestea baionesa edo frantsesa, aipatu ditugun Baionako bi
|
taldeen
isla izatea. Dena dela, orokorrean baiezta dezakegu Bulletineko idazleek euskal ezaugarriak goratu eta gailendu zituzten, miti, kazioa alde batera utziz, hala ere.
|
|
|
Lehen Mundu Gerraren garaia baitzen, apaizgaiek espero zuten baino lehen hasi zuten ikasturtea, Gobernuak ez zezan eraikina eritetxe bihur. La, ttek, osasun txarra zela eta, ez zuen Lehen Mundu Gerran parte hartu; gerlari ohiak41
|
taldeko
kide izan zen, ordea.
|
|
|
Gerlari ohiak sozialki
|
talde
esanguratsua izan zen Frantzian, Lehenengo Mundu Gerraren ostean. Gerratik bueltatzean gerlari ohi izenpean elkartu ziren gerlari ohiek Gobernuari eskatu behar izan zizkioten bizitzeko diru laguntzak, frontetik bueltatzean bizibiderik gabe baitzeuden.
|
|
|
Gerratik bueltatzean gerlari ohi izenpean elkartu ziren gerlari ohiek Gobernuari eskatu behar izan zizkioten bizitzeko diru laguntzak, frontetik bueltatzean bizibiderik gabe baitzeuden. Gerlari
|
talde
horrek, bakearen aldekoa bazen ere, militarismo amorratua defendatu zuen, baita nazionalismoa ere.
|
|
|
Era berean, Gobernu frantziarra Vatikanoarekiko harremanak berreskuratzearen alde agertu zen eta Action> Françaisek kontra egin zion erabakiari. Pio XI. Aita saintuak Action> rançaise> debekatu egin zuen 1920 hamarkadaren hasieran, 1927an zigorrak ezarriz
|
taldean
jarraitu zutenei.
|
|
|
Laurent Apestéguyk, Gure> Herria> aldizkariaren sortzaileak, argitalpen hartan hartu zuen La, tte lankide bezala. 1925ean Eskualdunan ere hasi zen idazten, baita Le> Carillon> des> Jeunes> emakumezko
|
talde
sindikalistaren aldizkarian56 ere, Pierrette Labe izengoitiaz sinatuz57.
|
|
|
Piarres La, ttek Esprit> eta Etudes> aldizkariak irakurtzen zituen, baita Emmanuel Mounier eta Jacques Maritainen lanak ere66, hau da, 1930 hamarkadan garatu ziren mugimendu ez konformisten argitalpenak67 Era berean, ezin dugu ahaztu Daniel Ropsek 1930 hamarkadan sortu zuen
|
talde
ez konformistetariko bat: Ordre> nouveau; mugimendu federalista izan zen Ordre> Nouveau> eskualdeen berezitasun eta eskubieei eustearen alde agertu zen.
|
|
|
Bonapartiste, > Entente> Républicaine> Démocratique, > Extrême> Droite, > Fédération> Républicaine, > Indépendant, > Indépendant> Républicain, > Monarchiste, > Parti> Rápublicain> de> la> Liberté, > Rassemblement> du> Peuple> Français> eta Union> Républicaine> Démocratique; alderdi zentro eskuindarrak: Action> Libérale, > on> Libérale> opulaire, > Démocrate, > Démocrate> opulaire, > Mouvement> Républicain> opulaire, > Républicain> Progressiste;
|
talde
zentro ezkertiarrak: Alliance> Républicaine> de> Gauche> et> des> Radicaux> Indépendants, > Gauche> Démocratique> Républicaine> Indépendante, > Gauche> Indépendante, > Gauche> Républicaine> Démocratique, > Indépendante> de> Gauche, > Rassemblement> du> Peuple> Français> eta> Républicain> de> Gauche; azkenez, talde ezkertiar eta ezker muturrekoak:
|
|
|
Action> Libérale, > on> Libérale> opulaire, > Démocrate, > Démocrate> opulaire, > Mouvement> Républicain> opulaire, > Républicain> Progressiste; talde zentro ezkertiarrak: ...Radicaux> Indépendants, > Gauche> Démocratique> Républicaine> Indépendante, > Gauche> Indépendante, > Gauche> Républicaine> Démocratique, > Indépendante> de> Gauche, > Rassemblement> du> Peuple> Français> eta> Républicain> de> Gauche; azkenez,
|
talde
ezkertiar eta ezker muturrekoak: Gauche> Démocratique, > Parti> Communista, > Parti> Radical> et> Radical> Socialiste, > Républicain, > Socialiste, > Section> Française> de> lInternationale> Ouvrière, > Union> Démocratique> eta Union> Socialiste> Républicaine, Micheu Puyou, J., aipatu liburua, 364 or.
|
|
|
Manifestaldiaren arrakasta handi hori 1936ko hauteskundeetan islatu zen: Indépendant> Républicaine>
|
taldea
ordezkatu zuelarik, Mauleko 16.439 botoetatik 11.053 lortu zituen Ybarnégarayk86.
|
|
|
Baina 1930 arte Gure> Herriaren lan
|
taldeak
ez zuen harremanak sustatuko zituen bilera gehiago burutu. 1930eko otsailean, aldiz, batzar bat izan zen antolatua pour proclamer que Gure> Herria> ne doit pas mourir330 Gure> Herriaren helburuak eguneratzearekin batera, erabaki zuten Gure Herria elkartea sortzea, izen bereko aldizkariari indarra emango liokelakoan.
|
|
|
Intelektual moduan 1920 hamarkadan lanean hasi zelarik, bereziki Eskualduna> eta Gure> Herriaren inguruan, 1930 hamarkadan gazteekin batera ekin zion euskaltasuna barreiatzeko ekintzak burutzeari. Ustaritzeko Apaizgaitegi txikian irakasle zegoen legez, ikasle gazteekin zein bertako irakasleekin izan zituen harreman estuak; harreman horiez baliaturik, sortu zituen Euskalzaleak, Menditarrak eta Begiraleak
|
taldeak
, baita Aintzina> aldizkaria ere.
|
|
|
Iparraldean La, ttek Begiraleak emakumezko
|
taldea
sortu zuen Iparraldean, emakumeak aurkeztuz euskal kulturaren gordeleku legez, seme alabak hezteko eta euskal kulturan zaletzeko ardura baitzuten546 1934ko azaroaren Aintzina> aldizkaritxoan zehazkiago agertu zuten Begiraleen eginbidea547: Euskal kantuak, euskara548 eta katexima euskaraz irakastea eta bilkurak eta euskal festak noizbeinka antolatzea.
|
|
|
Madeleine de Jaureguiberry zuberotarrak Begiraleen arautegia prestatu zuen550, Hegoaldeko Emakume Abertzale Batzaren arautegian oinarriturik; bertan adierazi zuen Begiraleak emakumezkoen
|
taldea
erregionalista zen eta euskara hizkuntza eta euskal ohitura zaharrak zaintzeko asmoa zuen. Beste aldetik, Begiraleak taldea euskaltzalea ere bazen; beraz, talde horren kidea izateko derrigorrezkoa zen euskalduna izatea, edo euskaltzalea behinik behin.
|
|
|
Madeleine de Jaureguiberry zuberotarrak Begiraleen arautegia prestatu zuen550, Hegoaldeko Emakume Abertzale Batzaren arautegian oinarriturik; bertan adierazi zuen Begiraleak emakumezkoen taldea erregionalista zen eta euskara hizkuntza eta euskal ohitura zaharrak zaintzeko asmoa zuen. Beste aldetik, Begiraleak
|
taldea
euskaltzalea ere bazen; beraz, talde horren kidea izateko derrigorrezkoa zen euskalduna izatea, edo euskaltzalea behinik behin.
|
|
|
Madeleine de Jaureguiberry zuberotarrak Begiraleen arautegia prestatu zuen550, Hegoaldeko Emakume Abertzale Batzaren arautegian oinarriturik; bertan adierazi zuen Begiraleak emakumezkoen taldea erregionalista zen eta euskara hizkuntza eta euskal ohitura zaharrak zaintzeko asmoa zuen. Beste aldetik, Begiraleak taldea euskaltzalea ere bazen; beraz,
|
talde
horren kidea izateko derrigorrezkoa zen euskalduna izatea, edo euskaltzalea behinik behin.
|
|
|
Thierry Tru, autek dioenez, Begiraleak
|
taldea
1932an sortu zen: En fait lorigine de ce mouvement date des années 32 et 33, Begiraleak, Kutxa fundazioa, Donibane Lohizune, 1996, 15 or.
|
|
|
Horrela, hogeita bost herritan osatu zuten begirale
|
taldea
, ordezkatzaile banarekin. Horietako batzuk:
|
|
|
Hillau, horren teatroa egin dugu frango, Jeanne Salha Begiraleak
|
taldeko
partaidearekin izandako elkarrizketa, Donibane Lohizune, 1997ko azaroaren 22a.
|
|
|
Probintzien arabera, Lapurdiko hamasei herrik izan zuten Begirale
|
taldea
(Donibane Lohitzune, Urrruña, Hendaia, Biarritze, Angelu, Larresoro, Kanbo, Hazparne, Ezpeleta, Ainhoa, Baiona, Uztaritze, Ziburu, Getaria, Arrangoitze eta Bardozek), Zuberoako zortzik (Arüe, Atharratze, Aloze, Ligi, Maule, Iruri, Omizegañia eta Altzaiek) eta Nafarroa Behereko beste zortzik (Aldude, Martxuta, Donibane Garazi, Donapaleu, Baigorri, Donazaharre, Oragarre eta Landibarrek).
|
|
|
Donibane Lohizuneko Begiraleen
|
taldea
Madeleine de Jaureguiberryk berak sortu zuen, 1935ean560 Jeanne Salhak561 adierazi digunez, bi anderekin elkartu zen Madeleine, Elise Arramendy562 eta Madeleine Bribetekin; elizako gela bat Gure Etxea deitu zuten563 eta teatroa euskaraz egiten hasi ziren, des> tableaux> deitzen zena564 Komediak, poema liriko eta klasikoak antzeztu zituzten, honako hauek idatzitakoak: Hillau emakumea, Leon Léon, Domingo Soubelet, Jean Barbier, Xabier Diharce, Pierre La, tte, Pierre Larzabal, Ttanpik eta Elise Arramendyren iloba zen Janick Arramendyk (Otegi izengoitiaz) 565 José Eizagirre apainketa lanean ari izan zen566 eta Lebout, Donostia eta Lertxundik lan egin zuten musika alorrean.
|
|
|
Pierre Amoçainek begi onez ikusi zuen Madeleine de Jaureguiberryk sorturiko
|
taldea
: Le mouvement des Begiraleak est bien parti, elles feront certainement la pige aux jeunes gens.
|
|
|
Jeanne Salhak, Begiraleak
|
taldearen
partaidea izan zelarik, Bribet, Piarrette Favel, Hillau, Diharce, Jaureguiberry, Elise Arramendy, Lazcanotegi eta Baruc Donibane Lohizuneko begiralekideak ezagutu zituen.
|
|
|
Mademoiselle Larramendy horrek deitu ninduen, zeren eta eskas zituzten gazteak
|
talde
hoitan hartzeko eskuara mintzatzen zuena, ez ginen frango Donibanen ongi mintzatzen, Jeanne Salharekin izandako elkarrizketa, Donibane Lohizune, 1997ko azaroaren 22a.
|
|
|
1941ean La, ttek eskutitz bat idatzi zien Elise Arramendyri Begiraleak
|
taldean
burututako lana eskertuz:
|
|
|
Hitzaldiak ere antolatu zituzten Begirale
|
taldekoek
. 1935eko apirilaren 14an, adibidez, Piarres La, ttek euskara ikasteko metodoari buruz hitz egin zuen Donibanen; La, ttek hitz egin ostean, Bellevue kalonjeak amaitu zuen ekitaldia:
|
|
|
Gaur arte iraun duen Begirale
|
taldeak
, urte zailak ere ezagutu zituen. Bigarren Mundu Gerra piztu zenean, eta Mayi Diharceren lekukotasunari jarraituz568, alemanak Begiraleak taldea korabolatzaile bihurtzen saiatu ei ziren, azkenean, asmoa gauzatu ez bazen ere.
|
|
|
Gaur arte iraun duen Begirale taldeak, urte zailak ere ezagutu zituen. Bigarren Mundu Gerra piztu zenean, eta Mayi Diharceren lekukotasunari jarraituz568, alemanak Begiraleak
|
taldea
korabolatzaile bihurtzen saiatu ei ziren, azkenean, asmoa gauzatu ez bazen ere.
|
|
|
Iparraldean, Ustaritzeko Apaizgaitegi Txikiko ikasleek eskaut moduko mendi
|
taldea
sortu zuten 1930 hamarkadan; ikastetxe hartan irakasle zegoen La, tteri eskatu zion mendi taldea gida zezan. Horrela, 1935ean Menditarrak osatu eta Piarres La, tte horren kapilau bilakatu zen569.
|
|
|
Iparraldean, Ustaritzeko Apaizgaitegi Txikiko ikasleek eskaut moduko mendi taldea sortu zuten 1930 hamarkadan; ikastetxe hartan irakasle zegoen La, tteri eskatu zion mendi
|
taldea
gida zezan. Horrela, 1935ean Menditarrak osatu eta Piarres La, tte horren kapilau bilakatu zen569.
|
|
|
Jacques Mestelan Piarres La, tteren laguntzailea izan zen Menditarrak
|
taldearen
antolaketan, hamabost urte baino ez bazituen ere. Taldeko partaideak izan ziren hauek ere:
|
|
|
Jacques Mestelan Piarres La, tteren laguntzailea izan zen Menditarrak taldearen antolaketan, hamabost urte baino ez bazituen ere.
|
Taldeko
partaideak izan ziren hauek ere: Xabier Diharce570. Pierre eta Michel bere anaiak zaharragoak ziren?, Jean de Jaureguiberryren bi semeak. Saint Louis de Gonzaguen ikasle zeudenak?, Tito eta Maurice Lissarague, Michel Limonaire, Auguste Bapseres eta Hirigoyen571 Piarres La, ttek etsipenez adierazi ei zion Mestelani euskaldun gutxi zegoela Menditarrak gazte taldean:
|
|
|
Taldeko partaideak izan ziren hauek ere: Xabier Diharce570. Pierre eta Michel bere anaiak zaharragoak ziren?, Jean de Jaureguiberryren bi semeak. Saint Louis de Gonzaguen ikasle zeudenak?, Tito eta Maurice Lissarague, Michel Limonaire, Auguste Bapseres eta Hirigoyen571 Piarres La, ttek etsipenez adierazi ei zion Mestelani euskaldun gutxi zegoela Menditarrak gazte
|
taldean
:
|
|
|
Menditarrak baino lehenago La, ttek Cercle> dEtudes> sortu zuen Apaizgaitegian, laugarren eta hirugarren mailakoentzat, eta Cercle> de> Philo> bigarren eta lehenengo mailakoentzat; La, tte Cercle> de> Philo>
|
taldearen
burua izan zen; Monier, S., aipatu liburua, 412 orr.
|
|
|
Jean Claude Larrondek Menditarrak
|
taldearen
partaide bezala ere aipatzen ditu Jacques Casaubielle, Louis eta Maurice Duhart eta Gaston Cazauran; Larronde, J. C., aipatu liburua, 157 or.
|
|
|
Menditarrak
|
taldearen
buruek, eta Hegoaldeko EAJren inguruan sorturiko Mendigoizaleen araudia eredu harturik573, gazteen betebeharren berri eman zuten aditzera: adimenaren garapena sustatuko zuten, gorputzaren osasuna eta eskuzko trebetasuna, egokia izanda euskara ikas zezaten.
|
|
|
adimenaren garapena sustatuko zuten, gorputzaren osasuna eta eskuzko trebetasuna, egokia izanda euskara ikas zezaten.
|
Taldearen
hileko saria 3 liberakoa izango zen. Janzkera zehazteko Hegoaldeko mendigoizaleen janzkerari begiratu zioten:
|
|
|
Pierre Narbaitzek
|
taldearen
abestiaren musika prestatu zuen575 eta egoitza Uztaritzeko Jean Duboscq uztariztarraren etxean ezarri zuten.
|
|
|
Deialdia Aintzinan argitaratu zuten 1936ko martxoan, Piarres Haritzandirekin kontaktuan jartzeko576 adieraziz. Jean Claude Larrondek Jean Richter aipatu du Pariseko
|
talde
horren bultzatzaile bezala, Piarres Haritzandirekin batera577.
|
|
|
Baina Menditarrak bitan baino ez zuten irtenaldirik egin: Nafarroa Behereko Eiheralarrera 1936an eta Zuberoako Altzaiera 1937an578 1939an Baionako eskautek
|
talde
bat osatu nahi zuten Uztaritzen, La, tteri eskatuz Menditarrak eskaut talde bihur zedin579 Onartu egin zuen La, ttek, jakinaren gainean baitzegoen euskaltzaletasunak ez zituela gazteak erakartzen eta eskaut bihurtuz gero Menditarrak erregionalistak izaten jarraitu ahal izango zutela:
|
|
|
Baina Menditarrak bitan baino ez zuten irtenaldirik egin: Nafarroa Behereko Eiheralarrera 1936an eta Zuberoako Altzaiera 1937an578 1939an Baionako eskautek talde bat osatu nahi zuten Uztaritzen, La, tteri eskatuz Menditarrak eskaut
|
talde
bihur zedin579 Onartu egin zuen La, ttek, jakinaren gainean baitzegoen euskaltzaletasunak ez zituela gazteak erakartzen eta eskaut bihurtuz gero Menditarrak erregionalistak izaten jarraitu ahal izango zutela:
|
|
|
Beraz, Menditarrak
|
taldearen
partaideak sakabanatu egin ziren; Jacques Mestelanen ikuspuntutik, Menditarrak taldea desegin zen, alde batetik, partaideak ez zirelako oso euskaltzaleak581, jadanik aipatu dugun bezala; eta bestetik, Espainiako gerra piztearekin, iheslariak Iparraldera heltzen hasi zirelako eta La, ttek denbora eta ahaleginak eman baitzituen haiei aterbea aurkitzen, menditar eta euskaltzale taldearen ekintzak al...
|
|
|
Beraz, Menditarrak taldearen partaideak sakabanatu egin ziren; Jacques Mestelanen ikuspuntutik, Menditarrak
|
taldea
desegin zen, alde batetik, partaideak ez zirelako oso euskaltzaleak581, jadanik aipatu dugun bezala; eta bestetik, Espainiako gerra piztearekin, iheslariak Iparraldera heltzen hasi zirelako eta La, ttek denbora eta ahaleginak eman baitzituen haiei aterbea aurkitzen, menditar eta euskaltzale taldearen ekintzak alboratuz582.
|
|
|
...Menditarrak taldearen partaideak sakabanatu egin ziren; Jacques Mestelanen ikuspuntutik, Menditarrak taldea desegin zen, alde batetik, partaideak ez zirelako oso euskaltzaleak581, jadanik aipatu dugun bezala; eta bestetik, Espainiako gerra piztearekin, iheslariak Iparraldera heltzen hasi zirelako eta La, ttek denbora eta ahaleginak eman baitzituen haiei aterbea aurkitzen, menditar eta euskaltzale
|
taldearen
ekintzak alboratuz582.
|
|
|
III.3 Euskalzaleak>
|
taldea
|
|
|
1930 hamarkadan Iparraldean Begiraleak eta Menditarrak sortu baino lehen, bertako euskaltzaleek
|
talde
politiko kultural bat osatzeari ekin zioten 1932ko abuztuan. Haien helburuak:
|
|
|
Xarrittonen esanetan, Mestelan bera Lilleko Unibertsitatera joan zen 1936ko urrian, Kazetaritza Eskolara, eta oporretan baino ez zen
|
taldeaz
arduratu; Piarres Xarrittonekin izandako elkarrizketa, 1996ko uztailaren 6a.
|
|
|
Eskutitz horietan, euskalzaleek burutu zituzten bileren berri eman zuten: 1933ko apirilaren 23an elkartu zirenean Amoçain, Eugène Goyheneche, La, tte, Jean de Jaureguiberry eta Bellevue kalonjeak hitz egin zuten, Pierre Amoçain eta Eugène Goyhenechek Eskual> Herriaren> Alde591
|
taldearen
egitamua aurkeztearekin batera. La, ttek euskaltzaleen helburuen alde bazegoen ere, izan ere La, ttek berak prestaturiko egitaraua zen Euskaltzaleena592?, ez zuen politika alorreko iritzirik publikoki agertu nahi593, apaiza baitzen.
|
|
|
|
Talde
euskaltzalearen lehendakaritzarako laiko bat aukeratu nahi zuten eta Jean de Jaureguiberryri eskaini zioten postua, gazteegia ez zen kide bakarra baitzen594 Hala ere, ezetza jaso zuten berarengandik, zama haundiegia litzatekeelakoan595 Beraz, Pierre Amoçain idazkariarekin eta Jean Duboscq kudeatzailearekin jo zuen aurrera taldeak, lehendakaririk gabe. Baina 1935 urtearen hasieran Pierre Amoçain Txilera joan zen, euskal ekintzak zirela eta, arazoak izan zituelako polizia frantziarrarekin596 Haren ordez Charles Hiribarren597 ari izan zen idazkaritzan, 1935 urtearen amaieran Pontlevoyra joan zen arte, eskribau ikasketekin jarraitzeko.
|
|
|
Talde euskaltzalearen lehendakaritzarako laiko bat aukeratu nahi zuten eta Jean de Jaureguiberryri eskaini zioten postua, gazteegia ez zen kide bakarra baitzen594 Hala ere, ezetza jaso zuten berarengandik, zama haundiegia litzatekeelakoan595 Beraz, Pierre Amoçain idazkariarekin eta Jean Duboscq kudeatzailearekin jo zuen aurrera
|
taldeak
, lehendakaririk gabe. Baina 1935 urtearen hasieran Pierre Amoçain Txilera joan zen, euskal ekintzak zirela eta, arazoak izan zituelako polizia frantziarrarekin596 Haren ordez Charles Hiribarren597 ari izan zen idazkaritzan, 1935 urtearen amaieran Pontlevoyra joan zen arte, eskribau ikasketekin jarraitzeko.
|
|
|
Euskal Etxean zeuzkaten apaingarriak
|
talde
kristau eukaltzalea zirelako erakuskariak ziren: Euskal Herriko mapa, gurutze, ka eta zazpi probintzien harmarria.
|
|
|
Félix Ospitalek gustura hartuko zuela parte baina ez zela joango esan zion La, tteri, horrelako batzar batean parte hartzea ez zielako komeni ez berari ezta bere familiari ere612; hala ere, langile sutsua izango zela ziurtatu zion. Maurice Olphe Galliardek, bere aldetik, uste zuen goizegi zela bilera publiko bat egiteko; egokiago ikusten zuen batzar pribatu bat antolatu eta
|
taldearen
oinarriak eta helburuak zehaztea613 Blainville Olphe Galliard lagunak esandakoarekin ados agertu zen eta batzarrera ez zela joango adierazi zion La, tteri614.
|
|
|
Bernard de Coral, Urruñako auzapeza, Fédération> dAction> Populaire> du> Pays> Basque> FAPPB mugimendu eskuindarraren idazkari nagusia izan zen eta Félix Ospital, Olphe Galliard eta Blainville
|
talde
horretako kideak.
|
|
|
Eugène Goyhenechek ez zuen gustuko delako mugimendu eskuindarra, bere ustez FAPPB>
|
taldea
faxismozalea baitzen: Tu peux penser que je paierais volontiers une couronne pour lenterrement de cette FAPPB qui a lair de sobstiner à vivre...
|
|
|
1934ko abenduan berriro elkartu zen
|
talde
euskaltzalea. Batzarrera honako hauek deitu zituen Pierre Amoçainek:
|
|
|
Bileretan agertutako iritziei dagokienez, Jean Pierre Casabonnen ustez
|
talde
euskaltzaleak Ipar eta Hegoaldearen arteko batasuna bilatu behar zuen:
|
|
|
Izan ere, André eta Félix Ospital Donostia eta Baztango abertzaleekin egon ziren hauteskundeak prestatzen ari ziren garaian eta mirespenez kontatzen zuten han ikusitako
|
talde
lana:
|
|
|
Piarres Xarrittonek euskaltzaleen arteko bereizketa egin du jatorri politikoaren arabera626: ...alearen nahastura bitxia, esango zuen Goyhenechek berak Urricarrietez627) eta Paul Rocca Serra, Maurice Olphe Galliard, Félix Ospital eta Blainville nazionalismo frantziarraren bidetik; hain zuzen ere, azken laurak Fédération> dAction> pulaire> du> ays> Basque> FAPPB> eskuineko mugimenduaren kideak ziren eta utzi egin zuten alde batera La, tteren
|
talde
euskaltzalean sartzeko628.
|
|
|
Euskaltzaleen ikuspuntu politikoarekin jarraituz, Piarres Xarrittonen aburuz, Jean Pierre Urricarriet pertsonaia esanguratsua izan zen Iparraldeko abertzaletasunerako635, Hegoaldeko euskaltzaleekin harremanetan egoteaz gain, zenbait gazte erakarri zituelako Iparreko
|
talde
euskaltzalera, hala nola, André Ospital eta Eugène Goyheneche; André Ospital Aldudeko sorterrian ezagutuko zuen Urricarrietek eta Goyheneche Saint Louis de Gonzague ikastetxean ikasle zegoelarik.
|
|
|
Nazionalismo frantziarraren bidetik heldutakoa abertzaletasunera: (Fédération> dAction> Républicaine> du> Pays> Basque> FAPPB> partidu eskuindar frantziarraren kidea izandakoa
|
talde
euskalzalean sartu baino lehen).
|
|
|
Olphe Galliard, M.: Nazionalismo frantziarraren bidetik heldutakoa abertzaletasunera (Fédération> dAction> Républicaine> du> Pays> Basque> FAPPB> partiduaren kidea izandakoa
|
talde
euskaltzalean sartu baino lehen.
|
|
|
Ospital, F.: Nazionalismo frantziarraren bidetik heldutakoa abertzaletasunera, (Fédération> dAction> Républicaine> du> Pays> Basque> FAPPB> partidua utzi zuen
|
talde
euskaltzalean sartzeko).
|
|
|
Puntu hau amaitzeko, esango dugu
|
talde
euskaltzaleak bakarrik hogei partaide eta 230 harpidedun izan zituela; bilerak burutu bazituen ere, ez dugu partidu politiko izatera heldu zelako berririk642; guk dakigunez, talde folkloriko bezala aritu zen soilik.
|
|
|
Puntu hau amaitzeko, esango dugu talde euskaltzaleak bakarrik hogei partaide eta 230 harpidedun izan zituela; bilerak burutu bazituen ere, ez dugu partidu politiko izatera heldu zelako berririk642; guk dakigunez,
|
talde
folkloriko bezala aritu zen soilik.
|
|
|
Aintzina> euskaltzaleen argitalpena 1937an desagertu zenean, lankideak banandu egin ziren eta
|
taldea
desagertu. Hain zuzen ere, guztiek ideia euskaltzaleak bazituzten ere, mugimendua desegin zen partaideen pentsamolde politiko desberdinek eraginda.
|
|
|
1934 urtearen amaieran, Frantziako gutxiengo
|
taldeak
babestearren, Foyer> dEtudes> Fédéraliste> mugimendu federalistaren idazkari nagusi izendatu zuten Eugène Goyheneche. Mugimendu horrek Le> Fédéraliste> aldizkaria kaleratu zuen, non Goyhenechek Charles Hiriarte ezizenez idatzi zuen.
|
|
|
Ikusten dugun legez, Eugène Goyhenechek Iparraldeko euskaltzaleen harremanak, nkatu zituen bai Hegoaldearekin baita Europako gutxiengo
|
taldeekin
ere.
|
|
|
Ekonomiaren arloan,
|
talde
euskaltzalea nekazarien alde lerratu zen. Horrela, Gobernuari leporatu zion hirietako langileei herritarrei baino laguntza handiagoa eskaini izana676 Greben bidez lagileek hobekuntzak lortzen zituztela azaldu zuten Aintzinan, soldaten igoera, berrogei orduko lan astea, oporrak?, laborarien kalterako, hobekuntzok nekazarien lan prozesua kariotzen baitzuten.
|
|
|
Bereziki korporazioen aldekoak ziren euskaltzaleak678 Korporazioa antzinako lan elkartea zen, non langileek eta artisauek ez ezik, nagusiek ere langintzaren prosezuan parte hartzen zuten. Aintzinan azaldu zutenez679, korporazioek produkzioa arautzen zuten, lan orduen kopurua mugatuz, lan
|
taldeak
–nkatuz eta lan-egunak, soldatak eta salneurriak zehaztuz. Antolaketa horren ondorioz, zioten, guztientzako irabaziak lortuko zituzten eta orekaturik bizi izango ziren.
|
|
|
Beste aldetik, jadanik azaldu dugun bezala, mugimendu euskaltzalea sortu orduko, Iparraldekoek Hegoaldeko EAJren pentsabidearen eragina izan zuten: Menditarrak eta Begiraleak
|
taldeen
egitarauak Hegoaldeko Mendigoizaleak eta Emakume Abertzale Batzaren egitarauei begira prestatzeaz gain, Iparraldeko mugimendua katolikoen pentsaera eskuindarrean oinarritu zen, Hegoaldekoa bezala, baita familia, lurra eta ohitura zaharren atxikimenduan ere.
|
|
|
eta Dominique Soubeletek. Eskualdunaren687 zuzendaria?
|
taldearen
asmoen xehetasunak eskatu zizkioten:
|
|
|
Mugimenduaren propaganda egiteko Eskual> Herriaren> Alde>
|
taldearen
xedeak eta Aintzina> aldizkaria Eskualzaleen Biltzarrak egiten zituen urteroko bilkuretara eraman zuten. Horrela, 1933ko irailaren 25ean Luhuson elkartu zirenean, Jean Pierre Casabonne pozik agertu zen lortutako emaitzekin:
|
|
|
|
Talde
euskalzalearen adar bat Atarratzen osatzerakoan, Jean Hastoy prest agertu zen propaganda egiteko. Jean Hastoy Jacques Mestelanen kidea izan zen Baionako Saint Louis de Gonzague ikastetxean, beronen bidez sartuz talde euskalzalean; Jacques Mestelanek Pierre Amoçaini idatzitako eskutitza, Baiona.
|
|
|
Talde euskalzalearen adar bat Atarratzen osatzerakoan, Jean Hastoy prest agertu zen propaganda egiteko. Jean Hastoy Jacques Mestelanen kidea izan zen Baionako Saint Louis de Gonzague ikastetxean, beronen bidez sartuz
|
talde
euskalzalean; Jacques Mestelanek Pierre Amoçaini idatzitako eskutitza, Baiona.
|
|
|
Beste aldetik, Aintzinaren harpidedunen artean iritzi politiko desberdinak zeuden, Francoren alde batzuk, kontra besteak; Dorioten zaleak batzuk, de la Rocquen aldekoak besteak718 Egoera horren ondorioz, eta
|
talde
euskaltzalea desagertzearekin batera, Aintzinaren lantaldea desegin zen719.
|
|
|
1935ean Croix> du> eu> mugimenduaren muturreko kideek gobernu korporatibista eta autoritarioa sortzearen asmoa azaldu zuten. De la Rocque asmo horren kontra agertu zen eta, ondorioz, 1936an
|
taldearen
partaide askok De la Rocque utzi eta Jacques Dorioten Parti> Populaire> Françaisekin> bat egin zuten.
|
|
|
Arocena.> Gonbidatua La, tteren
|
talde
euskaltzalearen lehenengo bilerara, 1933an; ez zen joan.
|
|
|
Blainville.> La, tteren
|
talde
euskalzalearen bigarren bilera, 1934.
|
|
|
Chapelet.> La, tteren
|
talde
euskaltzalearen lehenengo bilera, 1933 Gonbidatua La, tteren talde euskalzalearen hirugarren bilerara, 1934ko abendua; ez zen joan.
|
|
|
Chapelet.> La, tteren talde euskaltzalearen lehenengo bilera, 1933 Gonbidatua La, tteren
|
talde
euskalzalearen hirugarren bilerara, 1934ko abendua; ez zen joan.
|
|
|
Héguy, > erre.> Gonbidatua La, tten
|
talde
euskalzaleen hirugaren bilerara, 1934ko abendua; ez zen joan.
|
|
|
Mendiboure, > G.> La, tteren
|
talde
euskaltzalearen hirugarren bilera, 1934ko abendua.
|
|
|
Olphe> Galliard, > Maurice.> Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> elkartearen idazkari adjuntua, La, tteren
|
talde
euskaltzalearen bigarren bilera, 1934.
|
|
|
Ospital, > Félix.> La, tteren
|
talde
euskaltzalearen bilera, 1933 Gonbidatua La, tteren talde euskalzalearen bigarren bilerara, 1934; ez zen joan.
|