|
2013
|
|
|
Iruzkindu nahi dugun liburua duela berrogei urte baino gehiago argitaratua zen, Estatu Batuetan, eta 1979an frantsesera itzuli bazen ere, badut errezeloa gaur egun ez dela
|
oso
ezaguna gure artean. Neuk ere ez nuen haren arrastorik harik eta, berriki, John Elliott historialari ingelesak gomendatua ikusi nuen arte.
|
|
|
Ildo honetan liburua eredugarria da zinez: psikologismo merke guztietatik
|
oso
urrun, hala ere azterketa fina bezain sakona eskaintzen du, oso argigarria puntu askotan. Tamalez, neurea baino ingeles joriagoa behar da ñabardura eta xehetasun guztiak modu egoki batean dastatzeko eta haztatzeko.
|
|
|
Ildo honetan liburua eredugarria da zinez: psikologismo merke guztietatik oso urrun, hala ere azterketa fina bezain sakona eskaintzen du,
|
oso
argigarria puntu askotan. Tamalez, neurea baino ingeles joriagoa behar da ñabardura eta xehetasun guztiak modu egoki batean dastatzeko eta haztatzeko.
|
|
|
Edo, beste alderdi batetik hartua, Joanaren seme Henrike Nafarroakoa ere agertu izan zen, serioski, erregina Elisabetek izan zituen balizko senarren zerrenda luzean, kasu honetan Filipe Espainiakoaren kontrako koalizio protestante gogor bat antolatzeko xedetan. Izan ere, politika eta erlijioa beti eskutik joan badira ere, badirudi XVI. mende honetan inoiz baino estuagoa izan dutela harremana, eta fedearen eskakizunak
|
oso
gutxitan nagusitu dira realpolitik tristearen aldean. Joanarena, beharbada, harreman latz hori aztertzeko kasu nabarmen bat da.
|
|
|
nafar auzia beti egon zen bigarren mailan, inoiz ez zuen serioki hartu Filipe II.arekin negoziatzea. Antonio Bourbonekin berarekin izan zuen ezkontza, neurri batean, bere burugogorkeriari zor zaio, aita (Henrike Albret, Nafarroako erregea)
|
oso
kontra jarri baitzen eta alabaren beraren deliberamendu irmoa eta Frantziako erregearen erabakimen dudagabea behartu zuten. Baina, paradoxak, ezkondu eta berehala Antoniok pozik bereganatu zuen bere aitaginarrebaren joera nafarzalea, betiere botere joko dinastikoen klabean ulertuta.
|
|
|
Baina jende askok sinesten zuen propaganda, Joanak berak, adibidez. Hortik, agian, bere mendeko lurraldeetan ezarri nahi izan zuen politika antikatoliko nabarmena, matxinada orokor bat eragin zuena(
|
oso
arrakastatsua euskaldunen artean).
|
|
|
hori kakotx artean emateko, hots, xelebrekeriatzat hartuz. Nafar auzia, jakina, gatazka diplomatiko hutsa da haren begietan, ondorio praktikorik apenas izan zuena; gure egileak inoiz ez du Nafarroako Erresuma
|
oso
seriotzat hartzen (paradoxikoa bada ere). Roelker andrea amerikarra eta protestantea da, baina garbi dago frantses ikuspuntu jakobinoa goitik behera bereganatua duela, naturaltasun osoz.
|
|
|
Besteak beste dio artikulugileak ezezaguna dela hark euskararen alde egindako lana, eta gainera giltzarri izan zela euskararen aldeko borrokan 50eko eta 60ko hamarkadan. Ez nator bat; ez ezezaguna izan da, baizik eta
|
oso
ezaguna, nagusiki fama kaskarrekoa, euskalgintzan norbait izan ziren euskaltzale gerra galtzaileen artean, eta giltzarri ere ez, beraren euskararen aldeko kultur lanagatik, nahiz ekarpena ukatzen ez zaion?, baizik eta batez ere erregimenean aski ongi kokatua zegoelako laguntzaile ere izan zitekeelako euskaltzaleen arteko bilerak eta antolatzeko, elkartzeko eskubidea auzoan baitzegoen Francoren erregimenean?; eta laguntzaile izan ere izan zelako, kontrolatzaile eta zentsuratzaile izan zen bezala.
|
|
|
J. M. Torrealdaik Artaziak liburuan
|
oso
ongi laburbiltzen du frankismoak maite zuen euskara zein zen: –Frankismoak maite(?) duen euskara herri mailakoa da, tradizionala, antigoaleko kulturaren ekarlea.
|
|
|
Borrokatzen duen euskara, aldiz, euskara jasoa da, kultua, kultur tresna gisa erabili nahi dena. Izan ere, frankismoak euskarari eman dion egitekoa
|
oso
bazterrekoa da, folklorikoa, familia barnekoa, hilzorian dagoen gizataldeek bakarrik erabiltzekoa. Euskara ez da hirian, pulpituan edo eskolan ibiltzeko hizkuntza, beraiek esan ohi zutenez.
|
|
|
Hori irakurrita, ikusten da A. Arruek usadiozko bertsoa maite zuela, eta bertsolariei laguntzen ziela guardia zibilek jarritako oztopoak eta gainditzen, bazituelako adiskideak. Bertsogintza modernoa ez zuen aukerarik izan asko ezagutzeko 1976an hil baitzen, baina ez dakit
|
oso
gustuko izango ote zuen, jakina, eskubide guztia zuen gustuko ez izateko?. Behin, 1976an edo, hil zen urtean segur aski, hitzaurrean ez da izendatzen urtea, baina esaten du gehiago ez zituela bertsolariak entzungo?, Oiartzunen bertsolariak entzuten izan omen ziren biak ala biak, eta bertso saioaren ondotik etxera bueltan, horrela aitortu omen zion Arruek:
|
|
|
16) esandakoak, ama baten bikaintasunaren eta sortzaile eskasa izatearen artean dagoen kausazko loturaz. Virginia Woolfek (2005), berriz,
|
oso
lan zaila ikusten zuen seme alabak edukitzea eta aldi berean idaztea. Gurean, adibidez, Lourdes Oñederrak (Urkiza, 2006:
|
|
|
Amatasunaren inguruko kritikak
|
oso
ikuspegi diferenteak erakutsi ditu denboraren joanean, eta, aldi berean, oso landuak. Amatasuna inskribatzen duten hainbat eta hainbat ikerlan argitaratu da kritika feministaren arloan.
|
|
|
Amatasunaren inguruko kritikak oso ikuspegi diferenteak erakutsi ditu denboraren joanean, eta, aldi berean,
|
oso
landuak. Amatasuna inskribatzen duten hainbat eta hainbat ikerlan argitaratu da kritika feministaren arloan.
|
|
|
Amatasunaren gaiarekin amaitzeko, bi amatasun eredu aipa genitzake. Amatasun hegemonikoa, betikoa, normak, rolak, eta estereotipoak nahiz gorputz metaforak
|
oso
markatuak dituena. Horretan amatasuna modu naturalean sortua balitz bezala ulertzen da.
|
|
|
Beste modu batera esanda, zerbait pribatua, biologikoa edota, asko jota, zerbait psikologikoa da. Zientziatik
|
oso
urrun eta aztertu gabe dagoen zerbait. Emakumeen kontu bat.
|
|
|
121). Orain arte literaturak eman duen emakume zaharraren arketipoa
|
oso
gogorra da. Horra hor laburki esanda.
|
|
|
Gure idazle garaikideetan, zahartzaroa gai inportantea bilakatzen ari da: batzuek, sasoi horretara iristen ari direlako eta horri buruz gogoeta egin beharra dutelako; beste batzuek, historiari begiratu bat emateko beharra sentitzen dutelako, historia hurbilari, Espainiako gerrari, eta, hartara, nahitaez adinean
|
oso
aurreratutako literatur pertsonaien premian aurkitzen direlako. Koldo Izagirrek, Ramon Saizarbitoriak, Xabier Montoiak, Karmele Jaiok eta Uxue Alberdik, batzuk aipatzearren, euren eleberrietan protagonista adindunak eta gerrarekin lotuak sortu dituzte azken urteetan.
|
|
|
Horren haritik, Miren Llonak (2010), amatasuna eta naziogintza ardatz harturik, II. Errepublikan emakumeek egindako lan politikoaz mintzatzeko, Polixene Astrabadua emakume abertzalearen ibilbide politikoa aztertu du. EABko militante ezagun horren esanetan, amatasunaren erretorika
|
oso
diskurtso baliagarria izan zen emakumeen jardun publikoak zuen zentzu transgresorea ezkutatzeko. Jardun publiko horren adierazle izateaz gain, ordea, Astrabudua garai hartako amatasun berrien paradigma gisa azaltzen da Llonaren artikuluan.
|
|
|
Izaki militarraren ezaugarri horiek abiapuntutzat hartuta, KG ko amaren subjektibotasuna deseraikitze aldera, Alcedok maskulinitatearen ezaugarritzat hartzen dituen paradigmak alderatu ditugu KGKG ko ama protagonistarekin. Lehenik, esan behar da
|
oso
femeninoa dela ama; zenbaterainoko sentsibilitatea duen jakiteko, aski da seme alabei idazten dien koadernoa irakurtzea; esaterako, haurdunaldiak, gogoetak testu bihurtzen dituenean(, 66). Bestetik, ez da garaile bat, izugarrizko inpotentzia sentitzen du senarrak seme alabak lapurtu dizkiolako.
|
|
|
Bestetik, ez da garaile bat, izugarrizko inpotentzia sentitzen du senarrak seme alabak lapurtu dizkiolako. Independentea bada, baina seme alabak berreskuratzeko besteengana jo behar du; ez da batere lehiakorra, umila da
|
oso
, eta horrela azaltzen da bere seme alabengan pentsatuta idazten duen koadernoan. Hori izango litzateke, beraz, pertsonaia femenino honen karakterizazioa, betiere maskulinitatetik eskaintzen diren ezaugarriak iraulita.
|
|
|
Pertsonaia femenino honetan hibridazio bat gertatzen da; izan ere, amatasunak zipriztintzen du pertsonaia honen izate militarra. Hibridazio horrek, erpin borobiltze horrek
|
oso
sinesgarri bilakatzen du protagonista femenino honen irakurketa semantikoa nahiz pragmatikoa.
|
|
|
Zergatik panpoxeleberriko amatasuna
|
oso
gainetik aztertuko dugu, gehiago jakin nahi duenak aldizkari honetan irakur dezake (Lasarte: 2010). Olaziregik (1999) lirikotzat jotzen duen eleberri hau barne bakarrizketa luze batek osatzen du.
|
|
|
Maitasuna ere
|
oso
modu diferentean ikusten da hiru eleberrietan. Zergatik panpoxeta Koaderno gorria n abandonua azaltzen da, bietan senarrak abandonatzen du emaztea, baina bi eleberrietan oso modu diferentean ikusi da abandonu hori.
|
|
|
Maitasuna ere oso modu diferentean ikusten da hiru eleberrietan. Zergatik panpoxeta Koaderno gorria n abandonua azaltzen da, bietan senarrak abandonatzen du emaztea, baina bi eleberrietan
|
oso
modu diferentean ikusi da abandonu hori. Hiru eleberrietan maitasuna generoaren kategoria gisa ageri da, eta horrela landu dira amatasunaren eta zainketaren pragmatikak.
|
|
|
Baina Zergatik panpox eko amak abandonua eta zainketa sufrimendu gisa, eginbehar gisa, nahitaezko gisa ikusten du; Adrianne Richek esango zukeen bezala, maitasun gaindosi gisa ikusten du. Aldiz, Koaderno gorria ko amak eta Hiru Mariak nobelako protagonistek
|
oso
modu diferentean plazaratzen dute emakumeontzat genero edota kategoria politikoa den maitasuna.
|
|
|
bikote harremanak, amatasuna, emakumezkoen gorputza, emakumezkoen ahotsa, antisorgailuak, egunerokotasunaren zama? Ezaugarri horietaz guztiez gain, abandonuaren trataera, amatasunaren denborak eta guraso bakarreko familiaren paradigma aurkeztea
|
oso
dira azpimarragarriak, eta zer esanik ez garai hartan emakume idazle batek idatziriko lana euskal kritikak goraipatu izana; izan ere, ez zen hori ohikoa tenore hartako kritika historiografikoan.
|
|
|
Loli Menak urratu duen araua ez da hirian bakarrik urratzen, jakina. Errealitatearen azterketa soziologikoak erakutsiko luke era horretako gertaerak landa giroan ere
|
oso
ezagunak izan direla. Baina, euskal eleberrigintzan, gaitzen jatorria giro hiritarrean zegoen eta egoten jarraitzen du.
|
|
|
Itxura denez, gizakumeak ez dauka ohoreaz eta famaz arduratu beharrik. Ez da inondik inora ikuspegi berria,
|
oso
zaharra baino. Oso zaharra, XX. mendearen bigarren erdiari hasiera eman ostean ere, eleberrigintzan behintzat, oraindik indarrean dirauen arren.
|
|
|
Ez da inondik inora ikuspegi berria, oso zaharra baino.
|
Oso
zaharra, XX. mendearen bigarren erdiari hasiera eman ostean ere, eleberrigintzan behintzat, oraindik indarrean dirauen arren. Hala da, baina, gaizki ulerturik sor ez dezan, aurrera baino lehen, azalpen txiki bat:
|
|
|
Gizartean atzematen zuen ikuskera islatu baino ez zuen egin Erkiagak. Giza talde
|
oso
zabalaren, zabalenaren ere erantsi ahal izango litzateke?, ikuskera adieraztera, garaiarekin bat egitera, mugatu zen.
|
|
|
Gertaerak
|
oso
modu zehaztugabean kokatzen dira denboraren ardatzean. Zenbait ospakizunetara (Inauteriak, Gabonak), urte sasoietara (uda) edo, goiz batean?
|
|
|
Jakina da XX. mendearen 50.eko hamarkadan haustura ideologiko batek zeharkatu zuela euskal gizartea. Hausturaren alde batera eta bestera kokatzen direnek ikuskera
|
oso
desberdinak dituzte: ukipen punturen baldin badute, ez da oso agerikoa.
|
|
|
Hausturaren alde batera eta bestera kokatzen direnek ikuskera oso desberdinak dituzte: ukipen punturen baldin badute, ez da
|
oso
agerikoa. Ondorioz, euskal idazlearen idazlanak ezinezko du batzuk eta besteak asetzea.
|
|
|
–Mitxelenari bi itz esan diot hortzaz eta erantzun dit aldizkarian publikatzeko alegiñak egingo dituela. Bainan beldur naiz ezin ditekeala, zati zenbait aski erotiko baitira, naiz funtsez
|
oso
garbi eta sentimentala den. Bearbada, liburu txiki antzean aterako dut, zentsurari iges egiten aal ba dio?, 152.
|
|
|
Lehen esan bezala, lan honetan dena dela, dena den, edonola ereeta edozelan ereditugu aztergai, besteak beste,
|
oso
luze joko lukeelako sail bereko elementu guztien analisia orri hauetara ekartzeak. Aurreneko biei dagokienez, elkarren ondoan eta baliokide gisa agertzen dira euskal gramatikan (EGLU III, 1990, 116).
|
|
|
Bestalde,
|
oso
pozgarria da ikustea gero eta gehiago direla idazle gizonezkoak aitortzen dutenak beren lanaren ardatz nagusia maitasuna dela, eta berau izan dela gai nagusietarikoa literaturaren historian zehar.Denaden, emakume baten ahoan beste modu batera entzuten da egitate hori. [Zortzi unibertso, zortzi idazle, Ana Urkiza (Alberdania, 2006) Orr.:
|
|
|
Jakin badakigu hizkuntzaren erabileran jokoan jartzen diren estrategiak
|
oso
konplexuak direla, eta hiztunak estrategia eta intentzionalitate ezberdinak erabil ditzakeela esaten duenari eman nahi dion zentzuaren arabera eta hartzailearengan eragin nahi duen efektuaren arabera, eta horrela ikusten da ekarri diren adibideotan ere.
|
|
|
Kasu honetan, gainera, birusak gizakien artean kutsatzeko ahalmena ere bazuela berehala ikusi zuten adituek, eta horrek kezkatu zituen, batez ere; izan ere, gaitza ohiko gripea hedatu ohi den gisan hedatuko zela ohartarazi zuten,
|
oso
bizkor, alegia. [EPD prentsa, Berria]
|
|
|
|
oso
bizkor, alegia.
|
|
|
Harizpi bikoitzeko azido desoxirribonukleikoak oso likatasun intrintseko handia du, eta, ondorioz,
|
oso
luzeak eta meheak izaten dira molekulak. DNAk masa molar handia du, eta, hala ere, degradatu egin daiteke (masa molarra gutxitu, alegia), disoluzioak pipeteatzean agertzen diren zizaila gradienteak direla eta.
|
|
|
«Diputatu gehien gehienek ukatu dute erraustea berreskuratze edo balorizazio energetikoa dela. Alegia, errausteari itxura berdea emateari uko egitea
|
oso
ona da ingurumenarentzat, eta kolokan jartzen du Euskadin erraustearen alde egiten ari den apustua» [EPD, Berria]
|
|
|
96,43). Alabaina, lege testuei eta testu akademikoei dagozkien datuak bereizirik aztertuz gero, nabarmen geratzen da agerpen maiztasunak
|
oso
desberdinak direla bi azpicorpusetan: –
|
|
|
212,12 testu akademikoetan. Horrek agerian uzten du birformulatzaile esplikatiboek
|
oso
agerpen maiztasun erlatibo txikia dutela lege testuetan, baina testu akademikoetan, aldiz, birformulatzaile esplikatiboen maiztasuna EUDIMA corpusaren batez bestekoa baino nabarmen handiagoa dela.
|
|
|
Bestela esanda eta horren kideek ere funtzio metadiskurtsiboak zein funtzio argumentatiboak betetzen dituzte lege testuetan atzemandako adibideetan. Alabaina, adibide horiek
|
oso
bakanak dira eta, ondorioz, ezin dira erabakigarritzat hartu.
|
|
|
Aurreko atalean ikusi denez, birformulatzaile esplikatiboek maiztasun nabarmen handiagoak dituzte zuzenbideko testu akademikoetan lege testuetan baino. Izan ere, 3.2 ataleko 1.1 irudian ikus daitekeenez, zuzenbideko testu akademikoetan birformulatzaileen agerpen maiztasuna
|
oso
handia da. Alegia, Zientziaren eta Teknologiaren alorreko corpus jakin batzuk kenduta, zuzenbideko testu akademikoak dira balio birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasun handienak dituztenak, betiere, EUDIMA corpusean bildutako testuei gagozkiela.
|
|
|
Laburbilduz, zuzenbideko testu akademikoetan ugariak eta esangarriak dira birformulazio markatzaile esplikatiboen agerpenak eta erabilerak. Batetik,
|
oso
maiztasun handia dute, EUDIMA corpusean jasotako testuetan behintzat. Bestetik, berariazko zereginak dituzte ideia eta kontzeptu esangarriak berbaldira ekartzeko; teorien eta legeen erreferentziak diskurtsoan txertatzeko; kontzeptu eta terminoen aldaerak eta hizkuntza desberdinetako ordainak emateko; zuzenbidearen printzipioen eta kontzeptuen esanahiak argitzeko; eta printzipio zein kontzeptu juridiko horien inplikazioak azaltzeko.
|
|
|
Dena den, erabilera metadiskurtsibo hau lagungarria da, bide batez, testuaren harian informazioa bereizi, antolatu eta josteko ere. Alegia, markatzaile hauek
|
oso
lagungarriak dira, halaber, testuaren kohesioa eta konexioa bermatzeko ere. Alde horretatik, baliagarriak izan daitezke testu akademikoek duten helburu komunikatiboa erdiesten laguntzeko, hau da, irakurleentzat (ikasleentzat, alegia) ezezagunak edota ulergaitzak izan daitezkeen ideiak edota kontzeptuak ulergarriagoak egiten laguntzeko.
|
|
|
Eremu diskurtsiboaren eta testu generoaren araberako joera bereizgarri horiek
|
oso
agerikoak dira, hain zuzen ere, arlo juridikoko testuetan. Izan ere, azterlanaren hasieran aurkeztu diren datuen arabera (ikusi 3.2 atala), alor honetako lege testuek euskarazko testu orokorren antzeko ezaugarriak dituzte (birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasun erlatibo ertain txikia eta orekatua, eta nagusiki, erabilera metadiskurtsiboa); zuzenbideko testu akademikoek, berriz, Giza eta Gizarte Zientzien eta Zientzia eta Teknologiaren alorretako testuen antzeko ezaugarriak dituzte (birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasun erlatibo handia eta, aldean, azalpenezko erabilera nabarmen ugariagoa).
|
|
|
–Omenaldi modukoak ez dira gutxi, norbaiti eskainita egindakoak.
|
Oso
samurra da halakoetan idazlea.
|
|
|
–Liburuotako olerkietan indar eta garrantzi handia hartzen dute soinuek eta oro har zentzumenekin zerikusia daukaten irudiek. Hotsitzak esaterako,
|
oso
adierazgarriak dira, zerbaiten izena esan barik zer den erakusteko bidea dira sarritan.
|
|
|
Erkiaga idazle oparoa dugu, idazlan asko utzi dizkigu, era askotakoak, aldi edo garai
|
oso
ezberdinetan egindakoak. Horregatik, aldian aldiko giroarekin lotuta aztertu lirateke, osotasunean homogeneotasuna ematea gaitza da eta.
|
|
|
Hiztunen artean komunikagarritasun eta arrakasta maila ezberdinak gertatzen dira, ezinbestean (irudika dezakegu 0tik 10era bitarteko lerro baten antzera, non bi muturren artean arrakasta maila ia infinituak gerta daitezkeen. 10ekoa erabateko ulermena litzateke, eta komunikazio egoera
|
oso
estandarizatu eta konkretuei lotuta egon ohi da. 0 gradua ulertu ezinari dagokio, eta mota askotako eragileen mendean dago.
|
|
|
Bestela esanda, lagin horiek ez dute jasotzen XXI. mendeko une jakin honetan euskara osoa zer eta zertan den. Hortaz,
|
oso
kontuz erabili beharreko materialak dira, errealitatearen zati baten berri baizik ematen ez dutenez gero.
|
|
|
Beste moduz: igorleak, hiztegiaren aukera zurrunagoak gaindituta,
|
oso
tresna ahaltsua du komunikatu nahi duena antolatzeko, berbak hurrenez hurren josteko aukera ia mugagabeak direnez gero (markatuak zein gabeak). Bestalde, ez dugu ahaztu behar berbaldirik edo testurik teknikoenean ere, terminoak (erabilera arruntetik bereizten den erabileradun berbak) osotasunaren% 5 eta% 10 bitartean besterik ez direla, gainerakoa fraseologia hutsa da, hau da, estiloa.
|
|
|
Premisa moduan onartzen badugu idatzia ahozkoaren edo pentsamenduaren, itzulpena? dela, igarri igarria da itzulpengintzan ezagun diren teknikak eta estrategiak
|
oso
lagungarri gertatuko direla azterlanak sakondu eta estrategi proposamenak egiteko sasoian.
|
|
|
Ondorioz, arauen (beharkizunen) inguruko debatea desdramatizatu eta beste alor batera eraman beharrean gaude; auzia, azken buruan, unean uneko komunikazio helbururako egokien gertatzen den berba antolaera aukeratzean datzalako. Eta horretan lagungarri gerta daitezke
|
oso
Hitz ordena. Erabilera estrategikoa liburuanebakitzen hasitako bideak, baita literatura egiteko orduan ere.
|
|
|
Ez da burua lar nekatu behar ondorioztatzeko aukera estilistikoek (hiztegiak eta antolamenduak) ia infiniturantz jo dezaketela, nahiz eta jatorrizko testua
|
oso
finkatua eta sakratua izan, alegia idazleek eta esatariek kontu handiz erabili beharrekoa.
|
|
|
Beraz, euskararen sistemak berbak antolatzean ematen digun askatasun zabala ez baliatzea euskararen estandarizazioaren une honetan, ezin barkatuzko hutsa litzateke, batez ere datozen belaunaldiei begira, tresna kamuts samarra izango dutelako lanabes, altxor estilistikoa handia ere handia den arren. Azken buruan, oinarri oinarrizko arau hautsiezinak
|
oso
gutxi dira, gainera, gauza igarria da arau gutxi horiek apurtuz gero euskara ez den beste berbeta batean jardungo dugula. Bi mugakizun nagusi besterik ez dugu aurrendari:
|
|
|
|
Oso
kontuan hartzekoa da hitzaurreak gordetzen (edo agertzen) duen subjektibotasuna; azken finean, aurretik aletutako ezaugarriak testuinguru jakin batean sortzen baitira. Historia, ideologia, edizioa... paratestuan islatzen dira.
|
|
|
(?) Ez dut esan nahi itzultzailearen hitzaurre horiek interesgarriak ez direnik. Juan Garziaren Shakespeareren Soneto hautatuakitzulpenaren aitzinsolasa ere nabarmen, eta are arrandiaz, makurtzen da Shakespeare eta (bere) sonetoak euskarara ekartzeko auziaren aldera, eta
|
oso
gogokoa dut testua.
|
|
|
–Niretzat arazoa ez da itzultzailea izan edo ez.
|
Oso
irregularrak direla, ez dute kriterio finkorik, eta abar?.
|
|
|
nork?, zer helbururekin? LU bildumarekin alderatuta,
|
oso
bestelako jokabidea ageri da, esaterako, Klasikoakbildumako hitzaurreetan.
|
|
|
Itzultzailearen oharra: Itzultzailea ia beti ilunpean ezkutaturik geratzeko ohitura
|
oso
zabalduaren kontra, ezin naiz geratu liburu honen itzulpenean lagundu didaten pertsonei beren ahalegina aitortu gabe; horregatik, bihoakie nere eskerrik zintzoena Lurdes Auzmendi, Joseba Butron, Marianna Massimello, Anna Mª San Felice eta Imanol Zurutuzari.
|
|
|
Arestian adierazi dugu hitzaurreek euren ibilbidea egiten dutela eta ibilbide horri begiratzea aberasgarria dela
|
oso
: gordetzen ote diren jatorrizko hitzaurreak, hala bada zergatik, norenak gordetzen diren...
|
|
|
Nolabait, kokatu egiten da testua. Hala ere, hitzaurreen luzerarekin gertatu bezalaxe, askotarikoa da gaien sakontasuna, eta gaiak jorratzeko moduak
|
oso
irregularrak dira.
|
|
|
Bestalde, azpimarratzeko ezaugarria begitantzen zaigu itzulpenari buruzko kontuak hitzaurreen bukaera aldera jasotzea beti. Kasu
|
oso
bakanetan baino ez da bestela gertatzen.
|
|
|
Nork bere irizpideei jarraitzen die, baina ez beti modu berean, orain batera eta beste behin bestera jokatu izan duenik bada eta. Oro har, funtzio entziklopedikoa dute LU bildumako hitzaurreek (egileaz eta obraz ari dira nabarmenki), eta itzultzaileek idatzitakoak izan arren,
|
oso
modu orokorrean dihardute itzulpenaz (hala egiten duten apurretan). Azken horren harira, esan genezake itzultzaileak bestelako bideetara jotzen duela hari dagozkion auziez gogoetatzeko:
|
|
|
Gaiari buruzko oharra egin zuen Bego Montoriok artikulu honen abiapuntu izan zen hitzaldiaren bukaeran: haren ustez, ez da harrigarria itzultzailea itzulpenaz hain gutxi aritzea; izan ere,, orain arte itzultzaileak
|
oso
barneratuta izan du ez zuela liburuan bere arrastorik utzi behar, eta, ohiturarik ez dago, ez egiteko, ez eta irakurtzeko ere?.
|
|
|
Atentzioa ematen du, batetik, bere obra ezagutu eta baloratu zutenek beti aipatzen dutela kalitatezko poesia dela. Alabaina, aipamenak
|
oso
gutxi dira, eta bere poemen lehen edizioa, esan bezala, Joseba Intxaustik 1998an paratu zuena da.
|
|
|
jabetzeaz mintzo da L. Otaegi eta, gure iduriko, Euskal Pizkundea ulertzeko ezinbestekoa da ohartzea nortasunaren gaineko kontzientzia hartze hori loturik dagoela foruen abolizioak eragin zuen galera sentimenduari. Izan ere, XIX. mende bukaeran Euskal Herrian Erromantizismoak testuinguru egokia kausitu bazuen, gertaera hori, besteak beste, galera sentimendua
|
oso
sartua egoteari loturik dago. L. Otaegik honela definitzen du laburki Pizkundea:
|
|
|
Garai honetan
|
oso
ezagun egin ziren Lore Jokoetan parte hartzen zuten edo sarituak izan ziren olerkariak. Hauek bertsolaritzari loturiko formen bidez, une hartan hura baitzen, herriaren?
|
|
|
baliatzen ditu (oro har, dialektoen baitako laburdura eta luzapenak). Salbuespenak, kasu guztietan,
|
oso
urriak dira.
|
|
|
Gainera, arauok betetzeari erantsi behar zaio Arrutiren poesian agerikoa den zolitasuna metrikari eta errimari dagokionez. Poetak bereziki ongi zaintzen du poemaren osotasuna eta batasuna (batez ere gaztelaniazko poemetan eta bitartean argitaratutako euskarazko poemetan), nekez egiten du bertso lerro herrenik, eta errimaren aberastasuna hain da nabaria, ezen
|
oso
gutxitan errepikatzen baitu errima berbera poema batean. Honek guztiak erakusten du Arrutiren poesiak poemaren formari dagokionez perfekzio teknikora hurbiltzeko duen nahikaria eta, Aranaren arauek poesia kultua zedarritu eta bertsolaritzatik urruntzeko xedea duten neurrian, Arrutik arauok betetzea erabakitzen duenean bere poetika agertzen du.
|
|
|
Bestalde, nagusitzen den neurria hamaikakoa bada ere, badago hainbat heptasilabiko jarraian dituen pasarte bat.
|
Oso
esanguratsua da pasarte hau, poema guztian zehar ez daudelako beste inon bi heptasilabiko baino gehiago jarraian:
|
|
|
|
Oso
esanguratsua da Mario A. Blanc-ek Bécquer en modernismoaz (1988) ari delarik aipatzen duen argudio bat. Blancek dio Bécquerren poesian giltzarria dela poetak nola galgatzen duen sentimentaltasuna(, el empleo de lo sentimental controlado artísticamente?), hau da, nola saihesten duen sentimentalkerian erortzea kontrol arrazionalarekin kontrajarriz:
|
|
|
Hau guztia aintzat harturik, begira diezaiogun Illunabarra poemaren tonuari. Kasu honetan, Arrutik, ikusmena
|
oso
gutxiturik eta ahuldadea gorputzean, heriotzaren gertutasuna onartzen du. Poeman poetak bere sentimenduak era biluzian agertzen ditu, baina ez da horregatik sentimentalismoan erortzen.
|
|
|
Arazo instituzionala
|
oso
da sinplea: euskal literatura azken hogeita hamar urteetan erabat instituzionalizatu da EAEaren instituzioen inguruan, eta gainera, azken bost urteetan, globalki Etxepare Institutuak AEBetako, ikasketa iberiarren?
|
|
|
euskal literatura azken hogeita hamar urteetan erabat instituzionalizatu da EAEaren instituzioen inguruan, eta gainera, azken bost urteetan, globalki Etxepare Institutuak AEBetako, ikasketa iberiarren? ekimenenari jarraikiz ekimen espainiar nazionalista statu quo
|
oso
kezkagarri eta batez ere erreakzionarioa sortu du literaturaren alorrean oraindik ere XIX. mendeko, mission civilisatrice, aren ideologia inperialistari erantzuten diona, erakunde mota horietan guztietan bezala: Cervantes, Goethe, Aliance Français...
|
|
|
Honek osatzen du euskal literatur historiografiaren habitusa. Historikoki arazoa
|
oso
da politikoa. Casenavek maisukiro azaldutako historiaren atzean, neuk egoera askozaz ere erreakzionario eta zapaltzaileago bat azaldu gura nuke.
|
|
|
continuum diglosiko baten osatzaile modura. Garrantzitsua ez da fetitxismo testual filologikoa (euskaraz idatzita dago,
|
oso
euskara maila ona du, lapurtera klasikoa eratzen du...) baizik eta testuen eraketa diglosiko historikoa.
|
|
|
Hala, feminismoak ia esklusiboki egungo emakumezko idazleak aztertu ditu, lehenaldira jo ahala are emakume idazle gutxiagoren berri baitugu. Azterketa hau
|
oso
da garrantzitsua, jakina, baina azterketa honetan, azken batean, kritika feministak filologiaren menpe segitzen du.
|
|
|
Honi guztiari buruz, nik dakidala,
|
oso
gutxi idatzi da eta ez da inoiz literatur historiaren ardatz bihurtu; hau da, feminismoak eta, oro har, edozein kritika biopolitikoak filologia nazionalistaren menpe iraun du. Bada garaia feminismoak eta kritika kulturanitzak nazionalismoaren espetxe filologikotik atera, eta zentraltasun postnazional bat izan dezan euskal literaturaren historia pentsatzerakoan, ez bakarrik XX. eta XXI. mendeetan, baizik eta historia osoan zehar.
|
|
|
Orokorkiago, egun postmarxismoaren eskutik (Zizek, Hardt eta Negri, Badiou, Ranciere), postkolonialismoaren eta ikerketa dekolonial eta subalternoen ondorioz,, world literature, n gaineko eztabaidei eskerrak, psikoanalisiaren (trauma/ Real, jouissance) eta afektibitatearen (Sedgwick; Deleuze eta Guattari) bidetik, literatur historiaren diziplina errotik aldatzen ari da. Alabaina, euskal literaturan kritika eta korronte horiek
|
oso
isla txikia izan dute.
|
|
|
eta, gero hemen, euskal literaturan aplikatzea, dernier cri an, a la últimagaudela adierazteko. Hori, berriz diot, jira elitista inperialista bat da, horretarako elite
|
oso
berezi batek baitu kapital kulturala. Helburua kritika eta korronte horiek hemen eztabaidatzea da, statu quo instituzionala erabat iraultzea.
|
|
|
Gure inguruko literaturen historien antzeko euskal literaturaren historia bat izan nahi bagenu ere, goragoko orrialdeetan esandakoaren arabera zera onartu genuke: historia horiek posizio hegemonikoetatik idatziak izan direla, alegia, Euskal Herri penintsularreko euskal literaturak
|
oso
berandu (eta orduan ere ez oposiziorik gabe) ezagutu duen posizio batetik. Gure literaturak ezaugarri nabarmenik izatekotan posizio hegemoniko horretatik baztertua izana da, eta XVI XVIII. mendeen arteko aldiari dagokionez, subalternitate egoerara zokoratu izana ere, horixe baita burdin aroaren irudiak adierazten duena.
|
|
|
Euskal literaturaren historiara gure analisia mugatuz, doktrinak, hiztegiak eta gramatikak bihurtu behar izan dira ez dagoen literatura baten objektu positibo, hala euskal literaturaren subjektuaren historia era positiboan linealitate etengabe batean azal dadin, XVI. mendetik XXI. mendera arte. Historia hori positiboki ematea bezain ezkorki ukatzea
|
oso
da erraz: ez dago euskal literaturarik, orainalditik bateratutako saio filologiko bat baino ez da, historian jarraitasunik izan ez duena, eta abar.
|
|
|
Ovidioren Metamorfosiak (1.414) behin aipatu ditu, horiek ere zeharka eta titulua aitortu gabe (1969, 304), eta behin ere Juvenalen Satirak bildumako pasarte bat (15.69), zehazki aipatua baina poetaren izena eta honen lana aitortu gabe (1969, 305). Homero ere behin aipatua da, Virgiliorekin batera, baina
|
oso
modu orokorrean (1969, 72). Herri hizkuntzak darabiltzaten poeten artean Gongora da Larramendik aipaturiko bakarra, Fábula de Polifemo y Galatea poemako 4 ahapaldiko pasarte bat aldatuz (1969, 72), poema bereko 5 ahapaldiaren amaiera ospetsua(, infame turba??) aipatu zuen bezala Hiztegi Hirukoitzaren sarreran (1745, LV).
|
|
|
eremu urriko hizkuntza batean ondutako literatura ezin izan eremu urrikoa ez den hizkuntza batean jorratutakoa bezain ugaria. Baina, euskal literaturaren berezitasunak ezin azal daitezke proportzioen alor soilera lotuz, testu tipo batzuetan proportzioak gorde zitzakeen arren, (oro har, eliz liburuan), literatur genero tradizionalen barrutiko emaitzak historikoki
|
oso
urriak izan direlako: kontakizunaren kasuan, hiru mende luzetan testigantza bakar bat ere ez.
|
|
|
Dena den, ahalegin horretan ez dirudi historian zehar beti berdin berdina izan denik abiadura: noizbait motel samarra, hurrena,
|
oso
motela izatera ere iritsi da. Motela edo oso motela izan denean, nola jokatu?
|
|
|
noizbait motel samarra, hurrena, oso motela izatera ere iritsi da. Motela edo
|
oso
motela izan denean, nola jokatu. Esaterako, non egin litzaieke leku XIX. mendeko alegiei, Neoklasizismoari eratxikitako denbora tartea amaitutzat emanik Erromantizismoarenean dabiltzanean inguruko literaturak eta euskal literaturan bertan ere izpiritu erromantikoak agerrera egina duenean?
|
|
|
Atsotitzak alboratu eta poesiaren barrutia behatuz, aipatu berri den liburuxkan barneratu zituen neurtitzak, Oten gaztaroa neurtitzetan izenburua daraman atala alegia,
|
oso
nabaria da maitasunaz dihardutenetan Errenazimentua ezaugarritzen duen indibidualismoa,, ni, a guztiaren neurri izatea. Inoren ordezkari ez den, ni?
|
|
|
Berriro Etxepareren Linguae Vasconum Primitiaen erreparatuz, nabaria da hitzaurrea eta azken bi koplak ikuskera errenazentista batetik ernetakoak direla; corpus hori, ordea, ez dago eraikita Errenazimentuak oso bereak zituen zenbait ezaugarritatik. Banakaturik dagoen gizatalde zehatz baten hizkuntza laudatzen, edo
|
oso
errenazentista den idazlanaren egile izatearen harrotasuna erakusten badu ere,, lehen egilea izateak areagotzen duen harrotasuna, gainera. Errenazimentuak oso berea izan zuen forma lantzea ez zuen gune bihurtu:
|
|
|
Ez gurean, ezta inguruetan ere, ez zen izan poesiak emaitzarik gorenenak lortu zituen garaia. Euskal letren mundua historikoki erabilgarritasunarekin ondo uztartu denez,
|
oso
eroso zetorkion. Horren eroso, non, ekoizpenak bistaratutakoaren arabera, testu erabilgarria XVIII. mendearen mugak zeharkatuz, kementsu sartuko den XIX. mendean barrena, elkarrizketaren eta batik bat alegiaren ugaritasunak salatzen duenez.
|
|
|
Bestalde, lantze mailari dagokionez, bada alde
|
oso
nabarmenik aldizkari desberdinetan argia ikusi zuten poesietan. Ohikoena ez izanagatik, aurkitzen da forma lantzean arreta oso berezia jarritakorik ere.
|
|
|
Bestalde, lantze mailari dagokionez, bada alde oso nabarmenik aldizkari desberdinetan argia ikusi zuten poesietan. Ohikoena ez izanagatik, aurkitzen da forma lantzean arreta
|
oso
berezia jarritakorik ere. Esaterako, Antonio Arzak-en. Baga?
|
|
|
Nola antola daitezke mugimendu literario desberdinetan sustraiak dituzten egile beraren idatziak? Eta oraindik gauzak gehiago korapilatzeko, estilo jasoko, ez hain jasoko, herrikoiko ala
|
oso
herrikoiko bertsoek betetzen dute XIX. mendea. Herri literaturaren eta literatura landuaren arteko bereizketa egin litzateke?
|
|
|
Eragozpen frankori aurre eginaz XXI. mendera iritsi den hizkuntza batean garatutako literatura da euskarazkoa. Europa bertako zenbait hizkuntzekin alderatuta
|
oso
goiz letraz baliatu dena idazlan profanoak moldatzeko. noski, inguratzen zuten gaztelera edo frantsesarekiko.
|
|
|
Badirudi, lehen aukera egokiagoa dela; azken batez, ukaezinezkoa baita, gutxienez globalizazioa heldu arte behintzat, euskal komunitatearen kultur harremanik sakonenak horiekin izan direla: euskal letretan izan duten eragina
|
oso
nabarmena da. Badu desegokitasunik euskara inguratzen duten hizkuntza handietan burututako literaturen historien jarraipena eginaz, euskal literaturena eraikitzeak:
|
|
|
zertan aldendu den gudaosteko ordura arteko idazleetatik, kultura hiritar garaikidearen ezaugarriekin bat egiteko ahalegina deskribatuz. Juan San Martinen edota Martin Ugalderen iritzi horiek
|
oso
zabal hedaturik aurki genitzake belaunaldi hartako partaideen artean. Aski da, esaterako, Hasier Etxeberriak Anjel Lertxundiri eginiko elkarrizketa irakurtzea, haren gaztaroko euskal giroan euskara batuaren inguruan batu zirenen identitatea, gudaostean euskararen mundua patrimonializatua zuen abertzaletasun tradizionalaren eta Elizaren aurkakotasunean eraiki zela.
|