|
2017
|
|
|
Ikusi al duzu inoiz estanpa ederragorik? Detaileak zehatzak dira
|
oso
, argitsuak. Dresdeneko piezarekin alderatu dut lamina hau, baina Dresdenekoa askozaz difusoagoa da, pobreagoa.
|
|
|
" Etorri nire ondora, ipuin bat kontatuko dizuet" esan zuen izebak mutilzaharrak zenbait begitu jaurti zituenean, bi izebari eta beste bat berriz, zerbitzua deitzeko sokari. Umeak izebaren aginduari jarraituz, izeba jarrita zegoen bagoiaren tokirantz abiatu ziren, ideia
|
oso
gogoko ez bazuten ere. Ez zuten asko preziatzen ipuin kontalari gisa.
|
|
|
" Hasiera baino ez dut entzun,
|
oso
tentelegia baita" esan zuen Cyril ek.
|
|
|
"
|
Oso
zaila da, umeek ulertuko eta aldi berean gogoko izango duten ipuina kontatzea" bota zuen brast.
|
|
|
" Bertha
|
oso
goibel sentitzen zen jardinean lorerik ez zegoelako. Hara joan aurretik, begiak malkoz beteta zituela, izebei zin egin zien, ez zuela Printze onberaren lorerik hartuko, eta halaxe, hitza gordetzeko asmoa zuen.
|
|
|
Printzearen erabakiak
|
oso
harrera ona izan zuen umeengan, izan ere, gehienek beste aukera hartuko zuten.
|
|
|
Hurrengo egunean, Micer Conrado, gau osoan begiak itxi ezinik egon zena, egunsentiarekin batera jaiki zen, sumindua
|
oso
sukaldariekin. Zaldira igo eta sukaldariari agintzen dio bera ere zaldi gainera igotzeko eta atzetik jarrai zekiola.
|
|
|
Bere eskutitzak kaligrafia maisulanak ziren:
|
oso
ondo idatzita zeuden, eta kopuruak erregelaz eta tinta gorriz azpimarratuta zeuden. Gainera, bi aldiz errepikatzen zuen kopurua, okerrik egon ez zedin.
|
|
|
Otsoa etsita zegoen, baina medailen dilin hotsa entzutean, gelditu egin zen bat batean, adi adi, hotsa sasitzatik baitzetorren. Bat batean sasitzara salto egin zuen, garaipen gosezko begi gris zurbil eta ankerrekin, eta Bertha handik arrastaka atera ondoren,
|
oso
osorik irentsi zuen. Utzi zuen bakarra hauxe:
|
|
|
" Haize orratza bezain ederra da" esan zuen nagusien kontseiluko buruak," baina ez da
|
oso
praktikoa".
|
|
|
Ez duzu libururik hartu irakurtzeko, zuk ez daramazu inolako bizkar zorrorik. Izan ere, bidaia laburra da
|
oso
. Baina zugan, beste mundu batera bidaiatuko bazenu bezala izango da.
|
|
|
Gaztea da
|
oso
, baina hala ere, zigarroa esku artean ukanen duela dakusazu. Eta momentu horretan bere biziak garrantzirik ez duela jakingo duzu.
|
|
|
Bidaia ez zen
|
oso
luzea izan. Bere etxera eraman ninduen.
|
|
|
Seinale txarra zela susmatzen nuen nik. Ez nekien zer gertatuko zitzaidan, baina ezin zen
|
oso
ona izan. Egongelako izkina batean utzi ninduen amak, hormaren kontra.
|
|
|
Heldu ginen azkenean, bidaia luzea eta
|
oso
mugitua izan zen, kamioia asko mugitzen zelako eta askotan gelditzen zelako pinu gehiago batzeko.
|
|
|
inork ez zekien zehazki nongoa zen; inongoa baldin bazen. Hartaz zekiten bakarra,
|
oso
urrutiko herri batekoa zela, eta duela hogeita hamar urte, Moërgellera ailegatu baino lehenago, gaileta fabrika batean egin zuela lan. Besterik ez.
|
|
|
Alde batetik bestera zebiltzan, inolako logikarik gabe. Baina denbora
|
oso
zitala da eta, Dubio aurkitzeko aukerak segundoz segundo murrizten ari ziren. 29 minutu.
|
|
|
Ai! Bere lanarengatik
|
oso
tarteka ikusten zituen alabatxo maiteak, hain bizkorrak izatetik, erabat aldrebestuko ziren, galbidera joango, abandonatuko.
|
|
|
Bata bestearen ondoan lerrokatuta ziren karakol erraldoi itxurako punpa zentrifugoen instalazio umelean, Dubio sobera harritu zen, gizon biluzi bat ubidearen beste aldera ikuskatu zuenean. Aurre aurrean zuen gizon horrek, berearen
|
oso
antzeko tripotxa zuela ohartu zen. Emakume galtzerdi urdin ilunez, zisne erietan patetikoena irudi zuen Ondoren hain ondo jarritako ileorde beltza erauzi, ur jauzi itxurako ile luze bakan batzuk azaldu zitzaizkion.
|
|
|
14:30ak dira eta Margot ez da etxera iritsi. Zoriontsu naiz, lanean gauzak
|
oso
ondo doazkit eta Margotekin ezin hobeto nago. Zein azkar doan denbora.
|
|
|
Badirudi ezkontza eguna atzo izan zela, baina bi urte igaro dira ordutik. Etxean ere
|
oso
ondo konpontzen gara elkarrekin, umeak edukitzeari buruz hitz egin genuen bart gauean baina ez zait momentu egokia iruditzen gizarteko egoera nola dagoen ikusita. Gizonak frontera joatera derrigortzen dituzte eta ez dakit nire txanda iritsiko den.
|
|
|
Gizonak frontera joatera derrigortzen dituzte eta ez dakit nire txanda iritsiko den.
|
Oso
kezkatuta nauka Margotek. Zortzi hilabete pasa dira Alemaniak Polonia eraso zuenetik eta ez dauka bere gurasoen berririk.
|
|
|
Andreas, hau
|
oso
gauza serioa da. Benetan, zoaz etxera eta ahal dudanean, berriekin joango natzaizu.
|
|
|
Bidaia
|
oso
luzea egin zait baina iritsi gara. Furgonetatik jaitsi bezain laster kirats batek astindu nau.
|
|
|
Nik izena jarri diot munstroari; Rodolfo. Rodolfo munstroa;
|
oso
ongi geratzen zaio izen hori. Amak ikusi zuen behin Rodolfo eta esaten dit, oso itsusia dela, eta haserretzen denean oso umore txarra duela.
|
|
|
Rodolfo munstroa; oso ongi geratzen zaio izen hori. Amak ikusi zuen behin Rodolfo eta esaten dit,
|
oso
itsusia dela, eta haserretzen denean oso umore txarra duela. Geroztik ez naiz inoiz ohetik jaikitzen, pixagura dudanean ere ez.
|
|
|
Rodolfo munstroa; oso ongi geratzen zaio izen hori. Amak ikusi zuen behin Rodolfo eta esaten dit, oso itsusia dela, eta haserretzen denean
|
oso
umore txarra duela. Geroztik ez naiz inoiz ohetik jaikitzen, pixagura dudanean ere ez.
|
|
|
Eta oraingoan benda kendu eta igeltsua jarri diote eskuan.
|
Oso
polita da! Marrazki polit bat egin diot.
|
|
|
Beti esaten diot.
|
Oso
antzezle ona da ama.
|
|
|
Amari eguzkia ez zaiola asko gustatzen iruditzen zait.
|
Oso
gutxitan etortzen da gurekin hondartzara. Eta ez datorrenean faltan botatzen dut nik.
|
|
|
Gau izartsua zen, inoiz berriro ikusi ez dudan bezalakoa. Zeru iluna txinparta distiratsuz josita zegoen eta argi txikitxo horien guztien artean ilargi amandrea ageri zen,
|
oso
osorik dena argiztatu nahian. Etxe aurreko zelaian zegoen lasto multzo baten etzan ginen aitona eta biok zerura begira.
|
|
|
Balbe bigarren etxe bat bezalakoa zen herritar askorentzat. Maialen eta bere ama Maria Jesus
|
oso
atseginak izaten ziren herritarrekin, eta herritarrek estimu handian zeuzkaten ama alabak. Tabernari begira ari zela Puskasek Kattalinekin izaten zituen eztabaidak gogoratu zituen taberna zela eta ez zela.
|
|
|
Zergatik? Ez dakit
|
oso
ondo. Badago lizentzia berezi bat, lizentzia poetikoa, lizentzia satirikoak, hartzeko komunikazio modu horretan.
|
|
|
Badago tragedia griego baten dagoen harreman zera hori, pertsonaia eta koruaren artean, edo dagoenean zauri bat, sentimendu tragiko bat, bertsolariak bere kantuarekin ahozkatzen duenean, talde guztiaren zauria ahozkatzen du. Zentzu horretan badago hor, e, gertakizun,
|
oso
berezia gertatzen dana, nik uste det, horrela komunikazioa dagoenean bertsolari eta publikoaren artean.
|
|
|
Baizik eta nahi duena esatera. Baina askotan hitzek esaten dute, edo errimek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez duzuna, edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du
|
oso
garbi uzten esan nahi zenuena, baizik eta beste zerbait sujeritu dezake, eta hori mingarria da bertsolariarentzat,
|
|
|
Nik uste dut konplizitate berezi bat dagoela bertsolariaren eta entzulearen artean. Feed-back deitzen den mugimendu hori, bertsolarien kasuan feed-backa
|
oso
berezia da beste arte sorkuntza ia denetan baino nik esango nuke askoz handiagoa. Bertsolariak ezin du sortu entzulearen begirik gabe, entzulearen konplizitate sakoneko hori gabe.Behar bada amildegiak horrelako erakarpena du eta amildegiaren aurrean sortzen den errespetua hainbestekoa da euskara ere amildegian dagoelako?
|
|
|
Eta euskara amildegian dago, eta bertsolaria amildegian dago? Eta hor sortzen da holako sakoneko inkonsziente kolektibo moduko bat guk ez duguna
|
oso
ondo kontrolatzen. Ez dakit.
|
|
|
Bertsolaria perfila emateari utzi eta kamaran parez pare ipini da. Ileak dantzan hasi zaizkio (Bentiladorea martxan ipintzearen ondorioz) Kamara berarengana inguratzen hasten da, bere aurpegitik
|
oso
gertu geratzen da kamara, geratu den momentu berean bertsolaria atzeraka dijoa, guregandik aldenduz, zuzen atzeraka.
|
|
|
Alegia, gaur egun zailtasunak
|
oso
sutilak dira, ez dira hainbeste kopuruzkoak, garai batean emakumerik ez zen ikusten plazan, eta gaur egun ikusten dira. Hor salto handi bat egin da dudarik gabe eta behar bada saltorik bortitzena.
|
|
|
Behar bada ez umore motarik interesgarriena baina bueno. Kasu batzuetan
|
oso
lasai egiten dena, emakumeei zuzentzen gatzaizkienean zenbat zailtasun umorea egin ahal izateko horrekin. Eta umorea ukatzen zaion pertsona benetan motz gelditzen den pertsona da, eta nik uste dut umorearen eta emakumearen arteko harremana oraindik bide asko egiteko dagoela, eta horrek adierazten du gabezia bat, ezintasun bat, beste gai askotan ere ematen dena.
|
|
|
Txapelketa aurreko garaian belaki bihurtzen gara, inguruko dena xurgatzen dugulako eta bele ere bai, besteen ideiak harrapa genitzakelako. Eta bele eta belakitasun horren barruan bakoitzak dauzka bere metodoak, baina esango nuke
|
oso
erne egotean datzala, sekretua. Gizartean, inguruan gertatzen denarekiko erne egon, gogoeta egin eta gero gogoeta hori partikularra izatea."
|
|
|
Ez da erreza asmatzen nola ondo egon bertsotarako, eta noiz zauden argi eta noiz zauden lanbro. Behar bada egun batean
|
oso
saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete.
|
|
|
Ez da erreza asmatzen nola ondo egon bertsotarako, eta noiz zauden argi eta noiz zauden lanbro. Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu,
|
oso
ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete.
|
|
|
Baina bada misterio bat ere, ez da batere formula matematiko bat. Baldin eta hau eta hau egiten badut saio aurretik emaitza ona izango da, hori ez da existitzen, eta batzutan ustez
|
oso
ondo zaude, eta tabladura atera eta beldurrak hasten zaizkizu, edo ez dituzu bertsoak ondo ikusten, ez datorkizu ideiarik. Kontrakoa ere bai, oso nekatuta zoaz eta behar bada egun brillante bat daukazu.
|
|
|
Baldin eta hau eta hau egiten badut saio aurretik emaitza ona izango da, hori ez da existitzen, eta batzutan ustez oso ondo zaude, eta tabladura atera eta beldurrak hasten zaizkizu, edo ez dituzu bertsoak ondo ikusten, ez datorkizu ideiarik. Kontrakoa ere bai,
|
oso
nekatuta zoaz eta behar bada egun brillante bat daukazu. Nekearen barruan axolagabekeria puntu horrek zaramatza gauza brillanteak egitera.
|
|
|
Eta esango nuke saio horri ematen diozun baloreak, tentsioak, eta preparatiboek laguntzen dutela ondo egoten. Ez dakit, saio baten esperoan badaramazu aste bete, edo egun batzuk, ba normalki
|
oso
presente daukazu, inkontzienteki lantzen ari zara kontestu hori, lantzen ari zara saio hori, pentsatu duzu saio horretan, zure ahaleginean, eta nik uste preparatibo horrek tentsio bat ematen dizu, inportantzi bat ematen dio saio horri eta holakotan arriskua izaten da saio on bate giteko.
|
|
|
Bertsolarien lehia ere
|
oso
sanoa dela ikusi dut, oso positiboa. Inprobisazioan oinarritutako beste tradizio batzuen antzekoa da.
|
|
|
Bertsolarien lehia ere oso sanoa dela ikusi dut,
|
oso
positiboa. Inprobisazioan oinarritutako beste tradizio batzuen antzekoa da.
|
|
|
Inprobisazioan oinarritutako beste tradizio batzuen antzekoa da. Bata bestearekin lehiatzen da, edo erantzun egiten dio, eta
|
oso
jarrera ona dute. Ez dute gainditu beharreko zerbaiten gisan hartzen, baizik, elkarlanean aritzen dira, batak bestea animatzen du.
|
|
|
Nik uste dut ez dela bertsolari onenik.
|
Oso
galdera natzerakoa egin dezakegu idazle onenik baden. Eta musikari onenik bada?
|
|
|
Sakonena kooperazioan ari garelako, lankidetzan ari gara, biok nahi dugu elkarrizketa ondo ateratzea. Orduan niretzat jolas konbertsazional bat da bertsoa, horregatik ez naiz
|
oso
eroso sentitu izan, joko, lehia, arautu moduan ikusi izan dudanean bertsoa.
|
|
|
Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik
|
oso
lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak dauzka, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan denetan bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura denaren premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati.
|
|
|
Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak
|
oso
eremu ezberdinak dauzka, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan denetan bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura denaren premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati.
|
|
|
Sozialki presentzia bat hartzen du bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak dauzka,
|
oso
klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan denetan bertsoaren hazia ereiteko. Eta nik uste dut gaur egun euskarazko kultura denaren premian dagoela, eta ezin diogula uko egin horrelako aukera bati.
|
|
|
Gero nahiko dugu geroni hobeto jardutea noski, baina norbera ondo jardute hori ere autosuperazio moduko jarrera bat da.Zuk dauzkazun intentzioetatik hurbil ibiltzea, egiten ari zaren ahalegina plazaratu ahal izatea, doinu jakin horietan, zuk landutako errimaje hori, ideia aldetik zure buruarekin koherente eta fidel izatea, hor badaude apustu batzuk
|
oso
intimoak direnak. Orduan lehia nahiko intimoa ere bada, nahiko norbere buruarekin egiten den lehia bat ere bada.
|
|
|
Edo bi kantautore elkarrekin lehiatzea moduan txapelketa batean, ez, kantautore batek ateratzen du ateratzen zaiona, eta idazle batek idazten du egiten duena. Pixka bat autore ikuspuntutik bizi izan dut barnetik behintzat bertsolari izatea, eta
|
oso
zentzuz kontrakoa iruditu zait nire sortzaile lagun onenekin sari baten truke lehiatzea. Ez diot zentzurik bilatu.
|
|
|
Beste kontu bat da bertsolaritza gaur egun mugimendu bat dela, hizkuntza minorizatu batean gaudela, eta gaur egun bertsolaritzaren masa mugimenduan
|
oso
funtzionala eta erakargarria dela bertsolari puntakoenen arteko lehia hori. Eta gainera balio duela kalitatea berritzeko, prestigio irizpideak berritzeko, eta masa mugimendu astinaldi interesgarri bat sortzeko.
|
|
|
Gaur egun konpetizioa ulertzeko modua oso beste bat da.
|
Oso
besteak zapalduz aurrera egitekoa, edo besteak txikituz, edo edozer gauza ontzat joz irabazteagatik. Eta uste dut bertsolaritzak bestelako eredu bat proposatzen duela, hain zuzen ere ez delako kirol lehia bat.
|
|
|
Bertsotan ere etor daitezke sormen kolpe onak, eta nik uste dut hor inprobisazioak badituela mugak, ezin duelako gero elaboratu eta hobetu, baina sinisten dut jendearen aurrean eta estuasun horretan eta zure burua tentsio goren horretara eraman eta aldi berean erlaxatzeko gai baldin bazara, sormen kolpe bikainak sor daitezkeela eta sortzen direla. Beste gauza bat da elaborazioa, horretarako ez daukagula gaitasunik, eta gainera sormen kolpe hori errenditu behar dugula
|
oso
hizkuntza jakin estu eta prekario batean.
|
|
|
Hala ere ez dut uste ez gutxietsi, ez gehiegi handietsi behar denik inprobisazioa, inprobisazioak bere mugak ditu, sorkuntzarako bere mugak ditu, eta aldi berean bere potentziala dauka arte sorkuntza moduan. Eta zehazki geureak, eta kantu inprobisatuak, kantu inprobisazio biluziak ba uste dut dituela potentzial batzuk beste batzuk ez dituztenak eta aldi berean ba
|
oso
muga zurrunak ere bai. Zer da erakusten ari dena bertsolaritza?
|
|
|
Askotan pertsonaje baten paperetik jarduten dugu gai jartzaileak hala agintzen diguelako, ni bec eko finalean, zortzi orduan, izan naiteke Obama,, handik hogei minutura izan ninteke bizikleta zahar bat, handik hogei minutura izan ninteke angulero bat, handik hogei minutura athelitkeko jokalaria eta handik hogei minutura maitale despetxatua. Hoien denen paperean kantatzen duena ordea nere kasuan Andoni Egaña da eta entzuleak
|
oso
ondo daki maitale despetxatua ari dela baina Andoni Egañaren galbaetik, Andoni egañaren filtrotik pasa eta gero. Eta Jolas interesantea da hori.
|
|
|
Jendeak bertsolaritzaz ikasi dezakeena zera dela: giza adimenak ezinezkoak zirela uste genuen gauzak egin ditzakeela,
|
oso
gauza konplikatuak, gauza asko aldi berean eta gainera modu inprobisatuan.
|
|
|
Hori da kontzentrazio goreneko momentuan. Eta hori lortzen duzunean normalki nire kasuan behintzat
|
oso
seinale ona eta oso emaitza ona izaten da.
|
|
|
Hori da kontzentrazio goreneko momentuan. Eta hori lortzen duzunean normalki nire kasuan behintzat oso seinale ona eta
|
oso
emaitza ona izaten da.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude
|
oso
pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera,
|
oso
kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude
|
oso
pertzibitzera, oso kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Behar bada, dena, zentzumen guztiak itxi, eta kontzentrazio maila gorenera orduantxe iristen zara, beste ezeri sartzen uzten ez diozunean. Askotan tabladuan baldin bazaude oso pertzibitzera,
|
oso
kontestua eta ingurua jasotzera, igual kontzentrazioa galdu dezakezu. Esango nuke, txapelketan adibidez, finaleko une gorenetan, igual dena, poro guztiak, eta belarriak, eta dena itxi egiten duzula, zure baitan murgiltzen zarela, kontzentrazio maila harrigarri bat ikusteko, ez duzula jenderik ikusten, zure bertsoan bakarrik zaudela, eta igual da ba hori, zentzumen guztiak blokeatu eta buru barrenean murgilduta lortzen den gauza.
|
|
|
Nolabait esango nuke arazo existentzial bat daukan hizkuntza komunitate bateko partaide garela, askotan euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela. Orduan, eta izan edo ez izaneko kinka horretan geure ardatza hizkuntza dela, eta hori pentsa dezakegu mila teorizazioren bidez, edo baita ere senti dezakegu
|
oso
txikitatik oso transmisio natural baten bidez. Eta euskaldun hitzak esaten duen moduan euskaradun, horrek egiten gaitu kulturalki nor, hori da gure arazo kultural politiko eta gatazkaren muina, eta nolabait horrek ematen dio hizkuntzari ere kontzientzia berezi bat, estatus berezi bat norbere baitan.
|
|
|
Nolabait esango nuke arazo existentzial bat daukan hizkuntza komunitate bateko partaide garela, askotan euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela. Orduan, eta izan edo ez izaneko kinka horretan geure ardatza hizkuntza dela, eta hori pentsa dezakegu mila teorizazioren bidez, edo baita ere senti dezakegu oso txikitatik
|
oso
transmisio natural baten bidez. Eta euskaldun hitzak esaten duen moduan euskaradun, horrek egiten gaitu kulturalki nor, hori da gure arazo kultural politiko eta gatazkaren muina, eta nolabait horrek ematen dio hizkuntzari ere kontzientzia berezi bat, estatus berezi bat norbere baitan.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi iraganari begira eta erroetara begira bakarrik dagoenik bertsolaria, eta berriz ere hau da nik uste dut gaur eguneko bertsolaritzaren ezaugarri interesgarrienetako bat:
|
oso
lurrari errotuta egonagatik oso gaur egunari eta munduari irekita dagoela. Eta benetan behar bada superbibentzi instinto bategatik ausartzen garela probatzen, bestelako disziplinekin nahasten, bestelako bertso formak bilatzen, bestelako espresio moduak, bestelako doinukerak.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi iraganari begira eta erroetara begira bakarrik dagoenik bertsolaria, eta berriz ere hau da nik uste dut gaur eguneko bertsolaritzaren ezaugarri interesgarrienetako bat: oso lurrari errotuta egonagatik
|
oso
gaur egunari eta munduari irekita dagoela. Eta benetan behar bada superbibentzi instinto bategatik ausartzen garela probatzen, bestelako disziplinekin nahasten, bestelako bertso formak bilatzen, bestelako espresio moduak, bestelako doinukerak.
|
|
|
Elkarren aurka lehian aritzen dira, batzuetan taldean besteetan banaka. Bigarren mota, hori ere
|
oso
ohikoa, elegia da, dolu errituala, norbait hildakoan egiten da. Horiek dira ahozko tradizio nagusiak, ia kultura guztietan daude.
|
|
|
Horiek dira ahozko tradizio nagusiak, ia kultura guztietan daude. Uste dut, bertsolaritza,
|
oso
ohikoak diren poesia norgehiagoka mota bat dela baina bakarra dela zabaldu den moduari, gizarteko maila guztietan agertzeari eta ikusleen aniztasunari dagokionez.
|
|
|
Hurrengo egunean akaso jubilatu bazkari batean kantatu dezaket. Eta hurrengoan gazteetxe batean, orduan bai bertsolariok daukagun harremana intergenerazionala da eta
|
oso
ofizio gutxitan ikusi dezakegu laurogei urteko pertsona bat, joxe agirren modura eta 19ko bat, Miren Amuriza, elkarrekin kotxean joaten jaialdi batera, eta hor ikaragarri ikasten du larogeikoak eta ikaragarri ikasten du hemeretzikoak"
|
|
|
Jo hori da beste gauza
|
oso
inportante bat. Zer transmisio sen egon den bertsolarien artean ere.
|
|
|
Ez da erreza asmatzen nola ondo egon bertsotarako, eta noiz zauden argi eta noiz zauden lanbro. Behar bada egun batean
|
oso
saio ona egin duzu, oso ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete.
|
|
|
Ez da erreza asmatzen nola ondo egon bertsotarako, eta noiz zauden argi eta noiz zauden lanbro. Behar bada egun batean oso saio ona egin duzu,
|
oso
ondo sentitu zara, eta hurrengo egunean pauta berdinak errepikatzen dituzu, saioaren aurretik egiten duzu lehen egindako gauza bera, baina ez zaude berdin, burua ez dago berdin. Eta nik ez dakit, faktore askok eragingo dute hor, nekeak, lekuak, motibazioak, tentsioak, nerbioak, ilusioak, gauza askok eragin dezakete.
|
|
|
Baina bada misterio bat ere, ez da batere formula matematiko bat. Baldin eta hau eta hau egiten badut saio aurretik emaitza ona izango da, hori ez da existitzen, eta batzutan ustez
|
oso
ondo zaude, eta tabladura atera eta beldurrak hasten zaizkizu, edo ez dituzu bertsoak ondo ikusten, ez datorkizu ideiarik.
|
|
|
Kontrakoa ere bai,
|
oso
nekatuta zoaz eta behar bada egun brillante bat daukazu. Nekearen barruan axolagabekeria puntu horrek zaramatza gauza brillanteak egitera.
|
|
|
Eta esango nuke saio horri ematen diozun baloreak, tentsioak, eta preparatiboek laguntzen dutela ondo egoten. Ez dakit, saio baten esperoan badaramazu aste bete, edo egun batzuk, ba normalki
|
oso
presente daukazu, inkontzienteki lantzen ari zara kontestu hori, lantzen ari zara saio hori, pentsatu duzu saio horretan, zure ahaleginean, eta nik uste preparatibo horrek tentsio bat ematen dizu, inportantzi bat ematen dio saio horri eta holakotan arriskua izaten da saio on bat giteko.
|
|
|
Eta elkarrengana biltzen direnean jardun garrantzitsua da bertsotan egitea. Hori
|
oso
garrantzitsua da ahozko tradizioan interesa dugunontzat; hau da, ez dela ekitaldi berezi hutsa, pertsonen bizitzen parte dela egunero.
|
|
|
Baizik eta nahi duena esatera. Baina askotan hitzek esaten dute, edo errimek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez duzuna, edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du
|
oso
garbi uzten esan nahi zenuena, baizik eta beste zerbait sujeritu dezake, eta hori mingarria da bertsolariarentzat.
|
|
|
Eta hurrena euskaltegi batean, eta hurrena baserri auzo bateko jaietan, eta hurrena zine batean. Hau da publiko
|
oso
ezberdina eta azkenean bertsolariaren funtzioa hor da publiko horrekin funtzionatzea, publiko horretara iristea, publiko horri eragitea. Eragitea zer?
|
|
|
Gaur egungo bertsolaritzaren beste ezaugarri interesantenetakoak, ez?,
|
oso
lurrari errotuta egonagatik, oso gauregunari eta munduari irikia dagoela. Eta benetan behar bada, superbibentzia instinto bategatik ausartzen geala probatzen, bestelako disziplinekin nahasten... bertso formak bilatzen, bestelako espresio moduak, bestelako doinukerak.
|
|
|
Gaur egungo bertsolaritzaren beste ezaugarri interesantenetakoak, ez?, oso lurrari errotuta egonagatik,
|
oso
gauregunari eta munduari irikia dagoela. Eta benetan behar bada, superbibentzia instinto bategatik ausartzen geala probatzen, bestelako disziplinekin nahasten... bertso formak bilatzen, bestelako espresio moduak, bestelako doinukerak.
|
|
|
Azken baten, improbisetan hasteko, zuk
|
oso
ondo menperau bizu, eskema bat euki biozu. Bertsolarixek heuren eskemak dauzkixe eta nik asmatu behar izan dabaz beste neretzako eskema batzuk:
|
|
|
personajian gorpuzkeriek, zelan eiten den berba, ze ahots tono dauken, ze gaiekin ondo moldatzen dan eta zein dan bere ikuspuntu. Eta ordun, lan da lan egin da gero,
|
oso
argi daukazunian personaje hori, hasi laikeza improbisetan, ezta?
|
|
|
Guk kanpoko improbisatzaileak ezagutzen eta beaiekin trukean
|
oso
berandu hasi ginan, ezta. Hasieran nolabait hemen zegoen pentsamendua zan hau Euskal Herrian bakarrik gertatzen zala eta oso gauza berezia zala munduan, eta ez geneukala parekorik,.
|
|
|
Guk kanpoko improbisatzaileak ezagutzen eta beaiekin trukean oso berandu hasi ginan, ezta? Hasieran nolabait hemen zegoen pentsamendua zan hau Euskal Herrian bakarrik gertatzen zala eta
|
oso
gauza berezia zala munduan, eta ez geneukala parekorik,. Eta gero egin genuen apropos irekidura bat, esan gendun ba guazen ba, beste jende bat dago, guazen ezagutzera, guazen esperientziak trukatzera.
|
|
|
Nik uste, bertsogintza eta bertsolaritza fenomeno bezela nahiko benetan ulertzen zaia dela gaur egungo gizartean, espektakularidadearen gizartean, dena argiztapen bereziz, dena mugimendua, denak imaginak gizartean bertsolarigintzan bezelako jaurdun austeroa. Mikrofono bat bakarrik daukana, batzuetan hori ere ez eta
|
oso
" performance" soila dana. Zer daukan horrek arrakasta hori lortzeko?
|
|
|
Bertsoaren kasuan" feedback" a
|
oso
berezia da beste arte sorkuntza, nik esango nuke, ia denetan baino askoz handiagoa. Bertsolariak ezin du sortu entzunlearen begirik gabe, entzunlearen konflizidade sakoneko hori gabe.
|
|
|
Baino askotan hitzek esaten dute, edo erritmek esaten dute, benetan zuk esan nahi izan ez dezuna. Edo kabitu ez zaizun eta aldatu duzun esamolde batek ez du
|
oso
garbi uzten esan nahi zenuena baizik beste zerbait sugeritu dezake. Eta hori mingarria da bertzolariarentzat.
|
|
|
Improbisazioak bere mugak ditu, sorkuntzarako bere mugak ditu eta, aldi berean, bere potentziala dauka arte sorkuntza barruan eta zehazki geurea dala, kantu improbisatuak, kantu improbisazio biluziak, ba uste dut, dituela potentzial batzuk beste batzuk ez dituztenak eta, aldi berean,
|
oso
muga zurrunak ere bai, ezta?
|
|
|
sumina, samina... Beste petalo bat aterako nuke
|
oso
adjetibo markatuekin: latina, dakina, makina...
|
|
|
Ni BEC-eko finalean, zortzi orduan, izanS ninteke Obama, handik 20 minutura izan ninteke bizikleta zahar bat, handik 20 minutura angulero bat, handik 20 minutura athletikeko jokalaria eta handik 20 minutura maitale despetxatua. Hoien denen paperean kantatzen duena ordea, nere kasuan, Andoni Egaña da eta entzunleak
|
oso
ongi daki maitale despetxatua ari dela baina Andoni Egañaren galbaetik, Andoni Egañaren filtrotik pasa ta gero. Eta jolas interesgarria da hori.
|
|
|
Hortik datorkio euskaldunari indartsuaren fama.
|
Oso
jende gutxik daki ordea, euskaldunek betidanik, izan dutela poesiarako joera. Hain zuzen ere, jende aurrean bertsoak improbisatu eta abesteko ohitura.
|
|
|
Bertsolariok daukagun harremana intergenerazionala da eta
|
oso
ofizio gutxitan ikus daiteke 80 urteko pertsona bat, Joxe Agirreren moduan, eta 19ko bat, Miren Amuriza, elkarrekin kotxean joaten jaialdi batera. Eta hor ikaragarri ikasten du larogeikoak eta ikaragarri ikasten du hemeretzikoak.
|
|
|
Etxe asko eta askotan esaten dute ba... gure etxean bertsotan
|
oso
ona zan ba izeba, edo ama, edo amona
|
|
|
Neska honek potruak hizkik? Zirrikitu hortatik egin zuen lehenengo Maialenek baino gero bera jabetu zen, eta hori sekulako meritua zan, berak jabetu zan, eta
|
oso
azkar gainera, egin nahi zuena ez zela hori eta joan zen bere ikuspegi propioa, emakume ikuspegia eta pertsona ikuspegia propioa lantzen. Eta pixkanaka pixkanaka iritsi da ba bueno, hain ikuspegi fina eta afinatua izatera ba beno, gozamen bat dela gaur egun entzutea, ezta?
|