|
2009
|
|
|
Antzararen bideak, berriz, egoeraren konplexutasuna ezin hobeto jasotzen du. Bizia loko «Mekanoa» narrazioa (nire ustez, bildumako
|
onena
) gogora ekarri dit puntu batzuetan, biek ala biek tragediaren neurria (familia berean alderdi kontrajarriak egotea, horixe da, azken batean, gerra zibilaren oinarria) azalerazten dutelako.
|
|
|
Eta lurralde interesgarria iruditzen zait hori niri. Hartara, bildumako ale
|
onenean
artean kokatuko nituzke «Sofarena», «Adulterioa», «Udako bidaia», «Maiatzaren lehena», «Etorkizuna» izenekoa ere. Desberdinak euren artean, noski, bildumaren aniztasunaren erakusle, baina ezaugarri komunak dituztenak:
|
|
|
Euskaldunek ordaindu eta eraikiriko Good Shepherd elizan (Artzain
|
Onaren
elizan) lehen meza 1919koa da. Euskal izen abizenetan normalak ziren idazkeran aldaerak, baita pertsona berean ere!?
|
|
|
Ez dago tatxarik gabeko idazle
|
onik
.
|
|
|
Aforismoak gauza bat du
|
ona
: ezin dela laburbildu.
|
|
|
Primeran. Baina ezin dugu denean
|
onak
izan denbora guztian. Heziketa ehuneko hirua denean eta parte hartzea ehuneko laurogeita hamazazpi?
|
|
|
Joan Margaritek ezin hobeto azaltzen du poesiaren funtzionamendua eta zeregina: «Litekeena da poema
|
on
bat intentsitate kontua soilik izatea. Zerekin lot daiteke intentsitatea, sentimendu baten esperientziarekin ez bada?
|
|
|
Poema batera ere, pertsona bat animo egoera jakin batekin sartzen da, hau da, bere barne oreka etengabe zalantzan jartzen duten beldur, tristezia eta galerek eragiten dioten desorden batekin sartzen da[?]. Poema horretatik irtetean desorden hori txikiagoa bada, esan nahi du poema
|
on
bat zela, eta ulertu egin dela. Ez daude kutxa beltz asko, geure bakardadea bertara sartu eta handik nolabaiteko kontsolamenduarekin eta modu ordenatuagoan ateratzen dena.
|
|
|
Badaude poeta izatea gustatzen zaien poetak, eta badaude poemak idaztea gustatzen zaienak. Ni behintzat, bat nator Günter Grassekin, idaztearen gauzarik
|
onena
idaztea bera dela dioenean. Idaztea eta irakurtzea.
|
|
|
Shorty aurretik zihoan, zaldiz eta bere lau astoei zartaka mugi zitezen; Aguereberry berriz atzerago, asto gainean. Panamint gailurretik distantzia gutxira, Petek itxura
|
oneko
tontor bat ikusi zuen, eta begirada bat ematera gelditzea erabaki zuen. Jo zuen lehen harkaitz puskak urre gordina zeukan!
|
|
|
Azken urteetan bere gastu txikietarako dirua behar zuenean baizik ez zuen lan egiten. Pipkinek diosku gogo
|
onez
erakutsi ohi ziela bere jabegoa turistei. «Jendea meatzean barna laguntzen ez zen sekulan nekatu eta inoiz ez zuen horregatik kobratu.
|
|
|
Dantzan hasi zen. Beldurra ematen zidan bakarrik uzteak, bere
|
onetik
aterata zegoen eta. Baina batek Ballaratera joan beharra zeukan hornigai bila.
|
|
|
»Gizon jatorra zen. Lagun
|
onak
izatera iritsi ginen.
|
|
|
Baina zerbait utzi nahi nioke anaiaren familiari. Bere horretan, soldata
|
ona
da saiatu nahi duenarentzat.
|
|
|
Nire tokian jarri zen. Adiskide
|
onak
izan gara geroztik.
|
|
|
Pete
|
ona
zen zaldi gainean, baina lazoa bota behar zionak, zaldi gaineko mutikoa baino ikaratuago seguru aski, gaizki egindako kibiztoa jaurti zion. Zaldia lurrera erori zen, eta Pete harekin batera.
|
|
|
Baina jakina, orain esan ohi den bezala: garrantzitsuena ez da hizkuntza, ebakuntza egingo dizun zirujaua
|
ona
izatea baizik. –Ezetz bada, sendagile jauna... min ematen didana beste zangoa dela!?
|
|
|
Zer egin perpaus baten edo paragrafo baten erritmoa bizkortu nahi duzunean? Gure poeta
|
onenek
, hizkuntzaren barne prozedurei gehien erreparatu dietenek, ez diote bizkarra erakutsi auziari. Aitzitik:
|
|
|
Emanak gara gure hizkuntzen auzia hileta musikarekin barneratzera; gure hizkuntzen inguruko guztia aldapa, neke eta zailtasun gisa bizitzera; gure problemak modu agoniatsu batean planteatzera eta plazaratzera. Alde
|
onei
begiratzen ikasi behar dugu. Nire idazle lanera itzuliz:
|
|
|
Nik uste dut bi objektu hauek izan direla gure familian oso inportanteak. Oso momentu
|
onak
, ederrak, pasa ditugula horiekin.
|
|
|
Mikel pila bat ibili da txalupa horretan, lehenbizi arraunekin, pila bat, familiarekin, lagunekin. Ni igeri egiten
|
ona
nintzen, eta joaten nintzen gabarroira, eta bera etortzen zen txalupan ikustera nola botatzen nintzen uretara. «Karpa» eta «angel» egiten nuen, eta hor egoten zen bera.
|
|
|
Gero ja joaten nintzenean Lekeitiora ulertu nuen hobeto eta nik ere disfrutatzen nuen pila bat. Guretzako, esate baterako, pelikula japoniar bat ikustea, pelikula
|
on
bat, eta entzutea ingelesez, guretzako fraude bat zen. Guk azpitituluekin ikusi nahi izaten genuen, jatorrizko bertsioan.
|
|
|
Neuropsikiatra zen. Oso neurologo
|
ona
izan zen.
|
|
|
Barraques Bordas, Neurología fundamental liburuaren egilea. Oso neurologo
|
ona
. Eta oso pertsona maitagarria.
|
|
|
Nik uste dut hau dela berezia eta kontatu behar dela. Arizkunen Xabier Larralde zegoen, hango txistularia zen, eta oso hartu eman
|
onak
zituzten. Mikelek kontatzen zuen 25 urte zituenean edo, gaixotu baino lehenago, Iruñean zegoenean oraindik, euskaraz kantatzen hasi baino lehen, herri osoak juerga bat egin zuela San Joan bezperan edo San Pedro bezperan, uste dut San Joan bezperan izan zela.
|
|
|
Orain izango lirateke gizonak eta emakumeak, ziur asko, baina orduan ez. Juerga izugarria izan omen zen, gaupasa izugarria, gosaldu zituzten baratzetik ekarritako letxugak, oso
|
onak
eta hola. Kanta asko entzun zituen egun hartan, baina hiru kanta gelditu zitzaizkion gogoan.
|
|
|
1999an, berriz, Urteko Ikerlari Gailena izendatu zuen UNR Nevada Renoko Unibertsitateak, bai eta Irakasle Gorenaren Saria eman ere. Urte horretan bertan, Lagun
|
Onari
saria eman zion Eusko Jaurlaritzak. Duela lau urtetik hona, berriz, indarrean da William A. Douglass Irakasle Bisitari Gorena ikerketa beka, Renoko Euskal Ikasketen Zentroaren eta Eusko Jaurlaritzaren ekimenez abiarazia.
|
|
|
Batetik, Euskal Herrian kanpo lana egin zuen lehenengo antropologo anglo amerikarra izan nintzen eta, bestetik, BSP Euskal Ikasketen Programa sortu nuen Nevadan. Beraz, antropologia anglosaxoiaren munduan euskalaria naiz,
|
onerako
zein txarrerako. Onerako zein txarrerako, diot, antropologian halako errezelo bat dagoelako inork zu herrialde edo arlo urri murritz bakar batekin identifikatzeko.
|
|
|
Beraz, antropologia anglosaxoiaren munduan euskalaria naiz, onerako zein txarrerako.
|
Onerako
zein txarrerako, diot, antropologian halako errezelo bat dagoelako inork zu herrialde edo arlo urri murritz bakar batekin identifikatzeko. Halako sineste unibertsalista bat da nagusi:
|
|
|
Behin, gaua pasatzera gelditu nintzenean, hiru lagunekin Unibertsitateko ikasketak bukatu eta gero herrialdean barrena egin genuen bidaia batean, hantxe zegoen amama goizean goiz jaikita ekonomikan oilaskoa frijitzen, nahi adina eta gehiago, autoan guk gero eraman ahal izateko. «Sekula jan dudan oilasko frijiturik
|
onena
da», errepikatzen zuen lagun batek etengabe Kaliforniarako bidean, eta besteak ados ziren. Adostasun horrek harritu egin ninduen garai hartan.
|
|
|
Eta, halarik ere, heriotzaren harrak, pazientziaz, barrenak jaten dizkit, eta aditzen diot zuloak egiten, eta entzuten dut bere ibiliaren konpasa. Bizirik daukat barrenean, niri lagun egiten, txakur baten pare, bere
|
onetik
aterata arramaska egiten dit erraietan, suntsitzaile aseezin, ederki dakit egunez egun suntsitzen nauela, eta den denean zuloak egin eta egin sentitzen dut jasaten dudan bizitasun orotan. Lur azpiko tunel ikaragarri handiak, haizearen ibiltoki hotzak.
|
|
|
Jadanik ez du artalderik zaintzen, beraz, erabat libre dago nahi duen tokira joateko. Bestetik, Dominique ez da garai bateko sasoi
|
oneko
gaztea eta Laxalt narratzailea beldur da ez ote den hau gorputzak hain bidaia luzea egiten utziko dion azken aldia. Gainera, Zuberoan den bere arrebetako bat gaixorik dago, eta hark neba ikusi nahi du hil baino lehen.
|
|
|
Eleberriotan nahiz 1940ko hamarkadako Irazustaren eleberri ezagunetan, XX. mendeko lehenengo herenean euskal prentsak, operak, artzerkiak eta abarrek etengabe errepikatu zuten mezua aurkituko dugu, Aitzolek Euzkadi egunkarian etengabe berretsi zuena: emigrazioa ez da
|
ona
aberriarentzat. Sorkuntza horretan guztian ez dugu emigrazioak berarekin dakarren dislokazio zein alienazioaren berririk aurkituko.
|
|
|
Eta liburuaren azken hitzera iristen garenean, bat batean, berriz iluntasunaren mundura itzultzen gara. Liburuaren argiak irauten duen arte, eleberri edo istorioko pertsonaien begiekin ikusten jarraitzen dugu, baina gauza
|
on
askok bezala argia pixkanaka pixkanaka itzaliz doa, eta orduan gure beste sentipenekin ikusteari ekin behar diogu berriro, beste liburu bat esku artean izan arte behintzat.
|
|
|
Nola pentsatuko nuen kontu txarra zela hura? Uste osoa nuen Laiaren negoziotarako esku
|
onean
, baita arazoak izan zituela eta egonaldia luzatu behar zuela esan zidanean ere. Mozkorrak bere istorioa jaurti nahi du Aneren belarri zulora, zigarro kearekin batera gorputzetik atera.
|
|
2010
|
|
|
Ados nago Estibalitzekin Postkronikak liburuaren arnasa literarioa azpimarratzen duenean, eta baita, nola ez, Keparen eta Aritzen iruzkinetan antzeman daitekeen emozioarekin. Gustura irakurri dut Postkronikak, apurka, gauza
|
onak
dastatzen diren moduan. «Post» aurrizki horrek azaleratzen baitigu hasieratik liburuak duen asmoa, bai edukiz, bai formaz.
|
|
|
ustez «objektiboak» diren narrazioek (kazetaritzak, kasu), kanpoan uzten dituen «egiak» azaleratzeko egiten duen ahaleginean. Literatura
|
onak
bezala.
|
|
|
Ohar txiki bat egin nahiko nioke, modurik adiskidetsuenean, Jacintori. Ados nago Aulki jokoaz esaten dituzunekin, bereziki, Alberdiren lehen eleberri honek egin digun inpresio
|
onarekin
. Baina «eszenatoki konstunbrista» ikusi dudanean, eta barkatu, apur bat asaldatu naiz eleberriak ez baitu ez xedez, ez kontamoldez, kostunbristatzat har dezakegun ezer.
|
|
|
Aipatzen nuen eleberriaren bizitasuna, bertan irakur daitezkeen ideien joan etorri erakargarria, eta horien adibide ezin hobea aurki dezakegu 298 orrialdeetan, Oñati eta Zaragoza arteko auto bidaia baten erdian: euskal musika garaikideaz ariko dira bi pertsonaiak, ea euskarazko pop musikarik ba ote den (Itoiz «salbuespen sui generis» izan omen zen), ea euskarak eta gaztelaniak berdin funtzionatzen duten talde «ideologikoen» kasuan («Kortatu oso talde
|
ona
izan zen Fermin Muguruzak euskara ikasi zuen arte»). Eta hizkuntzen gaitasunaz ere bai, ea herri batek hizkuntzan bertan, eta haren moldagarritasunean?
|
|
|
Kontua da desberdina dela film baten eta liburu baten «euskarria». Ez dut dudarik, Gasolindegian film
|
ona
izan liteke, film ona eginez gero, baina oraingo honetan idatzizkoa da, liburu bat da. Ez dakit gidoi gisa zelakoa izan daitekeen, baina eleberri labur gisa Gasolindegian neuri kontrako zulotik joan zait.
|
|
|
Kontua da desberdina dela film baten eta liburu baten «euskarria». Ez dut dudarik, Gasolindegian film ona izan liteke, film
|
ona
eginez gero, baina oraingo honetan idatzizkoa da, liburu bat da. Ez dakit gidoi gisa zelakoa izan daitekeen, baina eleberri labur gisa Gasolindegian neuri kontrako zulotik joan zait.
|
|
|
hiru lau orrialdetik behin apurtu egiten da, arindu egiten da eta horrek narrazioari beharrezkoak diren kanpo elementuak eta euskarriak ematen dizkio. Honekin batera iruditzen zait nobelak daraman erritmoa
|
ona
dela, argumentuaren bilakaera egokia dela. Bai, gustura irakurri dut liburua.
|
|
|
Gutxienez modu berezi batean kontatua balego. Hari nagusia bera ezaguna zaigu, bizitzaz aski duen edadekoa, bizitzaren zamak azpian harrapatu duena; badakigu zaintzailearen etorrerak inflexio puntu bat eragingo duela(
|
onerako
, ustez), liburuko afera batzuk (lagun minaren alabarena, nagusien artean) nola konponduko diren, narrazioak etsaigo zaharraren konpontzea izango duela helmuga. Erabiltzen diren irudi asko ere ezagun ditugu, errepikatuak izan dira, behin eta berriz:
|
|
|
Ausart uste askok nahiko luketen ausardiaz. Geure belaunaldiak sortzen dituen
|
onenetarikoak
, nire ustean. Azken bilduma honekin aurrekoen langa gainditu duela iruditzen zait, orain arteko borobilena dela.
|
|
|
Gorapen. Ordea, ilargi hau ez omen da
|
ona
eta otsailaren 27a arte baratzean deusik ez omen da landatu behar. Dio Baratzegilearen almanakak.
|
|
|
Etxepareren lehen liburu hori bilduma bat da, luzera desberdineko hogeita sei saioz osotua. Horietariko hogeita bat lehenagotik artikulu gisa argitaratuta zeuden Eskualduna eta Eskualdun
|
ona
astekarietan, bitartean, eta gainerako bostak, tartean «Ameriketako orhoitzapenak», «Nor eskola emaile. Zer irakats» eta «Amodioa»?
|
|
|
Antzerki lanak ere ingelesez. Musika, berriz, nonahi, bereziki pubetan, garagardoa edanez musika
|
ona
jotzeko eta konpainian entzuteko kultura paregabean; irlandar dantzen topaguneak ere ugari. Tarteka jai giroko manifestazioak ere bai, Grafton Street eta St.
|
|
|
tresna moderno
|
onenaren pareko
poema bat.
|
|
|
Irigaray came to Ireland. 1932ko azken bisita, beraz, ez zen ahantzia 70 urte berantago, nahiz Aramendi Arendi bilakatu eta Hernandorena eta Irigaray euskal pilotaririk
|
onenetarikotzat
joak izan?
|
|
|
Ramon Laborda bergararra() (Milango Scalara kantatzera joatear zegoenean, Loiolan erabaki zuen apez sartzea hara joan ordez; beneditarra ere izan zen Silosen, baina Donostiara itzuli zen, apez soil gisa. Kantari
|
ona
izaki, haurrei kantu eta dantzak irakasten ibili zen, Poxpolina ekimenan; gerla ondoren Eresoinkan, Parisen, eta abarretan), Aingeru Irigaray beratar sendagilea(), bereziki kulturgintzan trabaturik zebilena Hernandorenarekin batera. Pilotariak, berriz, Manuel Urcelay zarauztarra eta José Aramendi getariarra.
|
|
|
Hernandorenak bidaiaren kroniketan zioenez, irlandar pilota oso herrikoia zen, pilotari
|
onenak
poliziak izaten ziren, erakundearentzat jokoa ez ezik ariketa praktikoa ere bazelako. Frontoia trinketaren gisakoa zela zioen, baina frontisean txaparik gabea:
|
|
|
Frontoia trinketaren gisakoa zela zioen, baina frontisean txaparik gabea: iritsitako pilota guztiak
|
onak
, beraz. «Liga gaelica» (Connradh na Gaedhilge) aipatzen zuen eta bertako txapeldunak zeintzuk ziren:
|
|
|
«Gazte eta berde nintzela, lehen poema bilduma argitaratzeko orduan (Larrosak, noizean behin, 1990), irakaskuntzan ari nintzen, kargu akademiko eta guzti; ez nituen poemak, ustez neuretik eman nezakeen
|
onena
–beste bizimodu erreal horretaz, kutsatu?
|
|
|
Ez dio solasari arreta larregi jarri, baina hauspoa baretu eta ohiko bere arnasaldia berreskuratu orduko, taldean susmagarriegi ez suertatu eta taxuzko itxura emate aldera, erabaki du inguruan esaten ari direnekin nolabait sintonizatzea izango dela
|
onena
. Horretarako, ondoan eserita duen neska erneari eskatu dio Ilunbeak liburua.
|
|
|
Iheslariak pentsatu du ondo jarriak zituela koskabiloak iraultzaile hark, baina bukaerak ez zuela traza
|
onik
: «ofizial bat» agertzen zen nonbait, argi ibili, eta protagonista atxilotu egingo zutela zirudien, itxura guztien arabera.
|
|
|
Ilunbeak. Izenburuak ez du bere alde jokatzen, ez dakar aieru
|
onik
batere, ez horixe. Zertara dator, bestalde, lehen «iraultzaile» zen hari orain «terrorista» deitzea?
|
|
|
Zein bide berritatik aurrera egin? Duela urte eta erdi hil zen David Foster Wallace idazle estatubatuarrak zioen XXI. mendean artista
|
onak
ez daukala «gustu oneko kleptomanoa» izan beste aukerarik. Hots, jada dena dago asmatua, ezin da ezer berririk gauzatu, beraz sortzeko modu bakarra besteek egindakotik han eta hemen hartzea izango da.
|
|
|
Zein bide berritatik aurrera egin? Duela urte eta erdi hil zen David Foster Wallace idazle estatubatuarrak zioen XXI. mendean artista onak ez daukala «gustu
|
oneko
kleptomanoa» izan beste aukerarik. Hots, jada dena dago asmatua, ezin da ezer berririk gauzatu, beraz sortzeko modu bakarra besteek egindakotik han eta hemen hartzea izango da.
|
|
|
Seguru ez dela horrela, baina batzuetan irudipen hori izaten dut. Horregatik pentsatu dut
|
ona
litzatekeela literatura utzi eta beste arlo artistiko batera joatea. Horretarako Iñaki Aldekoa kritikari literarioak luzatu didan galderari helduko diot.
|
|
|
Galdetu genion ea bertsoa ez ote dagoen hubilago poesiatik narratibatik baino, eta erantzun ausarta eman zuen: «Ez dut uste bertsolari bat poeta
|
on
sekulako izan daitekeenik eta alderantziz. Errima eta neurri estura ohitzen bazara, oso zaila da askatzen, eta askatzen baduzu, beste muturrera joaten zara, prosara».
|
|
|
Bere beste zenbait gogoeta ere interesgarriak dira: «Txapelketak gauza
|
on
asko ematen dizkigu, baina beste gauza asko galarazten dizkigu. Nik bertsotan izan ditudan bezala, idazle gisa sei txapelketa izan banitu azken hiru urteotan, idazle gazteen lau txapelketa, Gipuzkoako bat eta Euskal Herri mailako beste bat, seguru asko ariketa jakin batzuetan orain baino hobea izango nintzatekeen, baina horrek ez du esan nahi idazle hobea izango nintzenik».
|
|
|
Bere ustetan idazle izateko lanbiderik
|
onena
zein den galdetu genion. «Idazle izateko lanbiderik onena idazle izatea da eta hortik bizitzea.
|
|
|
Bere ustetan idazle izateko lanbiderik onena zein den galdetu genion. «Idazle izateko lanbiderik
|
onena
idazle izatea da eta hortik bizitzea. Ez dut esango bertsolaritza lanbiderik txarrena denik, baina dispertsio mentala dakar eta hori oztopo handia da idazteko.
|
|
|
Berak nobela idatzi zuen garaiko oroitzapen oso
|
onak
ditu. «Idazleak abantaila handiak ditu bertsolariarekiko:
|
|
|
Idazten hasi eta txarra bada, paperontzira bota dezakezu eta bigarrenez proba egin. Alde horretatik egiteko atseginagoa da eta niri dagokidanez, oso oroitzapen
|
onak
utzi zizkidan esperientziak», esan zuen.
|
|
|
Literatura lanak eremu akademikoan baino denbora luzeagoan eta patxada gehiagorekin irakurri eta eztabaidatu ahal izateak sekulako plazera eta argitasuna eskaintzen dizkigu, debate
|
onak
, umorea eta ustekabeko ez gutxi direla medio. Duela txanda batzuk, Walt Whitmanen eta Emily Dickinsonen poesia aztertu genuen hamar asteko epean.
|
|
|
Eta are makurrago, irakurle arrunt horrek ziurtatzea, ausardia gorrotagarriz, bere irakurketa, egia esanda, interpretazioa esan nahi du? edozein kritikari arranditsurena bezain
|
ona
dela.
|
|
|
Jendea maiz, irakurtzean, argumentuaren gorabeherekin txoratuta gelditzen da, eta ez die batere erreparatzen pertsonaiek gorabehera horietan izandako gertaeren azpiko maila inplizituei. H. Bloom ek esanen lukeen bezala, «nobela handietan, irakurle
|
onak
ongi daki argumentua bigarren mailan uzten, eta lagunkiro tratatzen ditu pertsonaiak, eta denbora ematen die bilakaera izan dezaten, beren burua erakuts dezaten».2 Ba al dago halako «irakurle onik»?
|
|
|
Borgesek aspaldi esan zuen: «irakurle
|
onak
idazle onak baino gutxiago dira».
|
|
|
Borgesek aspaldi esan zuen: «irakurle onak idazle
|
onak
baino gutxiago dira».
|
|
|
eragin organiko, didaktiko, moral, politiko edo psikologiko batzuetara murrizten dute irakurtzeko ekintza. Ongi pasatu badut, nobela
|
ona
da. Bizi izandako garai batera eraman banau, kontakizun zoragarria da.
|
|
|
Ez. Ez dut ahalmenik esateko nor den irakurle
|
ona
, baina bai esan nezakeela, hein batean behinik behin, nor diren irakurle txarrak eta kritikari ezin txarragoak: bere burua justifikatzeko irakurtzen dutenak.
|
|
|
bere burua justifikatzeko irakurtzen dutenak. Ongi dakit irakurle
|
onak
hiltzaileak eta pertsona gaiztoak izan daitezkeela. Baina, halere, gustu ona izan dezakete, seguruena memoria literario on batean ederki oinarritua eta, hortaz, literaturaren ezagutza bikaina izan; eta horixe da gaur egun irakurleek falta dutena, berdin inozoak izan edo kritikoak izan.
|
|
|
Ongi dakit irakurle onak hiltzaileak eta pertsona gaiztoak izan daitezkeela. Baina, halere, gustu
|
ona
izan dezakete, seguruena memoria literario on batean ederki oinarritua eta, hortaz, literaturaren ezagutza bikaina izan; eta horixe da gaur egun irakurleek falta dutena, berdin inozoak izan edo kritikoak izan.
|
|
|
Ongi dakit irakurle onak hiltzaileak eta pertsona gaiztoak izan daitezkeela. Baina, halere, gustu ona izan dezakete, seguruena memoria literario
|
on
batean ederki oinarritua eta, hortaz, literaturaren ezagutza bikaina izan; eta horixe da gaur egun irakurleek falta dutena, berdin inozoak izan edo kritikoak izan.
|
|
|
Alberto Manguelek, aspaldi, irakurle
|
onaren
mapa egin zuen, hari, gutxi gorabehera, hirurogei ezaugarri berezi erantsiz. Eta kartografia hark argi erakusten zuen ezinezkoa zela irakurle on bat zer den definitzea, eta, hori bai, irakurleek, irakurle onek, irakurtzeko modu asko eta desberdinak dituztela, betiere Manguelen ustez.
|
|
|
Alberto Manguelek, aspaldi, irakurle onaren mapa egin zuen, hari, gutxi gorabehera, hirurogei ezaugarri berezi erantsiz. Eta kartografia hark argi erakusten zuen ezinezkoa zela irakurle
|
on
bat zer den definitzea, eta, hori bai, irakurleek, irakurle onek, irakurtzeko modu asko eta desberdinak dituztela, betiere Manguelen ustez. Adibidez,
|
|
|
Alberto Manguelek, aspaldi, irakurle onaren mapa egin zuen, hari, gutxi gorabehera, hirurogei ezaugarri berezi erantsiz. Eta kartografia hark argi erakusten zuen ezinezkoa zela irakurle on bat zer den definitzea, eta, hori bai, irakurleek, irakurle
|
onek
, irakurtzeko modu asko eta desberdinak dituztela, betiere Manguelen ustez. Adibidez,
|
|
|
Irakurle
|
onaren
beste ezaugarri bat, Manguelek zioenez, hauxe da: «zorrotz exijitzen du bete daitezela liburu bakoitzak bere dituen lege eta arauak».
|
|
|
Izan ere, ez diete batere erreparatzen irakurgaiaren aspektu formalei edo. Zeren, forma bera edukia ere badenez, erreparatzen ez bazaio, nola izan daiteke pertsona bat irakurle
|
on
–
|
|
|
Adierazgarri samarra da best-sellerrak irakurtzen dituztenetatik ia inork ez dituela berriz irakurtzen. Eta hori gogoan hartuta, liburu
|
onaren
beste ezaugarri bat aipa liteke: berrirakurketa.
|
|
|
Nire lagun best sellerzaleen irakurtzeko modua eta irakurtzeko modu literarioa desberdinak direlako. Liburu bat
|
ona
dela justifikatu nahi dutenean idazle horiek ongi idazten dutela entzuten diet. Eta hori entzun, eta horrekin zer esan nahi duten galdetzen diedanean, orduan, ez atzera ez aurrera hasi, eta ohiko edozein esaldirekin desenkusatzen dira. Inondik inora ez dakite zer esan nahi duen ongi idazteak.
|
|
|
Horrek, dena dela, ez dio erantzukizunik kentzen gaur eguneko kritika sistemari, literatura modelo bat eta irakurle modelo bat elikatu baitu, baina literatura modelo horrek ez du askorik literaturatik, ez eta irakurle modeloak irakurle
|
onetik
ere.
|
|
|
Edo agian bai? Segur aski, bai, baina
|
onerako
.
|
|
|
Mendean behin gertatuko zaigun zerbait. Itzultzailerik ba ote den ere ez sumatzea omen da seinale
|
ona
. Baina noizean behin laztan bat ez dago gaizki, egoak iparra galarazten ez badigu behintzat.
|
|
|
3 Inori bururatu zaio zatikako itzulpen antologiaren bidea esploratzea? 4 Euskal itzultzaileak euskal itzultzaileok esan ohi dugun bezain
|
onak
al dira? 5 Zein da euskal irakasle baten gaitasuna, literarioki garrantzizkoa den testu bat kudeatzeko?
|
|
|
Siziliara Lampedusaren semearen ondoan hitz egitera joateko gonbidatua izateak eta norbere izena eta lana atzerriko egunkari batean albiste izateak, zer esanik ez, laguntzen du itzultzailearen ego apalari hegoak ematen (dena kasualitate baten ondorioa bada ere). Baina, horretaz gain, holako itzulpen lan baten emaitza
|
onen
meritua ez da, noski, itzultzailearena bakarrik; euskal irakurleena ere bada. Gure txikian, sinetsita nago literatura sistema normaldu samar bat lortzen ari garela pixkanaka.
|
|
|
Gure txikian, sinetsita nago literatura sistema normaldu samar bat lortzen ari garela pixkanaka. Horren seinale dira, adibidez, Literatura Unibertsala bildumak gehienbat izandako emaitza
|
onak
. Lehen 100 zenbakietatik askok agortu baitzuten tirada.
|
|
|
Lehen 100 zenbakietatik askok agortu baitzuten tirada. Handik aurrerakoetan, tirada agortu duenik ez dago, baina bada salmenta marka
|
ona
lortu duenik ere: Agota Kristofen Atzo eta Pío Barojaren Zalakain abenturazalea (bakoitzak 1.200 ale inguru), Isaac Bashevis Singerren Zortzi kontakizun (ia 1.000), Raymond Carverren Zertaz ari gara maitasunaz ari garenean eta Dorothy Parkerren Hona hemen gu biok (bakoitzak ia 900), edo Danilo Ki, en Hildakoen entziklopedia (800 pasa).
|
|
|
Hobeto egon gintezke, hala ere, nola ez. Baina, nire ustez, bide
|
onetik
goaz. Eutsi behar.
|
|
|
Literatura sistema ahuletan, berriz, zenbaitetan jatorrizkoak balira legez pasatzen dira itzulpen batzuk literaturaren historiara; horixe gertatzen da euskal literaturaren kasuan obra askorekin: Leizarragaren idazlan gehienak, XVIII. eta XIX. mendeetako erlijio lan asko, Bizenta Mogelen Ipui
|
onac
eta hortik aurrera argitaratu ziren alegia gehienak. Eta gogorarazi behar da euskal haur eta gazte literaturan bi herenetik gora itzulpenak direla.
|
|
|
Eta ni, alde horretatik, baikorra naiz (Galiziako egoera ezagutzen duenak badaki hango egoera diglosikoa hemengoa baino askoz sakonagoa dela, eta zuzenean gailegoz idatzitako obrak ere oso gutxi saltzen direla) batez ere argitaletxeren baten ekimenez plazaratutako best seller eta beste obra arrakastatsu batzuen itzulpenek izan duten harrera
|
ona
ikusirik.
|
|
|
Orokorrean gertatzen ari zena onartezina zitzaidan. Saharan guti sumatzen genuen zuzenka, baina denetako berrien jakiteko leku
|
onean
nengoen, segurtasun militarreko zerbitzu txiki batean gradatuen auto gidari eta idazkari, hiruzpalau soldadu lagunekin. Hastean Aljeria autonomo bat ikusten nuen frantziar federazio batean, baina laster ohartu nintzen Frantziak ezin zuela holako aterabide bat bilatu, erraietaraino jakobinoa delako, eta bere propagandan inoiz holako zerbait aipatu zuelarik, inolako sinesgarritasunik ez zuen erdietsi aljeriarren begietan, metropolian izigarriko zentralismoa ikusten zutelako.
|
|
|
Nire gaztaroko hogeita zazpi hilabete
|
onenak
, fiançailles denborakoak, zilo gris batean hondatuak ziren, eta urteak nituen hortik ateratzeko. Baina lagun anitzek han gehiago galdu zuten, batzuek bizitza, beste batzuek osasuna, askok iraunkorki bakea.
|
|
|
Gero kasik beste bi urte beterik, berriz elkarrekin topo eginen genuen etxerako bidean, Marseillako portuan. Maluruski 1997an zendu da, 59 urteetan, mutiko puska
|
on
hori.
|
|
|
«Esan edo kantatu berri zuten hura segidan entzuteak sorginen kontua zirudien. Otordu
|
on
bat egin ondoren bakarrik ausartzen ziren kantariak mikrofono aurrean jartzera».
|
|
|
Are! Sasoi
|
ona
ageri duzu, begiak zoli, adina ere?
|
|
|
»Halako batean ipuin
|
on
bat idatzi nuen; liburua argitaratu eta gutxira izan zen. Barka harrokeria, baina batzuentzat banuen etorkizunik literaturaren munduan.
|
|
|
Ondoren beste gai batzuei buruz aritu ginen, alaiagoak akaso, baina halako itzal bat jausia zen gure gainean, eta ez gintuen bazkari osoan abandonatu. Janaria ez zen txarra eta mahai
|
on
batean eserarazi gintuzten, baina ezinezkoa egin zitzaidan bertan irudikatzea Capoteren ipuineko Lady Coolbirthen eta P.B. Jonesen arteko elkarrizketa jostari eta gupidagabe hura, idazleak pozez zoratzen idatzi zuena bere karreraren akabera izango zela susmatu gabe.
|
|
|
Marcusek onartu zuen nire proposamena, baina bere aurpegiaren espresioan zalantzaren bat sumatu nuen. «Ez bazaizu ideia
|
ona
iruditzen, esatea besterik ez duzu», bota nion, erretirada erraztu nahian, baina berak ezetz, ados zegoela. «Kontua da ez dudala oso gogoko; Capote, esan nahi dut».
|