|
2000
|
|
|
Katu sarnaztoak ditu
|
lagun
, sos zenbatzaile.
|
|
|
|
Lagunen
bisitetarako baimenak eskatuak ditugu denok, baina inori ez zaigu erantzunik heldu. Arreba, koinatua eta iloba bere senarrarekin etortzen zaizkio Antxoni.
|
|
|
Epailearen aurretik pasa ondoren, Carabanchelera zuzenean. Han zeuden
|
lagunen artera
heltzea etxera heltzea izan zen, zerura iristea, zerurik baldin bada. Porrusalda bikaina prestatu zidaten, inoiz jan dudan ederrena iruditu zitzaidana.
|
|
|
Carabancheldik Puerto de Santa Mariara eta Puertotik Herrera de la Manchara izan zen nire orduko ibilbidea, hitz gutxitan esateko. Nire azken epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko
|
lagun
guztiak Herrerara. Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara, azken epaiketa amaitu ondoren.
|
|
|
Gutxi ezagutu ditut Sotero bezain pertsona prestuak, beti laguntzeko gertu, borrokan ere dena emateko, aitzakiarik gabe. Ahazten ez dudan
|
lagun
zintzo eta apala da Sotero, hainbat xake partidatako aurkari grinatsua. Laster elkar topatzea espero dut, sagardotegiren batean.
|
|
|
Kartzelara heldu eta hamabost egunera gose greba bati ekin genion, Puertoko
|
lagunekin
elkartasunean. Hogeita hamasei eguneko gose greba egin genuen.
|
|
|
Ezertarako gai ez nintzela geratu nintzen. Lau
|
lagun
geunden enfermerian, ziega berean: Urru eta biok zeharo jota geundelako, eta Txino eta Rafael gu zaintzera joan zirelako.
|
|
|
Iruditu zitzaidan idiak adina jan nezakeela, eta halaxe hasi nintzen. Barazki purea prestatu ziguten
|
lagunek
, eta tragoan hartzen hasi nintzen puretik egundoko ontzikada. Ondoezik jarri nintzen berehala.
|
|
|
Baldintza tamalgarriak ziren Puertokoak, inhumanoak ziren, batere exageratu gabe. Norbera gaizki egon, baina txartoago ikusten zenituen
|
lagunak
. Oso latza zen hango kontua.
|
|
|
Patioan ezkutatuta uzten zuen tabakoa, teilatu ertzean, ahal zuen tokian, gu irtendakoan eskura genezan. Irratiak eta, aldiz, bizitza normala egiten ari ziren
|
lagunek
uzten zizkiguten bisitetako kabinetan, eurek bisita egiten zutenean. Irratia neurtuan erabili behar zenuen, berriak entzuteko doi doi; behin pilak ahituz gero, ez baitzeneukan besterik erosterik.
|
|
|
Laurogei
|
lagun
inguru izango ginen Puertoko lehen moduluan, modulurik okerrenean. Kartzeleroekin erabateko enfrentamendua geneukan, tirabira amaiezina.
|
|
|
Alcalatik furgoian helduta, sarrera izugarria egin genuen Herreran. Bi hilabete lehenago hara iritsiak ziren gure
|
lagunak
, eta haien sarrera ere horrelakoa izango zen, beldurgarria. Baina nik ez nekien zelakoa izango zen, noraino izango zen izugarria.
|
|
|
Gosaria, bazkaria... hamar minututan; txaloa jotzen zutenean, dena bertan utzita jaiki. Galerian
|
lagunekin
hitz egitea debekatuta zegoen. Kartzeleroak txaloa jotzen zuenean jaitsi behar zenuen galeriatik patiora, txaloa jotzen zuenean egin behar zenuen hau edo hura.
|
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako,
|
lagunak
batzarrak egiten ari ziren egoera hari aurre egiteko moduren bat prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri zirelako, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste hainbat arrazoirengatik.
|
|
|
Jaikitzeko agintzen aritu zitzaizkidan berriro, eta nik ezetz berriro. Eta beste ziegetako
|
lagunek
berdin.
|
|
|
Bisitarik ezin egin arren, astero etortzen ziren
|
lagunak
eta ahaideak. Leihoetatik ikusten genituen autobusetan joandakoak kanpoan, kartzelaren inguruan.
|
|
|
Bisitarik ez, eskutitzik ez... hunkigarria izaten zen astebururo etortzen zen jendea leihoetatik ikustea. " Hor daude", esaten zenion zeure buruari edo alboko
|
lagunari
;" hor dauzkagu, ez gaude bakarrik, ez gauzkate ahaztuta". Bizi izan ez duenak ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua.
|
|
|
Horrela bada, asteburuak joan eta asteburuak etorri denbora aurrera zihoala, hilabeteak ere joan ziren, negua eta udaberria igaro ziren, eta uda heldu; negu oso hotzak bezala, oso beroak dira udak Herreran, baina ilunabar freskagarriekin; uda hartako ilunabar beranduetan leihoetan egoten ginen elkarrekin berbetan; eta halako batean ohartu ginen, gure senideek oihukatzen zituzten leloak entzuten genituela kanpoan astegunetan ere. Ordu haietan ez zegoen han gure ahaide edo
|
lagunik
. Haurren oihuak ziren guk ordu haietan entzuten genituenak...
|
|
|
Ostikoka, komuneko ateaz, ahal zenuenaz jotzen zenuen txaboloko atea, eman ahal guztian ematen. Lau moduluetako
|
lagunak
, denok ordu beretan eta batera ateak modu hartan kolpatuz, egundoko durundia eta zarata ateratzen genuen. Ziega barruan egonik eta atea jotzen ari zinela hain izugarria iruditzen ez bazitzaizun ere, kanpoan egonda, galerian edo behean, jasanezina bihurtzen zen, edozein erotzekoa.
|
|
|
Orduan irakurri nituen Sholokhoven Don baketsua eta horrelako mardul batzuk.
|
Lagunen artean
trukatzen genituen liburuak, leiho batetik bestera karroaz pasata. Leiho batetik bestera luzatzen den lokarria zen karroa, muturrean poltsa lotu bat mugitzen zuena.
|
|
|
Horien artean gogoratzen dut gose greba bat, nik gaizki pasa nuena lehen egunetan, botaka eta urik edan ezinik. Gogoratzen ditut bi txapeo luze samar, lauzpabost hilabetekoak; hauetako bat 87ko hasieran, Herreratik beste kartzela batzuetara
|
lagunak
sakabanatzen hasi zirenean. Protestan, atea jotzeko zerbait behar eta, txaboloko zokaloa, baldosa zatia harrotu nuen, eta harexekin jotzen.
|
|
|
1987ko urriaren 26an eraman ninduten Castellonera, beste lau
|
lagunekin
, Herreran lau urte eskas egin ondoren. Ordura arte talde handi samarretan egonak ginen Carabanchelen, Puerton eta Herreran, baita Alcalan ere.
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar, kartzeleroengandiko jipoiak sakabanaketaren ondoren hasi zirela batik bat; talde txikitan edo bakarka geundela ikusirik, horretaz baliatu ziren basakeriak eta gehiegikeriak egiteko, eta berdin jarraitzen dute gaur egun ere. Ez soilik presook suntsitzeko, baita senide eta
|
lagunak
umiliatzeko ere. Kartzela aldaketak, sakabanaketak, txakurren zafraldiak kundetan... bakean ez uzte horren barruan ulertu behar ditugu.
|
|
|
Agerian daude jazarpenarekin eta sakabanaketarekin lortu dituzten emaitzak: itota eta gehiago jasan ezinik euren buruaz beste egin duten
|
lagunak
, esate baterako; ez dituzte menderatu, baina urkamendira bultzatu dituzte. Eta hor daude damutuak ere; nire ustez, damutuak baino ukatuak eta etsitakoak besterik ez direnak.
|
|
|
Bakardadea izan zen Castellonen lehenengo aurkitu nuena,
|
lagun
falta. Herreran modulu osoa ginen kolektibokoa, eta Castellonen bost baino ez; gure inguruan preso sozialak, ordura arte ezagutzen ez genuen giroan.
|
|
|
7 moduluak ikusi ditut eta, horien aurrealdean, 5 moduluetako eraikina. Bi
|
lagunekin
topo egin dut seigarrenean: Koldo Basaurikoarekin eta Karlos Iruñekoarekin.
|
|
|
Berehalaxe abiatu gara patiora paseatzera, jo alde batera eta jo bestera, berriketan. Bigarrenean hiru
|
lagun
daudela azaldu didate, eta Jokin hara eraman badute lau izango direla; emakumeenean badirela hiru neska; eta Antxon hona ekartzen badute, lau izango garela hemen.
|
|
|
Eta handik hona bitarteko kartzeletan topatutakoak, Langraitzen batez ere. Puerto eta Herrerako garaietako
|
lagunak
orain ikusi ditu, hainbeste urtetako sakabanaketagatik ikusi ez zituenak.
|
|
|
Amaren aita geratu zen Ordizian. Amona, ama, izeba, izebaren seme txikia eta gu bi anaia –gutako hirugarrena, arreba alegia, gerraostean jaio zen–, beraz, sei
|
lagun
abiatu ginen Tolosara autobusean. Gurpil mazizoak zeuzkaten autobus haiek, inguruetako herrietatik Ordiziako azokara baserritarrak eta eramaten ibiltzen zirenak.
|
|
|
Neure izena ikusi nuen haien artean, Palenciara hurbilduko nindutela. Eta Itziar (Bonxen zegoen hau ere) Avilara, bere
|
lagun
Errota lehengo lekuan utzita eta, era horretan, elkarrengandik bananduta. Gure lekuak betetzeko, Galiziara, Bonxera alegia, beste bi hurbilduko zituzten, Valenciatik bata eta Herreratik bestea.
|
|
|
Kartzela aldaketek amorrua, deserosotasuna eta tristura eragiten dizkigute presooi. Zauden lekura ohituta zaude nola edo hala, kartzelara egundo ohitzen ez zaren arren; espetxean egindako
|
lagunekin
sortua duzu halako harreman berezia, lotura estua, anaia edo neba bilakatzen zaituena. Beraz, bat batean eten eta zapuztu egingo dizute espazioa.
|
|
|
Oraingo kasuan, gainera, Espainiako Gobernuak halako zaratarekin aldarrikatu duen mugimenduaren fitxa zarela ikusita, zeure izaera eta kolektiboarena deuseztatzeko, senideei eta
|
lagunei
beste burla bat egiteko mugimendua baino ez dela ohartuko zara, lehengoak, urteetako murrikak, aski ez balira bezala.
|
|
|
Zenbat kontu ez ote dauka kontatzeko. Kundek duten gauza on bakarra horixe da,
|
lagun
zaharrak berriro ikusteko aukera ematen dutela, eta lagun berriak egitekoa ere bai.
|
|
|
Zenbat kontu ez ote dauka kontatzeko. Kundek duten gauza on bakarra horixe da, lagun zaharrak berriro ikusteko aukera ematen dutela, eta
|
lagun
berriak egitekoa ere bai.
|
|
|
Ostiral arratsaldean heldu ginen Valdemorora. Hainbat kartzelatatik gentozen hogei
|
lagun
inguru elkartu ginen han, denok batera patioan ibiltzeko aukerarekin: Roki, Goazen, Jota, Fernando, Mario, Zunbeltz, Astola...
|
|
|
Palenciara iritsitakoan agurtuko dut furgoiko karrajotik, bere kaiolako leihatilatxotik; nik agur eta hark irribarre. Oihu egin diet aurrera jarraitzen duten beste
|
lagunei
ere: Fer, Gerbas, Bizkai...
|
|
|
Modulu arruntetara garamatzaten egunean, hirugarren egunean, beste
|
lagun
bat heldu da sarreretako honetara; Castellondik dakartena. Eup!
|
|
|
Neska koadrila baten ezagutza egin genuen han, geltokian gu iritsi zain egoten zitzaiguna. Neska koskor haietako bat oso
|
lagun
egin nuen, Margari. Egun batean bere argazkia oparitu zidan, marko eta guzti.
|
|
|
Nire lagunartekoak futbolzaleak ziren, baina ni ez nintzen futbolaren
|
lagun
. Atotxa futbol zelaian behin bakarrik izan nintzen; Realak eta Atletico Aviacionek jokatu zuten.
|
|
|
Hartarainokoa zen jendearen amnesia eta kontzientzien ezabaketa. Langileen arazoez, arazo sozialez, eta horrelakoez zerbait aipatzen banuen, berehalaxe erantzuten zidaten
|
lagunek
ohiko arrunkeriaren bat: " zu beti politikaz"," orain ere politika alu horrekin".
|
|
|
Zorte ikaragarria nuen horretan, bai horixe.
|
Lagunak
harrituta geratzen ziren;" gaur ezetz tarta hik atera!" esan zidaten behin; nik orduan: " zuek aukeratu karta!"; eta lagunek:
|
|
|
Lagunak harrituta geratzen ziren;" gaur ezetz tarta hik atera!" esan zidaten behin; nik orduan: " zuek aukeratu karta!"; eta
|
lagunek
: " eska ezak bateko ezpata!"; eta, halaxe, bateko ezpataren boletoa erosi nion.
|
|
|
Hala bazkalduta, Santa Klarara joan eta siesta egitea pentsatu nuen. Moilara iritsi nintzen ontzia hartzera, eta han nire lehengusu bi eta euren
|
lagun
batekin egin nuen topo. Santa Klararako asmotan zirela esan zidaten, abiatzeko puntuan zeudela.
|
|
|
Ikusi besterik ez dago bisitetako kabinetan emakume eta gizonezkoen proportzioa. Emakume gehiago etortzen da beti, eta gehiagotan ere bai, nahiz arrebak izan, nahiz amak, emazteak edo,
|
lagun
soilak edo direnak direla. Enkartelada eta manifestazioetan ere emakumeak dira hutsik gabe joaten direnak leku guztietara...
|
|
|
Maria Victoriaren ahizpa joan zitzaidan Parisera. Bera eta
|
lagunen
batzuen artean arduratu ziren denaz. Astebete eduki behar izan genuen etxean, inora eramateko aukerarik ez zegoelako greba orokorrarengatik.
|
|
|
Astebeteren buruan azaldu zen funerariako nagusia bera, kutxarekin eta bi enbaltsamatzailerekin. Ondoren, eliza bateko kriptara eramateko modua egin zuten
|
lagunek
. Hogeita lau egunez egon zen kripta hartan, beste inora ezinik.
|
|
|
Egundoko zauria egin nion buruan, eta Jauregi botikara eraman nuen sendaketa egin ziezaioten. Gerora oso
|
lagunak
izango ginen Gregorio eta biok, koadrilakoak. Gazterik hil zen hala ere.
|
|
|
Lehen dispertsioa deitzen ziotenari hurbilketa deitzen diote orain; eta horrela, neure iloba adibidez, Txemi Arteaga, Albacetetik Picasentera hurbildu dute, Valenciara alegia. Lehen
|
lagunekin
zegoen moduluan, orain bakar bakarrik dago; lehen elkarrekin egiten zuten bisita Albaceten zeuden lagun guztiek, orain egun ezberdinetan egin beharra daukate Picasenten; lehen baino komunikazio okerragoak dauzka orain nire arrebak bere semea bisitatzeko. Eta eta abar.
|
|
|
Lehen dispertsioa deitzen ziotenari hurbilketa deitzen diote orain; eta horrela, neure iloba adibidez, Txemi Arteaga, Albacetetik Picasentera hurbildu dute, Valenciara alegia. Lehen lagunekin zegoen moduluan, orain bakar bakarrik dago; lehen elkarrekin egiten zuten bisita Albaceten zeuden
|
lagun
guztiek, orain egun ezberdinetan egin beharra daukate Picasenten; lehen baino komunikazio okerragoak dauzka orain nire arrebak bere semea bisitatzeko. Eta eta abar.
|
|
|
Jipoiei, gaixotasunei, jazarpenei gainditu gatzaizkie, eta hemen gaude. Gure ahaide eta
|
lagunek
ere eutsi egin diote urte luzeetako erasoari, eta hor daude, zutik.
|
|
|
Esango nuke, sakabanaketa plangintza honetan, nahiz eta agindu orokorrak Madrildik bideratu, kartzela bakoitzeko zuzendaria edo zuzendaritza taldea izan dela leku bakoitzean bere arau propioak ezarri dituena. Zuzendaritza talde horiek izan dira lekuan lekuko tirania propioa ezarri dutenak presoongan eta senide eta
|
lagunengan
, beren aburuen araberako jazarpena eta jarraipena eginez, deserosotasuna sortuz, Madrilekiko helburuetan beren apurtxoa aportatuz. Kartzela bakoitzak bere berezitasun propioak ditu horrela, eta kartzela batean denboraldi luzeagoa edo laburragoa egin izanak ez dauka beti horren araberako eragin zuzena.
|
|
|
Baina beste era batean bideraturik, helburu berdineko erregimena dela dudarik ez da. Lantzean behin bizimoduz mudatzea, txaboloz sarri aldatzea, kartzela bereko
|
lagunengandik
bereizita edukitzea, suntsipenerako armak dira denak. Eta zer esanik ez kartzelaz kartzela aldatuz bazarabiltzate, adiskide batzuk erabili dituzten bezala.
|
|
|
|
lagunei
xehetasun nazkagarriak partitu ordez.
|
|
|
ez genituzkeelako
|
lagun
hartuko
|
|
|
Atsedenaldiko tartean, ordura artean sekula ikusi gabea nuen iragarki bat eman zuten. Dotore jantzitako dozena bat
|
lagun
ageri ziren zein bere sakelako telefonoaren bidez hizketan, gizonezko gorbatadunak batzuk, gona motzeko emakumeak besteak, seriotasun osoz lanean gogor ari ziren exekutiboak guztiak itxuraz; inpentsan, baina, gizon gorbatadun haietako batek, telefonoa barik maskor bat zuen belarri ondoan eta, bere zorion aurpegiari kasu egitera, liluratua zegoen entzuten ari zenarekin. Futbol partidako jokaldirik interesgarrienen errepikapena babesten zuen haririk gabeko telefonia konpainiarena zen iragarkia.
|
|
|
Egia da Aitzolek moztu eutsozala hegoak nire poesiari, baina larregi da Koldo Izagirrek esaten dauena esatea. Aitzol gutarikoa zan, onenetakoa ganera, eta
|
lagun
handia... Badira poesia baino garrantzi handiagoko kontuak.
|
|
|
Zahatoa
|
lagun
genuela gazta puska bana jan genuen hirurok, une hartako distentsioa baliatuta, eta gero pistola galtzen atzealdean gordea zuela abiatu zen bidean aurrera Goizeder, ordura arteko beilaritza zorrotza baztertu eta gutaz arduratzeari utzita. Gorritiko herrigune nagusitik pasatu gabe, Uitziko mendaterantz jo genuen, Guratz mendiaren magaleko baso sarri abegikorraren babesean.
|
|
|
Arestiko gure adar-jotzeek eragin ziezaioketen sumindura erabat ahazturik, neska gaztearekin mintzatzen ahalegindu zen Lauaxeta, egoera bare hura
|
lagun
.
|
|
|
– Bai. Gerra garaikoa edo, Lizardi eta horien
|
laguna
. Ikastolan irakasle bat izan genian Lauaxetazalea oso.
|
|
|
– Ez al zain iruditzen gazte samar dagoela gure
|
lagun
hau gerra aurreko olerkaria izateko?
|
|
|
Manuel Lasarteren" bixki
|
lagunari
" –herritarrek haren omenez jarritako bustoari– ikustalditxo bat egin ondoren, ibilaldi ederra egin genuen Leitzatik Aritz eta Zuparrobira Santa Krutz baselizatik barrena. Aritzera heldu ginelarik, haietako bati ondo ondotik behetik gora begira jarri eta gertutik ikusita ere aerosorgailuak ederrak zirela esan zuen Lauaxetak.
|
|
|
– Gazte arduratsuak ikusi ditugulako, lurraz kezkatzen direnak, lurraren alde borrokatzen direnak. –Antton Valverderen doinua
|
lagun
harturik, Lauaxetaren poema bateko bi lerro errezitatu nituen–: " Gazte argi orreik, eutsi lur amari!
|
|
|
Pena eman zidan Goizeder gu biokin ez izateak. Bezperan ezagutu genuen arren, aspaldiko
|
lagun
estimatua genuela iruditzen zitzaidan, gurekin behar genuena. Familiakoa.
|
|
|
– Barruak esaten eustak higaz egon behar dodala, hi hazela aldi berri honetako nire gidaria, nire
|
laguna
. Baina ez jakiat zehazki zergaitik.
|
|
|
Ez diat zertan ezkutaturik. Nik aspaldidanik izan ditiat
|
lagun
Lizardiren poemak, gazte gaztetandik, batez ere mendian nenbilela. Baditek zerbait, ez zakiat zer, barru barruraino sartu izan zaizkidak beti, neure anaia batek idatziak balira bezala.
|
|
|
Ni ere ez nintzen horretan lotsatuko, baina nengoen bezala egonda ere ez, horixe zen aldea. Horregatik, bezperan Leitzan egin nuen bezala, baxoerdi pare bat
|
lagun
, ostatuko Diario de Navarra ko gurutzegramari lotu nintzaion Lauaxeta komunetik itzuli bitartean. Hiru hitzen faltan geratu nintzen orduko hartan ere.
|
|
|
Auto gutxi zebilen, eta zebiltzan autorik gehienetako txoferrek gertuko baserri edo bordaren batera zihoazela adierazten ziguten, eskuekin egindako keinuen bidez. Ez zen erosoa egoera baina oso pozik sentitu nintzen. Erredakzioko
|
lagunez
oroitu nintzen. Han izango ziren, ez oso urruti gu geunden lekutik, 32 bat kilometrora, aterpean, mundu osoko albisteak eta argazkiak jasotzen, gai interesgarriei buruzko informazioa eta iritziak biltzen, jakitun eta adituen ahotik eta eskutik.
|
|
|
Horretaz jakitun, guregana etorri eta argazkiak egiten zizkigutela irudikatu nuen, eta biharamuneko azalean Lauaxeta eta biok euripean auto stop egiten agertzen ginela. " Orduan ez zian ezertarako balio izango Lauaxetaren
|
lagun
izateak", esan nuen neure artean. " Orduan Lauaxetak ez zian batere interesik izango.
|
|
|
– Oso entretenitua egin zait bidaia zuekin berriketan –esan zigun mutikoak– Ez da erraza euskal literaturaz mintzatzeko solaskideak aurkitzea. Gaur gure pisuan afaria dugu fakultateko
|
lagunok
eta afalostean literaturaz mintzatuko gara. Nahi baduzue...
|
|
|
Afarira joan aurretik, Mikelengandik gordean, Lauaxetak afarirako bizkar zorroan zuen gorbata janztearen egokitasunaz galdetu zidan, eta nik esan nion hobe zuela gorbata bizkar zorroaren zokondorik ezkutuenean gordeta uztea, barregarri agertuko zela bestela Mikel eta bere
|
lagunen aurrean
.
|
|
|
Zortzi
|
lagun
bildu ginen guztira afari hartan. Beste bost, beraz, Mikel, Lauaxeta eta hiruroz gain:
|
|
|
– Zuk Lauaxetaren antza duzu –esan zuen, Mikelek aurkezpenak egin ondoren, Arratek– Kristorena baina! –Inguruko
|
lagunei
begiratu zien gero–: Ez al zaizue iruditzen?
|
|
|
Goizaldeko hirurak inguruan, despedidako tragoa kalean hartzera jaitsi eta Bodega tabernan sartu ginen. Total eginda nengoen ordurako, ez nintzen
|
lagunekin
berriketan jarraitzeko gauza, eta bazter batean eserita geratu nintzen," Ardoa eta gizona" kantatzen;" Ardoa eta gizona" kantatzen ahalegintzen, hobeto esanda, ezin bainituen hitzak gogoratu. Bazter hartatik Egunkaria ko bi kazetari ikusi nituen barra ondoan.
|
|
|
Jakinik nik itsasertzera jo nahi nuela berak" bidaia ganorabako" deitzen zuen hartan, eta jakinik Arantxa eta Jean Louis gau hartan autoan Urruñaraino joatekoak zirela, gure mendi ibilaldia bat batean laburtzeko aukeraz jabetu eta, ni lozorro sakonean murgilduta nengoela baliatuta, Arantxari eta Jean Louisi gu Donostiaraino eramateko eskatu zien, han
|
lagun
bat bisitatzeko aukera izango genuela-eta. Arantxak eta Jean Louisek ez zuten ezetzik esan, nahiz eta gu autoan sartzeak ekarriko zuen ondorioetako bat aurretik susmatzeko modukoa izan:
|
|
|
Gustatu egiten zitzaidan, liluratu egiten ninduen, eta hori gauza handia zen, hori zen benetan ardura zuena. Zer gehiago eska niezaiokeen
|
lagun
bati, adiskide bati. Zer gehiago eska niezaiokeen artista bati, idazle bati, poeta bati?
|
|
|
– Ondo, ondo. Ni Tolosan bizi izana naiz eta
|
lagun
asko ditut hemen, baina ez nioke inori enbarazurik egin nahi. Beraz, zuri ondo iruditzen bazaizu...
|
|
|
On Kixoteren erara abiatzea gustatuko litzaidakeela pentsatu nuen, jomuga zehatzik gabe, ongintza xede bakar, bidez bide, neure indar eta borondatez okerrak zuzentzeko eta behartsuei laguntzeko prest. " Sancho Panza bikain askoa etorri zaidak ondora, arranopola!", esan nion neure buruari burlaizez, ondoan zurrungaka nuen
|
laguna
gogoan. " Bilatu diagu honentzako asto egokia!"
|
|
|
Ugariak dira haren bilobak. Bat sarri samar joaten da Egunkaria ko erredakziora, neska
|
lagunak
han egiten baitu lana. Liburuek ez dute ezer balio, liburuak hilda jaiotzen dira, seme alabak dira benetan balio dutenak, benetako bizitza bizia; ondorengoak eta ondorengoen ondorengoak.
|
|
|
Haietako batzuei bisita egiteko aukera aztertu zuen Lauaxetak, baina haiek ere ez zutela seguru askorik ez ikusiko eta ez entzungo pentsatu zuen; eta ikusi, entzun eta ezagutuko balute ere, halako agerpen fantasmagoriko bat senide, ahaide, adiskide eta burkide zaharren osasunerako kaltegarri izan zitekeela, laurogei urtetik gora baitzuten guztiek ere. Ez zitzaizkion, gainera, andre eta gizon haiek iruditzen garai berriko Euskal Herria ezagutzeko izan zitzakeen
|
lagunik
egokienak. Garaiko norbait nahi zuen ondoan Lauaxetak.
|
|
|
Horrenbestez, asko ikasi arren, jendearen aurrean piztia arraro baten gisa agertu gabe bizitzeko gauza izatera heltzeko lain bai behintzat, galdua sentitzen zen Lauaxeta, bakarrik, deserroturik, abandonaturik, arrotz Euzkadi edo Euskal Herri berri, bizi eta interesgarri hartan.
|
Lagunak
behar zituen, konfiantzako gidari bat zen haren amets handia.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, lana eta etxea utzi eta mendira jotzeko ideia nuen aspaldidanik buruan bueltaka. Lau pareta artean egoteari utzi eta lurrari lotu, lurra lantzeko eta eguneroko
|
lagun
egiteko ez bazen ere –beranduegi bainuen nekazari egiteko–, lurra neure oinekin zapalduz ibiltzeko gutxienez. Norabide jakinik gabe, noraino helduko edo noiz itzuliko nintzen jakin gabe, bidez bide, joan eta joan, euskal txara, zelai, baso, mendi eta herrietan barrena, aspaldiko partez bizitzarekin aurrez aurre topo egiteko esperantzan.
|
|
|
– Aurrekoan esan neutsun legez, nik gidari bat behar dot, gaurko Euskal Herria erakutsiko deustan
|
lagun
bat, eta uste dot zeu zarela egokiena. Badaukot dirua, eskatzen deustazuna ordainduko deutsut.
|
|
|
Zeanurira heldu baino lehen, Burt Lancaster agertzen zen film zahar hartaz oroitu nintzen, luzaz etxetik kanpo izan ondoren Burt Lancaster,
|
lagunen
etxeetatik pasatuz, piszinaz piszina, etxera nola itzultzen zen kontatzen zuen filmaz. Amaieran, etxea hutsik eta abandonatua aurkitu zuen, sasiak eta huntzak guztiz janda.
|
|
|
– Estepan! –egin nuen oihu, hunkituta, eta olana baztertu, zutitu, kamioitik jaitsi eta
|
laguna
beskarkatzera jo nuen arrapaladan.
|
|
|
Azpeitirantz jo genuen zuzenean, beraz, biharamunean, eguraldi ona
|
lagun
genuela. Zelatungo lepoan atseden hartu genuen, belar gainean eserita.
|
|
|
Daniel Zabalegi pertsonaiaren oinarria Anjel Otaegi zenez, ia ziurtasun osoz nekien nor ziren bi gizon haiek: Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost
|
lagunetako
bi. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat).
|
|
|
Lehen hiruzpalau orduak lasai samarrak izan ziren. Inguruan zebilen artzain bat edo besterekin mintzatu nintzen eta zerbait jan ere egin nuen, zahatoa
|
lagun
. Baina arratsaldean, eguzkia laino gero eta lodiagoen artean ostentzen zelarik, kezka nagusitzen hasi zitzaidan barrenean.
|
|
|
Lanetik etxera itzuli orduko telebista pizten nuen garai hartan, egunero, inon ziren lehiaketarik lerdoenak edo futbol partidarik aspergarrienak ikusteko prest. Pizza zatiren bat edota beheko tabernan erositako ogitartekoa jango nuen, edo lardaskatu askotan hura ere, osorik sabeleratu gabe, hiru laurdeneko botila ardoa
|
lagun
. Ondoren, besaulkian ia hondoratzeraino murgildu eta botila osoa hustu arte ez nintzen handik altxako.
|
|
|
Treneko bidaiarien isiltasunak eta bakardadeak ezinegona piztu zion, nolanahi ere, barrenean. Gehientsuenak bakarrik sartzen ziren bagoira eta, orotara bagoi osoan dozena bat
|
lagun
baino gehiago ez bildu arren, inori diosalik egin gabe, elkarrengandik ahalik eta urrunen esertzen saiatzen ziren. Ez zen hala izaten Lauaxetak lehen mende laurdenean ezagutu zuen garraio publikoan.
|
|
|
Bazihoazen
|
lagun
batzuk karrikan gora, bazihoazen beste batzuk behera. Azken haiekin abiatu ziren eurak.
|
|
|
Alda maldaka zebilen talde luze, inkonexo, barreiatu bat zen. Zazpi zortzi
|
lagun
ziren hastapenean, gero batzuk lanbrotan atzendu, lau gelditu ziren. Lazaro, Xan, eta beste bi tipo.
|
|
|
" zer diñozu, emazte?", jaurtiki zion;" hitz egizu klaro, komeni denez"; ez zion emazteak jaramonik egin; sukaldera joaki, baso bat ur edan, fregaderaren kontra apoiatuta, besoak antxumaturik so gelditu zitzaien;" Xan, Luzi; Luzi, Xan", esan zuen Lazarok; jaiki zen apur bat Xan, Luziri eskua luzatu zion; Luzik laxoki estutu zion; ez zegokeen bestalde emakumea txit umore onean; bistan da, ez ziren orduak; mazelezur handia, ile rubioak nahastuta, begiak ondo ireki ezin zituela zegoen; Lazarok zigarro bat piztu zuen eta: " Henriren
|
laguna
da", esan zuen. " Henri?", esan zuen Luzik; izen hark apur bat iratzarri ote zuen.
|
|
|
Hartaz Luzik: " Zure
|
laguna
", esan zion Lazarori," lo dago". Oihartzun gutxi izan zuten hitzok Lazarorengan; begiak itxita zeuzkala:
|
|
|
Halako batean, burua jaso gabe: " Qué va a ser de nosotros", esan zuen amatxik; ez zedin hala tormentatu, Xanek hari eskua heltzekoa egin zuen; ordea, amatxiren esku bihurrikatuek goaitean zeuden piztiak begitandu zitzaizkion eta, atzera egin zuen; bere besoaz amatxirena apur bat loxinkatu zuen; agian
|
lagun
erakuspen sinple hartaz lortuko zuen, ez zedin ez une hartan amatxi bera ere zurrundu, nola baitzen aparientzia noiznahi gerta zitekeela; bitartean, aitatxi sofatik jaiki zen, xarraka xarraka koarto ilun batera joan, handik kojin bat hartuta poliki poliki etorri, berriz sofaratu zen;" zer egin du?", galdetu zuen, begiratu nahi ezik, kezkatuta amatxik. " Kojin bat hartu du", esan zuen Xanek.
|
|
|
" Xan?", esan zuen amatxi zaharrak, harridura handiz. " Lazaroren
|
laguna
", esan zuen Xanek. " A", esan zuen amatxi zaharrak;" eta hori?", besaulkiaren atzean ezkutatu zen mutikoagatik.
|
|
|
Xan, trenean, lau
|
lagunentzako
konpartimentu batean jarri zen, bakarrik. Bertatik bagoiaren parte handi bat ikusi zezakeen.
|
|
|
asaldatu zen Xan. Ez noski, bidai
|
lagunak
trankil asko zeuden. Trenak pixka batez gibelera jo zuen, nonbait bia ona hartu, aurreraka egin zuen, estreina poliki, gero arinago.
|
|
|
espektakulu festibo batean legez, zuhaitz adarrak eta era guztietako zaborrak zeramatzan uholde azkarrari begira. Kaleaz bestaldean, mendikume batean,
|
lagun
talde bat zegoen. Beste lagun batzuek enpresa txiki batetik makina bat ateratzeko ahaleginak egiten zituzten.
|
|
|
Kaleaz bestaldean, mendikume batean, lagun talde bat zegoen. Beste
|
lagun
batzuek enpresa txiki batetik makina bat ateratzeko ahaleginak egiten zituzten. Gizon bat, kaleko pobre bat akaso, galtza motzetan, makila batekin ur lohiari eragiten zion, zerbait ere bila.
|
|
|
Bazen hondamenarekiko halako kezka eza, halako distantzia. Zenbait
|
lagun
hala ere: agerrituenak, edo espreski misio hura zutenak, bazihoazen enpresa barrenera, katiuskak jantzita, braboki.
|