|
2000
|
|
|
" Ezen, jaunak, orrialde hauetan dena baita posible, dena baita egia eta gezur, dena errealitate eta amets, dena pasio eta eldarnio, dena literatura eta magia; edo agian ez, agian orrialde hauek guztiak jolas bat baino ez dira, jolas existentzial bat, non batek ez baitu euskarririk aurkitzen inon, eta oro zaio mozorro, oro labainkor eta sinestezin...". Eta ondoren, adierazi nahi duen ideiaren atari gisa, lau txiste kontatzen ditu, eta denak barrez lehertu beharrean
|
jarri
dituenean, beste azalpen hori irteten da bere ahotik, ezari ezarian: " Aldarte ona du bai liburu honen irakurleak, aldarte umoretsua, eta distantzia; baina beste gauza bat ere aitor dezadan:
|
|
|
Lehen esturekin batera, jendearen buru mekanismoak martxan
|
jarri
dira. Arrazoi bila ari dira guztiak.
|
|
|
Eta, orduan, horregatik adieraz dezaket orain niretzat auto ilara poliki doala. Irratia
|
jarri
dut. Irratia piztu dut.
|
|
|
Gauzak horrela, lehenbailehen
|
jarri
nuen egitasmoa martxan. Zer xume baina sotil bat zen, militarretik gutxi eta poetatik asko zuena.
|
|
|
Gorrotoak begiak itsutzen zizkidan. Berriro, Debekatuta erretzea zioen kartelaren azpian
|
jarri
, eta zigarro bat piztu nuen metro erdiko sugarrez. Itsuak, munduko ostia txar guztiarekin, esan zuen orduan:
|
|
|
Supituan jabetu nintzen: musika haria
|
jarrita
zegoen. Semearen zalaparta eta egonezinarekin ez nintzen ordura arte jabetu:
|
|
|
Maleta aldean du. Halako batean, hamarretarako bi minutu eskas besterik falta ez direnean, argi foko batzuk
|
jartzen
zaizkio parez pare. Gizon iritsi berria segituan jaisten da auto gorritik.
|
|
|
Nik, gauzen alderdi ona ez ezik komikoa besterik ikusten ez dakien honek, galdetu nion, irrimirri apur batez baina betiere errespetuz, ea zein aldartez ari zitzaidan, kosmikoaz ala beste batez, probintziar idazle gaixo bat besterik ez nintzela eta azal ziezadala arren astiroago puntu hura. Ubel eta triste
|
jarri
zen, eta ilean artesia egiten hasi zen abilezia txalogarriz. Gero, barre egin zuen begi guztiekin eta gogoan dut une batez bagoi osoak egin zuela barre haren barrearekin.
|
|
|
Nolaz atzeratu da, baina, hainbeste? Kale berberak egiten ditu behin eta berriz, beste labirinto edo kobazulo edo uharte batean galduta dabilela pentsatuz, beste tranpa sorgindu eta saihestezin batean, helmugara iritsi dela ere zalantzan
|
jarriz
. Erremediorik gabe, taxi bat eskatzen du, berak ere hainbeste ikasi baitu.
|
|
|
Aurrerabideari hesiak
|
jartzea
, atzera begira bizitzea.
|
|
|
Jakina, jakina. Zure amaren intziriek larrua lazten zidaten, Towsend doktorea, negar beltz batean
|
jartzen
ninduten...
|
|
|
Itxaron, mesedez. Besoak
|
jarriko
ditut. Tira, goazen.
|
|
|
Tratamendua
|
jarri
dugu.
|
|
|
Alfredo Iradierrek barkamena eskatu zuen. Gero, besamutur odoleztatua
|
jarri
zuen kameren argitara, eta esan zuen huraxe zela estigma, Jaunaren dei gozoa, eta saindu egingo zutela laster bere auzo  ko parrokian, Erromako baimen guztiekin. Eta hurrena, urdaiazpiko zaku batetik beso ustelgabea atera zuen, txan ta ta txan eginez, hamar urte atzera emazteak labanaz moztu zion beso berbera, bere bost hatz eta guzti.
|
|
|
Hauxe da, jaun andereak, paradisuko lukainka debekatua". Emakumeak pozez txoratzen
|
jarri
ziren, gizonezkoek zentimetrotan neurtu zituzten desditxa berriaren arrazoi boteretsuak. Abdulen aurkezpena ez zen harroa izan, oinazetsua baizik.
|
|
|
Abdulen aurkezpena ez zen harroa izan, oinazetsua baizik. Izotza hausteko(!), egia begien bistan
|
jartzea
baino bide hoberik ez zegoela iruditu zitzaion. Alboan nuen filosofoari eta niri taktika ezin hobea iruditu zitzaigun, jokabide ezinago jantzia.
|
|
|
Ez dakigu, era berean, zer eguraldi egiten zuen Brown jaunaren eskuan aldaketa txiki hura gertatu zen egunean, euria ari zuen ala eguzkia zegoen; badakigu, ordea, zein egun zen, eta hori jakinik, eguraldia ere nolakoa zen jakitea baino gauza errazagorik ez dago.
|
Jar
dezagun, beraz, egun euritsu bat zela, eta haizeak ere gogor astindu zituela hiriko tamarizak eta platanondoak, baina ez gingko bilobak, hiri hartan ez zegoe  lako gingko bilobarik.
|
|
|
Jarrai dezagun. Minutu ezbaitsu baten ondoren, ispiluaren aurrean
|
jartzea
erabaki zuen. Deseroso sentitzen zen, eta bat batean berealdiko izu batek jan zizkion begiak.
|
|
|
Lehen erreakzioa jostundegikoak kakatan bustitzea izan zuen: " Ez al niean, bada, mahukak neurrira
|
jartzeko
esan. Putakumeak!".
|
|
|
Hala ere, nondik edo handik indarrak bildu ez legoke soberan orain esatea Cola Cao katilukada bete betea gosaldu zuela, eta lanera joatea erabaki zuen, txoritxoa inori erakutsi beharrik izango ez zuela eta. Bulegora iritsi ahala, komunera bideratu zuten oin sendo gihartsuek; ispilu aurrean
|
jarri
, eta, haur aplikatuen gisa mihia hortzartean zuela, galtzak jaitsi, eta ordurako leher zorian zuen zakil izugarriari sekulako astinduak eman zizkion, berrogeita hamazazpi hain zuzen ere, eta, esnetzean, intziri luzeetan eta dardar hordigarrietan ito zen. Gozamen une berdingabeak arindu zion pixka bat murrina, eta txistua jotzen harrapatu zuen zuzendariak komunetik irteterakoan.
|
|
|
" Kaixo, Brown naiz, edo zure semea naiz edo zuen neba edo zuen adiskidea...". Eszena hura irudikatze hutsak barre karkara batean
|
jarri
zuen, barre zergatik egiten zuen ulertzen ez bazuen ere. Baina kontraesan horiek normalak ziren:
|
|
|
Eta Brown jaunak horixe beraxe pentsa bide zuen, ezen zenbat eta arrazoigabeago iruditu barre karkara hura, orduan eta gusturago egiten baitzuen algara; kontraesanen ordaina arriskua izan ohi da, eta Brown jaunak ere ordaindu behar izan zuen berea, gauzak harantzagi eraman nahi itsuan: sekulako zotina
|
jarri
zitzaion, aulkitik altxarazten zuen dardar bortitza, ordubetetxo iraun ziona. Alferrekoak izan zituen uzkurtze deseroso haien kontrako sorgin neurri guztiak, baita bestelakoak ere; eta, jada guztiz etsita zegoenean, desesperantzaren urak gainezka egiteko zorian zeudenean, Brown jaunak pentsatu zuen ez zegoela hala jarraitzerik, nahikoa mixeria nozitu zuela eta nahikoa zorigaitz, eta irain hura guztia bakardadean eraman beharra zama astunegia zela gizaseme batentzat, are gehiago zotin bortitz harekin, eta ez zegoela gehiago sofritzeko prest; eta gehiago ez sofritzeko, lehen urratsa zotina bera akabatzea zen; ez zekien, ordea, harekin nola amaitu, eta horrexegatik zegoen etsiak jota; eta etsipen hark ekarri zion, hain zuzen ere, bakardade eta zama sentimendu mingots hura, eta hura zela-eta pentsatu zuen bazela garaia zoritxar hondorik gabea norbaitekin partekatzekoa; baina nori barrenak hustu?
|
|
|
Harritu egin zen hitz haiek entzutean, eta ezezagun egin zitzaizkion eta ulerkaitz; nolanahi ere, mistizismoz beteta iruditu zitzaizkion, eta mezu ezkutu gisa adierazten ari zitzaiola apaiz batengana joateko, hark ekarriko ziola benetako barne bakea. " Ni apaiz batengana, mekaguensandios",
|
jarri
zen su eta fu Brown jauna, irainka eta maldizioka, inoiz ez bezala. " Ez, horratik!".
|
|
|
Zergatik ez diot arazo hau guztia kontatzen?". Bi esaldiak esan ahala, dardara batean
|
jarri
zitzaizkion hezur haragiak, bihotza kolkotik irten beharrean; ez zegoen, nonbait, poliziarengana joateko moduan, eta harridurazko irribarre bat egin zuen. Tira.
|
|
|
Garajearen zenbakiari ere erreparatu zion badaezpada ere, baina eskuetan zeuzkan giltzak auto urdinarenak ziren. Ikaraz gelditu zitzaion begira kirol autoari, ez dakigu sei kilo balio zituelako edo 230 zaldi zeuzkalako zain martxan
|
jartzeko
. Ohartu zen gogoz kontra jarri zuela martxan motorra, eta eskuek sekulako nagusitasuna erakutsi ziotela segituan, pilotu profesional baten adinakoa.
|
|
|
Ikaraz gelditu zitzaion begira kirol autoari, ez dakigu sei kilo balio zituelako edo 230 zaldi zeuzkalako zain martxan jartzeko. Ohartu zen gogoz kontra
|
jarri
zuela martxan motorra, eta eskuek sekulako nagusitasuna erakutsi ziotela segituan, pilotu profesional baten adinakoa. Eta nondik, ordea, diru haiek guztiak ezer itxurazkorik egin gabe!
|
|
|
Difteriaren gaixotasuna inokulatzea erabaki zuten denen artean. Injekzioa
|
jartzeko
orduan, ordea, ez ziren bat etorri: batzuk bere horretan jartzearekin konformatu ziren, bestetzuk mozorroa kentzea agintzen zuten, gizaseme gaizkilea nor zen jakitearren.
|
|
|
Injekzioa jartzeko orduan, ordea, ez ziren bat etorri: batzuk bere horretan
|
jartzearekin
konformatu ziren, bestetzuk mozorroa kentzea agintzen zuten, gizaseme gaizkilea nor zen jakitearren. Eta halaxe sortu ziren berriz ere komeriak zoritxarrez, ezen, nik zuzen antzeman bezala, hiena hura ez baitzen gizaseme mozorrotu bat, benetako hiena bat baizik.
|
|
|
Ez al zen, baina, fisiognomia zientzia zuhur eta sistematiko bat? Berriz ere arriskutan
|
jarri
behar al nuen neure burua aspaldi hartan egin bezalaxe ondorioak ebazteko garaian. Gogora ekarri behar al nituen, atzera, orduan bizi izandako sofrikarioak?
|
|
|
Eta, hala ez izanik ere, nor ginen gu arinkeria edo hura juzgatzeko? Erakutsi egin zituen, bai, erakutsi, titi mardulak nahiz erorixeak (denetarik zeukan), eta Deereren beste zenbait galdera ezinago bihurri ere erantzun zituen keinu bidez, zuzen erantzun ere; hain zuzen eta hain azkar, non une batez harekiko usteak berriz ere zalan  tzan
|
jartzea
lortu baitzuen nire baitan. Esperantzaren ateak beti du, nola ahanzturak zorion apurra, zirrikurik, bere txikian hain ezdeusa bada ere.
|
|
|
Gauza da, Deereren galdera andana bati zuzen erantzun ondoren, Caterpilar andreak, ilusioz beterik hazka eta hazka hankarteari, soraio, eskuzabal, ongile, irtirin, soprano aho  tsez galdetu zion Ana Morenari ea zer egin nahi zuen dirutza harekin, ea ongi pentsatu zuen zertan xahutuko zuen zorioneko saria. " Nire nahirik handiena, nire betiko ametsa izan da idatzi zuen dohakabeak nire barrenak lepo egiten dituen jakinduria hau guztia besteon zerbitzura
|
jartzea
, ezjakinen eta drogazaleen eta marjinatu guztien zerbitzura jartzea". " Eta nola lor daiteke hori, Ana Morena maitea?", galdetu zuen Caterpilar andreak amua barruraino irentsirik.
|
|
|
Gauza da, Deereren galdera andana bati zuzen erantzun ondoren, Caterpilar andreak, ilusioz beterik hazka eta hazka hankarteari, soraio, eskuzabal, ongile, irtirin, soprano aho  tsez galdetu zion Ana Morenari ea zer egin nahi zuen dirutza harekin, ea ongi pentsatu zuen zertan xahutuko zuen zorioneko saria. " Nire nahirik handiena, nire betiko ametsa izan da idatzi zuen dohakabeak nire barrenak lepo egiten dituen jakinduria hau guztia besteon zerbitzura jartzea, ezjakinen eta drogazaleen eta marjinatu guztien zerbitzura
|
jartzea
". " Eta nola lor daiteke hori, Ana Morena maitea?", galdetu zuen Caterpilar andreak amua barruraino irentsirik.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. ...tzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan
|
jarriz
; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betie... Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
putakumea". Otsotzarmendi jauna hesteak bota beharrean
|
jarri
zen ateraldiarekin, ia leher  tzean gorri, eta, mugimenduen bortizkeriarekin, ordezko hortz aginak jausi zitzaizkion ziztu bizian lurrera, eta zinpeko zaintzaileen ahalegin kalapitatsuak alferrikakoak izan ziren, ezen, haiek ohartzerako, basiliskoak hain gertu zegoen jada platotik, non bere hats beldurgarria senti bainezakeen sudurmintzetan gora irentsia baitzuen ordezko hortzeria urreztatu hur... Orduan bai iskanbila!
|
|
|
Ez zegoen labea ogi txikietarako! Bere onetik kanpo
|
jarri
zen Otsotzarmendi jauna. Hortzeriarena konpondu artean ez zegoela ez programarik eta ez krixtorik, eta basilisko hark merezi zuela zigor eredugarri bat, inoiz inork ez ahazteko modukoa.
|
|
|
Nire aholkuei jarraituz, bada, akabatu zuten behingoz basilisko beldurgarria, eta hantxe
|
jarri
zuten zintzilik, urkamendian, den denek ongi ikusteko moduan. Etenaldia amaitu eta programak bere martxa jarraitu zuen gero.
|
|
|
Egia edo gezur, gauza da gizonkilo dohakabe haren malkoek eragina izan zutela guregan, eta nolabait ahanzturaren lanbroan galdu nahi izan genuela haren iragana, eta ulertu ez ulertu noski, baina gure barkazioa, ordea, lortu zuela giza-munstro hark, eta gure errukia, egin zituen bidegabekeria haiengatik guztiengatik. Armando Bonillak, ordea, ez bide zuen nahikoa gure erruki isilekoarekin, Otsotzarmendiren hitz adiskide girokoekin; gonbidatuak Horazioren liburu bat atera zuen patrikatik, anteo  joak
|
jarri
, eta, ozenki, kamerari begira, irakurri zuen: " Ez naiz osorik hilko".
|
|
|
Ez zeuden noski lo, teleikusleak pentsa bide zuen moduan, ez; hilda zeuden. Eta zendu ubelduak erretiratu ahala, hain zen nabarmena harmailetan haiek uzten zuten hutsunea egizu kontu, irakurle, berrehun bat gizaki zein animalia erretiratuak izango zirela aise, gehiago izan ez baziren, non ezuste berri hura nola edo hala konpontzearren, panpinak
|
jarri
baitzituzten hildakoen eserlekuetan, txotxongiloak, kartoi harrizko tigreak edo putreak edota salamandrak, igel  tsuzko giza irudiak, pelutxezko hartzak, granitozko edo alabastrozko giza-enborrak, marmol txuriko emakume biluzi estaliak, altzairuzko lehoi inurriak eta mantikorak, zementuzko zikoinak, zurezko neskato abstraktuak eta alanbre herdoilduz egindako mutikote geometrikoak. Ordezkapen hark guztiak jakina, gastu erantsi bat ekarriko zion programa lehen ere sobera garestiari, esku-langile eta eskultore eta artistei eskaturiko lana ordaindu egin behar zitzaienez, eskuzabal ordaindu ere segur aski.
|
|
|
Deerek urtegi bihurtu zituen bere begi urdinak barre malkoen kariaz, eta Otsotzarmendiri hortzeria erori zitzaion atze  ra lurrera barre karkaren hauspoaz. Edurtxo Caterpilar, berriz, ezinago gorri
|
jarri
zen lotsaren lotsaz, eta nireganako gorrotoz, eta haienganako haserre handiz. Nire erantzun hark, noski, ez zituen bideak goxatu.
|
|
|
Ikus dezakezun bezala, irakurle, letren erresuman sartu izana nire lotsagabekeriaren eskutik zuri dezaket soil soilik, eta egun zabaltze urdin bat bezain argia da ez naizela ni deitua izango Parnasoko ezti gozoak dastatzera. Nire liburu hauek guztiak eta samintasunik gabe dio  tsut hau, oinak lurrean
|
jarrita
erreak izan litezke, suntsituak, eta ez luke horregatik literaturaren ozeanoak malko pare bat baino galduko: nireak.
|
|
|
Eta, hurrena, Maria Morena aipatu zuen teatralitate handiz, eskuin besoa bere osotasunean luzatuz eta besapeko izerdi orban lotsagarria nabarmen erakutsiz, ene irudikotz, baina ez aurretik han zeuden ikusle ordurako desmadratzen nahiz odolusten hasiei fin portatzeko esateaz ahaztu gabe, isiltasun eta errespetu osoz. Ez zitzaien, nonbait, gaztigu agerikoa gehiegi atsegin izan anfiteatro urrunean zeudenei, eta, erantzun gisa barre karkara lazgarri bat irten zen han goitik, zenduak zut
|
jar
 tzeko moduko mamu oihu bat. Hautsi egin zen isiltasuna, esaten den bezala, mila zatitan.
|
|
|
Hermafrodita guztien gisa, gure hiena hau ere espiritu bikoi  tzekoa zen, eta, beraz, aldabera bere ekintza guztietan. Horiek guztiak neuk azaldu nizkien hiru aurkezle ezjakinei, eta adierazi nien, behin hartara
|
jarrita
, hiena hilobietan bizi  tzen ohituta zegoela, eta gorpuak jaten zituela, eta, horrez gain, giza ahotsak ezin hobeto imitatzeko gaitasuna zuela, eta, amarru horretaz baliaturik, gizakiak bat batean irensten zituela; piztia ezinago hipokrita zela ere esan nien, ehizatzen zituen animaliak oro negar gezurtien artean irensten baitzituen. Eta amaitzeko esan nien hienak gorroto zituela zakurrak, eta, aldiz, otsoekin oso gustura kopulatzen zuela.
|
|
|
" Bai"... Azkenean, silaba bakarren erritmo jostalariak barrez
|
jarri
zituen hiru aurkezleak; ez, ordea, ikusleak eta teleikusleak, haiek txistuka eta ostikoka eta kazola kolpe ezinago ozenez, zigorra eskatu baitzuten hiena gaizkilearentzat. Gauzak horrela, eta ikusleari kontra egitea baino gauza kaltegarriagorik ez dagoenez, bada zigor arin baina hala ere exenplugarri bat ezartzea erabaki zuten:
|
|
|
hienari gaixotasun bat inokulatzea. Edurtxo Caterpilarrek irakurri zuen, soprano ahotsez, une hartan
|
jartzeko
moduan zituzten gaixotasunen zerrenda: difteria, tetanoa, kukurruku eztula, poliomelitisa, elgorria, errubeola, parotiditisa eta, azkenik, hepatitisa.
|
|
|
Gauzak ez zeuden txantxetarako, eta, zuzendaritzaren erabakiz, argiak iluntzen joan ziren apurka apurka. Erdilunpetan gelditu ginenean, musika sentsual bat
|
jarri
zuten platoan, eta Edurtxo Caterpilarrek striptease bat iragarri zuen. Ezin konta ahala azafata atera ziren platora, eta aparteko fineziadun emankizuna eskaini ziguten guztioi, pikardia handikoa.
|
|
|
Halaxe jakin genuen guztia. Kirurjilari baten eskuetan
|
jarri
omen zen jatorrizko bi titi erorixeak igo ziezaizkion. Ebakuntza arrunta omen zen, arrisku apartekorik gabea.
|
|
|
Ebakuntza arrunta omen zen, arrisku apartekorik gabea.
|
Jarri
zen, bada, mediku ospetsuaren eskuetan, eta, hara non, labur esanda, dena alderantziz irteten den: jatorriz  koak bere leku jatorrizkora ekarri bai, baina, handik hilabete batzuen burura, beste bi atera omen zitzaizkion, bere kasa, bizkar aldean, hauek bai dotore txuri mardulak.
|
|
|
Jolas huts gisa ulertu genuen hura guztia, xalo arriskurik gabea. Baina ene baitako mintzoak atezu
|
jarri
ninduen; eta, ahots txikiak emandako argibideak zuhurki jarraitzera deliberatu nintzen; bide hark erakutsiko zidan, estreinako ondorio gisa, aldaketa saio hura ez zela, inondik ere, xalo txoro bat; hura guztia estrategia ezinago ongi taxutu bati zegokion. Ez nien noski gainerako gonbidatuei ene beldurren berri eman.
|
|
|
Eskua nire bizkar gainean
|
jarri
, eta ateraino lagundu gintuen. Atea gure gibelean itxi zenean, haserre bizian nengoen.
|
|
|
Ez horixe. Hutsune nabarmen batean dut arima, eta ez naiz ezertara
|
jarriko
neure pentsamenduak banatu artean. Kontuz ibili beharrean naiz.
|
|
|
Oso gaixo egon behar zuen amonak horren geldirik egoteko. Gurutze handi bat zuen eskuetan, eta bi kandela piztu
|
jarri
zituzten gelako albo batean zegoen kutxa baten gainean.
|
|
|
Komunean sartu, eta negar egin nuen. Mila margotako mehatxuak sor  tzen ziren nire buruan, eta, ispiluaren aurrean
|
jarri
nintzenean, ikusi nuen neure bizkar zauritua. Zaurituago nuen bihotza, halere.
|
|
|
Ahoa ireki, eta ama jakinaren gainean
|
jarri
behar nuela adierazi beharrean, isildu, eta neure hatz baldarrez banatu nuen ilea gehiago. Migelen aiherkundeak ez ziren txantxetakoak.
|
|
|
Amak, sutondora joan, esneontzia sutatik atera, eta bi katilu
|
jarri
zituen mahai gainean. Eta gero:
|
|
|
Sukaldera joan, eta kafeontzia
|
jarri
zuen su gainean. Nik ez nekien nora begiratu.
|
|
|
Gure etxean ez zen jostailuetarako dirurik, eta, hori garbi ikusten nuelako edo, ez nintzen behin ere gurasoek erositako jostailuen grinatan egon. Baina osaba Andoni oso trebea zen egurra lantzen, eta, errege goiz hartan, nire anaia Migelek, bi eguzkien antze  ko begi biribilak
|
jarriz
, egurrezko auto handi hura ikusi zuenean, nik doi doi eutsi nion nire gelaren ertzeko gorrotoari.
|
|
|
Ezkontzea bezain zaila, eta, ezkonduz gero, umea izatea bezain erraza erantzun zidan. Ausartzea, eta ahal den kemen guztia
|
jartzea
da kontua. Gainerakoan, eskuak berez joaten dira tekla zuritik beltzera eta beltzetik zurira.
|
|
|
Eta besotik heldu zidan lehengusinak, eta pinudi batera eraman ninduen zurrunbilo batean. Geldirik eta nazkagarri
|
jarri
zitzaidan lehengusina. Bi errainu ginen.
|
|
|
Barren guztia nahasi zidan konfabulatze hark, eta ez nuen zutik
|
jartzen
ere asmatu.
|
|
|
Poztu egiten nau, halaber, Matuteren aipua aurkitzeak" Nobelaren etorkizuna,, bost axola zaio Cortà ¡ zarri", eta, aipuen artean, Guimarães Rosa eta Martin Ugalde, Mikel Lasa eta Maiakovski, Bertolt Brecht eta Oihe  nart elkarrekin ikusteak: nabarmena denez, ez dut gaur goizeko sukar zoroa gure kultura eta kultura unibertsala elkarrekin joan etorri etengabean
|
jartzea
.
|
|
|
Hala ere, denek onartzen zuten osaba Andoniren jokabidea. Amonak ere, gabon esaten zien, atea danbatekoz ixten zutenean, gabon besterik ez, eta ez zen egokia ni egoera hura zalantzan
|
jartzen
hastea.
|
|
|
zuzendu zaio Tom, kasik oihuka, karabana bat aurreratzen ari ginela. Abiadura muga nomás gainditzen duzunean, ezkutuan dauden poliziak sirena hots betean agertuko zaizkizu, eta hutsagatik
|
jarriko
dizuten isunak hilkutxa hotz baten antzera utziko zaitu.
|
|
|
En plus, Luisek bera zirikatzen jarraitzen du eta atzo, urrunera joan barik, aspirina bat eta kondoi bat eman zizkion: aspirina, Rakelek coca cola hartzen duenean haren edalontzira botatzeko, Luisen esanetan, nahasketa horrek emakumeak ble ble
|
jartzen
dituelako; kondoia, horren ostean etorriko diren olgetetarako... Bon, gaurkoz besterik ez.
|
|
|
Baina gero jakin zuenean parkinean ezin genituela fardelak utzi, eta dendak, eta hoz  kailuak, eta suak, eta... nonbait, segurtasun arrazoiengatik ez dute onartzen furgonetan ezertxo ere uztea, dena gure geletan sartu behar genuela, amorratzen
|
jarri
zen. Baina, esan bezala, taldekideok pozaren pozez geunden eta ez zitzaigun gehiegi axola izan trasteak garraiatzea eta gure geletan partitzea.
|
|
|
Nire uste apaltxoan, horixe da zorion  tsu izateko modu bakarra adierazi du. Elkarrekin bizitzen
|
jarriz gero
, akabo. Ezkontzak, edo elkarbizitzak, amodioa hilkutxa hotz baten parekoa bihurtzen du.
|
|
|
antza, bart Estherrek berarekin hitzordu ezkutu bat finkatu zuen eta, Chicagoko hoteleko erasoagatik desenkusatzearekin batera, beste saiakera bat egin ei zuen, baina alferrik. Luis Estherrekin elkar hartuta ei dabil, eta Rubenen denda libre izango zuela agindu zion, baina baliabide guztiak
|
jarrita
ere, kluk egin du. Hala ere, niri kosta egiten zait hori sinestea eta, Luisi ezer esan ez badiot ere, apustu egingo nuke Rakelekin txora txora eginda jarraitzen duela.
|
|
|
Nik aurrena baiezkoa egin diot buruaz, ongi nengoela adierazteko; baina, egia esatera, ongi gaizkitua nengoen. Ezezkoa egin diot hurrena; oparia ez zela Dabidena adierazteko, baina Rubenek
|
jarri
didan ezulertu aurpegiari erreparaturik, honela esan diot:
|
|
|
Bai, ez begiratu horrela. Badakit Teresari hori esan niola, eta banekien berak lehenago edo geroago jakitun
|
jarriko
zintuela. Baina, egia esan, zu konbentzitzeko trikimailu bat besterik ez zen izan aitortu dit ezpainetan artean irri maliziotsua erakusten zidala.
|
|
|
Horrez gain, kopilotuak musikaz eta aire egokituaz ere arduratu behar izaten du. Gaur, niri egokitu zait Danen alboan joatea eta, Niagararantza abiatzearekin batera, Karmelok adei  tsuki pasatu didan opera kaset bat
|
jarri
dut, Donize  ttiren ez dakit zer; baina batzuk tartean Luis, Esther eta Tom esku zartaka hasi dira eta, azkenean, luzatu didaten Van Morrison-en zinta jarri behar izan dut.
|
|
|
Horrez gain, kopilotuak musikaz eta aire egokituaz ere arduratu behar izaten du. Gaur, niri egokitu zait Danen alboan joatea eta, Niagararantza abiatzearekin batera, Karmelok adei  tsuki pasatu didan opera kaset bat jarri dut, Donize  ttiren ez dakit zer; baina batzuk tartean Luis, Esther eta Tom esku zartaka hasi dira eta, azkenean, luzatu didaten Van Morrison-en zinta
|
jarri
behar izan dut.
|
|
|
Tira, txaparrito,
|
jar
zaitez Rakelen ondoan. Retratero honi esker, lagunei ligatu duzula frogatu ahal izango diezu.
|
|
|
harengan topatu ditut behar beharrezkoak nituen laztanak, besarkadak, musuak, hitz eztiak, eta, egia esatera, ez dakit ez ote naizen urrunegi joan, Rubenen bidean ez ote naizen behaztoparri gertatu. " Nire lagunak pozak txoratzen
|
jarriko
lirateke Bakarnerekin ez, eta benetako neska batekin harremanak izan ditudala esango banie", adierazi izan dit trufaz azken egunotan, baina ez Ruben ez ni ez gara ausartzen etorkizunaz hitz egitera. Badirudi ez dugula elkar behartu edo mindu nahi; badirudi biok ere elkarren gorputzen gose garela, eta gose horrek ez duela amaierarik(" Orain arte neure buruari ematera mugatua, bazeneki zenbat laztan dudan zuri emateko...", esan zidan afaldu ondoren hotelera itzuli ginenean).
|
|
|
Dabidek berak kontatu zidan hori guztia eta, egun batez, aita asaldatua nola joan zi  tzaion, burumakur eta errukarri, bi anaien arteko harreman horren berri ematera. Baina berria ematearekin aski ez, eta Karmelo jakitun
|
jartzeko
Karmelori tiro egiteko eskatu zion, zehatzago esanik, harreman hura bertan behera uzteko (lotsagatik, Josebari ezer ez esatea exijitu zion). Albistearekin gaizkitua, Karmelo egun batetik bestera desagertu zen eta herrian zabaldu ere egin zen ETArekin zerikusia izan zezakeela.
|
|
|
...nbait, hasiera hasieratik, Luisek adoretu zuen niregana hurbil zedin, baina Rubenek ez zuen halako laguntasunaren beharrik (Las Vegasen, azkenik, aitortu zidan Luisek aspirina bat eta kondoi bat eman zizkiola ni benefiziatzeko; baina haren harropuzkeriaz aspertua, Mesa Verdeko kanpinean afaltzen ari ginela, Luisek coca cola bat edaten ari zela ikusirik, ezkutuka berari bota zion, berez, ni ble ble
|
jarri
behar ninduen aspirina Mesa Verdeko hartan ez al nuen bada Estherrekin ipurtargiak biltzen harrapatu..., eta, zera, kondoia, geroko jostaldi batean erabili genuen.
|
|
|
" Orain, Estatu Batuetan, filosofia bulegoak modan
|
jartzen
ari dira. Nonbait, jendea betiko psikiatrekin aspertu, eta, besterik gabe, bizitzaren gai nagusiez filosofoek zer esaten duten jakin nahian dabiltza, hitz egin, beste laguntza premiarik gabe.
|
|
|
Nonbait, jendea betiko psikiatrekin aspertu, eta, besterik gabe, bizitzaren gai nagusiez filosofoek zer esaten duten jakin nahian dabiltza, hitz egin, beste laguntza premiarik gabe. Beharbada nik ere halako bulego bat
|
jar
nezake, Mirandan... edo Gasteizen", esan dit gaur ere, eta nik barre egin diot, eta oraingoan baita erantzun ere: " Ziur eduki bezero bat izango duzula".
|
|
|
Gure bidaiari behar bezalako amaiera emateko, the end zoriontsua, belaontzi bat hartzea proposatzen dizuet. Tomek ere birritan harrapatu gaitu ezustean, Dani poliziekin kontuz ibiltzeko gomendatu, eta esan dionean zorigaitza litzatekeela, halako bidaia luzearen ondotik, azken miliatan isunen bat
|
jartzea
...
|
|
|
Berandutzen ari zaidan arren, ezin dut telegramarena aipatu gabe utzi. Egia esatera, hotelera heldu, eta harrera gelan nire izena aipatu dutenean, ez naiz Las Vegaseko hartan bezainbat harritu, zeren Karmeloren deiek jakitun
|
jarri
baininduten. Baina ezin ukatuko dut telegramak niregan hotzikara ttiki bat eragin duela eta aurpegia nola mudatu zaion ikusirik, baita Rubeni ere.
|
|
|
Ez dakit ondo edo txarto jokatu dudan, baina ni ere apur bat txispaturik egon, eta beldurturik, eta... Ikustekoa izan da Tomek
|
jarri
duen aurpegia. " Guztiz atxikopalatua eta hilkutxa hotz baten antzera uzten nauzu.
|
|
|
Gezurra esan diot nik, eta berehala" Barkatu" gaineratzeko gogoa etorri zait, baina ez dut egin. Zu frogan
|
jartzea
besterik ez nuen nahi. Berriro esan diot gezurra:
|
|
|
Semeak, aitaren oniritzia jaso ondoren, madrildar batekin Madrilen bertan ezkontzekoa zela argitu zion. Aita, orduan, serio
|
jarri
omen zen eta, apur batean hausnartu ondoren, zenbait aholku eman zion:
|
|
|
Jendeak barre egin duen arren batez ere katalan eta galegoek, beharbada Luisen iruzkin desegoki horren eraginez, Dan eta Idoiaren arteko solasaldia laster amaitu da eta, Danen eskariz, Idoiak musikari euskaldun baten kaseta
|
jarri
du: nik ez nuen ezagutzen ez Juan Carlos Perez ez haren musika, baina atseginez entzun dut harik eta Boston bistatu dugun arte, izan ere orduan jendea aztoratu, eta pozaren pozez hasi baita furgonetatik bertatik argazkiak ateratzen.
|
|
|
Une horretan furgoneta denboraren makina bilakatu izan balitzait bezala, berez berez oroitzen hasi naiz: gure harreman hasierako Dabid kasik nerabe eta jeloskorraz oroitu naiz, bihotzean min senti  tzen zuena berarekin baino lehenago birritan oheratu nintzelako beste mutil batekin nahiz eta bera ere bi neskarekin ibilia izan; geroko Dabid jostarinaz oroitu naiz, elkarrekin bizitzen
|
jartzea
amestu, eta hori lortzearren edozein lan egiteko prest zegoena; azken aldiko Dabid arduratsuaz ere oroitu naiz, oharkabean niregandik urrundu, eta beste neska baten kilika bilatu duena. Denboran aurrera egin eta etorkizuna ere igartzen saiatu naiz, eta guztiz imajinaezina egin zaidan arren, gutxienez aukeraz betea dagoela pentsatu dut, eta beldurrezko filmekin gero eta antz gutxiago izatea desio dudala.
|
|
|
Ni imintzioka hasi, eta gainerakoak oihuka, dena izan da bat. Luze gabe, gidaria jakitun
|
jartzea
eta kamioneta gelditzea lortu dugu eta, salto egitekotan nintzela, Ruben aurreratu zait eta bera joan da bila. Jendeak adarra jo dio:
|
|
|
Goizaldean handik irten naizenean, komunerako bidean Karmelo topatu dut eta nik ez dut jakin zein sentimendu nagusitu zaidan: bozkarioa, gero Dabid jakitun
|
jarriko
zuelako; amorrazioa, ez nekielako Dabidek horren berri izatea nahi nuen; indiferentzia, beharbada une horretan gogoa artean Rubenengan nuelako eta gainerakoa bost axola zitzaidalako. Eta orain, horrek atzerabueltarik ez duen honetan, berriro ere sentimenduak nahas mahas eta borborka ditut, eta soil soilik dakit berriro ere irrikaz nagoela Rubenengana gauean gonbitarekin joateko.
|
|
|
Gaur eguerdian herrixka batean gelditu gara erosketak egiteko. Denbora gutxirekin genbiltzanez, kabina bila hasi beharrean, taldekide mordoxka bat superreko telefonoan bertan
|
jarri
gara ilaran. Ni, noski, Karmeloren atzetik egokitu naiz, irrikaz bainengoen haren mezua entzuteko.
|
|
|
Gero, komuneko gelaxka batera sartu, komunontzian eseri, eta hainbatgarrenez berrirakurri dut Dabiden telegrama. barre egingo nuke 6.30ak eta 12ak orduen kontu hori dela eta ez dela (Dabid jostarin
|
jarri
, eta, inguruka, arraren dantza erritualak egiten hasten zitzaidanean, 12etan zegoela esan ohi zidan, erlojuaren orratzak irudikatuz, zakila tente eta alegera zuela alegia; eta noizbait 6.30etan zegoela esanez gero, nik beheraka eta mengel zegoela uler  tzen nuen), baina gaur, gaur ez dit irribarrerik ttikiena ere eragin. Geroenean, komunetik irten, eta taldekideengana hurbiltzean, Ruben harrera gelan giltza itzultzen ikusi dut, eta Dabiden telegramako poemaren giltza galdua agian Dabidek ez, baina Rubenek berak izan dezakeela bururatu zait.
|
|
|
Gainera, utzidazu pentsatzen, pistola eta pasaporte itxuraz fal  tsuaz gain, orain ulertzen dut zergatik ez dituen betaurrekoak egundo eranzten, edo zergatik ohartarazten zion Dani azkarregi ez ibiltzeko: poliziak isunak
|
jarri
baino gehiago, furgoneta geldiarazi, eta bera harrapa zezakeelako!!!
|
|
|
Colorado River. Eta artega
|
jarri
naiz pentsatzean bihar ibai horretaraino jaistekoak garela.
|
|
|
jarraitu du begirada apalduz. Aitor  tzen dut axolagabekeriaz jokatu nuela eta lotsagorritu egiten naiz hau esatean, baina gure presidenteari nirekin une atsegin askoak igaro zitzakeela agindu nion, ezin argiago agindu ere, arazoen zama pixka bat arintzen lagunduko niola eta, horrekin batera, ez nuela inondik ere haren familiaren estabilitatea kolokan
|
jarriko
, nik berarekin egotea aski bainuen; baina presidenteak guztietan uko egin zidan, guztietan adierazi zidan ez zuela nahi. Eta Clintonen aldeko goraipamenekin amaitu du.
|
|
|
Atetik begiratzera irten, eta gizon ezezaguna Tomi ezkutuka zerbait ematen ikusi dut. Eta ez nuke honekin trajiko
|
jarri
nahi, baina egingo nuke pistola bat zela! Hala ere, horrek bezainbat harritu naute, elkar agurtzean, beste gizonak esandako hitzek:
|
|
|
Kanpinera iritsi bezain laster, motxila dendan utzi, arropa garbia hartu, eta dutxa har  tzera joan naiz (egia esatera, gaur ere gustura hartuko nuke bainu bat haur ttikientzako xaboiarekin, eta gero igurtzi batzuk almendra olioarekin, agian Rubenek berak emanak, agian Rubenek berak emanak...) Komunean Laurarekin egokitu naiz eta, dutxak noiz libratuko zain geundela, jakitun
|
jarri
nau:
|
|
|
Gainera, ezustean harrapatu nau, ontziratze gelara sartzekotan geundela, azafataren aurrean besotik heldu, eta kontutxoak egiten hasi zaidanean (ez dakit zer pentsatu: beharbada Esther jeloskor
|
jartzeko
jokatuko zuen hain molde harrigarrian). Eta aski burumakur axolagabe ikusiko ninduen, zeren azkenean, New Yorkeko katedral hartako apaizaren antzera, hara non esan didan:
|
|
|
esate baterako, Pirinioetako herrixka batean Dabidek eta biok elurretan igaro genituen aste santuko opor zoragarriak etorri zaizkit gogora, hain zoragarriak non orduan erabaki baikenuen elkarrekin bizitzen
|
jartzea
(ezkontzarena urte gutxira etorriko zen).
|
|
|
Bai, elkarrekin ezer adostu aurretik, neure erabakiak hartzeko, neure asmoak gauzatzeko gai nintzela erakutsi nahi nion. Eta ez dut ukatuko, azkenik, irrikaz nengoela Dabiden barrena nola zegoen jakiteko; besterik gabe, udarako zein asmo zuen jakin nahi nuen, horrekin gauza asko argituko baitzen; baina nahitara ezer galdegin ez (batetik, ahalik eta axolagabeen agertu nahi nuen beraren aurrean; eta, bestetik, amorante hitza aipatzeko aukerarik ttikienak kirioak airean
|
jartzen
zizkidan), eta gelara jo nuen: bakarrik egotera, bakarrik lo egiten saiatzera, bakardadeari eta loezari, eta hotzari aurre egitera.
|
|
|
Nire haur denboran, neure buruarengandik eta gurasoengandik ihesi, gau batez oso urrunera ez, eta auzuneko parkeraino joan nintzen ihesi; han bizpahiru orduz egon nintzen harik eta amak, nahigabeturik, txorikume busti baten antzera aurkitu ninduen arte. Gaztetan, neure burua topatu nahian, familiarengandik alde egin, eta Dabidekin
|
jarri
nintzen bizitzen. Eta orain, azkenik, neure buruarekin, familiarekin eta Dabidekin aski adiskideturik nengoela, gutxien uste nuenean, New Yorkerantza noa denengandik ihesi.
|
|
|
Bestalde, gogorra egingo zait turistoi dagokigun poztasunarekin hitz egitea eta, gogorra, batez ere Dabid nire alboan balego bezala itxurak egitea mintzatzea... Guztiarekin, amak ez dit eskatuko Dabid
|
jartzea
(ez dakit telefonoz inoiz bizpahiru hitz baino gehiago trukatu ote dituzten), bai, eta gaitz erdi.
|
|
|
Guztiarekin, lanpara itzaliak aipatu ditudan bezala, telebista itzalia ere aipa nezake. Batzuetan, gauez ematen dituzten film onak bideoan grabatzen
|
jartzen
ditugu genituen (noizbait ohituko ahal naiz lehen aldian idazten), eta niri beti egin izan zait harrigarria telebista itxuraz itzalian, pantailan ezertxo ere agertzen ez dela, filma grabatzen ari ahal izatea. Bada nik antzeko zerbait sentitu nuen Dabidek egia aitortu zidan gau hartan:
|
|
|
Hala gauzak, sukaldeko bakardadean otorduak egiten nituen istant bakanetan, Polikarporen antzera garbigailuari tinko begiratu, eta bertara sartzeko gogoa etortzen zitzaidan: garbikari trinkoa eta leunkaria franko ipini, aparailua martxan
|
jarri
, eta barnera sartu nahi izaten nuen; ordubete inguruan erotu den zaldiko maldiko baten gisara ibili ondoren, azkenean handik oroitzapen mingarrien eta gezurren zama eta zikinkeriarik gabe irteten imajinatzen nuen neure burua, garbi eta fresko; eta gero, balkoian esekia, haizearekin lehortzen. Baina Dabidek egiaz tiro egin zidanetik, lohi sentitzen nintzen, eta lirdingatsu, eta batzuetan bihotza taupada batean hasten zitzaidan eta zait, garbigailua zentrifugatzen hasten denean bezala.
|
|
|
Egia da gezurra esan nuela, baina ez nahitara, jende askoren konfiantza ez zapuztearren baizik. Nik ez nion batere beldurrik egia esan, eta barkamena eskatzeari; baina era berean ez nituen gure nazioaren oreka eta aitzindaritasuna kolokan
|
jarri
nahi.
|